96 Â

WIAT

N

AUKI

Wrzesieƒ 1999

George R. Zambelli, Sr.,

prezes Zambelli Fireworks

F

ajerwerki, jak ˝aden inny obszar chemii stosowa-
nej, dostarczajà ludziom wielu niezapomnianych
wzruszeƒ i zadziwieƒ. Wspó∏czesne spektakle wyko-

rzystujà sterowane komputerowo systemy zap∏onów elek-
tronicznych i kalibrowane lonty, by zsynchronizowaç po-
kaz rozb∏ysków sztucznych ogni z rytmem towarzyszàcej
muzyki. Te wspania∏e eksplozje to wynik po∏àczenia pro-
chów, ˝ywic, gum, papieru i sznurka w przemyÊlny (cz´-
sto sekretny) sposób, który prawie nie zmieni∏ si´ pomi-
mo pi´ciu stuleci eksperymentów pirotechnicznych.

SZTUCZNE OGNIE

NAUKA W ZAPRZ¢GU

SLIM FILMS/BRYAN CHRISTI

OGNISTA GWIAZDA

pi´cioramienna, symbol pokoju, wy-

bucha z hukiem. Kulki substancji chemicznych, zwane
„gwiazdkami”, umieszczone sà na powierzchni gwiaêdzistej
kszta∏tki wype∏nionej czarnym prochem wybuchowym za-
palanym lontem. Konstrukcja utrzymywana jest wewnàtrz
kulistej skorupy za pomocà trocin lub ry˝owych plew. Dru-
gi z ∏adunków, zwany noÊnym, wystrzeliwuje rac´ w niebo.

RURY MOèDZIERZY

zrobione z meta-

lu lub polichlorku winylu (PCW) przed
spektaklem zag∏´biane sà w ziemi i ∏a-
dowane woreczkami z prochem, a na-
st´pnie racami. D∏ugie lonty wystajàce
z rur ∏àczà ∏adunki czarnego prochu wy-
buchowego – do 170 g przy 3-stopnio-
wej racy o Êrednicy 15 cm – ze sterowa-
nym komputerowo systemem zap∏onu
lontów, a wi´c i ∏adunków noÊnych.

RACA

o Êrednicy 15 cm

mo˝e mieç kilka kolej-
nych rozb∏ysków, zanim
wzniesie si´ na wyso-
koÊç kilkudziesi´ciu me-
trów. Twarde tuby wype∏-
nione prochem, zwane
lontami rurkowymi (spe-
gette), przekazujà ogieƒ
od jednego ∏adunku wy-
buchowego do drugiego.
Zmieniajàc iloÊç prochu
w loncie, producent do-
biera w zakresie 1–8 s
odst´py pomi´dzy rozb∏y-
skami sztucznych ogni.

¸ADUNEK WYBUCHOWY

wewnàtrz pow∏oki zapala

kuliste „gwiazdki” utoczone z proszków metalicz-
nych, soli i spoiwa. P∏onàce gwiazdki mogà b∏yskaç
lub zmieniaç kolor w miar´ spalania kolejnych warstw
o ró˝nym sk∏adzie.

GWI˚D˚ÑCE FAJERWERKI

majà

wewnàtrz skorupy kartonowe tuby
zaÊlepione na jednym koƒcu glinà
i wype∏nione nadchloranem potasu,
czerwonà gumà i salicylanem sodu.
Spalaniu mieszaniny towarzyszy cha-
rakterystyczny ostry gwizd.

RURY WYRZUTNI

MOèDZIERZOWYCH

¸ADUNEK

NOÂNY

GWIAZDECZKI

¸ADUNEK WYBUCHOWY

LONT

TRZECI STOPIE¡

PIERWSZY STOPIE¡

¸ADUNEK
WYBUCHOWY

LONT RURKOWY

DRUGI STOPIE¡

GWIZDEK

GWIAZDECZKI