MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

1

ĆW

2

MATERIAŁY DODATKOWE

W Z RO S T G O S P O DA RC Z Y,

C Z Y L I W Z RO S T R E A L N E G O P K B

Z A G A D N I E N I A

1 . U W A G I W S T Ę P N E N A T E M A T W Z R O S T U G O S P O D A R C Z E G O

2 . D E F I N I C J A W Z R O S T U G O S P O D A R C Z E G O

3 . D L A C Z E G O S T O P A W Z R O S T U G O S P O D A R C Z E G O J E S T T A K A W A Ż N A

4 . P R O D U K T N A R O D O W Y G O S P O D A R K I O T W A R T E J

5 . W Y B R A N E D A N E S T A T Y S T Y C Z N E Z G O S P O D A R K I G L O B A L N E J – P K B

1. UWAGI WSTĘPNE NA TEMAT WZROSTU GOSPODARCZEGO

1. ISTOTA PROBLEMU

W Materiałach dodatkowych przedstawiłem wybrane fragmenty z teorii wzrostu gospodarczego,
które korespondują z problematyką produktu narodowego (PKB) omawianą na pierwszych
zajęciach. Teorię wzrostu gospodarczego poznamy dokładnie na ostatnich zajęciach w semestrze
letnim.

2. CYKL KONINKTURALNY

Ogólnie, kiedy PKB szybko wzrasta, to mówimy, że mamy do czynienia z dobrą sytuacją
gospodarczą. Rośnie produkcja, zatrudnienie, płace i wszystkim podmiotom rynku wiedzie się
dobrze. Mówimy, że mamy w gospodarce ożywienie, które w ostatniej fazie przeradza się w fazę
rozkwitu.
Jednak po okresie dobrej koniunktury przychodzą chudsze lata. Produkcja przestaje rosnąć. Pstwa
mają trudności ze sprzedażą swojej produkcji i usług. W konsekwencji produkcja spada, spadają
zyski, maleje zatrudnienie i rośnie bezrobocie. I w końcu realny PKB zmniejsza się i wszystkim
podmiotom rynkowym jest coraz gorzej. Jeżeli ten negatywny proces ma łagodny charakter,
mówimy, że gospodarka weszła w stan recesji (recession). Jeżeli sytuacja wygląda dużo gorzej,
mówimy o kryzysie (depresji). Taka sekwencja zmian realnego PKB nosi nazwę cyklu
koniunkturalnego.
Termin cykl koniunkturalny jest jednak lekko mylący, albowiem sugeruje, że gospodarka podlega
regularnym i dającym się przewidzieć zmianom w gospodarce. Dotyczy to zwłaszcza krótkiego i
średniego okresu.
Dla naszej analizy przyjmiemy więc termin fluktuacje (wahania) aktywności gospodarczej
(koniunktury).
Zapamiętajmy 3 fakty związane z wahaniami koniunktury:

1. WAHANIA AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ SĄ NIEREGURALNE i TRUDNE DO PRZEWIDZENIA.

2. WIĘKSZOŚĆ ZMIENNYCH MAKROEKONOMICZNYCH WAHA SIĘ W PODOBNY SPOSÓB.

3. KIEDY SPADA PRODUKCJA, WZRASTA BEZROBOCIE.

Na koniec tych rozważań zaprezentujmy modelowy schemat współczesnego cyklu
koniunkturalnego (wahań koniunktury gospodarczej).

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

2

Rys. 1. Współczesny cykl koniunkturalny.

3. PRODUKCYJNOŚĆ

Produkcyjność (productivity) oznacza ilość dóbr i usług, jaką pracownik jest w stanie
wyprodukować w ciągu godziny pracy.

1

Wytworzony w gospodarce dochód (PKB) mierzy naraz dwie rzeczy: całkowity dochód wszystkich
mieszkańców w danej gospodarce oraz całkowite wydatki na wytworzone w tej gospodarce dobra
i usługi. Tak więc, jak już często podkreślaliśmy – dochód równa się produkcji danej
gospodarki.
Społeczeństwo jest bogatsze, gdy potrafi wyprodukować wiele dóbr i usług.
Poziom życia mieszkańców krajów Europy Zachodniej jest kilkadziesiąt razy większy niż np.
w niektórych krajach Afryki. Tak np. PKB per capita W. Brytanii wynosił w 2008 roku

23 742

USD, a jednego z najbiedniejszych krajów świata, Czadu (Środkowa Afryka) zaledwie

706

USD,

czyli był większy o blisko 34 razy. PKB per capita Polski, który jeszcze nie należy do największych
w Europie (i świecie), wynosił w 2008 r.

10 160

USD, był większy o ponad 13 razy niż w Czadzie.

I należy pamiętać, że poziom życia zależy od ilości wyprodukowanych dóbr i usług, czyli
wielkości wytworzonego PKB.
Jeżeli chcemy poznać przyczyny tak ogromnego zróżnicowania poziomu życia w różnych krajach
i rożnych czasach, musimy skoncentrować się na produkcji dóbr i usług.
Tak więc wyjaśnienie zależności pomiędzy poziomem życia a produkcyjnością to pierwszy
problem do analizy. Następnie powinniśmy odpowiedzieć na pytanie, dlaczego właśnie niektóre
gospodarki są tak bardzo dobre w wytwarzaniu dóbr i usług, a inne nie?

4. CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE PRODUKCYJNOŚĆ

1. KAPITAŁ RZECZOWY

Jak pamiętamy z mikroekonomii, nakłady potrzebne do wypudrowania dóbr i usług, czyli
zasadniczo, kapitał, praca i ziemia, nazywamy czynnikami produkcji (factors of production).
Teraz doprecyzujmy te pojęcia dla potrzeb naszej narracji.
Produkcyjność zależy od czynników produkcji:

 kapitału rzeczowego,
 kapitału ludzkiego,
 zasobów naturalnych,
 i wiedzy technologicznej.

1

Najprościej produkcyjność gospodarki, czyli inaczej jej wydajność obliczymy, dzieląc wielkość PKB przez

zatrudnioną siłę roboczą (PKB/L).

Linia
trendu
wzrostu

Dno Cyklu -Trough

Szczyt Cyklu 1

Peak 1

Ożywienie

Recovery

Recesja - Contraction
(recession)

Ożywienie - Expansion

PKB

t - czas

Rozkwit
Prosperity

0

Szczyt Cyklu 2

Recovery Peak 2

a

b

1

2

... i znowu
recesja

CYKL WSPÓŁCZESNY

modern business cycle

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

3

Kapitał rzeczowy (physical capital)– to zasób wyposażenia i urządzeń, które są wykorzystywane
do produkcji dóbr i usług. Pracownicy są bardziej produktywni, kiedy mają odpowiednie narzędzia
pracy, tj. odpowiednie maszyny. Tak np. stolarz, który ma do dyspozycji podstawowe narzędzia,
jest w stanie wykonać tylko 5 stołów dziennie. Jeżeli jednak zostanie wyposażony w automatyczną
linę do obróbki drewna, to z pewnością wyprodukuje tych stołów z 50 razy więcej.
Istotną cechą kapitału rzeczowego jest to, że jest to taki czynnik produkcji, który powstaje w
wyniku produkcji. Powracając do naszego stolarza i jego kombajnu do automatycznej obróbki
drewna, stwierdzamy, że to urządzenie było wcześniej efektem produkcji przedsiębiorstwa, które
zajmuje się taką produkcją. Kapitał jest więc takim czynnikiem produkcji, który służy do produkcji
różnych dóbr i usług oraz do kolejnych porcji kapitału.

2. KAPITAŁ LUDZKI

To kolejny czynnik, od którego zależy produkcyjność.
Kapitał ludzki (human capital) – to wiedza i umiejętności, które pracownicy zdobywają dzięki
nauce, szkoleniu i gromadzeniu doświadczeń. Tak więc są to kwalifikacje i zdolności czynnika
ludzkiego (siły roboczej).
Chociaż na pierwszy rzut oka nie da się tak realnie zobaczyć wnętrza kapitału ludzkiego, tak jak
mogliśmy to zobaczyć, obserwując nasz automat do obróbki drewna, to kapitał ludzki pod pewnymi
względami przypomina kapitał rzeczowy.
Przede wszystkim kapitał ludzki zwiększa zdolność danej gospodarki (społeczeństwa) do
wytwarzania dóbr i usług. Ponadto też powstaje w wyniku produkcji. Jest to oczywiście
specyficzna produkcja.
Wyprodukowanie kapitału ludzkiego wymaga nakładów w postaci nauczycieli, wykładowców,
ekspertów z różnych dziedzin i oczywiście czasu studentów.
Tak więc studentów możemy traktować jako pracowników wykonujących bardzo, bardzo ważną
pracę, polegającą na wytwarzaniu kapitału ludzkiego, który w przyszłości zostanie wykorzystany
do produkcji dóbr i usług.

3. ZASOBY NATURALNE

Zasoby naturalne (natural resources) – są to dary przyrody. Zaliczmy do nich: ziemię, rzeki, lasy,
złoża mineralne. Przyjmują one dwie formy: zasobów odnawialnych (np. las) i nieodnawialnych
(ropa naftowa).
Jedne kraje wykorzystały obfite zasoby naturalne (USA, Kanada – ziemia, zasoby mineralne;
niektóre kraje arabskie – ropa naftowa) do zbudowania bogatych gospodarek. Inne ich nie
wykorzystały w takim stopniu lub prawie wcale.
Zasoby naturalne są ważne, ale nie są warunkiem koniecznym wysokiej produkcyjności
gospodarki. Japonia jest jednym z najbogatszych krajów świata, mimo że natura nie wyposażyła jej
w zasadzie w zasoby naturalne. Kraj ten dzięki wymianie handlowej importuje zasoby naturalne,
i wykorzystując je, eksportuje wytwarzane przez siebie dobra konsumpcyjne i inwestycyjne
o wysokim stopniu przetworzenia do krajów posiadających zasoby naturalne.

4. WIEDZA TECHNOLOGICZNA

Wiedza technologiczna (technological knowledge) – to wiedza społeczeństwa o najlepszych
metodach wytwarzania dóbr i usług.
Wiedza technologiczna jest funkcją postępu technologicznego. 200-300 lat temu zdecydowana
większość społeczeństwa zatrudniona była w rolnictwie, ponieważ technologie wykorzystywane
wówczas w rolnictwie wymagały niesłychanie wielkich nakładów pracy w celu wyżywienia całej
ludności. Dzisiejsza wiedza technologiczna umożliwia wyprodukowanie żywności przez minimalne
zasoby czynników produkcji. Reszta tych zasobów może być więc przeznaczona do produkcji
innych dóbr i usług.

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

4

Wiedza technologiczna jest wynikiem rozumienia przez społeczeństwo sposobu działania procesów
zachodzących w przyrodzie. Natomiast kapitał ludzki to wynik zużywania zasobów w celu
wyposażenia w tę wiedzę siły roboczej.
I na koniec następująca konstatacja. Jeżeli stwierdzamy (zgodnie ze współczesnymi teoriami
wzrostu), że technologia jest oddzielnym i bardzo ważnym czynnikiem wzrostu, to:
im nagrody za postęp technologiczny są większe, tym z pewnością będzie więcej nowych
wynalazków.

5. OSZCZĘDNOŚCI (S) i INWESTYCJE (I)

Z naszych dotychczasowych rozważań wynika, że poziom życia społeczeństwa zależy od jego
zdolności do wytwarzania, coraz większej ilości dóbr i usług, (czyli PKB). Decyduje o tym
produkcyjność zasobów, która zależy od ilości kapitału rzeczowego, ludzkiego, zasobów
naturalnych i wiedzy technologicznej.
A teraz zajmijmy się zagadnieniem, które sprowadza się ekonomii normatywnej, a więc decyzyjnej.
Precyzując, postawimy pytanie:
co może zrobić państwo, aby zwiększyć produkcyjność i poziom życia.
Powracamy do problematyki wyborów. Jak wiemy, kapitał rzeczowy stanowi taki czynnik
produkcji, który sam powstaje w procesie produkcji. Z tego wynika, że społeczeństwo może
zmienić jego ilość.
Nie wdając się w głębszą analizę, możemy problem przedstawić w sposób następujący. Jak wiemy,
zawsze dysponujemy ograniczona wielkością zasobów. Jeżeli teraz przeznaczymy więcej zasobów
na produkcję dóbr inwestycyjnych (kapitału rzeczowego), to będziemy dysponowali większą ilością
kapitału, który to z kolei, pozwoli nam na większą produkcję dóbr i usług w przyszłym okresie. Ale
taki wybór oznacza, że dzisiaj rezygnujemy z konsumpcji na rzecz inwestycji (akumulacji kapitału).
Inaczej, dzisiaj mniej konsumujemy, więcej przeznaczamy na inwestycje, aby w przyszłości więcej
produkować i więcej konsumować.
Tak więc, jeżeli chcemy w przyszłości więcej konsumować, to dzisiaj musimy zmniejszyć
konsumpcję, przeznaczając więcej zasobów na inwestycje. Musimy więcej oszczędzać.
Albo inaczej, jeżeli chcemy więcej konsumować w przyszłości, musimy konsumować mniej
dzisiaj i zaoszczędzić różnicę między konsumpcją a dochodem.
Wyrażając to znanymi symbolami, możemy zapisać:
Y = C+S, zakładając, że w gospodarce zamkniętej I=S, to
Y = C+I, jeżeli teraz podzielimy obie strony równania przez Y, to otrzymamy:

1=

Y

I

Y

C



(1)

gdzie:

Y

C

- stopa konsumpcji,

Y

I

- stopa inwestycji.

Z równania (1) wynika więc, że:

Y

C

Y

I



 1

.

(2)

Tak więc stopa inwestycji będzie tym większa, im niższa będzie stopa konsumpcji.
Korelacja miedzy wzrostem gospodarczym a inwestycjami jest bardzo silna (chociaż niedoskonała).
Japonia i Korea Pd miały bardzo wysokie stopy inwestycji i bardzo wysokie stopy wzrostu (PKB).
Kraje Afryki przeznaczają na inwestycje małą część PKB i zwykle mają niskie stopy wzrostu
gospodarczego.

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

5

Ale, jak to w ekonomii, interpretacja danych związanych z powyższym zagadnieniem wiąże się
z pewnym problemem. Otóż korelacja dwóch zmiennych nie rozstrzyga, która z nich jest
przyczyną, a która skutkiem.
Przecież możliwe jest, że duże inwestycje wywołują szybki wzrost gospodarczy, ale możliwe jest
również to, że wysokie tempo wzrostu gospodarczego powoduje wysokie tempo wzrostu stopy
inwestycji. Jest jeszcze trzecia możliwość, że na wysokie tempo wzrostu inwestycji i PKB ma
wpływ jakaś trzecia zmienna!?
Reasumując, stwierdzamy jednak, że akumulacja kapitału w oczywisty sposób wpływa na
produkcyjność i przyjmujemy, że inwestycje przyczyniają się istotnie do wzrostu
gospodarczego.

2.

DEFINICJA WZROSTU GOSPODARCZEGO

Wzrostem gospodarczym nazywamy powiększenie się realnej wartości produktu krajowego
per capita (PKB per capita) mierzonej stopą wzrostu realnego PKB per capita.
Tempo wzrost gospodarczego mierzymy za pomocą stopy (tempa) wzrostu gospodarczego,
czyli stopy wzrostu realnego PKB per capita.
Jak pamiętamy z pierwszych zajęć, stopa wzrostu informuje nas o stosunku zmiany wielkości
realnego PKB w danym roku do poziomu realnego PKB wytworzonego w poprzednim okresie
(roku). Wyrażamy ją zwykle jako liczbę dodatnią w procentach. Zdarzają się jednak okresy, w
których produkcja maleje, a nie wzrasta. Stopa wzrostu gospodarczego jest wówczas liczbą ujemną.

3.

DLACZEGO STOPA WZROSTU PKB JEST TAKA WAŻNA?

Jak już wielokrotnie mówiliśmy, bardzo ważna jest wysokość stopy wzrost PKB. Ale dlaczego tak
ważna jest różnica pomiędzy stopą wzrostu, np. 3% i 4%. Przecież to tylko 1 pkt procentowy. Otóż,
jeżeli różnica ta dotyczy roku, a nawet dwóch lat (krótki okres), może to nie jest aż tak ważne, ale w
długim okresie …?! W długim okresie daje o sobie znać siła procentu składanego.
Pokazuje to tab. 1.

Tab. 1. Siła procentu składanego.

Załóżmy, np., że mamy wyjściowy PKB w wysokości 1 biliona PLN i zobaczmy, co będzie się
działo po 50. latach realnego wzrostu PKB w tempie 3, 4 i 5%. Jak widzimy z tab. 1 różnice są
bardzo duże!
Wystarczy, że stopa wzrostu PKB zwiększy się z 3 do 4%, a wielkość PKB po 50. latach zwiększy
się blisko dwukrotnie. Jeżeli gospodarka będzie rozwijała się w tempie 5%, to PKB wzrośnie blisko
3 razy.

Lata

3%

4%

5%

6%

8%

10%

20%

1

1,03

1,04

1,05

1,06

1,08

1,10

1,20

2

1,06

1,08

1,10

1,12

1,17

1,21

1,44

3

1,09

1,12

1,16

1,19

1,26

1,33

1,73

4

1,13

1,17

1,22

1,26

1,36

1,46

2,07

5

1,16

1,22

1,28

1,34

1,47

1,61

2,49

6

1,19

1,27

1,34

1,41

1,59

1,77

2,99

7

1,23

1,32

1,41

1,50

1,71

1,94

3,58

8

1,27

1,37

1,48

1,59

1,85

2,14

4,30

9

1,30

1,42

1,55

1,68

2,00

2,35

5,16

10

1,34

1,48

1,63

1,79

2,16

2,59

6,19

20

1,81

2,19

2,65

3,20

4,66

6,72

38,30

30

2,43

3,24

4,32

5,74

10,00

17,40

237,00

40

3,26

4,80

7,04

10,30

21,70

45,30 1 470,00

50

4,38

7,11

11,50

18,40

46,90

117,00 9 100,00

Stopa procentowa

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

6

A gdyby tak stopa wzrostu utrzymała się na wysokości 10% (jak stopa wzrostu Chin w ostatnich
20. latach), to po 50. latach realny PKB wynosiłby 117 bln PLN i byłby większy prawie o 27 razy
od PKB przy stopie wzrostu 3% rocznie.

4. PRODUKT NARODOWY GOSPODARKI OTWARTEJ

1. MODEL GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ

Y = C + I + G

Tożsamość dochodu zakłada, że cały produkt zostały skonsumowany (C), zainwestowany przez
obywateli danego kraju (I) lub zakupiony przez rząd (G).

2. MODEL GOSPODARKI OTWARTEJ

Kiedy jednak gospodarka jest otwarta i mamy do czynienia z handlem zagranicznym, część
produkcji krajowej zakupywana jest przez cudzoziemców (eksport – X), a część krajowych
wydatków przeznaczana jest na zakup dóbr i usług wyprodukowanych za granicą (import – Z).
Oznacza to, że musimy od całkowitych wydatków (C+I+G) odjąć wartość importu i dodać
(wydzielić) dobra i usługi sprzedawane za granicą. Tak więc tożsamość dochodu narodowego dla
gospodarki otwartej wygląda nastepująco:

Y = C + I + G + EX (X) – IM (Z)

3. KILKA UWAG O GOSPODARCE OTWARTEJ

Teraz otwieramy gospodarkę na świat. W dalszym ciągu będziemy zajmowali się makroekonomią
gospodarki otwartej (open economy). Gospodarka otwarta to taka gospodarka, która współpracuje
z innymi gospodarkami.
Gospodarka otwarta utrzymuje kontakty z zagranicą w dwojaki sposób:

1. Kupując i sprzedając dobra i usługi na światowych rynkach produktów i usług,
2. Kupując i sprzedając aktywa kapitałowe, takie jak akcje i obligacje na światowych rynkach

finansowych.

Eksport – Import = Eksport Netto, czyli przepływ dóbr i usług.

Eksport (exports) – to dobra i usługi produkowane w kraju i sprzedawane za granicą.
Import (imports) – to dobra i usługi produkowane za granicą i sprzedawane w kraju.
Eksport netto (net exports )– to wartość eksportu danego kraju pomniejszona o wartość importu.

2

Używając oznaczeń z makroekonomii, mamy więc:
X – Z = NX,
gdzie: X – eksport, Z – import, a NX – eksport netto.
Eksport netto może być dodatni, jeżeli X>Z,
może być ujemny, jeżeli X<Z i wreszcie może równać się zero, jeżeli X=Z (X=Z; NX=0).
Z powyższych równań wynika, że dany kraj może być per saldo sprzedawcą (NX>0) lub nabywcą
(NX<0) na rynkach światowych dóbr i usług albo zbilansować swój eksport i import (X=Z; NX=0).
Z tej to przyczyny export netto nazywany jest również bilansem handlu zagranicznego (trade
balance). W pierwszej sytuacji przedstawionej wyżej (NX>0) mówimy, że bilans handlowy jest

2

W późniejszych rozważaniach (i generalnie w ekonomii międzynarodowej) eksport netto oznacza się przez CA

(current account) i nazywany jest rachunkiem obrotów bieżących. CA oprócz eksportu netto dóbr i usług zawiera także
jednostronne transfery dochodu netto (emerytury otrzymywane z zagranicy, pomoc zagraniczna).

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

7

dodatni (nadwyżka handlowa - trade surplus), w drugiej (NX<0), bilans handlowy jest ujemny
(deficyt handlowy – trade deficit). I wreszcie, kiedy NX=0, a więc eksport równa się importowi, to
mówimy, że dany kraj ma zrównoważony bilans handlowy (balanced trade).

Odpływy kapitałowe netto (NCO – net capital outflow).

Mieszkaniec Polski, który posiada 30 000 zł, może za te pieniądze kupić najnowszy model
telewizora plazmowego marki Panasonic lub kupić za nie akcje firmy Panasonic (d. Matsushita),
stając się jej udziałowcem. Pierwszej transakcji odpowiada przepływ dóbr, a drugiej przepływ
kapitału.
Odpływy kapitałowe netto (NCO) – to zakupy zagranicznych aktywów dokonywane przez
mieszkańców danego kraju pomniejszone o zakup aktywów dokonywanych przez mieszkańców
zagranicy. (Inna nazwa NCO to inwestycje zagraniczne netto – net foreign investment).
Powracając do naszego przykładu z firmą Panasonic, to, kiedy mieszkaniec Polski nabywa jej
udziały, to NCO Polski zwiększają się. Natomiast, kiedy mieszkaniec Japonii kupuje polskie
obligacje rządowe, polskie odpływy kapitałowe netto maleją.
W tym miejscu jeszcze dygresja na temat form przepływu kapitału za granicę. Otóż, kiedy polski
Orlen otwiera sieć stacji benzynowych w Niemczech, stanowi to przykład bezpośrednich
inwestycji zagranicznych (foreign direct investment). Kiedy zaś obywatel Polski kupuje akcje
niemieckiej firmy Volksvagen, jest to przykład portfelowych inwestycji zagranicznych (foreign
portfolio investment). W pierwszym przypadku polski właściciel aktywnie zarządza inwestycją, zaś
w drugim jego rola jest względnie bierna. W obu przypadkach nasi obywatele kupują aktywa w
innym kraju, a, co za tym idzie, oba zakupy zwiększają polskie odpływy kapitałowe netto (NCO).

Równość eksportu netto (NX) i odpływów kapitałowych netto (NCO).

NCO ≡ NX

Powyższe równanie jest tożsamością. Oznacza ono, że odpływy kapitałowe netto zawsze równają
się eksportowi netto. To równanie jest zawsze prawdziwe z powodu założenia jego definicji. Każda
transakcja, która ma wpływ na jego jedną stronę, musi zmieniać również jego drugą stronę o taką
samą wielkość.
Wróćmy do przykładu z firmą Panasonic. Załóżmy, że Panasonic sprzedaje na rynku polskim
firmie Agito.pl 5 000 aparatów cyfrowych Lumix. W ramach tej transakcji Panasonic przekazuje
aparaty firmie Agito, która płaci za aparaty firmie Panasonic określoną sumę pieniędzy (USD lub
JPN). Opisana wyżej transakcja przedstawia 2 zdarzenia:

1. Japonia sprzedała część swojej produkcji (PKB) Polsce (aparaty cyfrowe Panasonic Lumix),

przez co zwiększyła japoński eksport netto,

2. Ponadto Japonia otrzymała pewną ilość aktywów zagranicznych (polskich), co

spowodowało wzrost japońskich odpływów kapitałowych netto.

Równość eksportu netto (NX) i odpływów kapitałowych netto (NCO) wynika z faktu, że każda
transakcja międzynarodowa jest wymianą. Kiedy kraj sprzedawca (Japonia) przekazuje dobro (lub
usługę) krajowi nabywcy (Polska), ten płaci za nie jakimś rodzajem aktywów.

3

Wartość tych

aktywów jest równa wartości sprzedanego dobra (lub usług).
Jeżeli teraz zsumujemy wszystko, wartość netto dóbr i usług sprzedanych przez dany kraj (NX)
musi być równa wartości netto nabytych aktywów netto (NCO). Tak więc międzynarodowy
przepływ dóbr i usług oraz międzynarodowy przepływ kapitału są po prostu dwiema stronami tego
samego medalu.

3

Najpłynniejszym aktywem jest pieniądz (pieniądz jest aktywem - money is an assets).

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

8

4. Oszczędności i rachunek bieżący

4

.

Zdefiniujmy obecnie pojęcie oszczędności krajowych (S).
Oszczędności krajowe to ta część Y, która nie jest skonsumowana przez gospodarstwa domowe ani
nie jest przeznaczona na wydatki rządowe, G.
Jak pamiętamy, w gospodarce zamkniętej oszczędności równają się inwestycjom, I=S. Zależność ta
mówi nam, że gospodarka zamknięta jako całość może zwiększyć swój majątek jedynie przez
akumulację nowego kapitału.
Tak więc oszczędności krajowe, S, równają się:

Y = C + I + G, jeżeli I=S, to:

Y = C + S + G, z tego

S = Y – C – G

O ile w gospodarce zamkniętej I=S, to w gospodarce otwartej I i S mogą się różnić. Pamiętając, że
oszczędności krajowe równają się S = Y – C – G i NX = X – Z oraz, że:

Y = C + I + G + X – Z
S = Y – C – G = C + I + X – Z – C – G = I + X – Z = I + NX,
czyli:

S = I + NX

Z tożsamości tej wynika, że w gospodarce otwartej oszczędności można przeznaczać na inwestycje
lub na zakup aktywów zagranicznych. Oznacza to, że można inwestować, nie zwiększając
oszczędności krajowych. Możliwe więc jest jednoczesne zwiększenie inwestycji i zadłużenia
zagranicznego.

5. Oszczędności prywatne i rządowe.

Oszczędności prywatne będziemy oznaczali przez S

P

. Są definiowane jako ta część dochodu do

dyspozycji (DPI), która jest oszczędzana, a nie konsumowana. Jak wiemy, DPI to Y-T. Możemy
więc zapisać:

S

P

= Y – T – C

Oszczędności rządowe są definiowane podobnie do oszczędności prywatnych, z tym że dochód
rządu to podatki netto, T, a konsumpcja rządu to wydatki, G. Jeżeli oznaczymy oszczędności
rządowe przez S

G

, to wówczas:

S

G

= T – G

Suma oszczędności prywatnych i rządowych to oszczędności krajowe. Jeżeli:

S = S

P

+ S

G

i S = I + NX, to:

S

P

= S - S

G

= I + NX - S

G

, tak więc:

S

P

= I + NX – (T – G) = I + NX + (G-T)

Ostatnie równanie pokazuje relacje pomiędzy prywatnymi oszczędnościami a krajowymi
inwestycjami, eksportem netto oraz oszczędnościami rządowymi.
Zdefiniujemy deficyt budżetu rządowego jako G – T. Deficyt budżetowy pokazuje, w jakim stopniu
rząd zapożycza się się, aby sfinansować swoje wydatki.
Z tego wynika, że prywatne oszczędności, S

P

, mogą przybrać 3 formy:

4

Dla uproszczenia analizy na obecnym etapie traktujemy rachunek bieżący (CA – current account) jako eksport netto

(NX).

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

9

1. inwestycje w krajowy kapitał (I),
2. zakup aktywów od rezydentów z zagranicznych (NX)
3. i zakupy rządowe dokonywane na koszt nowo wyemitowanego długu równego G-T.

6. POLSKA GOSPODARKA OTWARTA - PKB i NX

Przedstawiona niżej tabela 1 strukturę polskiego PKB w 2008 roku.

Tablica 1. Wydatkowa struktura PKB w Polsce w 2008 r. (ceny bieżące, metoda wydatkowa - expenditure approach).

Lp

Nazwa polska ogólna

Nazwa polska GUS/NBP

Nazwa angielska OECD

Symbol

Wartość mln zł

w %

1 PKB

Produkt Krajowy Brutto - PKB

Gross Domestic Product - GDP

Y

1 272 837,80

100,00

2 Konsumpcja

1

Spożycie indywidualne

1

Final consumption expenditure of households

C

785 204,10

61,69

3 Inwestycje

2

Akumulacja

2

Gross capital formation

I

302 005,20

23,73

4 Państwo

3

Spożycie i akumalcja publiczna

3

Final consumption expenditure of general government

G

236 262,80

18,56

5 Eksport

Eksport

Exports of goods and services

X

508 887,50

39,98

6 Import

Import

Imports of goods and services

Z

559 521,40

43,96

7 Eksport Netto=X-Z

Eksport Netto=X-Z

Net exports (externals balance of goods and services)

NX

-50 633,90

-3,98

8 Popyt Krajowy

Popyt Krajowy

Domestic demand

1 323 471,70

103,98

1

Wydatki gospodarstw domowych i instytucji niekomercyjnych (ang. Non-profit institutions serving houseolds ) takich, jak np. kościół, fundacje.

2

Akumulacja=Inwestycje brutto+zmiany w zapasach=280 935,20+21 070,00= 302 005,20 mln zł.

3

Wydatki instytucji rządowych i samorządowych.

Źródło: GUS, Departament Rachunków Narodowych GUS, 2009.

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

10

5. WYBRANE DANE STATYSTYCZNE

Z GOSPODARKI GLOBALNEJ – PKB

1. PKB W GLOBALNYM ŚWIECIE 2008.

Nominalny PKB 2008

(mld USD w cenach bieżących)

Miejsce

Kraj

2008

1

Stany Zjednoczone

14 330,000

2

Japonia

4 844,000

3

Chiny

4 222,000

4

Niemcy

3 818,000

5

Francja

2 987,000

6

Wielka Brytania

2 787,000

7

Włochy

2 399,000

8

Rosja

1 757,000

9

Hiszpania

1 683,000

10

Brazylia

1 665,000

11

Kanada

1 564,000

12

Indie

1 237,000

13

Meksyk

1 143,000

14

Australia

1 069,000

15

Korea Południowa

953,500

16

Holandia

909,500

17

Turcja

798,900

18

Polska

567,400

19

Belgia

530,600

20

Arabia Saudyjska

528,300

21

Szwecja

512,900

22

Indonezja

496,800

23

Szwajcaria

492,600

24

Norwegia

481,100

25

Austria

432,400

Źródło: The World Factbook, 2008

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

11

PKB nominalny 2008

Ceny bieżące ważone parytetem siły nabywczej (PPP)

Miejsce

Kraj

2008 mld USD

1

Stany Zjednoczone

14 580,000

2

Chiny

7 800,000

3

Japonia

4 487,000

4

Indie

3 319,000

5

Niemcy

2 863,000

6

Wielka Brytania

2 281,000

7

Rosja

2 221,000

8

Francja

2 097,000

9

Brazylia

2 030,000

10

Włochy

1 801,000

11

Meksyk

1 578,000

12

Hiszpania

1 378,000

13

Kanada

1 336,000

14

Korea Południowa

1 312,000

15

Indonezja

932,100

16

Turcja

930,000

17

Iran

859,700

18

Australia

824,900

19

Tajwan

757,200

20

Holandia

687,500

21

Polska

684,500

22

Arabia Saudyjska

600,400

23

Argentyna

585,000

24

Tajlandia

570,100

25

Republika Południowej Afryki

506,100

Źródło: The World Factbook, 2008

MATERIAŁY DODATKOWE

• ĆW2 • 03.10.2010

Strona

|

12

2. PKB per capita

PKB per capita 2008 IMF (ceny bieżące)

Lp.

Państwo

PKB per capita (wg PPP, 2008) USD

1 Katar

85,868

2 Luksemburg

82,306

3 Norwegia

53,451

4 Singapur

51,142

5 Brunei

50,117

6 Stany Zjednoczone

46,859

— Hongkong

43,811

7 Szwajcaria

42,783

8 Irlandia

42,539

9 Holandia

40,431

10 Islandia

40,025

11 Kuwejt

39,850

12 Austria

39,634

13 Kanada

39,183

14 Zjednoczone Emiraty Arabskie

38,830

15 Australia

37,299

16 Dania

37,266

17 Szwecja

37,245

18 Wielka Brytania

36,523

19 Belgia

36,235

20 Finlandia

36,217

50 Polska

17,482

Źródło: International Monetary Fund, 2008 (Międzynarodowy Fundusz Walutowy=MFW).

KONIEC