IPR-Helpdesk is a constituent part of the "IP Awareness and Enforcement: Modular Based Actions for SMEs" project which is financed by the CIP Programme, DG Enterprise
and Industry of the European Commission
OCHRONA OPAKOWANIA PRODUKTU
- 1. Znaki towarowe....................................................................................................................................1
- 2. Wzory przemysłowe ............................................................................................................................1
- 3. Prawo autorskie...................................................................................................................................2
- 4. Nieuczciwa konkurencja......................................................................................................................2
Opakowanie produktu stanowi istotny instrument marketingowy. Poza oczywistymi funkcjami
praktycznymi wskazuje ono również na pochodzenie produktu od określonego przedsiębiorcy.
Wygląd zewnętrzny produktu przyciąga uwagę konsumentów i wpływa na ich decyzje o zakupie,
pomaga kupującym zorientować się w bogatej ofercie rynkowej. Rosnące znaczenie opakowań w
walce konkurencyjnej powoduje, że stają się one przedmiotem naśladownictwa rywali rynkowych.
Jak więc chronić opakowanie produktu, którego wytworzenie i utrwalenie w świadomości
konsumentów jako "symbolu" określonego przedsiębiorcy łączy się przecież z dużymi nakładami
finansowymi ?
Otóż ochrona opakowań może wynikać z kilku różnych aktów prawnych, a mianowicie z przepisów
dotyczÄ…cych :
1. znaków towarowych,
2. wzornictwa przemysłowego,
3. prawa autorskiego,
4. zwalczania nieuczciwej konkurencji.
1. Znaki towarowe
Opakowanie może być chronione prawem do znaku towarowego jako znak przestrzenny
(trójwymiarowy - 3D) pod warunkiem, że spełnione są przesłanki wymagane odpowiednimi
przepisami dla ochrony znaków towarowych, a więc, gdy opakowanie posiada zdolność
odróżniania towaru jednego przedsiębiorstwa od towarów pochodzących od innego
przedsiębiorstwa.
Mogą zatem uzyskać ochronę jako trójwymiarowy znak towarowy opakowania produktu (np.
kartonowe pudełko na czekoladki, flakonik na perfumy).
Należy także pamiętać, że umieszczane na opakowaniu znaki towarowe (słowne, słowno-
graficzne) podlegają ochronie. Niekiedy również slogany mogą być rejestrowane jako znaki
towarowe. Wyjątkowo kolor per se opakowania może również podlegać ochronie.
Prawo do znaku towarowego daje uprawnionemu wyłączność używania go w celu identyfikacji
własnych towarów. Uprawniony może również udzielić licencji na używanie swojego znaku innym
podmiotom.
Znak towarowy może być chroniony na terenie jednego lub kilku państw, a także na terenie całej
Unii Europejskiej.
Szczegółowo na temat ochrony znaków towarowych proszę zapoznać się z dokumentem: Znaki
towarowe - Przewodnik.
2. Wzory przemysłowe
Opakowanie może być chronione jako wzór przemysłowy. Zarówno opakowanie dwuwymiarowe,
jak i trójwymiarowe może podlegać ochronie jako wzór.
Wzorem podlegającym ochronie jest zewnętrzna postać produktu (a więc i opakowanie) jednakże
pod warunkiem, iż jest "nowa" i wykazuje "indywidualny charakter".
Wzór jest "nowy", jeżeli przez datą zgłoszenia do rejestracji żaden identyczny lub podobny wzór
nie został podany do publicznej wiadomości, a więc np. gdy zaprojektowany kształt butelki, słoika
czy wzór graficzny pudełka nie jest "identyczny lub podobny" do tego, który już jest w obrocie.
"Indywidualny charakter" posiada zaś ten wzór, który na "zorientowanym użytkowniku" wywołuje
odmienne, ogólne wrażenie w porównaniu do wzorów wcześniej udostępnionych. Należy mieć na
uwadze, że z ochrony nie korzystają jednak takie produkty (lub ich części), które są niewidoczne
1
IPR-Helpdesk is a constituent part of the "IP Awareness and Enforcement: Modular Based Actions for SMEs" project which is financed by the CIP Programme, DG Enterprise
and Industry of the European Commission
OCHRONA OPAKOWANIA PRODUKTU
przy normalnym użyciu. Poza ochroną znajdują się również cechy wyglądu opakowania, które
wynikają wyłącznie z technicznych funkcji oraz elementy połączone mechanicznie (tzw. must-fit).
Jeżeli wzór spełnia wskazane warunki może zostać zarejestrowany w odpowiednim krajowym
Urzędzie Patentowym i wówczas będzie podlegał ochronie wedle odpowiednich przepisów
obowiązujących w danym państwie. Można także uzyskać rejestrację wzoru przemysłowego jako
wzoru wspólnotowego. Warto pamiętać także, iż na obszarze Unii wzory mogą być chronione
również bez rejestracji, jako wzory niezarejestrowane; czas ochrony wynosi w takim przypadku
lat 3.
Szczegółowo na temat ochrony wzorów proszę zapoznać się z dokumentem: Wzory przemysłowe
- Przewodnik.
3. Prawo autorskie
Opakowanie może być chronione prawem autorskim, jeżeli spełnia przesłanki od których
uzależniona jest ochrona utworów, a więc gdy jest oryginalne (stanowi przejaw działalności
twórczej o indywidualnym charakterze) i zostało ustalone w określonej postaci.
Również etykieta, która stanowi jeden z istotnych elementów opakowania produktu, może
być chroniona prawem autorskim. Jest to możliwe wówczas, gdy np. przyjęty w niej układ
(zestawienie) elementów (przede wszystkim graficznych) ma charakter twórczy. Ochronie
autorskoprawnej mogą podlegać elementy graficzne umieszczone na opakowaniu, krótkie
wiersze, czy też reprodukcje utworów plastycznych (lub ich części).
Ochrona opakowania (także umieszczonej na nim etykiety), które może być uznane za utwór
w rozumieniu prawa autorskiego, nie jest uzależniona od spełnienia jakichkolwiek wymogów
formalnych, w szczególności rejestracji. Powstaje z chwilą stworzenia opakowania (ustalenia go
w formie materialnej).
Autorskie prawa majątkowe chronią wyłączność korzystania z utworu i rozporządzania nim (w
tym czerpania korzyści ekonomicznych). Prawa te są zbywalne (mogą być przedmiotem obrotu
na podstawie umów z twórcą) i wygasają w większości państw po 70 latach od śmierci twórcy.
Szczegółowo na temat ochrony autorskoprawnej proszę zapoznać się z tekstem: Prawo autorskie
- Przewodnik.
4. Nieuczciwa konkurencja
Swoboda korzystania z cudzych osiągnięć rynkowych (np. opakowanie produktu), które nie
są chronione prawami wyłącznymi (np. jako wzór, znak towarowy) podlega ograniczeniom
przewidzianym przez krajowe przepisy normujÄ…ce zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Nierzadko
jest to jedyna podstawa udzielenia zainteresowanemu podmiotowi ochrony prawnej (gdy nie
otrzymał on ochrony dla opakowania jako znaku towarowego, wzoru przemysłowego lub na
podstawie prawa autorskiego).
Przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zakazują podejmowania działań nieuczciwych
(nielojalnych) przez przedsiębiorców konkurujących na rynku; zachowanie takie stanowi czyn
niedozwolony. W pewnych przypadkach za czyn nieuczciwej konkurencji może być również
uznane kopiowanie cudzych produktów (opakowań), jeżeli działanie to może:
- wywołać mylne wyobrażenia co do oferty konkurenta, tj. wprowadzać w błąd klientów co
do tożsamości producenta lub pochodzenia towaru, albo
- ma charakter pasożytniczy, tzn. wykorzystuje cudze pomysły, renomę, nakład pracy (np.
w Niemczech, Szwajcarii, Francji).
Przy czym, niekoniecznie musi to być wierne skopiowanie opakowania. Wystarczy bowiem, aby
opakowania (oryginalne i kopia) były podobne w takim stopniu, że przeciętny konsument nie
potrafi stwierdzić, które z nich jest oryginałem, a które kopią.
2
IPR-Helpdesk is a constituent part of the "IP Awareness and Enforcement: Modular Based Actions for SMEs" project which is financed by the CIP Programme, DG Enterprise
and Industry of the European Commission
OCHRONA OPAKOWANIA PRODUKTU
Problematyka prawa nieuczciwej konkurencji w zakresie kopiowania (naśladowania) opakowań
produktów nie została szczegółowo uregulowana w prawie unijnym.
IPR-Helpdesk is a constituent Project Management Office
part of the "IP Awareness and IPR-Helpdesk
Enforcement: Modular Based Edificio Germán Bernácer
Actions for SMEs" project Universidad de Alicante
which is financed by the CIP P.O. Box 99
Programme, DG Enterprise 03080 Alicante
and Industry of the European Espańa
Commission
e-mail: [e-mail]
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
3