FIZJOTERAPIA I MASAŻ
ŚL
SKA WYŻSZA SZKOA
A MEDYCZNA W KATOWICACH
2011
Ruch jako lek, nie ma substancji
ani opakowania . Substancją
tego leku jest pomysł zrodzony z
nauki i doświadczenia . Jego
podanie wymaga prawdziwego
mistrzostwa, a przekazanie go
choremu wraz z osobowością i
sercem czyni ten lek
niezastąpionym
Fizjoterapia
�
Fizjoterapia jest pojęciem nierozerwalnie
związanym z "rehabilitacją medyczną".
Przez fizjoterapię rozumie się zespół
metod leczniczych wykorzystujących
zjawisko reaktywności organizmu na
bodz
ce. Specjalistami z zakresu
stosowania fizjoterapii są fizjoterapeuci.
Kinezyterapia (gr. kinesis - ruch) -
leczenie ruchem, gimnastyka
lecznicza. Podstawą tej dziedziny
fizjoterapii są ćwiczenia ruchowe.
Ruch staje się środkiem
leczniczym, mającym wpływ na
cały organizm. Zadaniem
kinezyterapii jest maksymalne
usunięcie niesprawności fizycznej i
przygotowanie do dalszej
rehabilitacji, np. społecznej.
Fizykoterapia - jedna z form
fizjoterapii i część
medycyny fizykalnej, w której na
organizm oddziałuje się rozmaitymi
czynnikami fizycznymi, pobieranymi
z natury (Słońce, borowina) lub
wytwarzanymi specjalnymi
urządzeniami (krioterapia, prądy
różnego rodzaju).
Masaż - zabieg
fizjoterapeutyczny polegający
na sprężystym (nie
plastycznym) odkształcaniu
tkanek.
Masaż może mieć cele
lecznicze, relaksacyjne lub
przygotowywać mięśnie do
wysiłku.
CZYNNIKI FIZYCZNE
� �
NATURALNE SZTUCZNE
� �
Czynniki termiczne Wytwarzane przez generatory
�
Promieniowanie słoneczne
�
Ciśnienie atmosferyczne
�
Ruchu i wilgotność powietrza
Mechanizm działania czynników fizycznych
Różnorodne czynniki fizyczne powodują w tkankach złożone odczyny
ODCZYN
reakcja organizmu na zadziałanie odpowiedniej porcji energii.
Odczyn zależy od:
ilości energii dostarczonej do tkanek
czasu zadziałania bodz
ca
właściwości tkanki
PODZIAŁ ODCZYNÓW
Odczyn progowy- najmniejszy stwierdzalny odczyn
Odczyn normalny ą to odczyn, który można przewidzieć po
zadziałaniu danego bodz
ca na tkanki wykazujące prawidłowe
czynności
Odczyn paradoksalny ą to odczyn w którym może wystąpić skutek
odmienny od spodziewanego, w przypadku tkanek zmienionych
chorobowo
Odczyn miejscowy ą występuje w miejscu zadziałania energii
Odczyn ogólny ą odpowiedz
całego organizmu lub niektórych jego
układów na dany bodz
. fizyczny na drodze odruchowej
Odczyn odwracalny ą ustępuje po upływie pewnego czasu
Odczyn nieodwracalny ą powstaje w wyniku upośledzenia lub
zniesienia czynności tkanek oraz zaburzenia lub zniszczenia struktury
tkanki
***************************
W mechanizmach oddziaływania na ustrój czynników fizykalnych kluczowa role
odgrywa SKÓRA która odbiera i przetwarza działające na nią bodz
ce
fizykalne
�
skóra dostarcza informacje o otaczającym środowisku przez receptory ą
odbiorniki określonych porcji energii
�
Skóra posiada bogatą sieć naczyń krwionośnych
�
Skóra posiada zdolności termoregulacyjne
�
Skóra posiada zdolności ochronne
Podział fizykoterapii
�
Światłolecznictwo
�
Ciepłolecznictwo
�
Hydroterapia
�
Elektrolecznictwo
�
Ultrasonoterapia
�
Balneoterapia
�
Areozoloterapia
�
Magnetoterapia
światłolecznictwo
Zakres promieniowania
elektromagnetycznego
�
Promieniowanie nadfioletowe UVą 200- 400 nm
UVC ą 200- 280 nm
UVB ą 280- 315 nm
UVA ą 315 ą 400 nm
�
Promieniowanie widzialne ą 400 ą 760 nm
�
Promieniowanie podczerwone IR ą 770 ą 15 000 nm
IRA - 770- 1400 nm
IRB ą 1400 ą 4000 nm
IRC ą 4000 ą 15 000 nm
Absorpcja w tkankach powierzchownych ciała poszczególnych pasm
promieniowania elektromagnetycznego
Promieniowanie podczerwone
Promieniowanie podczerwone jest promieniowaniem niewidzialnym w
zakresie 770 ą 15 000 nm.
Określa się skrótem IR ą skrót od ang. nazwy infra red
Promieniowanie podczerwone dzielimy na
- krótkofalowe IRA ą 770 ą 1400 nm
- średniofalowe IRB ą 1400 ą 4000 nm
- długofalowe IRC ą 4000 ą 15 000 nm
Głębokość przenikania promieni podczerwonych przez skórę zależy od
długości fali. Im krótsza fala promieniowania tym głębiej przenika przez
skórę
Działanie biologiczne promieniowania podczerwonego:
- rozszerzenie naczyń włosowatych skóry ą zwiększony przepływ krwi
przez tkanki
- zmniejszenie napięcia mięśniowego
- podwyższenie progu odczuwania bólu ą działanie przeciwbólowe
- pobudzenie receptorów cieplnych skóry
Działanie cieplne promieni podczerwonych na skórę powoduje
powstanie odczynu miejscowego
RUMIEC
CIEPLNY
Cechy charakterystyczne rumienia:
- występuje już w trakcie naświetlania
- zaczerwienianie na skórze ma charakter nierównomierny i plamisty
- zanika po pewnym czasie od naświetlania, jest to krótki czas ok. 0,5
godz. który zależy od dawki promieniowania
W lecznictwie od dawna stosowane są tradycyjne
lampy emitujące promieniowanie podczerwone
LAMPY SOLLUX
odpowiednia żarówka osadzona w metalowym
reflektorze zaopatrzonym w nasadę zakończoną
wymiennym tubusem, który pozwala na
zastosowanie różnych filtrów.
Lampy sollux wyposażone są w specjalne filtry ze szkła
koloru czerwonego i niebieskiego. Filtry zbudowane są z
prostokątnych płytek szklanych zamocowanych w
metalowej ramce.
Filtry czerwone ą przepuszczają prom. podczerwone i
prom. widzialne czerwone
Filtry niebieskie ą przepuszczają prom. widzialne niebieskie
Zastosowanie filtrów w zależności od wskazań lekarskich :
Filtry czerwone- stany zapalne tkanek, gojenie ran,
czyraki, blizny, przed zabiegiem oczyszczania
Filtry niebieskie ą ogranicza oddziaływanie
promieniowanie podczerwone, uśmierza ból, przeczulice,
nerwobóle, w celu złagodzenia podrażnień, po zabiegu
oczyszczania skóry
Wskazania do stosowania naświetlań promieniami
podczerwonymi
�
Łagodne lub przewlekłe dolegliwości bólowe
�
Stany zapalne o różnym umiejscowieniu ( stany podostre
i przewlekłe)
�
y
le gojące się rany
�
Blizny
�
Czyraki
�
Nerwobóle
�
Zespoły bólowe
�
Jako metoda wspomagająca jonoforezę, masaż,
elektrostymulacje
Przeciwwskazania do stosowania
naświetlań promieniami podczerwonymi
�
Ostre stany zapalne skóry i tkanek
�
Niewydolność krążenia
�
Zaburzenia ukrwienia obwodowego
�
Nowotwory nadciśnienie
�
Zaburzenia czucia
�
Stany gorączkowe
Promieniowanie nadfioletowe
Promieniowanie nadfioletowe jest promieniowanie
niewidzialnym o długości fali 100 ą 400 nm.
UV ą ultra violet
Podział promieniowania :
obszar A 400- 315 nm
obszar B 315- 280 nm
obszar C 280- 200 nm
Promieniowanie o długości fali 100- 200 nm zwane jest
promieniowaniem Schumanna i nie ma znaczenia w
medycynie gdyż jest pochłaniane przez powietrze i parę
wodną
Promieniowanie nadfioletowe rozchodzi się w postaci
kwantów, energia kwantów promieniowania UV zależy od
długości fali ą im krótsza jest długość fali tym większą
energią wykazują kwanty
Promieniowanie UV przenika przez różne substancje ale
przepuszczalność ta jest zróżnicowana ą UVC pochłaniane
jest w całości przez warstwę rogową naskórka, UVA
dociera do skóry właściwej i w mniejszym stopniu dociera
do niej także UVB. Całość promieniowania nadfioletowego
jest pochłaniana przez skórę do głębokości 1 mm ( oprócz
fali 360 nm, które nie jest pochłaniane w normalnych
warunkach i wymaga stosowania związków zwiększających
wrażliwość na to promieniowanie)
Długość fali promieniowania nadfioletowego
przenikającego przez różne ośrodki
Szkło kwarcowe ą od 180 nm
Powietrze - od 185 nm
Szkło okienne - od 320 nm
Filtr Wooda - od 313- 405 nm
Szkło Chance-Crookesa ą pochłania promieniowanie
nadfioletowe
Szkło Chance-Crookesa wykazuje zdolność pochłaniania
promieniowania UV zatem wykorzystywane jest w
okularach ochronnych stosowanych przy zabiegach
naświetlania.
Filtr Wooda jest to specjalna lampa dająca możliwość
dokładnego obejrzenia skóry. Składa się z czterech
żarówek, których działanie polega na przepuszczeniu
promieni nadfioletowych przez szklany filtr zawierający
tlenek potasu i niklu. Diagnozę można postawić na
podstawie zjawiska fluorescencji. Różne miejsca na skórze
charakteryzują się innym odbiciem np. skóra normalna daje
odbicie niebiesko-fioletowe, sucha blado-fioletowy, dobrze
nawilżona ciemno-fioletowy. Badania tego typu są
stosowane w dermatologii i kosmetyce.
Działanie biologiczne i wpływ UV na organizm
Odczyny i skutki biologiczne zachodzące w ustroju są
związane z reakcjami fotochemicznymi, które mogą
prowadzić do powstania nowych związków ( fotosynteza)
lub rozpadu na związki o mniej złożonej budowie
(fotoliza).
Skutki biologiczne to :
-
powstanie w skórze RUMIENIA FOTOCHEMICZNEGO
-
tworzenie pigmentu
-
wytwarzanie witaminy D
-
zwiększenie wrażliwości na promieniowanie nadfioletowe
-
działanie bakteriobójcze UV
RUMIEC
FOTOCHEMICZNY
Odczyn skóry na UV wyrażający się zaczerwienieniem w
wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych.
Intensywność rumienia zależy od :
-
Długości fali ( najsilniej widoczny przy długości 297-
250nm)
-
Intensywności emisji z
ródła promieniowania
-
Czasu napromieniowania
-
Odległości od skóry
-
Wrażliwości skóry( grubość naskórka i okolice ciała)
-
Wrażliwości osobniczej( karnacja, wiek, kolor włosów)
Cechy charakterystyczne rumienia:
- ma 3 okresy ewolucji
- jest jednolity
- jest ściśle ograniczony na powierzchni naświetlanej
Ewolucja rumienia fotochemicznego :
okres utajenia ą 1-6 godz. ą dochodzi do pochłonięcia
promieniowania UV przez białko komórkowe
okres narastania rumienia ą 6- 24 godz. ą pierwsze objawy
rozszerzenia naczyń krwionośnych do osiągnięcia maksymalnego
nasilenia rumienia
okres ustępowania rumienia ą kilka godzin do kilku dni ą zgrubienie
naskórka, łuszczenia się oraz zbrunatnienie skóry ( pigmentacja)
Tworzenie pigmentu
Barwnik skóry PIGMENT posiada zdolność pochłaniania
promieniowania słonecznego, w związku z czym chroni skórę i
stanowi barierę utrudniająca promieniom słonecznym wnikanie do
ustroju.
Promieniowanie UVB wywołuje melanogenezę czyli bezpośrednie
tworzenia barwnika skóry przekształcając DOPA- oksydazę w
tyrozynazę a ta z kolei utlenienie w melnocytach DOPA do
melaniny. Melanina w warstwach powierzchownych naskórka
zmienia barwę skóry. Przebarwienie skóry zależy od :
- ilości promelaniny
- karnacji skóry
-
wrażliwości na promienie UV
Pigmentacja zależy od dawki UV i długości fali ą największe
właściwości pigmentacyjne ma długość fali 290 ą 330 nm
Powstawanie witaminy D3
Pod wpływem promieniowania UV ( szczególnie UVB ) zostaje
zapoczątkowana synteza witaminy D3. Prowitamina- sterol zawarty
w wydzielinie gruczołów łojowych wędruje z krwią przez wątrobę i
nerki gdzie dopiero w nich przechodzi w czynną witaminę D3.
Witamina D3 wywiera działanie przeciwkrzywicze ale także bierze
udział w procesach biologicznych oraz wpływa na czynności
wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicze gruczołów płciowych.
Optymalny poziom witaminy D3 występuje po 25 minutach
nasłonecznienia
Zwiększenie wrażliwości na
promieniowanie nadfioletowe
Istnieją pewne związki chemiczne, które mogą zwiększać wrażliwość
na promieniowanie UV. Związki chemiczne nie biorą udziału w
reakcjach fotochemicznych ale są przenośnikami energii.
UV + związek chemiczny - większy odczyn
Związki które zwiększają wrażliwość:
-
Barwniki (np.róż bengalski)
-
Naturalne olejki (sandałowy, cedrowy)
-
Związki niektórych metali (żelazo, srebro)
-
Leki ( antybiotyki, przeciwbakteryjne, salicylamidy)
Działanie bakteriobójcze
Działanie bakteriobójcze wykazują fale o długości 250 ą 270 nm.
Bakterie pochłaniają odpowiednią ilość energii i w wyniku reakcji
fotochemicznych dochodzi do zmian strukturalnych białek bakterii i
zahamowania ich procesów życiowych.
Wrażliwe na promieniowanie UV są :
-
prątki gruz
licy
-
pałeczki okrężnicy
-
pałeczki duru brzusznego
-
Gronkowce
Zjawisko to wykorzystywane jest do wyjaławiania pomieszczeń,
narzędzi czy wody.
Zmiany w organizmie pod wpływem
promieniowania UV
�
skóra lepiej ukrwiona, elastyczna, mniej podatna na zakażenia,
szybszy wzrost naskórka
�
zwiększa się mineralizacja kości
�
pobudzający wpływ na przysadkę mózgową , gruczoł tarczowy
jajniki, jądra
�
zwiększone wykorzystywanie tlenu
�
Zwiększona liczba krwinek czerwonych i białych
�
Rozszerzenie naczyń krwionośnych
�
Zmniejszenie kwasu mlekowego w surowicy krwi
�
Zmniejszenie stężenia glukozy we krwi
�
Wpływ na przemianę cholesterolu
Przeciwwskazania do stosowania
naświetlań promieniami nadfioletowymi
�
gruz
lica
�
Nowotwory
�
Ostre choroby
�
Nadczynność tarczycy
�
Niewydolność krążenia
�
Padaczka
�
Skłonność do krwawień
�
Choroby lecz. złotem lub stosowane leki uwrażliwiające
�
cukrzyca
Laseroterapia
LASER ą powstał z pierwszych liter angielskiego określenia Light
Amplification by Stimulated Emission of Radiation ą co oznacza
przyrząd do ąwzmacniania� światła przez wymuszoną emisję
promieniowania.
LASER obecnie określa się jako generator promieniowania pracujący
w szerokim paśmie fal elektromagnetycznych.
Światło lasera różni się od światła klasycznego.
Cechy fizyczne lasera różniące je od światła klasycznego
1. MONOCHROMATYCZNOŚĆ- jednobarwność promieniowania;
oznacza to iż światło lasera ma jednakową długość fali
2. SPÓJNOŚĆ ą na światło lasera składają się fale o identycznej
długości i kształcie co oznacza tą samą fazę fal zarówno przestrzenną i
czasową
3. RÓWNOLEGŁOŚĆ ą oznacza małą rozbieżność kątową, wiązka
laserowa wysyłana w jednym kierunku jest bardziej skupiona i węższa
co czyni ją mocniejszą
4. INTENSYWNOŚĆ ą cała moc promieniowania zawarta jest w
wąskiej wiązce promieni światła laserowego
Działanie lasera
�
. Schemat budowy i działania lasera (wg Klejmana). 1�zwierciadło rezonatorowe,
�
2 � materiał (ośrodek) czynny lasera, 3 � stan podstawowy atomu, 4 � stan wzbudzony
�
atomu, 5 � foton nieosiowy, 6 � fotony poosiowe, 7 � wiązka promieni laserowych,
�
8 � światło pompujące
Działanie lasera:
1. wzbudzenie atomu ośr. laserowego pod wpływem energii
( atom emituje foton)
2. stymulowanie emisji dalszych fotonów , emitowany foton
wymusza emisje takich samych fotonów
3. emisja promieniowania laserowego ( kiedy wiązka
promieniowania jest wystarczająco intensywna dochodzi do
uwolnienia energii przez zwierciadło w formie wiązki
laserowej )
Podział laserów
1. Ze względu na długość fali :
a. lasery UV (193 nm)
b. lasery widzialne (He-Ne 633 nm)
c. lasery podczerwone (CO2- 10 600 nm)
1. Ze względu na stan skupienia ośrodka laserowego:
a. lasery gazowe ( hel, neon CO2)
b. lasery półprzewodnikowe( złącze półprzewodnikowe czyli
dioda)
c. lasery cieczowe ( barwniki lub zawiesina)
d. lasery z ośrodkiem w postaci ciała stałego
1. Ze względu na moc emitowania promieniowania laserowego
a. miękkie ą o mocy 5 mW tzw. biostymulacyjne
b. średnie ą moc do 500 mW
c. ciężkie ą powyżej 500 mW
Oddziaływanie promieniowania laserowego
małej mocy na tkanki
- stymuluje syntezę kwasów nukleinowych
-
stymuluje syntezę wielu białek ( w tym kolagen)
-
zwiększa się aktywność enzymatyczna
-
zwiększa się synteza ATP
-
zwiększa się zapotrzebowanie na O2
-
wpływa na stopień utlenowania tkanek
-
działanie przeciwbólowe
-
szybsze formowanie kostniny w miejscy złamania
-
poprawa stanu czynnościowego naczyń włosowatych
-
usprawnienie komórkowych procesów metabolicznych
Techniki wykonywania zabiegów laserem
biostymulacyjnym
�
Technika bezkontaktowa ( scanning)- skanowanie w przypadku
jeżeli nie jest wskazany kontakt sondy ze zmianą chorobową( np.
owrzodzenia). Może być wykonywana punktowo lub na określona
powierzchnię ( sonda jednopunktowa lub sonda prysznicowa)
�
Technika kontaktowa ą wykonana za pomocą sondy ręcznej czyli
punktowo lub punktowo z uciskiem. W tej metodzie wykorzystuje się
punkty spustowe lub punkty akupunkturowe.
Czas ekspozycji zależy od zastosowanej techniki zabiegowej :
- technika stabilna ą 15 sek. ą 2 min
- technika labilna ą kilka lub kilkanaście min
Optymalny czas naświetlania 1 cm2 ą 90 sek
Wskazania do stosowania laserów
niskoenergetycznych
� Medycyna sportowa
� Reumatologia
� Neurologia
� Dermatologia
� Rany
� Blizny
� Owrzodzenia
� Przeszczepy skóry
� Choroby narządu ruchu
� Choroby skóry
� Usuwanie tatuaży, bliznowców, brodawek, zmian barwnikowych itp
� Koagulacja zmian naczyniowych
� Wygładzanie powierzchni skóry (fotoodmładzanie)
� Laserowa depilacja
Przeciwwskazania do stosowania
lasera
�
Ciąża
�
Miesiączka
�
Nowotwory
�
Rozrusznik serca
�
Gorączka
�
Uczulenia na światło
�
Nadczynność gruczołów dokrewnych
�
Zabiegi na gałkę oczną i oczodoły
Wykorzystanie LASERA w kosmetyce
�
Depilacja laserowa ą usuwanie włosów z większych powierzchni
ciała bez konieczności kierowania światła laserowego osobno na
każdy mieszek np. laser rubinowy po jednorazowym zabiegu 20% -
60 % zmniejszony odrost włosa, laser aleksandrytowy- 3 miesiące
po wykonaniu naświetlań zmniejszony odrost włosa o 80%, laser
diodowy- 3 miesiące po wykonaniu naświetlań zmniejszony odrost
włosa o 98%
�
Fotoodmładzanie- odmładzanie za pomocą światła impulsowego o
niskiej gęstości energii, w sposób kompleksowy likwidowane są
rozszerzone naczynka ą pajączki�, nadmierne rumieńce, zmiany
pigmentowe : przebarwienia, piegi, plamy starcze
�
Likwidacja defektów kosmetycznych