GRAFIKA INŻYNIERSKA
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
ZAKA
AD KONSTRUKCJI URZ
DZEC

ELEKTRYCZNYCH
Zajęcia trzecie
Janusz Mazur
1
CAD w Grafice inżynierskiej
Wykład 5. Podstawy teorii zapisu konstrukcji w grafice inżynierskiej
Zakres wykładu:
6.1. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
6.2. Zapis układu wymiarów
6.3. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Przedmiotem wykładu będzie zastosowanie odwzorowań przestrzennych na
płaszczyz
nie w praktyce inżynierskiej. Analizowane wielościany i bryły obrotowe II
stopnia zostaną zastąpione elementami części mechanicznych i elektromechanicznych.
Omówione zostaną zasady rzutowania prostokątnego, w przypadku, gdy obiektem
zainteresowań projektanta są elementy konstrukcyjne.
Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej wraz z układem wymiarów stanowi
podstawowy element działalności inżynierskiej projektanta.
Poznanie zagadnień odwzorowań przestrzennych na płaszczyz
nie, zapisu postaci
konstrukcyjnej urządzeń oraz umiejętność odczytywania zapisu ma istotne znaczenie
również dla informatyków opracowujących komputerowe systemy sterowania (np.
automatów, robotów itp.)
2
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
W grafice inżynierskiej do zapisu konstrukcji powszechnie
stosuje się rzutowanie prostokątne na kilka wzajemnie
prostopadłych rzutni.
Przyjęto dwie znormalizowane metody rzutowania:
" Europejską (obiekt umieszczony jest pomiędzy obserwatorem
a rzutnią)
" Amerykańską (płaszczyzna rzutni umieszczona jest pomiędzy
obserwatorem a obiektem)
3
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
4
Rys.6.1.1a Rzut aksonometryczny bryły zbudowanej z wielościanów
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
5
Rys.6.1.1b Rzut aksonometryczny bryłyzłożonej
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Rys.6.1.2a Oznaczenie metody rzutowania:
6
a) wg metody europejskiej, b) wg metody amerykańskiej
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Rodzaje linii Odmiany linii Linia Zastosowania
Zarysy kładów miejscowych, oznaczenia gwintów, linie wymiarowe
cienka
i pomocnicze wymiarowe, linie odniesienia, linie kreskowania
Zarysy widoczne widoków i przekrojów, kłady przesunięte,
Linia ciągła
gruba
obramowanie rysunku
bardzo gruba Połączenia klejone lub lutowane
Linia ciągła
zygzakowa lub cienka Urwania rzutów obiektów, linie oddzielające widok od przekroju
falista
Linia kreskowa cienka Zarysy niewidoczne
Linia punktowa cienka Linie wyobrażalne, np. osie symetrii
Skrajne położenia części ruchomych, zarysy obiektu przed
Linia dwupunktowa cienka
obróbką
7
Tablica 6.1. Rodzaje i zastosowanie linii rysunkowych w graficznym zapisie konstrukcji
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Podziałki znormalizowane
Zwiększające:
2:1, (2,5:1), 5:1, 10:1, 20:1, 50:1, 100:1
Zmniejszające:
1:2, (1:2,5), 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500
Arkusze rysunkowe
A4 = 210 mm x 297 mm - podstawowy
A3 = 297 mm x 420 mm
A2 = 420 mm x 594 mm
A1 = 594 mm x 841 mm
A0 = 841 mm x 1189 mm
Arkusz może również mieć wymiar będący
wielokrotnością arkusza A4 (np. 5 x A4)
8
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Dobór rzutów
Należy ustalić liczbę rzutów, właściwą dla danej
części maszynowej oraz właściwie dobrać rzut
główny, tak aby ograniczyć liczbę rzutów do
minimum.
Rzut główny: (rzut z przodu) to taki rzut, który
przedstawia przednią powierzchnię obiektu na
pionowej rzutni. Powinien być tak dobrany, aby
dostarczyć jak najwięcej istotnych informacji o
odwzorowanym obiekcie.
Stanowi on zapis odpowiadający położeniu
obiektu, jakie zajmuje on podczas działania. 9
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Półprzekrój- półwidok
Rys.6.1_3a. Zapis konstrukcji tulei w półwidoku, półprzekroju
10
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Proces powstawania rzutów części maszynowej
Rys.6.1_4a. Model części maszynowej w zapisie graficznym 3D
11
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Proces powstawania rzutów części maszynowej
Rys.6.1_4b. Zapis konstrukcji modelu części maszynowej  etap I
12
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Proces powstawania rzutów części maszynowej
Rys.6.1_4c. Zapis konstrukcji modelu części maszynowej  etap II
13
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Proces powstawania rzutów części maszynowej
" Przekrój powstaje
przez przecięcie
przedmiotu
wyobrażalną
płaszczyzną przekroju i
odrzuceniu tej części
przedmiotu, która
znajduje się przed
płaszczyzną przekroju.
" przekroje umożliwiają
Rys.6.1_4d. Zapis konstrukcji modelu części maszynowej  etap III
ukazanie budowy
wewnętrznej części 14
maszynowych.
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Proces powstawania rzutów części maszynowej
Rys.6.1_4e. Zapis konstrukcji modelu części maszynowej  etap IV
15
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Przekroje i kłady części maszynowej
Kład:
" jest to zarys figury płaskiej leżącej w
płaszczyz
nie poprzecznego przekroju przedmiotu,
obrócony wraz z tą płaszczyzną o 90o i położony na
widoku przekroju (kład miejscowy) lub poza jego
zarysem (kład przesunięty).
Rys.6.1_5. Rysownie przekrojów i kładów części maszynowej (A-A - kład przesunięty,
B-B - kład miejscowy na widoku, C-C  przekrój normalny)
16
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Przekroje łamane, częściowo-obrócone
Rys.6.1_6a. Przekrój łamany, częściowo-obrócony oraz półwidok części maszynowej
17
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Przekroje łamane - zwykłe
Rys.6.1_6b. Przekrój łamany - zwykły części maszynowej
18
Wykład 5. Graficzny zapis postaci konstrukcyjnej
Przekroje cząstkowe
19
Rys.6.1_7. Przykład przekroju cząstkowego
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Symbole umowne i znaki wymiarowe
upraszczające zapis postaci konstrukcyjnej:
Ś - znak wymiaru średnicy okręgu,
R - znak wymiaru promienia krzywizny,
SR - znak wymiaru promienia powierzchni
kulistej,
n < - znak wymiaru n-kąta foremnego,
x - znak wymiaru grubości (długości)
obiektu
przedstawionego w jednym rzucie.
20
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Ogólne zasady wymiarowania:
" Należy podawać tylko tyle wymiarów i takich, które są niezbędne do
jednoznacznego określenia wymiarowanego przedmiotu (zasada wymiarów
koniecznych)
" Każdy wymiar powinien być podany tylko jeden raz, niezależnie od tego na
ilu rzutach przedmiotu został pokazany (zasada nie powtarzania wymiarów)
" Nie należy zamykać łańcucha wymiarowego (obowiązek stosowania
wymiarów gabarytowych jak: wysokość, głębokość i szerokość nakazuje
eliminowanie jednego wymiaru z szeregowego łańcucha wymiarowego
" Należy wymiarować od baz wymiarowych (zaleca się stosowanie jednej
bazy wymiarowej z uwagi na potrzeby procesu konstrukcyjno 
technologicznego
" Nie należy podawać wymiarów oczywistych (np. proste równoległe,
prostopadłe;
- kąt 0o, 90o, regularne rozmieszczenie otworów na obwodzie kołowym)21
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Linia wymiarowa
" Cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami (niekiedy jednym)
dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach których odległość
ma być podana na rysunku. Powinna być zawsze równoległa do
kierunku wymiaru. Ostrza grotów powinny dotykać od wewnątrz linii,
miedzy którymi wymiar ma być podany. Przy braku miejsca groty
można umieszczać na zewnątrz, na przedłużeniu linii wymiarowej.
Pomocnicze linie wymiarowe
" Linie cienkie ciągłe będące albo przedłużeniem linii zarysu
przedmiotu,
albo stycznymi do nich (umożliwiają umieszczenie wymiarów poza
zarysem
przedmiotów).
22
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Zasady porządkowe wymiarowania
" Zarysy zewnętrzne części należy wymiarować po stronie widoku
" Zarysy wewnętrzne należy wymiarować po stronie przekroju
" Wymiary na rysunku umieszczamy tak, aby były czytelne, patrząc
na rysunek od strony tabelki rysunkowej (prawy dolny róg arkusza
rysunkowego)
" Należy wymiarować raczej przekroje a nie widoki
" Linie wymiarowe nie mogą się przecinać
" Przecinanie linii pomocniczych dopuszcza się
" Odległość linii wymiarowych od zarysu e"10mm, odległość kolejnych
linii wymiarowych e"7mm..
23
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Rys.6.2_1.
Układ wymiarów części
maszynowej omawianej
w rozdziale 6.1.
24
Wykład 6. Zapis układu wymiarów
Rys.6.2_2.
Układ wymiarów części
maszynowej omawianej
w rozdziale 6.1.
25
Wykład 7. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Połączenia gwintowe
Rys.6.3_1.
Uproszczone oznaczanie
gwintów.
a) Otwór z gwintem
wewnętrznym
b) Śruba nagwintowana
26
Wykład 7. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Połączenia gwintowe rozłączne
Rys.6.3_2.
Uproszczone oznaczanie
połączeń gwintowych
a) Połączenie przelotowe
bez uproszczeń
b) Połączenie przelotowe
w I stopniu
uproszczenia
c) Umowny zapis
połączenia
27
Wykład 7. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Połączenia gwintowe rozłączne
Rys.6.3_3.
Uproszczone oznaczanie
połączeń gwintowych
a) Połączenie
nieprzelotowe bez
uproszczeń
b) Połączenie
nieprzelotowe w I
stopniu uproszczenia
c) Umowny zapis
połączenia
nieprzelotowego
28
Wykład 7. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Połączenia nierozłączne, lutowane
Rys.6.3_4.
Uproszczone oznaczanie
połączeń lutowanych
29
Wykład 7. Zapis połączeń rozłącznych i nierozłącznych
Połączenia nierozłączne, spawane
Rys.6.3_5. Uproszczone oznaczanie przykładowych połączeń spawanych
30
Zapis konstrukcji złożeniowych
Złożeniowy zapis konstrukcji jest to zbiór wszystkich części obiektu o złożonej
strukturze.
W skład złożeniowego zapisu takiego obiektu wchodzą:
" projekt zapisu konstrukcji obiektu w postaci złożonej ze wszystkich jego części,
" zapis konstrukcji projektów wykonawczych części składowych obiektu,
" zalecenia dotyczące koniecznych zabiegów przy składaniu poszczególnych
części składowych oraz ewentualne zalecenia dotyczące montażu.
Projekt złożeniowy powinien zawierać:
" rzuty urządzenia (z przekrojami), niezbędne do identyfikacji obiektu jako całości,
" podstawowe wymiary gabarytowe urządzenia oraz wymiary mające wpływ na
współpracę poszczególnych jego części lub pracy całości ,
" Numerację poszczególnych części składowych obiektu, mająca odzwierciedlenie
wopisane w tabelce złożeniowej,
" właściwe oznakowanie poszczególnych części urządzenia oraz numeracje
projektu złożeniowego oraz numerację projektów wykonawczych jego części
składowych
Uwaga:
Projekt złożeniowy, w odróżnieniu od projektów wykonawczych, nie musi
odzwierciedlać, w sposób szczegółowy właściwości konstrukcyjnych
poszczególnych części obiektu (w tym celu realizowane są projekty wykonawcze).
31
Zapis konstrukcji złożeniowych
32
PODSUMOWANIE
" Wykład piąty jest podsumowaniem praktycznym zdobytej wiedzy w wykładach
poprzednich. Słuchacze mogli się zapoznać z teoretycznymi metodami odwzorowań
przestrzennych, najczęściej stosowanych w grafice inżynierskiej.
" Zwrócono szczególną uwagę na zagadnienia odwzorowań brył przestrzennych
(wielościanów) na płaszczyz
nie rysunku.
" Odwzorowania przestrzenne oparto o główne zasady geometrii wykreślnej i
rzutowej, w zastosowaniu do zapisów postaci konstrukcyjnych obiektów
technicznych.
" Wykłady szósty i siódmy dotyczą graficznego zapisu postaci konstrukcyjnej części
maszynowych i elektromaszynowych, w którym wykorzystano metody odwzorowań
przestrzennych omówionych na poprzednich wykładach.
" Opisane metody zapisu konstrukcji stanowią podstawowe zasady porozumiewania
się techników projektantów i konstruktorów z technikami realizującymi rzeczywiste
projekty konstrukcyjne. Pozwalają w czytelny i jednoznaczny sposób zapisywać
swoje projekty konstrukcyjne, co z kolei stanowi podstawę budowy złożonych
konstrukcji współczesnej cywilizacji.
33