BIULETYN
SZKOLENIOWY
PZPS
D o d a t e k d o M A G A Z Y N U S I A T K Ó WK A
N u m e r 2 ( 2 )
OD REDAKTORA
Szanowni Pał
stwo!
Oddajemy w Pał
stwa r�ce drugi numer Biuletynu Szkoleniowego PZPS, w któ-
Jestem Ęwiadom wszelkich z"oŻonoĘci i trudnoĘci, z jakimi na co dzieł
muszą
rym mamy przyjemnoĘ� zaprezentowania trzech odmiennych zagadnieł
szko-
si� boryka� szkoleniowcy dla w miar� sprawnego funkcjonowania ich zespo"ów
leniowych.
(szczególnie dzieci i m"odzieŻy  te na wyŻszym poziomie mistrzostwa są juŻ
dobrze zorganizowane). Zach�cam zatem do wspó"pracy z redakcją w kompo-
Artyku" dotyczący zagrywki  autorstwa dra Józefa Wo"ył
ca, nauczyciela
nowaniu i wype"nianiu naszego Biuletynu znaczącymi treĘciami, czy osobisty-
akademickiego AWF we Wroc"awiu, od wielu lat zajmującego si� problematyką
mi doĘwiadczeniami. Apel kieruj� szczególnie do tych trenerów, którzy
szkoleniową i kszta"ceniem kadr trenerskich  obejmuje szereg informacji o roli
we wspó"zawodnictwie w róŻnych kategoriach wiekowych osiągn�li
tegoŻ dzia"ania w grze. Jest merytorycznym wst�pem do kolejnych zagadnieł

sukcesy, i to nie tylko te wynikowe. KaŻde z Waszych doĘwiadczeł
jest
w tym zakresie, juŻ o charakterze metodycznym.
warte publikacji na "amach Biuletynu, bo mogą one pomoc rozwiąza� problem
szkoleniowy innemu trenerowi lub chociaŻby wywo"ają refleksj�. Wiemy prze-
TreĘci zawarte w tekĘcie Stanis"awa Majkowskiego  kierownika Wydzia"u
cieŻ  bo na tym w"aĘnie polega nasza profesja  Że pracą zespo"ową, a szcze-
Szkolenia M"odzieŻy w PZPS, od początku odpowiedzialnego za organizacj�
gólnie wspó"dzia"aniem, jesteĘmy w stanie pokonywa� kolejne stopnie wtajem-
i sprawną realizacj� Turniejów Nadziei Olimpijskich  przybliŻają trenerom kwe-
niczenia zawodowego, s"uŻącego sprawnemu kszta"towaniu naszych pod-
stie organizacji i istotne kryteria doboru uzdolnionej m"odzieŻy do Szkó"
opiecznych, z coraz lepszymi efektami.
Mistrzostwa Sportowego i reprezentacji kadetów.
Adres do korespondencji z redakcją: [e-mail]
Trzeci artyku"  autorstwa Edwarda Superlaka, nauczyciela akademickiego
AWF we Wroc"awiu, cz"onka Wydzia"u Szkolenia PZPS  jest kontynuacją pro-
Edward Superlak
blematyki szkolenia gracza rozgrywającego. Kolejne w tym cyklu zagad-
(redaktor naczelny)
nienia obejmowa� b�dą konkretne Ęrodki treningowe, kszta"tujące poszczegól-
ne umiej�tnoĘci tegoŻ gracza.
W NUMERZE
Rola zagrywki w grze  2
Analiza dzia"ania gracza
rozgrywającego (2)  3
Turniej Nadziei Olimpijskich 
cele i efekty  6
Rola zagrywki w grze
Zagrywk� okreĘla si� jako g"ówne dzia"anie ofensywne zespo"u, rozpoczynające ko-
lejne akcje podczas gry. Jej podstawowym celem jest bezpoĘrednie zdobycie punktu
lub utrudnienie przeciwnikowi wyprowadzenia skutecznego pierwszego ataku (po
przyj�ciu zagrywki). U początkujących natomiast pierwszym zadaniem jest poprawne
wykonanie, umoŻliwiające wprowadzenie pi"ki do gry.
J ó z e f Wo " y n i e c
ZwaŻywszy na istotny wp"yw na przebieg gry i kszta"towanie si� jej wyniku,
zagrywka stanowi waŻny element wyszkolenia gracza. Ze wzgl�du na warunki
wykonania i zadania zagrywka jest dzia"aniem wzgl�dnie zaleŻnym, co
oznacza, Że poczynania zagrywającego są tylko w niewielkim stopniu uzaleŻ-
nione od zachował
partnerów. Omawiane dzia"anie ma w wi�kszym stopniu
niŻ inne wp"yw na rytm i dynamik� przebiegu gry. Wykonanie zagrywki jest je- Rys. 1
Podzia" pola zagrywki
dyną sytuacją w siatkówce, w której zawodnik od początku do koł
ca moŻe
na umowne sektory
wybra� moment wykonania dzia"ania, w zaleŻnoĘci od fazy i aktualnego wyni-
ku gry. Biorąc pod uwag� warunki realizacji odpowiednich sposobów wykona-
nia zagrywki, są to wzgl�dnie "atwe do opanowania elementy techniczne. Jed-
nak wysoki poziom sprawnoĘci dzia"ania, wymagany w kaŻdym etapie wspó"-
zawodnictwa, zmusza �wiczących do wykonania w trakcie zaj�� treningowych
duŻej liczby powtórzeł
w warunkach zbliŻonych do gry. MoŻe w tym by�
pomocna zasada  Nie ma �wiczenia bez zadania . Potwierdza to pogląd prof.
Zbigniewa Naglaka o wp"ywie stosowanych �wiczeł
na wyszkolenie zawodni-
ka: wp"yw ten moŻe by� korzystny, oboj�tny lub niekorzystny. KaŻde �wi-
czenie doskonalące winno by� w swojej treĘci i strukturze zbliŻone do gry. Za-
2. Zestawi� zespó" tak, aby najskuteczniejszy zagrywający znalaz" si� jak
grywka jest jednym z najbardziej emocjonujących i trudnych dzia"ał
w grze,
najdalej od rozgrywającego.
poniewaŻ zawodnik znajdujący si� w polu zagrywki jest w centrum zaintereso-
3. Przy ma"o skutecznej linii ataku najskuteczniejszy zagrywający winien si�
wania uczestników widowiska i podlega duŻej presji otoczenia oraz aktualnego
znajdowa� na zagrywce.
stanu gry. �wiadomoĘ� odpowiedzialnoĘci za wynik - przy aktualnie obowiązu-
4. DąŻy� do utrzymania koncentracji psychomotorycznej do koł
ca seta czy
jących przepisach - stanowi dodatkowy czynnik stresujący graczy.
meczu.
Silny związek z wynikiem
W dąŻeniu do stabilizacji optymalnego poziomu skutecznoĘci omawianego
Na obecnym poziomie rozwoju dyscypliny jednym z g"ównych zadał
w kszta"ce-
dzia"ania zasadnym wydaje si� by� przestrzeganie pewnych ogólnych wskazał

niu siatkarzy/rek staje si� osiąganie przez nich optymalnego, stabilnego pozio-
w procesie doskonalenia zagrywki.
mu sprawnoĘci dzia"ania w wykonywaniu zagrywki podczas gry. Analiza gry
1. Doskonali� zagrywk� w sytuacjach zbliŻonych do gry rzeczywistej.
w siatkówce Żeł
skiej i m�skiej w ostatnim okresie obrazuje istotny wp"yw (bez-
2. Dba� o wspó"prac� zespo"u z zagrywającym i odwrotnie (zagrywka jest dzia-
poĘredni lub poĘredni) skutecznoĘci zagrywki na kszta"towanie si� wyniku gry.
"aniem wzgl�dnie zaleŻnym). Dotyczy to ustawienia zespo"u, szybkoĘci poda-
Badania statystyczne wykazują bardzo silny lub co najmniej Ęredni związek sku-
wania pi"ki zagrywającemu oraz komunikacji pomi�dzy graczami.
tecznoĘci zagrywki z wynikiem. Przyk"adowo podczas turnieju olimpijskiego Ate-
3. �wiczy� koncentracj� psychomotoryczną i zwraca� uwag� na samokon-
ny 2004 wskaęnik skutecznoĘci zespo"u polskiego wyniós" 33,98%, zaĘ prze-
trol� realizatora omawianego dzia"ania.
ciwników 34,67%, co takŻe ma odzwierciedlenie w uzyskanych wynikach. Pola-
4. Wyznacza� konkretne zadania zagrywającemu w realizowanych �wiczeniach.
cy zanotowali trzy zwyci�stwa i trzy poraŻki. Interesujący jest rozk"ad skuteczno-
5. Nie doskonali� zagrywki oddzielnie - na  czas .
Ęci zagrywki podczas omawianego turnieju. Zawodnicy w obserwowanych me-
6. Ogranicza� doskonalenie zagrywki  przy okazji innych dzia"ał
i stosowa�
czach wykonali 977 zagrywek, Ęrednio 81,4 na jeden mecz. Z tej liczby ok. 6%
ją jako planowe i celowe zadanie.
to zagrywki skuteczne (zdobycie punktu), ok. 80% to zagrywki nieskuteczne
(przed"uŻenie gry) oraz ok. 13% to zagrywki przeciwskuteczne (strata punktu).
Doktryna genera"a Schwartzkopfa
S"ynny trener reprezentacji Holandii (mistrzów olimpijskich z Atlanty  96) Jop Al-
Mając ĘwiadomoĘ� wagi zagrywki w grze, wydaje si� s"uszne opracowanie dla
berda proponuje w podnoszeniu sprawnoĘci dzia"ania zawodników w grze wzoro-
danego zespo"u ogólnej strategii tego dzia"ania.
wanie si� na militarnej doktrynie gen. Normana Schwarzkopfa. G"ównodowodzą-
1. Uwzgl�dniając moŻliwoĘci zawodników stosowa� podczas gry róŻne za-
cy wojsk amerykał
skich podczas wojny w Zatoce Perskiej Ęwietnie radzi" sobie
grywki ze wzgl�du na:
z prowadzeniem dzia"ał
w bardzo niesprzyjających warunkach z dala od ojczy-
" sposób wykonania;
zny. Kluczem do powodzenia (sukcesów) by"o wpajanie swoim podw"adnym czte-
" sektor w polu zagrywki (por. rys. 1);
rech naczelnych zasad swej doktryny.
" tempo zagrywania (czas);
" tor i pr�dko� lotu pi"ki;
Po pierwsze, to wysoki poziom motywacji w dzia"aniu, dobry duch w zespo-
" kierunek i miejsce zagrywania na polu przeciwnika.
le i u kaŻdego z osobna. Łród"em motywacji jest wsparcie ze strony otoczenia.
W sporcie wsparcie ze strony zespo"u, rodziny, przyjació" i sympatyków daje Ostatnim elementem, o bardzo istotnym znaczeniu, jest wizerunek w"asnej oso-
poczucie pewnoĘci w dzia"aniu. WaŻne jest byĘ czu" kogoĘ za swoimi plecami. by, przekonanie o dominacji nad przeciwnikiem i pewnoĘ� zwyci�stwa w rywa-
lizacji. Zawodnicy nie postrzegający w"asnej osoby jako kandydata na najwyŻ-
Drugim waŻnym punktem doktryny Schwarzkopfa jest wiara w siebie, oparta sze podium, nie mogą zosta� zwyci�zcami meczu czy turnieju. Przyj�cie takiej
g"ównie na takich elementach jak Ęwiadomy trening i praktyka. Weryfikacja filozofii umoŻliwia kszta"cenie zawodnika o typie zwyci�zcy.
swoich moŻliwoĘci w warunkach gry daje w sporcie poczucie pewnoĘci siebie,
niezb�dnej do podj�cia odwaŻnej rywalizacji z danym przeciwnikiem. Przy ta- WdroŻenie przytoczonych elementów sukcesu wg gen. Schwartzkopfa do tre-
kim rozumieniu poj�cia  wiara w siebie gracze mają moŻliwoĘ� realnej oceny ningu sportowego umoŻliwi podniesienie poziomu zawodników w realizowa-
w"asnych moŻliwoĘci, jak teŻ przeciwnika. Wiara w siebie musi by� podbudo- nych dzia"aniach podczas gry.
wana zaufaniem trenera i wspó"partnerów z druŻyny.
Szczegó"owe rozwaŻania dotyczące metodyki nauczania róŻnego rodzaju za-
Trzecim elementem omawianej doktryny jest logistyka. W treningach i zawo- grywek i strategii ich stosowania grze zostaną przedstawione w kolejnych nu-
dach sprowadza si� to do zapewnienia napojów, racjonalnego systemu pracy, merach Biuletynu Szkoleniowego PZPS.
wypoczynku, obiektów, sprz�tu, itp. M"odzi zawodnicy muszą osiąga� bieg"oĘ�
w skutecznym dzia"aniu w róŻnych okolicznoĘciach.
Analiza dzia"ania gracza
rozgrywającego (2)
E d w a r d S u p e r l a k
Gra sk"ada si� z kilku partii (setów), a w kaŻdej z nich generowane są rozgrywający. SprawnoĘ� (w tym takŻe niezawodnoĘ�) jego dzia"ania zale-
przez graczy obu zespo"ów róŻnorodne sytuacje. Skuteczne ich rozwiązy- Ży generalnie od dwóch czynników: dyspozycji osobniczych oraz zewn�trz-
wanie umoŻliwia osiąganie celów w grze, a w efekcie zwyci�stwo. Jak nych w stosunku do gracza elementów sytuacji. MoŻna zilustrowa� to na-
wczeĘniej wspomniano, w akcjach ataku kluczową rol� odgrywa gracz st�pująco:
Znamienną cechą kaŻdej sytuacji jest jej dynamika, co oznacza perma- gólnych graczy oraz stopieł
ich zorganizowania, czyli wspó"dzia"ania.
nentną zmiennoĘ� pozycji graczy obu zespo"ów, przemieszczająca si� O wartoĘci sportowej gracza rozgrywającego decydują g"ównie dyspozycje
w przestrzeni pi"ka, reakcje trenerów, stan napi�cia emocjonalnego we percepcyjne (w tym zdolnoĘ� samodzielnego podejmowania decyzji), po-
w"asnym zespole i u przeciwników, zmieniający si� stan wynikowy gry, ziom umiej�tnoĘci technicznych, sprawnoĘ� wspó"dzia"ania z partnerami
czy teŻ sposób reakcji widzów na poczynania graczy. Zakoł
czenie jednej oraz doĘwiadczenie zawodnicze i związana z nim wiedza specjalistyczna.
sytuacji tworzy odmienną jakoĘ� sytuacji nast�pnej, w której momentalnie
znajdują si� gracze i muszą natychmiast podejmowa� racjonalne dzia"ania. ETAPOWA STRUKTURA CELÓW SZKOLENIA
GRACZA ROZGRYWAJŃCEGO
JednakŻe podstawowymi czynnikami decydującymi o sprawnym rozwiązy- W teorii treningu w naszej dyscyplinie sportu róŻni autorzy przyjmują od-
waniu sytuacji w ataku są indywidualne umiej�tnoĘci specjalne poszcze- mienną klasyfikacj� etapów szkoleniowych siatkarzy. ChociaŻ jest to wy-
"ącznie podzia" umowny, to jednak w znacznej mierze porządkuje przedzia- Dla racjonalnego kszta"cenia wiedzy i umiej�tnoĘci gracza rozgrywającego
"y czasowe szkolenia, okreĘlone poj�cia i treĘci z nimi związane. MoŻna moŻna przyją� poniŻszą struktur� celów i zadał
szkoleniowych. NaleŻy
zatem wyróŻni� nast�pujące etapy szkolenia: jednakŻe zaznaczy�, iŻ po pierwsze: nie jest ona skoł
czona, gdyŻ moŻna
" przedwst�pny (dowolna aktywnoĘ� ruchowa dzieci)  do 10. roku ją uzupe"ni� o kolejne racjonalnie uzasadnione treĘci, a po drugie: opisana
Życia; zosta"a na okreĘlonym poziomie ogólnoĘci. Jej uszczegó"owienie w znacz-
" wst�pny (zorganizowane i systematyczne formy zaj�� ruchowych)  nym stopniu uzaleŻnione jest od merytorycznego (metodycznego) przygo-
10-13 lat; towania trenera do wieloletniego procesu nabywania kolejnych umiej�tno-
" ukierunkowany  14-18 lat; Ęci specjalnych przez podopiecznego, pe"niącego funkcj� rozgrywającego
" specjalistyczny  19-24 lata; w druŻynie.
" mistrzowski  powyŻej 24 lat.
Etapy szkolenia Cele g"ówne Kierunkowe dyspozycje ruchowe
Wst�pny  rozwój zainteresowania dyscypliną sportową i motywacji do systema-  nauka odbicia pi"ki sposobem górnym i dolnym w posta-
tycznego uczestnictwa w zaj�ciach; wach sta"ych;
 wszechstronny rozwój dyspozycji psychomotorycznych;  doskonalenie odbi� pi"ki w postawie zrównowaŻonej po
 przyswojenie wiedzy o sposobie wykonywania nauczanych czynnoĘci przemieszczaniu si�;
ruchowych;  nauka wystawienia pi"ki do przodu i do ty"u z pozycji przy
 zapoznanie z elementarnymi zasadami dzia"ania w ataku i w obronie siatce;
w minisiatkówce;  nauka wystawienia pi"ki z g"�bi pola gry;
 kszta"towanie osobowoĘci gracza o typie zwyci�zcy.  nauka wystawienia pi"ki sposobem dolnym oburącz;
 kszta"cenie zdolnoĘci róŻnicowania i "ączenia ruchów oraz
czucia przestrzeni w odbiciach pi"ki do przodu i do ty"u.
Ukierunkowany  kszta"cenie zdolnoĘci prawid"owej oceny standardowych sytuacji gry  doskonalenie odbi� pi"ki do przodu i do ty"u po przemiesz-
w ataku i obronie; czaniu si� z róŻnych kierunków;
 nabywanie umiej�tnoĘci samodzienego podejmowania decyzji w dzia-  nauka i doskonalenie wystawienia pi"ki w wyskoku w tem-
"aniach wystawienia pi"ki do ataku; pie 3 do przodu i do ty"u z pozycji przy siatce ( czucie pi"ki
 kszta"cenie kierunkowych dyspozycji psychomotorycznych związa- i przestrzeni );
nych z funkcją w grze;  wystawienie pi"ki  krótkiej z przodu;
 umiej�tno� komunikowania si� z partnerami w organizacji ataku;  wystawienie pi"ki do strefy I i VI z pozycji przy siatce;
 rozumienie przyj�tej strategii gry z konkretnym przeciwnikiem;  nauka ataku pi"ki w drugim odbiciu;
 kszta"cenie umiej�tnoĘci autooceny i wnioskowania z realizacji zadał
 nauka rozegrania w kombinacji dwoma atakującymi z przo-
meczowych. du   podwójna krótka ;
 doskonalenie wystawienia do ataku z g"�bi pola gry (w tym
sposobem dolnym oburącz).
Specjalistyczny  doskonalenie specjalnej sprawnoĘci psychomotorycznej rozgrywają-  kszta"cenie umiej�tnoĘci dok"adnego wystawienia pi"ki do
cego; przodu (s. IV) i do ty"u (s.II) w tempie 2;
 kszta"cenie zdolnoĘci antycypacyjnych i szybkoĘci postrzegania zda-  umiej�tnoĘ� dok"adnego wystawienia pi"ki przesuni�tej do
rzeł
podczas gry; przodu (s. III) i do ty"u (s. II) w tempie 1;
 nabywanie umiej�tnoĘci w"aĘciwej oceny i podejmowania trafnych  umiej�tnoĘ� wystawienia pi"ki w przód-skos (z pozycji od-
decyzji w dzia"aniach rozegrania w ataku, w sytuacjach standardo- dalonej od siatki) do ataku w tempie 1;
wych i niestandardowych;  umiej�tno� wystawienia pi"ki w tempie 2 do ataku ze
 trafne podejmowanie decyzji ryzykownych w rozegraniu; strefy I i VI;
 pog"�bianie wiedzy dotyczącej uwarunkował
dzia"ania rozgrywające-  kszta"cenie umiej�tnoĘci dzia"ania zaskakującego poprzez
go; atak w drugim odbiciu;
 kszta"cenie umiej�tnoĘci autooceny dzia"ał
w"asnych oraz oceny  opanowywanie ruchów mylących cia"em i r�koma w trak-
partnerów podczas gry oraz operacyjne wprowadzanie korekt; cie rozegrania pi"ki do ataku;
 umiej�tnoĘ� pog"�bionej analizy i wnioskowania ze skutków realizacji  umiej�tnoĘ� wystawienia pi"ki jednorącz do przodu i do ty-
zadał
meczowych. "u w 1 i 2 tempie;
 umiej�tno� wystawienia pi"ki w postawach niskich i o za-
chwianej równowadze (wypady, kl�k, przysiad, pady) w od-
biciach sposobem oburącz górnym i dolnym;
Mistrzowski  specjalne przygotowanie psychomotoryczne, umoŻliwiające realizacj�  umiej�tnoĘ� przyspieszania lub opóęniania momentu odbi-
zadał
z najwyŻszą sprawnoĘcią; cia pi"ki podczas rozegrania.
 rozumienie strategii taktycznego przygotowania druŻyny do cyklu  systematyczne doskonalenie dyspozycji ruchowych, gwa-
rozrywek i roli w niej rozgrywającego; rantujących dok"adnoĘ� przestrzennego i tempowego roze-
 umiej�tnoĘ� analizy, oceny i wnioskowania z zadanej obserwacji gry grania pi"ki do dowolnego gracza, atakującego w róŻnych
konkretnych przeciwników; okolicznoĘciach dzia"ania;
 umiej�tnoĘ� analizy i oceny wyznaczonych zadał
w ramach strategii  umiej�tnoĘ� dostosowywania dzia"ał
w"asnych do dyspo-
gry z konkretnym przeciwnikiem; zycyjnych moŻliwoĘci dzia"ania poszczególnych atakują-
 zdolnoĘ� sprawnego kierowania dzia"aniami partnerów w ataku; cych, w okreĘlonych przedzia"ach czasowych gry;
 umiej�tnoĘ� racjonalnej korekty sposobu realizacji dotychczasowych  umiej�tnoĘ� ukrywania w"asnych zamiarów dzia"ania przed
zadał
taktycznych w rozegraniu ze wzgl�du na brak spodziewanych przeciwnikiem oraz stosowanie ruchów mylących i zaska-
skutków; kujących w trakcie rozegrania;
 umiej�tnoĘ� podejmowania racjonalnych (w tym ryzykownych) decyzji  kreowanie w"asnego stylu dzia"ania w rozwiązywaniu roz-
w rozegraniu dla skutecznej realizacji dzia"ał
partnerów w ataku; maitych sytuacji podczas gry.
 doskonalenie sprawnego komunikowania si� z partnerami i tworzenie
pozytywnych relacji, szczególnie w sytuacjach napi�cia emocjonalne-
go;
 umiej�tnoĘ� rzeczowej analizy, oceny dzia"ał
w"asnych i generowania
zadał
treningowych usprawniających umiej�tnoĘci rozegrania.
STANDARDY W ODBICIACH PI�KI
PRZEZ ROZGRYWAJŃCEGO
Dok"adnoĘ� wystawienia pi"ki wymaga od rozgrywającego zachowania
okreĘlonych standardów, do których zaliczy� moŻna m.in. sposób ustawie-
nia stóp w pozycji przy siatce, uk"ad palców d"oni na pi"ce w okoliczno-
Ęciach poprawnego dogrania pi"ki do siatki oraz nad siatk�.
A BC
Rys.1. Klasyfikacja odbi� pi"ki ze wzgl�du na stopieł
ugi�cia ramion: A  optymalne;
B  obniŻone  ramiona znacznie ugi�te (opóęnianie odbicia);
C  podwyŻszone  ramiona prawie wyprostowane (przyspieszanie odbicia).
AB C
Rys.2. Klasyfikacja odbi� ze wzgl�du na miejsce kontaktu z pi"ką w relacji  przód  ty" :
A  przed g"ową; B  nad g"ową; C  za g"ową.
je blokującym kierunek wystawy do przodu, jednakŻe rozgrywający
o wysokich umiej�tnoĘciach technicznych jest zdolny do wystawienia pi"ki
 krótkiej z przodu, a w postawie w kontakcie z pod"oŻem nawet i do ty"u.
Przy dok"adnym dograniu pi"ki, gracz rozgrywający zajmuje pozycj� z nie-
Pozycja z rys. 2C umoŻliwia wystawienie pi"ki wy"ącznie w kierunku do ty-
znacznym wysuni�ciem do przodu stopy b�dącej bliŻej siatki, co u"atwia
"u. Natomiast pozycja gracza z rys. 2B jest uniwersalna, umoŻliwiająca
poprawno� wystawienia w dowolnym kierunku, natomiast w pewnym
wystaw� w dowolnym kierunku (oczywiĘcie przy odpowiednich umiej�tno-
stopniu zmniejsza moŻliwoĘ� pope"nienia b"�du wystawy w przód, przez
Ęciach technicznych), przez co sprawiająca blokującym najwi�cej trudno-
kierowanie pi"ki w stron� do siatki.
Ęci w rozpoznaniu jego zamiarów.
DoĘwiadczony rozgrywający moŻe dokonywa� Ęwiadomego wyboru miej-
sca i momentu kontaktu z pi"ką, mając na wzgl�dzie zwi�kszenie spraw-
noĘci wspó"dzia"ania z atakującym wspó"partnerem, a tym samym utrzy-
mywa� blokujących przeciwnika w niepewnoĘci lub teŻ stosowa� ruchy
mylące, co w efekcie jest czynnikiem zaskoczenia. Miarą tego jest czaso-
we opóęnienie reakcji psychoruchowej, szczególnie Ęrodkowego blokujące-
go i moŻliwoĘ� stworzenia sytuacji korzystnej (kompletnej lub pewnej)
Przy dok"adnym dograniu do siatki, kontakt palców obu d"oni z pi"ką jest
graczowi atakującemu.
symetryczny, a kierunek lotu pi"ki po odbiciu w miar� równoleg"y do siatki
(nie powinna by� skierowana w stron� do siatki).
MIEJSCE I TEMPO WYSTAWIENIA PI�KI
JeŻeli rozegranie polega na dowolnym wyborze jednego z moŻliwych do
realizacji wariantów dzia"ania w danych okolicznoĘciach i stworzeniu ata-
kującym korzystnych sytuacji, to gracz rozgrywający musi mie� w swoim
arsenale ca"y wachlarz umiej�tnoĘci. Aby do tego dojĘ�, naleŻy jego szko-
lenie racjonalnie ukierunkowa� juŻ od momentu dokonania przez trenera
ostatecznego przydzia"u gracza do pe"nienia funkcji rozgrywającego. Poni-
Przy wystawie z nad siatki, d"oł
bliŻsza siatki ma kontakt z pi"ką bar-
Żej zilustrowano klasyfikacj� podstawowych wystaw pi"ki z uwzgl�dnie-
dziej od zewnątrz, co umoŻliwia nadanie jej w"aĘciwego kierunku.
niem strefy ataku, tempa (wysokoĘci lotu pi"ki) oraz pozycji gracza rozgry-
wającego w momencie kontaktu z pi"ką:
SYTUACYJNE ODBICIE PI�KI
W trakcie gry zawodnik rozgrywający moŻe si� znaleę� w róŻnych okolicz-
43 3
3
4 2
noĘciach dzia"ania. Najcz�Ęciej okolicznoĘci te są od niego niezaleŻne,
a stwarza je miejsce dogrania i trajektoria lotu pi"ki. MoŻe to powodowa�,
Że pi"ka w momencie kontaktu z nią b�dzie si� znajdowa�: na optymalnej
wysokoĘci, zbyt nisko, zbyt wysoko (patrz rys. 1).
6 1
Ze wzgl�du na umiejscowienie pi"ki wzgl�dem gracza moŻe si� ona znaj-
Rys. 3. Wystawienie pi"ki do ataku Rys. 4. Wystawienie pi"ki do ataku
dowa�: przed, nad, za (patrz rys. 2). Pozycja z rys. 2A umoŻliwia i sugeru- w tempie 3 z pozycji � (przy siatce). w tempie 2 z pozycji � (przy siatce).
4
2
3 2
3
1
6
Rys. 5. Wystawienie pi"ki do ataku Rys. 6. Wystawienie pi"ki do ataku
w tempie 1 z pozycji � (przy siatce). w tempie 2 i 1 (do strefy III) z pozycji
oddalonej od siatki.
4 2
4 2
6 6
1 1
Zagadnieniem absolutnie nadrz�dnym jest ustalenie przez trenera kolejno-
Ęci kszta"cenia poszczególnych umiej�tnoĘci wystawiania pi"ki, uwzgl�d-
niając tempo i moŻliwoĘci rozwoju sportowego zawodnika rozgrywającego
oraz równoleg"e kszta"cenie umiej�tnoĘci technicznych poszczególnych
Rys. 7. Wystawienie pi"ki do ataku w tempie 3 z pola obrony.
atakujących, co w efekcie umoŻliwi racjonalną organizacj� wspó"dzia"ania
Istotnym czynnikiem wp"ywającym na graczy w ataku. Nierzadko obserwuje si�, szczególnie wĘród zespo"ów
dok"adnoĘ� wystawy jest miejsce i kieru- m"odzieŻowych czy juniorskich, Że rozgrywający nie dorównuje umiej�tno-
nek, z którego pi"ka dogrywana jest do Ęciami atakującym. I to nie dlatego, Że nie realizuje okreĘlonych wystaw,
rozgrywającego b�dącego na pozycji �. ale wykonuje je ma"o dok"adnie (pomijam tu trafnoĘ� decyzji). A to juŻ
OkolicznoĘci u"atwiające rozegranie:  kamyczek do ogródka trenera. Rozgrywający nie b�dzie si� naleŻycie
" kierunek lotu pi"ki z przodu  R ; rozwija" przy realizacji wy"ącznie zaj�� w formie zespo"owej. A w"aĘnie te-
" d"ugi czas lotu dogrywanej pi"ki; mu graczowi, jak Żadnemu innemu, naleŻy poĘwi�ci� czas i warunki na or-
OkolicznoĘci utrudniające rozegrania: ganizacj� treningu w pe"ni indywidualnego lub z dwoma-trzema graczami
Rys. 8. Kierunki dogrywanej pi"ki
do rozgrywającego po przyj�ciu
" kierunek lotu pi"ki z ty"u  R ; atakującymi. I wtedy moŻe w koł
cu zniknie w naszej siatkówce zjawisko
zagrywki lub obronie.
" krótki czas lotu dogrywanej pi"ki.  syndromu rozgrywającego ...
Turniej Nadziei Olimpijskich
 cele i efekty
KaŻdy z liczących si� w mi�dzynarodowym wspó"zawodnictwie krajowych związków
siatkarskich realizuje okreĘlony system doboru i selekcji uzdolnionej do gry m"odzieŻy
w poszczególnych kategoriach wiekowych. U nas jednym z elementów tego systemu
jest organizowany corocznie (od kilkunastu lat) przez Polski Związek Pi"ki Siatkowej,
oraz jeden ze związków wojewódzkich, Ogólnopolski Turniej Nadziei Olimpijskich, od-
bywający si� pod patronatem Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Turniej ten jest fina-
"em szkolenia wojewódzkiego juniorów, realizowanego przez wszystkie Wojewódzkie
Związki Pi"ki Siatkowej.
St ani s " aw Maj k o ws k i
W bieŻącym roku, decyzją Wydzia"u ds. M"odzieŻy PZPS, turnieje dziewcząt " bezpoĘredni kontakt wszystkich trenerów szkolenia wojewódzkiego, umoŻ-
i ch"opców odb�dą si� w paędzierniku w Miliczu. liwiający wymian� poglądów dotyczących aktualnej problematyki szkole-
niowej;
Cele g"ówne turnieju: " sprawdzenie efektów pracy szkoleniowej w poszczególnych wojewódz-
" nabór do szkolenia centralnego najbardziej uzdolnionej m"odzieŻy z danego twach (reprezentacjach), poprzez coroczny nabór.
rocznika, dającej nadziej� na osiąganie na arenie mi�dzynarodowej wyso-
kich wyników sportowych; Ogólne informacje organizacyjne:
" wyznaczenie grupy, która moŻe si� stara�  po spe"nieniu okreĘlonych wa- 1. W turnieju uczestniczą reprezentacje 16 województw, dziewcząt i ch"op-
runków  o przyj�cie do Szkó" Mistrzostwa Sportowego  w Sosnowcu ców. KaŻda druŻyna sk"ada si� z 10-12 zawodników/czek + 1-2 trenerów
(dziewcz�ta) i w Spale (ch"opcy). + s�dzia + (ew.) trener koordynator.
2. Prawo uczestnictwa w bieŻącym roku mają zawodnicy urodzeni po Sprawdziany i pomiary:
01 stycznia 1990 r. oraz zawodniczki urodzone po 01 stycznia 1991 r., po- W celu zapoznania dzieci ze sposobem wykonania okreĘlonej próby sprawno-
siadający aktualne badania lekarskie, a przede wszystkim spe"niający niŻej Ęciowej naleŻy przeprowadzi� ją przynajmniej 2-3 razy w roku, w tym ostatni
okreĘlone kryteria i zatwierdzeni przez Polski Związek Pi"ki Siatkowej. raz w okresie 2-3 tygodni przed Turniejem Nadziei Olimpijskich.
3. Kryteria uczestnictwa okreĘlone przez Wydzia" Szkolenia PZPS:
" odpowiedni poziom umiej�tnoĘci techniczno-taktycznych; Podczas Turnieju wykonywane są nast�pujące pomiary:
" uzdolnienia szybkoĘciowo-skocznoĘciowe; " wzrostu i masa cia"a (boso);
" wysoki poziom cech charakterologicznych, predystynujących do walki " zasi�g jednorącz i oburącz stojąc;
sportowej w pi"ce siatkowej, " wyskok dosi�Żny jednorącz (z rozbiegu jak do ataku);
" spe"nienie wymogów dotyczących wzrostu graczy: (na Turniej Nadziei " wyskok dosi�Żny oburącz z miejsca;
Olimpijskich  paędziernik 2005 r.) " rzut pi"ką lekarską 1 kg z kl�ku (do 2004 r. rzut wykonywano pi"ką o wa-
- dziewcz�ta: 4 zawodniczki powyŻej 180 cm; dze 3 kg);
4 zawodniczki powyŻej 175 cm; " bieg zwinnoĘciowy ( koperta o bokach 7x7 m) ze zmianą kierunków (na
- ch"opcy: 4 zawodników powyŻej 190 cm; czas)  jak na rysunku (dwie próby: ze startu z lewej, a nast�pnie z pra-
4 zawodników powyŻej 185 cm. wej strony);
Przy zatwierdzaniu przez Polski Związek Pi"ki Siatkowej kadr wojewódz- " próba szybkoĘci ze startu zatrzymanego, pomiar czasu na odcinku 10 m.
kich przed okresem szkolenia, kryterium wzrostu ulega obniŻeniu
" Pozycja wyjĘciowa do startu  leŻe-
o 5 cm (w okresie styczeł
/luty 2005 r.), tzn.:
nie przodem  linia barków na linii
- dziewcz�ta: 4 zawodniczki powyŻej 175 cm; koł
cowej boiska, d"onie na wysoko-
Ęci barków  stoper jest w"ączany
4 zawodniczki powyŻej 170 cm;
w momencie wyprostu ramion i do-
tkni�cia pod"oŻa.
- ch"opcy: 6 zawodników powyŻej 185 cm.
" Start I  z prawej strony boiska 
Spe"nienie wszystkich wymienionych parametrów oraz liczba osób powo"anych
bieg wg. instrukcji
" Start II  z lewej strony boiska 
po Turnieju Nadziei Olimpijskich do szkolenia centralnego b�dzie mia"a decydu-
bieg wg. instrukcji
jący wp"yw na przydzia" liczby miejsc na szkolenie wojewódzkie juniora w na-
Kierunki poruszania si�:
st�pnym roku.
(start na linii koł
cowej)
1. bieg przodem
4. Regulamin zawodów:
2. bieg ty"em w lewo  skos
" mecze rozgrywane są zgodnie z regulaminem gry PZPS (kaŻda druŻyna
3. bieg przodem w lewo  skos
4. bieg ty"em
moŻe korzysta� z zawodnika/czki libero), z wyjątkiem, gdy mecze rozgry-
5. bieg przodem w prawo  skos
6. bieg ty"em w prawo  skos
wane są w formule do dwóch wygranych setów  wówczas dwa pierwsze
7. bieg przodem (meta na linii Ęrodkowej)
sety grane są do 25 pkt., a trzeci do 15 pkt. (w kaŻdym secie niezb�dne
" zawodnik/czka podczas biegu
zwrócony jest przodem do siatki
jest uzyskanie przewagi dwóch punktów);
(linii Ęrodkowej boiska)
" wymagane jest posiadanie w sk"adzie druŻyny przynajmniej 2 wystawiają- " zakoł
czenie biegu, poprzez prze-
biegni�cie przez lini� Ęrodkową.
cych, w tym 1 spe"niający ustalone kryteria (obowiązuje od 2005 r.);
Drugi bieg w kierunku odwrotnym
" wysokoĘ� siatki ustala si�: dla dziewcząt  224 cm: dla ch"opców 
243 cm (ta wysoko� siatki dotyczy tylko Turnieju Nadziei Olimpijskich);
Odleg"oĘci:
PA-PB = PC-PD = PB-PC = PA-PD = 7 m
" mecze rozgrywane są pi"kami Mikasa MVL 200.
5. W dniu przyjazdu przeprowadzane są przez trenerów Szko"y Mistrzostwa PoniewaŻ do szkolenia centralnego powo"ywane są uzdolnione jednostki, dają-
Sportowego, kadry narodowej i przedstawicieli Wydzia"u Szkolenia spraw- ce nadziej� na osiąganie wysokich wyników sportowych, nie zaĘ ca"y zespó",
dziany i pomiary, mające na celu weryfikacj� poszczególnych sk"adów dlatego od 2005 roku nie b�dzie liczona wartoĘ� Ęrednia wyników sprawdzia-
z formularzem zatwierdzonym przez PZPS w celu okreĘlenia parametrów nów reprezentacji danego województwa. Dane takie by"y cz�sto uŻywane przez
somatycznych oraz dyspozycji motorycznych poszczególnych zawodni- trenerów i dzia"aczy do porównywania konkretnych reprezentacji. Niestety, na
ków/czek. W dniu przyjazdu (wieczorem) po zakoł
czeniu pomiarów odby- poprzednich Turniejach, gdy taka Ęrednia by"a liczona, zdarza"o si�, Że niektó-
wa si� spotkanie organizacyjne, na którym zostają rozlosowane druŻyny do rzy trenerzy i trenerki reprezentacji wojewódzkich do odbywanych przez m"o-
kaŻdej z czterech grup. Losowanie odbywa� si� b�dzie w kolejnoĘci wg za- dzieŻ sprawdzianów nie dopuszczali swoich najniŻszych zawodników i zawod-
j�tych miejsc w ostatnich trzech latach. niczek, aby nie zaniŻa� wartoĘci Ęredniej wzrostu zespo"u. Dla trenerów po-
szczególnych reprezentacji PZPS wartoĘci Ęrednie poszczególnych zespo"ów
6. W grupach druŻyny grają  kaŻdy z kaŻdym , w �wier�fina"ach  wg zaj�- nie są istotne, poniewaŻ do reprezentacji kraju dobierają oni wyróŻniające si�
tych miejsc w grupach  na krzyŻ (IA  IIB, IIA  IB, IC  IID, IIC  ID, IIIA  jednostki, wyselekcjonowane z róŻnych reprezentacji wojewódzkich.
IVB, IVA  IIIB, IIIC  IVD, IVC  IIID), zaĘ w pó"fina"ach i w fina"ach  wy-
grany z wygranym i przegrany z przegranym. KaŻda druŻyna rozegra 6 Ocena iloĘciowa kontroli:
spotkał
. Ze wzgl�du na to, Że od ubieg"ego roku ch"opcy biorący udzia" w turnieju są
rok starsi od dziewcząt, to w krótkiej ocenie ogranicz� si� do zakresu danych
7. Wszystkie koszty (w tym pobyt s�dziego) reprezentacje pokrywają ze Ęrod- obejmujących pomiary i sprawdziany przeprowadzone w roku 2004. SpoĘród
ków uzyskanych na ten cel (szkolenia wojewódzkie juniorów) z Minister- wielu zebranych danych, charakteryzujących dziewcz�ta i ch"opców biorących
stwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz ze Ęrodków w"asnych. udzia" w Turnieju, ograniczy"em si� do najwaŻniejszych, które ze wzgl�du na
wymogi gry istotnie wp"ywają na póęniejsze osiąganie najwyŻszych celów
8. S�dziami powinni by� kandydaci na szczebel centralny, którzy nominacj� sportowych.
na Turniej uzyskują od Wydzia"u S�dziowskiego w"aĘciwego Wojewódzkie-
go Związku Pi"ki Siatkowej. Z danego województwa wymagany jest udzia"
jednego s�dziego.
Dziewcz�ta (rocznik 1990)  dane na paędziernik 2004 r. Zestawienie zbiorcze wyników doboru:
" Udzia" wzi�"o 175 zawodniczek, z czego najwyŻsza o wzroĘcie 190,50 cm, PoniŻej w tabeli podane są liczby osób zakwalifikowanych wst�pnie (bezpo-
najniŻsza  158,00 cm. Ęrednio po Turnieju) na zgrupowania centralne, które odby"y si� w Miliczu
w grudniu 2004 r.:
Przedzia" wzrostu (w cm) Liczba zawodniczek
185,0 i wi�cej 5
Liczby Razem
180,0-184,5 30
województwo zawodniczek zawodników na województwo
175,0-179,5 65
1 dolnoĘląskie 3 3 6
170,0-174,5 51
2 kujawsko-pomorskie 3 2 5
165,0-169,5 18
3 lubelskie 2 4 6
164,5 i mniej 6
4 lubuskie 3 3
5 "ódzkie 3 1 4
Normy wzrostowe ustalone przez PZPS spe"ni"o w kategorii ponad 180,00 cm
6 ma"opolskie 1 1
wzrostu 35 dziewcząt, oraz w kategorii 175,00-180,00 cm wzrostu aŻ 65.
7 mazowieckie 3 5 8
8 opolskie 1 1
Zasi�g jednorączw wyskoku
Liczba zawodniczek 9 podkarpackie 3 1 4
po rozbiegu(w cm)
10 podlaskie 1 1
290,0 i wi�cej 7
11 pomorskie 4 4
280,0-289,5 45
12 Ęląskie 5 5 10
270,0-279,5 76
13 Ęwi�tokrzyskie 2 2
260,0-269,5 37
14 warmił
sko-mazurskie 4 1 5
259,5 i mniej 10
15 wielkopolskie 3 3 6
16 zachodniopomorskie 1 4 5
Ch"opcy (rocznik 1989)  dane na paędziernik 2004 r.
" Udzia" wzi�"o 182 zawodników, z czego najwyŻsi o wzroĘcie 200,00 cm,
Podsumowanie:
najniŻszy  171,00 cm.
Udzia" w Turnieju Nadziei Olimpijskich daje zawodnikom szans� pokazania
Przedzia" wzrostu (w cm) Liczba zawodników moŻliwoĘci zarówno sportowych, jak i psychicznych. Jest równieŻ informacją
200,0 i wi�cej 2 dla trenerów dokonujących naboru, Że zawodnik lub zawodniczka, która osią-
195,0-199,5 14 gn�"a okreĘlony wynik sportowy, przy spe"nieniu okreĘlonych kryteriów soma-
190,0-194,5 57 tycznych i sprawnoĘciowych, jest najprawdopodobniej jednostką uzdolnioną,
185,0-189,5 57 wartą skierowania do szkolenia centralnego.
180,0-184,5 33
179,5 i mniej 19 Niestety, dla niektórych szkoleniowców i dzia"aczy wynik sportowy zespo"u
biorącego udzia" w Turnieju przes"ania g"ówny cel, wyraęnie okreĘlony przez
Normy wzrostowe ustalone przez PZPS spe"ni"o w kategorii ponad 190,00 cm Wydzia" Szkolenia PZPS, jako  nabór do szkolenia centralnego najbardziej
wzrostu aŻ 73 ch"opców, oraz w kategorii 185,00-190,00 cm wzrostu aŻ 57. uzdolnionej m"odzieŻy z danego rocznika, dającego nadziej� na osiąga-
nie na arenie mi�dzynarodowej wysokich wyników sportowych . W ten
Zasi�g jednorączw wyskoku sposób szkoleniowcy ci dają cz�sto podopiecznym z"udne nadzieje na osiąga-
Liczbazawodników
po rozbiegu (w cm) nie wybitnych wyników sportowych w pi"ce siatkowej, koncentrując si� na
340,0 i wi�cej 1 osiąganiu doraęnych, cz�sto w"asnych, egoistycznych celów, zamiast skiero-
330,0-339,5 4 wa� niektórych z nich do innej, bardziej odpowiadającej ich moŻliwoĘciom dys-
320,0-329,5 40 cypliny sportu. Dobitnie zaĘ naleŻy zaznaczy�, Że wynik sportowy zespo-
310,0-319,5 72 "u osiągni�ty w Turnieju Nadziei Olimpijskich winien by� dla wszystkich
309,5 i mniej 65 szkoleniowców efektem zdecydowanie drugorz�dnym.
Mam nadziej�, Że wszyscy szkoleniowcy w Polsce pracujący z m"odzieŻą b�dą Są jednak szkoleniowcy, którzy co roku przyjeŻdŻają z m"odzieŻą o wysokich
mieli odnoĘnik, do którego powinni porównywa� parametry swoich podopiecz- parametrach cech i dyspozycji motorycznych, a do tego efektami swojej pracy
nych, rekrutowanych w procesie naboru i selekcji do zespo"u. Tak naprawd� i zaangaŻowaniem gwarantują tej m"odzieŻy osiąganie, niejako przy okazji, wy-
kryterium wzrostu nie jest jedynym wyznacznikiem oceny zawodnika. Po prze- sokich wyników sportowych. Na nich teŻ w znacznej mierze opiera si� póęniej
prowadzeniu pomiarów oraz sprawdzianów robione jest zestawienie zbiorcze prawie kaŻda grupa reprezentacyjna. Dlatego od kilku lat PZPS po zakoł
czo-
(ranking), który trenerzy Szko"y Mistrzostwa Sportowego/reprezentacji wyko- nym Turnieju nagradza pucharami kilku trenerów, którzy przywoŻą na imprez�
rzystują podczas turnieju jako element pomocniczy w naborze i selekcji. Ob- wyróŻniających si� zawodników lub zawodniczki.
serwując zawodników i zawodniczki, ich umiej�tnoĘci techniczne oraz zacho-
wanie w zespole podczas gry, wybierają nast�pnie grup� 35-40 osób (ch"op- Musz� tutaj przypomnie�, Że od momentu powstanie Szkó" Mistrzostwa Sporto-
ców i dziewcząt oddzielnie), które dostają powo"anie na centralne zgrupowanie wego PZPS (czyli od 1995 r.) nasze reprezentacje dziewcząt i ch"opców w katego-
szkoleniowe w listopadzie. Tam przez 8 dni prowadzone są zaj�cia, które po- rii kadeta/tki i juniora/ki, zdoby"y "ącznie 21 medali mistrzostw Europy i Ęwiata
zwolą na dokonanie nast�pnej selekcji tak, aby wybra� z tej grupy zespó" ok. (odpowiednio 11 dziewcz�ta i 10 ch"opcy). �adna inna dyscyplina zespo"owa
20-25 osób, powo"ywanych póęniej na akcje szkoleniowe reprezentacji Polski nie moŻe si� poszczyci� takimi wynikami. I to dobitnie Ęwiadczy o jakoĘci pra-
kadetek i kadetów. OczywiĘcie nie rezygnuje si� definitywnie z pozosta"ych cy, zarówno trenerów klubowych, trenerów szkolenia wojewódzkiego, jak i póęniej
osób, poniewaŻ zawsze moŻe pojawi� si� ktoĘ uzdolniony, kto do"ączy do re- trenerów Szkó" Mistrzostwa Sportowego i reprezentacji.
prezentacji b�dąc powo"anym w terminie póęniejszym.
Autor jest koordynatorem reprezentacji m"odzieŻowych oraz Szkó" Mistrzostwa Sportowego
PZPS, trenerem I klasy pi"ki siatkowej