KOMENDA GA
ÓWNA
PAC
STWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ
BIURO SZKOLENIA
PROGRAM SZKOLENIA
DLA OSÓB ODBYWAJ
CYCH SA
UŻB
ZAST
PCZ

W JEDNOSTKACH ORAGANIZACYJNYCH
PAC
STWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ
Warszawa 2004
Program szkolenia opracowano w Biurze Szkolenia Komendy Głównej Państwowej
Straży Pożarnej
Koordynacja prac nad programem:
st. bryg. dr inż. Adam Majka  Dyrektor Biura Szkolenia KG PSP,
st. bryg. mgr inż. Ryszard Bownik  Zastępca Dyrektora Biura Szkolenia KG PSP,
Program opracowali:
st. bryg. mgr inż. Dariusz Słodki
bryg. mgr inż. Jarosław Ostrowski
st. kpt. mgr inż. Jacek Borowski
Przy opracowaniu programu, autorzy korzystali z programu nauczania
kwalifikacyjnego szeregowych PSP, zatwierdzonego przez Komendanta Głównego
Państwowej Straży Pożarnej w dniu 20 maja 2002r.
2
S P I S T R E Ś C I
Strona
A. Organizacja szkolenia ........................................................................................4
I. Założenia dydaktyczno  wychowawcze ...............................................................4
II. Opis kwalifikacji absolwenta ..................................................................................5
III. Realizacja procesu dydaktyczno  wychowawczego ............................................6
B. Treści szkolenia ................................................................................................13
B1 I okres szkolenia ............................................................................................13
I. Organizacyjno-prawne podstawy służby zastępczej i służby w Państwowej Straży
Pożarnej ..............................................................................................................13
II. Bezpieczeństwo i higiena pracy ............................................................................16
B2 III okres szkolenia ..........................................................................................24
I. Ratownictwo medyczne .........................................................................................24
II. Fizykochemia spalania i środki gaśnicze ..............................................................34
III. Wyposażenie techniczne .....................................................................................36
IV. Taktyka działań gaśniczych .................................................................................41
V. Taktyka działań ratowniczych ..............................................................................46
Załącznik ...................................................................................................................52
3
A. ORGANIZACJA SZKOLENIA
I. ZAA
OŻENIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE
1. Cel szkolenia
Program szkolenia przeznaczony jest dla osób odbywających służbę
zastępczą w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Redakcja
programu została podzielony na III okresy wynikające z zadań, jakie będą realizowali
odbywający służbę zastępczą.
Celem I okresu jest przygotowanie odbywających służbę zastępczą do pracy
w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.
Celem II okresu szkolenia jest przygotowanie do rozpoczęcia szkolenia w III
okresie po określeniu przez jednostkę organizacyjną PSP predyspozycji do
wykonywania czynności pomocniczych w trakcie działań ratowniczych.
Celem III okresu szkolenia jest ukierunkowanie na pracę
w jednostkach ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej w zakresie
czynności pomocniczych.
Prowadzony proces nauczania  uczenia się, ukierunkowany jest na
osiągnięcie tych celów, które umożliwią uzyskanie niezbędnej wiedzy
i umiejętności w krótkim cyklu edukacyjnym, a następnie zostaną rozszerzone
w momencie zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży
Pożarnej po zakończeniu służby zastępczej.
2. Opis kwalifikacji
a) Opis przygotowania po I okresie szkolenia
Odbywający służbę zastępczą w trakcie I okresu szkolenia zdobywają potrzebny
zasób wiedzy w zakresie:
- funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej i Krajowego Systemu Ratowniczo-
Gaśniczego,
- podstaw musztry,
- bezpieczeństwa i higieny pracy,
- praw i obowiązków odbywającego służbę zastępczą.
b) Opis przygotowania po II okresie szkolenia
W II okresie szkolenia odbywający służbę zastępczą drogą samokształcenia
kierowanego zdobywa wiedzę z zakresu wyposażenia technicznego jednostek
Państwowej Straży Pożarnej,
c) Opis przygotowania po III okresie szkolenia
Odbywający służbę zastępczą po ukończeniu III okresu szkolenia powinien,
zgodnie z zakresem zadań na stanowiskach pomocniczych znać zasady:
- postępowania według procedur w przypadkach: pożarów, katastrof
komunikacyjnych, budowlanych, klęsk żywiołowych, awarii oraz zagrożeń
spowodowanych przez materiały niebezpieczne,
- sprawiania i obsługiwania w różnych sytuacjach i warunkach sprzętu gaśniczego
i ratowniczego,
- odpowiedniego zabezpieczenia miejsca akcji,
- udzielania pierwszej pomocy medycznej.
4
II. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA
1. Zakres umiejętności, które powinna posiadać osoba odbywająca służbę
zastępczą.
W wyniku realizacji cyklu szkoleń odbywający służbę zastępczą powinni umieć:
- przedstawiać struktury organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej i Krajowego
Systemu Ratowniczo-Gaśniczego,
- przestrzegać praw i obowiązków wymaganych od strażaka Państwowej Straży
Pożarnej,
- postępować zgodnie z wymaganiami regulaminów służbowych i instrukcjami
ustalającymi tok służby,
- organizować i wykonywać pracę na stanowisku służbowym, zgodnie z przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
- postępować zgodnie z zasadami eksploatacji sprzętu i urządzeń pożarniczych,
- obsługiwać w ramach czynności pomocniczych podstawowy sprzęt stanowiący
wyposażenie straży pożarnych,
- utrzymywać w gotowości operacyjnej i konserwować uzbrojenie osobiste,
przydzielony sprzęt i wyposażenie techniczne straży pożarnych,
- wykonywać czynności pomocnicze w ramach zadań przydzielonych rocie, według
obowiązujących zasad,
- współdziałać przy ratowaniu i ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia w różnych
sytuacjach pożarowych, katastrofach, klęskach żywiołowych i innych miejscowych
zagrożeniach,
- budować stanowiska wodne, linie wężowe ssawne i tłoczne przy użyciu różnego
sprzętu i w różnych warunkach,
- korzystać ze z
ródeł zaopatrzenia wodnego,
- pracować w sprzęcie ochrony osobistej w różnych warunkach,
- postępować w przypadku katastrof komunikacyjnych, budowlanych, klęsk
żywiołowych, awarii, zagrożenia ze strony urządzeń technicznych i materiałów
niebezpiecznych,
- prowadzić w ograniczonym zakresie korespondencję radiową,
- przeciwdziałać sytuacjom stresowym,
- udzielać pierwszej pomocy medycznej poszkodowanym w wypadkach,
- stosować w pracy przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp),
- zabezpieczać miejsca zdarzenia przed osobami postronnymi,
- oznakować wydzielone strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił oraz stref
zagrożenia,
- usuwać przeszkody naturalne i sztuczne utrudniające niesienie pomocy
poszkodowanym lub zagrożonym,
- obwałowywać lub uszczelniać miejsca wycieku substancji,
- identyfikować, w zakresie czynności pomocniczych, substancje stwarzające
zagrożenie,
- przygotować do stawiania zapory na ciekach lub obszarach wodnych
zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych,
- zbierać substancje niebezpieczne z powierzchni wody i gleby, o ile nie wymaga to
stosowania szczególnych środków ochrony osobistej.
Wymagania szczegółowe określone zostały w ramach poszczególnych przedmiotów
nauczania.
5
2. Warunki przyjęcia na I okres szkolenia
- wykształcenie  minimum średnie,
- nie przekroczony 28 rok życia,
- skierowanie na I okres szkolenia wydane przez właściwego przełożonego,
w oparciu o skierowanie do służby zastępczej,
3. Warunki przyjęcia na III okres szkolenia
- ukończony I okres szkolenia,
- skierowanie na III okres szkolenia wydane przez właściwego przełożonego,
w oparciu o skierowanie do służby zastępczej,
- udokumentowane zaliczenie II okresu szkolenia.
Kandydat skierowany na szkolenie powinien posiadać:
- protokół z egzaminu po II okresie szkolenia, podpisany przez komisję
egzaminacyjną,
- zaświadczenie lekarskie, stwierdzające stan zdrowia, umożliwiający
uczestniczenie w szkoleniu,
- oświadczenie wyrażające zobowiązanie do pracy w jednostce ratowniczo
gaśniczej i udziale w III okresie szkolenia,
- wymagane przez organizatora wyposażenie,
- zaświadczenie o odbyciu szkolenia stanowiskowego bhp,
- zaświadczenie o ukończeniu I okresu szkolenia.
III. REALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEGO
1. Organizacja procesu dydaktycznego
1. Szkolenie osób odbywających służbę zastępczą w jednostkach organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej dzieli się na trzy okresy:
" I okres szkolenia obejmuje 40 godzin lekcyjnych  jeden tydzień. Jego celem jest
opanowanie przez odbywających służbę zastępczą wiadomości z zakresu zasad
odbywania służby zastępczej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
" II okres szkolenia obejmujący 4 tygodnie, w ilości min. 40 godzin, realizowany jest
formie samokształcenia kierowanego w jednostkach organizacyjnych Państwowej
Straży Pożarnej. Jego celem jest opanowanie przez odbywających służbę
zastępczą wiadomości i umiejętności z zakresu wyposażenia technicznego.
" III okres szkolenia obejmuje 200 godzin lekcyjnych  5 tygodni. Jego celem jest
przygotowanie odbywających służbę zastępczą do wykonywania podstawowych
czynności pomocniczych w ramach pracy w jednostkach ratowniczo - gaśniczych.
I okres szkolenia realizowany jest w szkołach Państwowej Straży Pożarnej lub
ośrodkach szkolenia komend wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej i odbywa
się w systemie skoszarowanym. Po ukończeniu I okresu nauczania i zdaniu
egzaminu, osoba odbywająca służbę zastępczą zostaje skierowana do pracy
w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej.
W II okresie szkolenia, odbywający służbę zastępczą w jednostce organizacyjnej
Państwowej Straży Pożarnej, w ramach samokształcenia kierowanego zdobywa
wiadomości z zakresu wyposażenia technicznego. Samokształcenie w II okresie
powinno odbywać się pod kierunkiem wyznaczonego opiekuna i powinno obejmować
co najmniej 40 godzin, nie mniej niż 2 godziny dziennie.
6
Odpowiedzialność za właściwe przygotowanie do egzaminu zaliczającego II okres
ponosi opiekun odbywającego służbę zastępczą.
III okres szkolenia realizowany jest ponownie w szkołach Państwowej Straży
Pożarnej lub ośrodkach szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży
Pożarnej w systemie skoszarowanym.
Zajęcia w I i III okresie szkolenia, w ciągu dnia powinny trwać nie dłużej niż osiem
godzin lekcyjnych.
2. Podstawą organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego jest plan szkolenia.
Program podzielony jest na trzy okresy szkolenia, w których wyodrębniono
7 przedmiotów do realizacji podczas szkolenia.
I okres szkolenia (dwa przedmioty) i III okres szkolenia (pięć przedmiotów).
Okresy szkolenia I i III należy organizować i realizować w szkołach Państwowej
Straży Pożarnej lub ośrodkach szkolenia w komendach wojewódzkich
Państwowej Straży Pożarnej.
3. Podstawową formą nauczania jest lekcja trwająca 45 minut. Dopuszcza się
łączenie dwu jednostek lekcyjnych. Lekcje powinny odbywać się w salach
przystosowanych do charakteru prowadzonych zajęć (odpowiadających
warunkom higieny szkolnej, odpowiednio obudowanych w techniczne środki
dydaktyczne) oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację
i realizację ćwiczeń.
4. Zajęcia dydaktyczne należy organizować od poniedziałku do piątku w ilości nie
więcej niż 8 godzin lekcyjnych dziennie.
5. Ukończenie I okresu szkolenia jest równoznaczne z ukończeniem szkolenia
podstawowego w zakresie bhp.
6. Na realizację I okresu szkolenia przewidziano:
- zajęcia dydaktyczne i egzamin z bhp - 40 godzin - 5 dni
7. II okres szkolenia należy zakończyć egzaminem przed komisją powołaną przez
właściwego przełożonego.
8. Na realizację III okresu szkolenia przewidziano:
- rozpoczęcie i zakończenie kursu - - 1 dzień
- zajęcia dydaktyczne - 200 godzin - 25 dni
- egzaminy - - 3 dni
----------------------------
razem: 29 dni
2. Wskazówki metodyczne
1. Organizować proces szkolenia w sposób umożliwiający kształtowanie postaw
twórczych, pracę w grupie, korzystanie z różnych z
ródeł informacji w tym literatury
technicznej, norm technicznych, poradników, katalogów oraz samokształcenie.
2. W ramach realizacji programu szkolenia uświadamiać słuchaczom ich własne
predyspozycje psychofizyczne i kształtować umiejętność ich prezentacji.
3. Realizacja poszczególnych przedmiotów powinna przebiegać zgodnie ze
wskazaniami zawartymi w części B.
4. W rozkładzie zajęć dydaktycznych należy uwzględniać korelację między-
przedmiotową, stosownie do uwag o realizacji dla poszczególnych przedmiotów
nauczania.
5. Zajęcia praktyczne na poligonach, placach ćwiczeń i obiektach wspomagających
(wieże ćwiczeń, komory dymowe, komory spalania, laboratoria, pracownie itp.)
7
należy prowadzić w grupach (4-8 osobowych), stosownie do realizowanej
tematyki.
6. Zapewnić warunki do realizacji celów edukacyjnych, poprzez różnorodne formy
organizacji procesu dydaktycznego. A
ączyć umiejętnie wiedzę naukową
z praktyką funkcjonowania jednostek ratowniczych, w tym prowadzenia działań
ratowniczych. Tworzyć warunki do wykorzystania środków multimedialnych
i zasobów internetowych do wspomagania procesu szkolenia, a także pobudzać
aktywność i samodzielność poznawczą słuchaczy.
7. Zapewnić prawidłowe wyposażenie stanowisk pracy dydaktycznej w modele,
filmy, foliogramy, plansze.
8. Uwzględniać zasady, a także racjonalnie łączyć różne metody nauczania. Przy
doborze metod nauczania należy uwzględniać treści i szczegółowe cele
kształcenia oraz predyspozycje intelektualne słuchaczy.
9. Czynności dydaktyczne w zakresie przygotowania zajęć, ich realizacji i kontroli
stopnia opanowania wiedzy przez słuchaczy, powinny być podporządkowane
osiąganiu celów szczegółowych, podanych przy poszczególnych przedmiotach.
10.Obok celów dydaktycznych, realizacja programu sprzyja osiąganiu celów
wychowawczych. Integralny charakter nauczania i wychowania powinien służyć
kształtowaniu postaw, przekonań i systemów wartości ogólnoludzkich
i pożądanych w służbie, które powinny być również prezentowane przez całą
kadrę dydaktyczną.
11. Zajęcia praktyczne (ćwiczenia) należy poprzedzić odprawą instruktorsko-
metodyczną. Celem odprawy jest zapoznanie instruktorów z tematyką i celem
ćwiczeń oraz omówienie ich przebiegu na podstawie ogólnego planu ćwiczeń.
Odprawy instruktorskie służą między innymi ujednoliceniu regulaminu oraz
określeniu metod nauczania i powinny być tematycznie dostosowane do potrzeb.
12. Należy zwrócić uwagę na właściwą organizację zajęć praktycznych, (w tym na
zapewnienie niezbędnego sprzętu przy założeniu, że w poszczególnych grupach
50  75% stanu ćwiczących powinno jednocześnie wykonywać ćwiczenie) oraz
warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Ćwiczenia taktyczne należy prowadzić
w różnych obiektach, w rozmaitych warunkach terenowych i atmosferycznych,
w porze dziennej i nocnej.
13. W procesie kształtowania umiejętności powinny wystąpić następujące etapy:
a) uświadomienie słuchaczom nazwy i znaczenia danej umiejętności,
b) sformułowanie, na podstawie wcześniej opanowanych wiadomości, reguł
postępowania,
c) pokaz wykonania danej czynności przez instruktora lub inną wyznaczoną
osobę,
d) wykonanie pierwszych czynności przez słuchacza pod stałą kontrolą
instruktora,
e) systematyczne i samodzielne wykonywanie przez słuchacza ćwiczeń
odpowiednio rozłożonych w czasie.
14. Zajęcia praktyczne należy poprzedzić instruktażem wstępnym, w czasie którego
instruktor zapoznaje słuchaczy z tematem i celem ćwiczeń, procesem ćwiczenia
umiejętności, organizacją ćwiczeń, budową i obsługą sprzętu, przepisami bhp.
Instruktor powinien motywować słuchaczy do starannego wykonania zadań
objętych ćwiczeniami.
15. Instruktaż bieżący  powinien sprzyjać natychmiastowemu usuwaniu usterek
zauważonych w trakcie ćwiczeń.
8
16. Instruktaż końcowy stanowiący podsumowanie zajęć, może być prowadzony
metodą pogadanki podsumowującej ćwiczenie, podczas, której instruktor
sprawdza stopień przyswojenia tematu ćwiczeń i omawia popełnione przez
ćwiczących błędy, ewentualnie wskazuje prawidłowe wykonanie ćwiczenia.
Ćwiczenia każdorazowo należy zakończyć oczyszczeniem i konserwacją
użytkowanego sprzętu, w celu kształtowania u słuchaczy nawyku dbałości
o sprzęt i praktycznego zaznajomienia ich z zasadami i sposobami konserwacji
sprzętu pożarniczego.
17. W toku realizacji zajęć należy systematycznie kontrolować stopień opanowania
materiału, uwzględniając wskazówki zawarte w ramach poszczególnych
przedmiotów nauczania.
18. Na uwspółcześnienie treści programowych, w razie ich dezaktualizacji, pojawienia
się nowych zagadnień, można przeznaczyć do 15% ogólnej liczby godzin
przewidzianych na realizację programu.
19. Należy inspirować słuchaczy do systematycznego uaktualniana, pogłębiania
i rozszerzania wiedzy, a zwłaszcza w toku dalszego doskonalenia zawodowego,
prowadzonego w jednostkach macierzystych oraz w formie samokształcenia.
20. W przypadku każdej nieobecności na zajęciach dydaktycznych Komendant szkoły
Państwowej Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia w komendzie
wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej, zawiadamia o tym fakcie kierownika
jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, z której słuchacz został
skierowany na kurs.
21. W przypadku nieobecności na zajęciach dydaktycznych trwających dłużej niż
25% czasu przeznaczonego na realizację programu szkolenia, Komendant szkoły
Państwowej Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia w komendzie
wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej, zwalnia z kursu i przekazuje
odbywającego służbę zastępczą do jednostki organizacyjnej Państwowej Straży
Pożarnej, z której został on skierowany.
22. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być zintegrowane
z nauczaniem przedmiotów zawodowych. W procesie nauczania należy określać
istniejące i przewidywane zagrożenia oraz wskazywać sposoby bezpiecznego
wykonywania zadań.
23. Literatura przedmiotowa ujmuje pozycje podstawowe, najbardziej dostępne
w czasie opracowywania programu. Kadra dydaktyczna powinna na bieżąco
śledzić rynek wydawniczy, prasę fachową i publikacje aktów prawnych.
3. Kadra dydaktyczna
1. W szkołach Państwowej Straży Pożarnej oraz ośrodkach szkolenia w komendach
wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej wymagane kwalifikacje na
stanowiskach dydaktycznych, określają odrębne przepisy.
2. Zajęcia dydaktyczne mogą prowadzić również specjaliści o odpowiednim
przygotowaniu kierunkowym np.: prawa, psychologii, itp.
4. Zalecenia dotyczące oceniania
1. Komendant szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia
w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej na wniosek rady
pedagogicznej ustala wewnątrzszkolny system oceniania osiągnięć w stosunku
do wymagań programowych. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:
a) formułowanie przez kadrę dydaktyczną wymagań edukacyjnych oraz informo-
wanie o nich słuchaczy,
9
b) bieżące ocenianie, według skali i w formach ustalonych przez radę pedago-
giczną,
c) przeprowadzanie zaliczeń i egzaminów końcowych.
2. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki
programu szkolenia, przedmiotu i indywidualnych koncepcji dydaktycznych
prowadzącego przedmiot.
3. Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być
pytania ustne, prace pisemne, testy i zadania praktyczne. Pisemne prace
egzaminacyjne w tym testy egzaminacyjne przechowywane są przez szkołę
Państwowej Straży Pożarnej lub ośrodek szkolenia w komendzie wojewódzkiej
Państwowej Straży Pożarnej przez okres jednego roku.
4. Prowadzący przedmiot ma obowiązek przedstawić słuchaczom na pierwszych
zajęciach:
a) program i zalecaną literaturę,
b) zasady realizacji, sposób bieżącej kontroli wyników nauczania, sposób, tryb
i terminarz zaliczeń.
5. Do egzaminu końcowego po III okresie szkolenia dopuszczeni są słuchacze,
którzy przed jego rozpoczęciem uzyskali ze wszystkich przedmiotów zaliczenia.
Zaliczenia dokonują prowadzący przedmioty.
Egzamin końcowy należy przeprowadzić z przedmiotów:
a) wyposażenie techniczne,
b) taktyka działań gaśniczych,
c) taktyka działań ratowniczych,
d) ratownictwo medyczne.
Egzamin końcowy z przedmiotu  Ratownictwo medyczne należy przeprowadzić
zgodnie z  Wytycznymi w sprawie realizacji zadań z zakresu ratownictwa
medycznego przez strażaków  ratowników krajowego systemu ratowniczo-
gaśniczego z dnia 05 lipca 2004r., zatwierdzonych przez Komendanta Głównego
Państwowej Straży Pożarnej.
6. Słuchacz może nie uzyskać zaliczenia z jednego lub kilku przedmiotów, jeżeli
brak jest podstaw do ustalenia zaliczenia. Może to nastąpić również z powodu
nieobecności w ramach danego przedmiotu, przekraczającej 25%.
7. Słuchacz zgłaszający zastrzeżenia, co do prawidłowości przeprowadzonego
zaliczenia, ma prawo w ciągu dwóch dni od daty uzyskania wyniku zaliczenia,
złożyć do komendanta szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub kierującego
ośrodkiem szkolenia w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej
wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie zaliczenia komisyjnego. Skład komisji
oraz termin zaliczenia komisyjnego wyznacza komendant szkoły Państwowej
Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia w komendzie wojewódzkiej
Państwowej Straży Pożarnej.
8. Oceny zaliczeniowe i z egzaminu końcowego, przedstawia się w postaci oceny
cyfrowej w skali 1 - 6.
9. Komendant szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia
w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej na wniosek rady
pedagogicznej ustala skład komisji egzaminacyjnej, termin, formę i sposób
przeprowadzenia egzaminu końcowego. Wyniki egzaminu zatwierdza się na
posiedzeniu rady pedagogicznej.
10. Egzamin końcowy może przeprowadzić komisja zewnętrzna powołana przez
Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej.
10
11. Słuchacz, który nie uzyskał zaliczenia z jednego przedmiotu objętego lub nie
objętego egzaminem, na wniosek rady pedagogicznej, może być dopuszczony
warunkowo do egzaminu końcowego z obowiązkiem uzyskania zaliczenia
w terminie poprzedzającym egzamin.
Nie uzyskanie zaliczeń z dwóch przedmiotów objętych lub nie objętych
egzaminem, bądz
jednego przedmiotu objętego egzaminem i jednego
przedmiotu nie objętego egzaminem jest równoznaczne z nieukończeniem
szkolenia.
12. W przypadku nieukończenia szkolenia, informacja o tym zostaje przekazana do
właściwego przełożonego, a za jego pośrednictwem do kierującego do służby
zastępczej. Nieukończenie szkolenia jest równoznaczne z niedopuszczeniem do
realizacji czynności pomocniczych w jednostkach ratowniczo-gaśniczych.
13. Warunkiem dopuszczenia do wykonywania czynności pomocniczych w jednostce
ratowniczo-gaśniczej jest uzyskanie pozytywnej oceny z każdego z przedmiotów
objętych egzaminem.
14. Ustalona przez komisję egzaminacyjną ocena niedostateczna z przedmiotu
objętego egzaminem, może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu
poprawkowego.
15.Termin egzaminu poprawkowego wyznacza komendant szkoły Państwowej
Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem szkolenia w komendzie wojewódzkiej
Państwowej Straży Pożarnej nie póz
niej niż 2 tygodnie od daty zakończenia
szkolenia.
16. Egzamin poprawkowy, przeprowadza komisja egzaminacyjna, powołana przez
komendanta szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub kierującego ośrodkiem
szkolenia w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej. Egzamin
odbywa się przed komisją w pełnym składzie.
17. W skład komisji wchodzą:
a) komendant szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub kierujący ośrodkiem
szkolenia lub upoważniona przez nich osoba  jako przewodniczący komisji,
b) prowadzący dany przedmiot  jako egzaminujący,
c) prowadzący przedmiot pokrewny.
18.Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół
zawierający: skład komisji, termin egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik
egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemne
prace słuchacza i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza.
19. Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego
w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie,
określonym przez komendanta szkoły Państwowej Straży Pożarnej lub
kierującego ośrodkiem szkolenia w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży
Pożarnej.
20. Na podstawie prowadzonej dokumentacji szkoła Państwowej Straży Pożarnej lub
ośrodek szkolenia w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej
wydaje słuchaczom zaświadczenie potwierdzające przygotowanie do
wykonywania czynności pomocniczych w jednostce ratowniczo - gaśniczej. Wzór
zaświadczenia, stanowi załącznik Nr 1.
11
6. Plan szkolenia
 I okres szkolenia  1 tydzień  40 godz.  kurs skoszarowany:
Liczba godzin
Lp. P r z e d m i o t
T P R
I Organizacyjno-prawne podstawy służby zastępczej i 8 10 18
służby w Państwowej Straży Pożarnej
II Bezpieczeństwo i higiena pracy 20 2 22
O g ó ł e m: 28 12 40
 II okres szkolenia  4 tygodnie, min. 40 godz.  samokształcenie kierowane
w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej,
 III okres szkolenia  5 tygodni  200 godz.  kurs skoszarowany:
Liczba godzin
Lp. P r z e d m i o t
T P R
I Ratownictwo medyczne 24 40 64
II Fizykochemia spalania i środki gaśnicze 4 4 8
III Wyposażenie techniczne 26 23 49
IV Taktyka działań gaśniczych 23 20 43
V Taktyka działań ratowniczych 20 16 36
O g ó ł e m: 97 103 200
T  zajęcia teoretyczne,
P  zajęcia praktyczne,
R  razem.
12
B. TREŚCI SZKOLENIA
B 1 I OKRES SZKOLENIA
I. ORGANIZACYJNO  PRAWNE PODSTAWY SA
UŻBY ZAST
PCZEJ I SA
UŻBY
W PAC
STWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ
. PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp. T e m a t:
T P R
1. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w Polsce. 1 - 1
Podstawy prawne służby zastępczej
2. Organizacja i zadania Państwowej Straży Pożarnej 2 - 2
3. Podstawy służby wewnętrznej 3 10 13
4. Zasady etyki i obyczaje strażaków Państwowej Straży 1 - 1
Pożarnej
5. Historia pożarnictwa 1 - 1
O g ó ł e m: 8 10 18
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w Polsce. Podstawy prawne służby
zastępczej  1T
Akty prawne regulujące organizację ochrony przeciwpożarowej, w tym
jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Zadania jednostek
organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej w stanach nagłych zagrożeń. Akty
prawne regulujące służbę zastępczą.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- scharakteryzować cele ochrony przeciwpożarowej,
- wymienić podstawowe akty prawne regulujące organizację ochrony
przeciwpożarowej w Polsce,
- wymienić podstawowe akty prawne regulujące służbę zastępczą,
- omówić prawa i obowiązki odbywającego służbę zastępczą,
- omówić prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika wynikające z kodeksu pracy,
- scharakteryzować podstawowe zadania jednostek organizacyjnych Państwowej
Straży Pożarnej w stanach nagłych zagrożeń.
2. Organizacja i zadania Państwowej Straży Pożarnej  2T
Cele i podstawowe zadania Państwowej Straży Pożarnej. Jednostki
organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, ich zadania i struktura organizacyjna.
Służba w Państwowej Straży Pożarnej. Odpowiedzialność dyscyplinarna i materialna.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić przeznaczenie i cele Państwowej Straży Pożarnej jako organizatora
Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego,
- przedstawić podstawowe zadania Państwowej Straży Pożarnej,
- wymienić strukturę organizacyjną jednostek organizacyjnych Państwowej Straży
Pożarnej,
- wymienić podstawowe prawa i obowiązki strażaka Państwowej Straży Pożarnej,
13
- omówić istotę i znaczenie roty ślubowania,
- określić przedmiot ustawowej odpowiedzialności za mienie powierzone do
użytkowania.
3. Podstawy służby wewnętrznej  3T,10P
Musztra indywidualna i zespołowa: zachowanie się strażaków w szyku,
oddawanie honorów, marsz i zatrzymywanie.
Korpusy i stopnie w Państwowej Straży Pożarnej. Zasady zależności służbowej:
przełożony i podwładny, starszy i młodszy.
Rozkaz, zasady wydawania i wykonywania rozkazów. Droga służbowa. Raport
służbowy, meldunki i zażalenia. Terminy postępowania służbowego. Terminy
postępowania administracyjnego.
Zmiana służby w jednostce ratowniczo-gaśniczej. Pełnienie służby
wewnętrznej. Zasady opuszczania miejsca pełnienia służby. Umundurowanie
strażaków. Wybrane zagadnienia z ceremoniału pożarniczego.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- rozpoznawać stopnie służbowe w Państwowej Straży Pożarnej i kwalifikować je
do odpowiednich korpusów,
- dobierać umundurowanie zgodnie obowiązującymi przepisami,
- wyjaśnić zależności służbowe w Państwowej Straży Pożarnej,
- określić w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej (macierzystej):
przełożonych i podwładnych, starszych i młodszych,
- przedstawić istotę rozkazu,
- wymienić uprawnionych do wydawania rozkazów,
- omówić i stosować zasady wydawania i wykonywania rozkazów,
- wyjaśnić na czym polega droga służbowa oraz kiedy drogę służbową można
pominąć,
- sporządzić meldunek i zażalenie, podanie, notatkę,
- omówić terminy rozpatrywania spraw służbowych wnoszonych przez strażaka,
- omówić terminy postępowania administracyjnego,
- omówić zasady i wykonać czynności związane z przyjmowaniem i zdawaniem
służby w jednostce ratowniczo-gaśniczej,
- przedstawić zasady pełnienia i pełnić służbę wewnętrzną,
- omówić zasady opuszczania miejsca pełnienia służby: w systemie codziennym
i zmianowym (skoszarowanym i w warunkach poligonowych),
- zachować się zgodnie z zasadami podczas imprez państwowych,
- postępować podczas uroczystego przyjmowania i zdawania służby w jrg.
4. Zasady etyki i obyczaje strażaków Państwowej Straży Pożarnej  1T
Zasady etyki strażaków Państwowej Straży Pożarnej: powinności moralne wobec
narodu i państwa, godność i honor strażaka, ambicja zawodowa, zasady
postępowania w kolektywie strażackim  stosunki służbowe.
Współdziałanie i współżycie służbowe strażaków: przełożeni i podwładni,
solidarność zawodowa, przezwyciężanie konfliktów, kultura słowa.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- postępować w służbie i poza służbą zgodnie z normami społecznymi
i obowiązującymi przepisami prawa, a także przestrzegać zasad etycznych
i obyczajów stosowanych w pożarnictwie,
- dbać o wygląd zewnętrzny, sylwetkę i kondycję,
14
- nawiązać i kształtować właściwe kontakty z przełożonymi oraz
współpracownikami,
- stosować zasady dobrego zachowania w: miejscu pracy, miejscach publicznych,
a także podczas uroczystości służbowych i towarzyskich, podejmowania gości,
odbywania podróży służbowych,
- komunikować się zgodnie z zasadami kultury języka.
5. Historia pożarnictwa  1T
Ochrona przeciwpożarowa i rozwój pożarnictwa po II wojnie światowej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- scharakteryzować etapy rozwoju ochrony przeciwpożarowej w tym ochotniczych
straży pożarnych po II wojnie światowej.
UWAGI O REALIZACJI
Przedmiot obejmuje zagadnienia problematyki organizacyjno-prawnej w ochronie
przeciwpożarowej i stanowi podbudowę do nauczania - uczenia się pozostałych
przedmiotów.
Obejmuje treści kształcenia, dotyczące ogólnych pojęć związanych z organizacją
i funkcjonowaniem ochrony przeciwpożarowej oraz pełnieniem służby w Państwowej
Straży Pożarnej.
Podstawowe wiadomości o jednostkach ochrony przeciwpożarowej w tym
o jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, mają zorientować
słuchaczy w zadaniach Państwowej Straży Pożarnej, podstawowej terminologii
związanej z jej podziałem strukturalnym oraz zaznajomić z podległością służbową
strażaków.
Wybrane zagadnienia z historii ochrony przeciwpożarowej powinny dać
słuchaczom wyobrażenie o skali zadań i różnorodności przedsięwzięć, a także
uświadomić humanitarne cele Państwowej Straży Pożarnej oraz ochotniczych straży
pożarnych.
Należy zapewnić słuchaczom dostęp do podstawowych aktów prawnych
omawianych w ramach realizacji przedmiotu.
LITERATURA
1. Gołębowski W., Zarys prawa i administracji w ochronie przeciwpożarowej. SAPSP
Poznań 1997.
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 rok (Dz. U. Nr 78
poz. 483)
3. Regulamin dyscyplinarny Sił Zbrojnych RP
4. Regulamin musztry Sił Zbrojnych RP
5. Regulamin ogólny Sił Zbrojnych RP
6. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 sierpnia 1992 roku
w sprawie zasad i trybu wykonywania zadań przez Wojskową Ochronę
Przeciwpożarową (Dz. U. Nr 66 poz. 334 z póz
n. zm.)
7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca
2003 roku w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej
(Dz. U. Z 2003r. Nr 71, poz.650)
8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia
1999 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu
ratowniczo  gaśniczego (Dz. U. Nr 140 poz. 799 z póz
n. zm.)
15
9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 grudnia 1994 roku
w sprawie szczegółowych zasad zakresu i trybu włączania jednostek ochrony
przeciwpożarowej do krajowego systemu ratowniczo  gaśniczego (Dz. U. Nr
140, poz. 800)
10. Rozporządzenie MSW i A z dnia 21 listopada 1997 roku w sprawie szczegółowej
organizacji komisji dyscyplinarnych oraz szczegółowych zasad wykonywania kar
dyscyplinarnych wobec strażaków PSP (Dz. U. Nr 144, poz.968).
11. Ustawa z dnia 11 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.
U z Nr 49 poz. 196 z 1994 roku z póz
n. zm.)
12. Ustawa z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz.
234 z póz
n. zm.)
13. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej. (Dz. U.
z 2002r Nr 147, poz.1229, z póz
n. zm.)
14. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z
2002 Nr 147, poz. 1230 z póz
n. zm.)
15.  Zbiór przepisów, Służba . ZWiS  firex , Warszawa 1998 rok
II. BEZPIECZEC
STWO I HIGIENA PRACY
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp T e m a t
T P R
1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy i służby 3 - 3
2. Ergonomia w kształtowaniu warunków służby 1 - 1
3. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne
3 - 3
występujące w służbie
4. Wypadki w służbie i choroby zawodowe 1 - 1
5. Wymagania bhp w strażnicach i wyposażeniu technicznym 3 - 3
6. Bhp podczas transportu i składowania materiałów 1 - 1
7. Bhp w czasie prac gospodarczych i remontowych 2 - 2
8. Wymagania bhp w zakresie szkolenia pożarniczego 2 - 2
9. Wymagania bhp podczas działań ratowniczo-gaśniczych 4 - 4
10. Do dyspozycji prowadzącego przedmiot - 2 2
O g ó ł e m: 20 2 22
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy i służby  3T
Podstawowe przepisy prawa z zakresu ochrony pracy i służby: Kodeks pracy,
Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej, Ustawa o ochronie przeciwpożarowej,
Szczegółowe warunki bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakres ich
obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych,
ćwiczeniach lub szkoleniu. Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz inne
wybrane przepisy bhp o zasięgu ogólnym.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić podstawowe akty prawne regulujące zagadnienia bhp (w tym przepisy
dotyczące Państwowej Straży Pożarnej),
- przedstawić problematykę Działu X Kodeksu pracy,
- omówić zagadnienia bhp ujęte w Ustawie o Państwowej Straży Pożarnej,
16
- omówić zagadnienia bhp ujęte w Ustawie o ochronie przeciwpożarowej,
- omówić szczegółowo warunki bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz
zakres ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach
ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu,
- omówić treść innych wybranych przepisów bhp o zasięgu ogólnym.
2. Ergonomia w kształtowaniu warunków służby  1T
Ergonomia i jej zadania. Podstawowe pojęcia z ergonomii. Pozycje i sposoby
chwytania, przenoszenia i układania sprzętu. Pozycje przy pracy  ich wpływ na
funkcjonowanie organizmu.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować pojęcie ergonomii,
- przedstawić argumenty świadczące o zasadności ergonomii w codziennej pracy /
służbie człowieka,
- wymienić i scharakteryzować kierunki działania ergonomii korekcyjnej
i koncepcyjnej,
- omówić podstawowe pojęcia stosowane w ergonomii: stanowisko pracy,
płaszczyzna pracy, pole widzenia,
- omówić stojącą pozycję przy pracy/ służbie, a w szczególności:
- podać obciążenia poszczególnych części ciała, które mogą wystąpić podczas
pracy /służby w tej pozycji,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka, jakie mogą wystąpić podczas pracy
/ służby w takiej pozycji,
- wymienić stosowane udogodnienia,
- omówić siedzącą pozycję przy pracy /służbie, a w szczególności:
- podać obciążenia poszczególnych części ciała, które mogą wystąpić podczas
pracy /służby w tej pozycji,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka, jakie mogą wystąpić podczas pracy
/ służby w takiej pozycji,
- wymienić stosowane udogodnienia,
- omówić zmienną pozycję przy pracy /służbie, a w szczególności:
- podać obciążenia poszczególnych części ciała, które mogą wystąpić podczas
pracy /służby w tej pozycji,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka, jakie mogą wystąpić podczas pracy
/ służby w takiej pozycji,
- wymienić stosowane udogodnienia,
- omówić wymuszoną pozycję przy pracy / służbie, a w szczególności:
- podać obciążenia poszczególnych części ciała, które mogą wystąpić podczas
pracy /służby w tej pozycji,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka, jakie mogą wystąpić podczas pracy
/ służby w takiej pozycji,
- wymienić stosowane udogodnienia,
- omówić swobodną pozycję przy pracy/ służbie, a w szczególności:
- podać obciążenia poszczególnych części ciała, które mogą wystąpić podczas
pracy /służby w tej pozycji,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka, jakie mogą wystąpić podczas pracy
/ służby w takiej pozycji,
- wymienić stosowane udogodnienia.
17
3. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne występujące
w służbie  3T
Pojęcie czynników szkodliwych, niebezpiecznych, uciążliwych. Typowe
zagrożenia zawodowe. Mikroklimat środowiska pracy. Obciążenia psychiczne. Hałas
i drgania mechaniczne. Czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne. Oświetlenie
stanowisk pracy. Kwalifikowanie danych prac do określonej grupy szkodliwości.
Podstawowe parametry prądu elektrycznego. Elektryczność statyczna. Warunki
w jakich może nastąpić porażenie prądem elektrycznym. Drogi przepływu prądu
elektrycznego przez ludzkie ciało i zagrożenia dla organizmu. Promieniowanie
elektrostatyczne i jonizujące.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać podziału czynników mogących wystąpić podczas pracy/służby ze
względu na ich działanie na organizm człowieka,
- wymienić i scharakteryzować czynniki szkodliwe dla zdrowia,
- wymienić i scharakteryzować czynniki niebezpieczne,
- wymienić i scharakteryzować czynniki uciążliwe,
- podać przykłady wyżej wymienionych grup czynników,
- rozróżnić czynniki niebezpieczne i szkodliwe,
- wymienić czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne,
- wyjaśnić pojęcia:
- najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)
- najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh)
- najwyższe dopuszczalne stężenie progowe (NDSP)
- najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN)
- zdefiniować pojęcie mikroklimatu środowiska pracy,
- wymienić podstawowe elementy mikroklimatu środowiska pracy (temperatura,
prędkość ruchu powietrza, wilgotność względna powietrza),
- przedstawić poszczególne elementy mikroklimatu środowiska pracy,
- omówić pojęcie oświetlenia,
- wymienić rodzaje oświetlenia,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka powodowane przez złe oświetlenie
w miejscu pracy,
- omówić pojęcie dz
więku i hałasu,
- rozróżnić dz
więk od hałasu,
- wymienić rodzaje dz
więku,
- podać normy dopuszczalnego natężenia dz
więku,
- określić zagrożenia dla zdrowia człowieka powodowane przez hałas w miejscu
pracy,
- wymienić obciążenia psychiczne występujące w życiu codziennym człowieka oraz
w pracy zawodowej strażaka,
- wymienić podstawowe parametry prądu elektrycznego,
- omówić wyżej wymienione parametry,
- wyjaśnić pojęcie elektryczności statycznej,
- wyjaśnić pojęcie: promieniowanie elektromagnetyczne,
- wymienić urządzenia emitujące promieniowanie elektromagnetyczne (np.
radiostacja, komputer),
- przedstawić sposoby zabezpieczenia przed promieniowaniem elektromagne-
tycznym,
- wyjaśnić pojęcie: promieniowanie jonizujące,
18
- wymienić urządzenia emitujące promieniowanie jonizujące,
- omówić sposoby zabezpieczenia przed promieniowaniem jonizującym,
- podać drogi przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka,
- wymienić zagrożenia dla organizmu człowieka powodowane przez prąd
elektryczny,
- wyjaśnić pojęcie napięcia krokowego,
- omówić pojęcie napięcia przy prądzie stałym,
- wyjaśnić pojęcie natężenia przy prądzie stałym,
- wyjaśnić pojęcie napięcia przy prądzie zmiennym,
- omówić pojęcie natężenia przy prądzie zmiennym,
- wymienić rodzaje zabezpieczeń przed porażeniem prądem elektrycznym.
4. Wypadki w służbie i choroby zawodowe  1T
Pojęcie wypadku w służbie. Tok postępowania powypadkowego. Choroby
zawodowe i zapobieganie im. Tryb postępowania w przypadku chorób zawodowych.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić pojęcia: wypadek w służbie, choroba zawodowa,
- odróżnić wypadek w służbie od choroby zawodowej,
- wymienić i omówić rodzaje wypadków w służbie, a w szczególności podczas akcji
ratowniczych,
- przedstawić procedurę postępowania powypadkowego,
- przedstawić tryb postępowania w przypadku chorób zawodowych,
- wymienić rodzaje odszkodowań z tytułu wypadku w służbie i chorób zawodowych.
5. Wymagania bhp w strażnicach i wyposażeniu technicznym  3T
Wymagania bhp w pomieszczeniach jednostki: garażach, warsztatach,
magazynach i innych. Warunki dla pomieszczeń socjalno-bytowych. Sygnalizacja
alarmowa. Wentylacja. Bezpieczeństwo na drogach komunikacyjnych: korytarze,
ześlizgi, drzwi, itp.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- podać funkcje strażnicy,
- wymienić drogi komunikacyjne w obiekcie strażnicy,
- omówić i stosować zasady bezpiecznego korzystania z dróg komunikacyjnych,
- wymienić warunki jakim powinny odpowiadać poszczególne drogi komunikacyjne,
- omówić system alarmowy w strażnicach,
- określić zasady i rozpoznawać poszczególne sygnały alarmowe,
- wymienić wymagania i zasady bhp obowiązujące w salach sypialnych obiektu
strażnicy,
- wymienić rodzaje pomieszczeń socjalno-bytowych,
- omówić i stosować podstawowe zasady zachowania w pomieszczeniach
socjalno-bytowych ładu, porządku oraz odpowiednich warunków higieniczno-
sanitarnych,
- wymienić czynności, które są zabronione w pomieszczeniach socjalno-bytowych,
- omówić i stosować zasady bhp w garażach strażnicy,
- omówić i stosować zasady zachowania się strażaków podczas alarmu,
- wymienić sposoby wentylacji pomieszczeń garażowych,
- omówić i stosować zasady bhp w warsztatach strażnicy,
- omówić i stosować zasady bhp przy urządzeniach elektrycznych.
19
6. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas transportu i składowania
materiałów  1T
Transport ręczny  obowiązujące zasady i przepisy. Normy dz
wigania
ciężarów w transporcie indywidualnym i zespołowym. Zasady organizacji transportu
zespołowego. Sprzęt pomocniczy stosowany w transporcie ręcznym. Transport
mechaniczny  obowiązujące zasady.
Przenoszenie naczyń z kwasami, ługami, cieczami niebezpiecznymi, butli
z gazami sprężonymi, itp. Zasady pionowego transportu. Warunki składowania
materiałów ze zwróceniem uwagi na materiały łatwozapalne i wybuchowe.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- podać dopuszczalny maksymalny ciężar ładunku podczas jego przenoszenia lub
dz
wigania w odniesieniu do mężczyzny i kobiety,
- omówić zasady indywidualnego, ręcznego przenoszenia ciężarów,
- omówić sposoby zespołowego, ręcznego przenoszenia ciężarów,
- omówić i stosować zasady przenoszenia ciężarów o dużej wadze,
- przedstawić sposoby podnoszenia oraz układania sprzętu i innych ładunków,
- wymienić i omówić sposoby przenoszenia ładunków,
- wymienić zasady i organizować transport przy pomocy narzędzi prostych, np. liny,
pasy,
- omówić zasady bhp obowiązujące podczas transportu mechanicznego (np. wózki
jezdne),
- wymienić sposoby odczytywania informacji zamieszczonych na metkach
materiałów, dotyczących warunków ich składowania i przechowywania,
- opisać zasady oznakowania butli ze sprężonymi gazami,
- wymienić i stosować podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas transportu
butli ze sprężonymi gazami,
- omówić i stosować podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas
przechowywania butli ze sprężonymi gazami,
- wymienić i stosować zasady bezpiecznego transportowania naczyń
z substancjami agresywnymi, np. kwasy, zasady, ługi, ciecze niebezpieczne,
- omówić zasady bezpiecznego składowania materiałów łatwozapalnych
i wybuchowych.
7. Bezpieczeństwo i higiena pracy w czasie prac gospodarczych i remontowych
 2T
Zasady bezpiecznego używania narzędzi. Stan techniczny narzędzi. Dobór
narzędzi do określonej pracy.
Sposób przechowywania i przenoszenia narzędzi. Zasady bhp przy
posługiwaniu się narzędziami zmechanizowanymi. Bezpieczeństwo podczas prac
porządkowych i malarskich.
Bezpieczeństwo podczas prac na wysokości. Bezpieczeństwo podczas prac
remontowych prowadzonych w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń
technicznych. Środki ochrony osobistej i zbiorowej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić podstawowe narzędzia stosowane do prac gospodarczych,
- wymienić podstawowe narzędzia stosowane do prac remontowych,
- omówić zasady doboru odpowiednich narzędzi do poszczególnych rodzajów prac,
- określić, które narzędzia ze względu na stan techniczny nie nadają się do
bezpiecznego ich użycia,
20
- przedstawić i stosować sposoby bezpiecznego przenoszenia poszczególnych
rodzajów narzędzi,
- wymienić sposoby odpowiedniego konserwowania narzędzi po wykonanej pracy,
- omówić i stosować zasady poprawnego przechowywania poszczególnych
narzędzi,
- wymienić które narzędzia wymagają odpowiednich kwalifikacji i uprawnień
podczas ich używania,
- omówić i stosować zasady bhp podczas prac porządkowych,
- wymienić strefy niebezpieczne na miejscu budowy, remontu, innych prac,
- określić zagrożenia występujące w miejscu budowy, remontu, innych prac,
- wymienić metody zabezpieczania miejsc budowy, remontu, innych prac,
- wymienić i stosować zasady bhp podczas prac na wysokości,
- przedstawić rodzaje zabezpieczeń podczas prac na wysokości,
- wymienić poszczególne rodzaje zabezpieczeń przy pracach na wysokości,
- wymienić i stosować zasady bhp podczas prac malarskich,
- omówić zasady stosowania się do znaków i instrukcji użytkowania
zamieszczonych na opakowaniach farb, lakierów, rozpuszczalników, itp.,
- wymienić podstawowe rodzaje ochrony osobistej ,
- omówić i stosować wybrane rodzaje środków ochrony osobistej,
- wymienić podstawowe rodzaje ochrony zbiorowej.
8. Wymagania bhp w zakresie szkolenia pożarniczego  2T
Rodzaje i formy szkoleń w ochronie przeciwpożarowej. Odpowiedzialność
i podstawowe obowiązki organizatorów, kierownictwa, instruktorów i uczestników
w zakresie bhp podczas różnych form szkolenia pożarniczego.
Zagrożenia występujące w procesie szkolenia. Podstawowe warunki
bezpieczeństwa zajęć w czasie różnych form realizacji. Warunki bezpieczeństwa
w miejscach okresowego, polowego zakwaterowania uczestników szkolenia.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje i formy szkoleń przeprowadzanych w jednostkach ochrony
przeciwpożarowej,
- wymienić podstawowe obowiązki w zakresie bhp organizatorów szkolenia,
- wymienić podstawowe obowiązki w zakresie bhp kierowników szkolenia,
- wymienić podstawowe obowiązki w zakresie bhp instruktorów,
- omówić podstawowe obowiązki w zakresie bhp uczestników szkolenia,
- przedstawić rodzaje odpowiedzialności ponoszonej za naruszenie lub
niedopełnienie obowiązków: organizatorów, kierowników, instruktorów
i uczestników szkolenia,
- wymienić i stosować zasady bhp podczas różnych form szkolenia,
- scharakteryzować rodzaje zagrożeń występujących w procesie szkolenia,
- omówić zasady bhp w miejscach okresowego, polowego zakwaterowania
(postoju) uczestników szkolenia.
9. Wymagania bhp podczas działań ratowniczo-gaśniczych  4T
Typowe zagrożenia na miejscu akcji ratowniczo-gaśniczej. Zasady
bezpieczeństwa podczas rozpoznania i działań ratowniczo-gaśniczych.
Zabezpieczenie miejsca akcji. Bezpieczeństwo ruchu w dużych aglomeracjach przy
nasilonym ruchu drogowym. Ochrona przed dymami i gazami pożarowymi.
Postępowanie przy likwidacji niewybuchów, niewypałów, środków terroru.
21
Znaki i barwy stosowane w bhp. Warunki odstąpienia od przestrzegania
przepisów zasad bhp w stanie wyższej konieczności podczas akcji ratowniczej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić typowe zagrożenia podczas akcji:
- gaśniczych
- ratownictwa drogowego, technicznego
- ratownictwa chemiczno-ekologicznego
- ratownictwa wysokościowego
- ratownictwa wodnego
- ratownictwa medycznego
- innych działań ratowniczych
- omówić zasady bhp w procesie rozpoznania,
- przedstawić zasady bhp podczas akcji z zakresu:
- działań gaśniczych
- ratownictwa drogowego, technicznego
- ratownictwa chemiczno-ekologicznego
- ratownictwa wysokościowego
- ratownictwa wodnego
- ratownictwa medycznego
- innych działań ratowniczych
- podać zasady bezpiecznej pracy podczas działań stwarzających niebezpie-
czeństwo porażenia prądem elektrycznym,
- omówić i stosować zasady odpowiedniego oznakowania terenu akcji,
- zdefiniować stan wyższej konieczności,
- określić rodzaje niebezpieczeństw, występujących podczas stanu wyższej
konieczności,
- wymienić sytuacje, gdy można odstąpić od przepisów i zasad bhp,
- omówić zasady bhp podczas likwidacji niewybuchów, niewypałów, środków
terroru.
10. Do dyspozycji prowadzącego przedmiot  2P
UWAGI O REALIZACJI
Należy motywować słuchaczy do aktywnego uczestnictwa w zajęciach
i korzystania z materiałów z
ródłowych.
Zwracać uwagę na korelację międzyprzedmiotową z uwzględnieniem
następujących zagadnień:
Organizacyjno-prawne podstawy służby zastępczej i służby w ochronie
przeciwpożarowej:
- regulacja prawna z zakresu bhp,
- zasady bezpieczeństwa podczas ćwiczeń,
- problemy odnowy biologicznej,
Wyposażenie techniczne:
- sprzęt ochrony osobistej,
- użytkowanie agregatów i gaśnic,
- obsługa autopomp i motopomp,
- obsługa drabin i innego sprzętu ratowniczego,
- obsługa agregatów prądotwórczych,
- obsługa sprzętu burzącego,
22
Taktyka działań gaśniczych:
- bhp podczas alarmu, zajmowania miejsc w pojazdach, dojazdu do miejsca
akcji,
- rozpoznanie pożaru w różnych obiektach i warunkach,
- ochrona przed produktami i zjawiskami towarzyszącymi spalaniu,
- prowadzenie linii wężowej w różnych warunkach,
- zajmowanie stanowiska gaśniczych i prowadzenia akcji gaśniczej w różnych
obiektach,
- ewakuacja ludzi, zwierząt i mienia,
- sygnalizacja współdziałania i asekuracja na stanowiskach bojowych,
Taktyka działań ratowniczych:
- znaki bezpieczeństwa stosowane w transporcie,
- prace na wysokościach,
- postępowanie podczas katastrof budowlanych, prac w wykopach, studniach,
itp.
- katastrofy w transporcie,
- postępowanie w obszarach zagrożonych materiałami promieniotwórczymi,
- postępowanie w czasie klęsk żywiołowych,
Ratownictwo medyczne:
- zasady udzielania pierwszej pomocy medycznej.
LITERATURA
1. Kodeks Pracy (Dz. U.z 1998r., Nr 21 poz 94).
2. Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej i o ochronie przeciwpożarowej oraz
przepisy wykonawcze do ustaw.
3. Polskie Normy dot. znaków i barw stosowanych w BHP i ochronie ppoż., oraz
dotyczące ergonomii, ogrzewania i wentylacji.
4. Regulaminy obsługi sprzętu, instrukcje obsługi urządzeń.
5. Instrukcje bhp przy obsłudze maszyn i urządzeń.
6. Wybrane przepisy bhp o zasięgu ogólnym.
7. Domurat I., Organizacja BHP w Państwowej Straży Pożarnej. Firex. Warszawa
1996.
8. Domurat I., Podstawowy zakres kontroli BHP w Państwowej Straży Pożarnej.
Firex, Warszawa 1996.
9. Koradecka D., Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP Warszawa 1997r.
10. Lankajtes J., BHP w strażach pożarnych. IW CRZZ Warszawa 1974.
11. Rączkowski B., BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1997.
12. Czasopisma:  Przegląd Pożarniczy ,  BHP w Praktyce ,  Służba Pracownicza ,
 Przyjaciel przy Pracy , Biuletyn Informacyjny KG PSP.
23
B2 III OKRES SZKOLENIA
I. RATOWNICTWO MEDYCZNE
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp T e m a t
T P R
1. Organizacja ratownictwa medycznego (podstawy prawne). 1 - 1
2. Bezpieczeństwo (własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia). 2 1 3
3. Zestawy ratownicze*, defibrylator; dezynfekcja sprzętu. 2 3 5
4. Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego (badanie
2 2 4
wstępne oraz szczegółowe).
5. Poszkodowany nieprzytomny (przyczyny, pozycja boczna
1 1 2
ustalona).
6. Resuscytacja (dorosły dziecko, niemowlę, sytuacje szczególne) 2 8 11
7. Zasady defibrylacji poszkodowanego metodą półautomatyczną
3 3
i automatyczną**.
8. Wstrząs. 2 2
9. Inne stany nagłe (drgawki, cukrzyca zdekompensowana, zawał
2 2
mięśnia sercowego, udar mózgowy, zatrucia, podtopienie).
10. Urazy mechaniczne i obrażenia (złamania, zwichnięcia,
skręcenia, krwotoki, obrażenia klatki piersiowej, brzucha, 3 8 11
kręgosłupa, głowy i kończyn).
11. Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne i obrażenia (zagrożenia
2 1 3
środowiskowe).
12. Taktyka działań ratowniczych (zdarzenie masowe, mnogie,
jednostkowe, segregacja wstępna, karta udzielonej pomocy 2 4 6
medycznej), logistyka*.
13. Ewakuacja ze strefy zagrożenia. 2 2 4
14. Udzielanie pomocy medycznej w sytuacjach symulowanych. 7 7
15. Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych*. 1 1
16. Zajęcia do dyspozycji prowadzących*.
O g ó ł e m: 24 40 64
* - w zależności od specyfiki służby łącznie z ustaleniem ilości godzin,
** - po wprowadzeniu sprzętu na wyposażenie podmiotów ratowniczych.
W czasie ćwiczeń na jednego instruktora nie powinno przypadać więcej niż 8
słuchaczy.
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Organizacja ratownictwa medycznego (podstawy prawne) - 1T
Krajowy System Ratowniczo  Gaśniczy (docelowo Krajowy System Ratowniczy),
jako organizator współczesnego ratownictwa zintegrowanego  podstawy prawne
działania. Ratownictwo przedszpitalne. Organizacja ratownictwa medycznego
w KSRG (docelowo KSR). Cel stosowania standardów ratowniczych
w ratownictwie medycznym.
24
Wyposażenie jednostek ratowniczo-gaśniczych i krajowych baz sprzętu
specjalistycznego w sprzęt medyczny i ratowniczo - logistyczny 
temat ten może być zastąpiony tematem o podobnym brzmieniu, odpowiadającym
specyfice określonego podmiotu ratowniczego, działającego w systemie lub
współpracującego z systemem ratowniczym.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić organizację ratownictwa medycznego w ramach ratownictwa
zintegrowanego,
- przedstawić podstawy prawne funkcjonowania systemu ratowniczego
w Polsce,
- scharakteryzować wyposażenie podmiotu ratowniczego w sprzęt do udzielania
pierwszej pomocy medycznej.
2. Bezpieczeństwo (własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia)  2T,1P
Bezpieczeństwo higieniczno  sanitarne w czasie akcji. Ryzyko zakażeń m.in.:
WZW i HIV. Zapobieganie kontaktowi z krwią, wydzielinami i wydalinami
poszkodowanych. Postępowanie w przypadku zranień przedmiotami mającymi
kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami poszkodowanych. Postępowanie ze
zużytymi materiałami opatrunkowymi i innymi odpadami. Higieniczno  sanitarne
warunki pozostawiania miejsca zdarzenia. Bezpieczeństwo poszkodowanego:
zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, jako wskazania do natychmiastowej ewakuacji.
Bezpieczeństwo miejsca zdarzenia.
Tematy szczegółowe:
- taktyka ratownictwa medycznego w akcjach ratowniczych różnego typu,
- sytuacje prowadzące do zachorowania na WZW, AIDS u ratownika oraz
mechanizmy zakażenia w czasie prowadzenia działań ratowniczych
(np.: kontakt z krwią w czasie udzielania pierwszej pomocy medycznej
poszkodowanemu),
- podstawowe sposoby ochrony przed powyższymi zakażeniami (np.: rękawice
ochronne  nakładanie, zdejmowanie),
- postępowanie w przypadku potencjalnego zakażenia po kontakcie z krwią,
- postępowanie ze zużytym, zebranym materiałem potencjalnie zakaz
nym 
odpadem.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- korzystać ze sprzętu ochronnego znajdującego się w wyposażeniu zestawów
ratowniczych,
- przedstawić zasady postępowania z odpadami medycznymi,
- dokonać oceny zagrożeń dla siebie i poszkodowanego,
- postępować ze sprzętem ratowniczym zanieczyszczonym krwią, wydalinami
i wydzielinami (materiał potencjalnie zakaz
ny).
W wyniku realizacji słuchacz posiada wiadomości dotyczące zagrożeń
występujących na miejscu zdarzenia (chorób zakaz
nych, czynników fizycznych,
chemicznych).
25
3. Zestawy ratownicze, defibrylator, dezynfekcja sprzętu - 2T,3P
Elementy składowe zestawu ratowniczego  przeznaczenie, możliwości
wykorzystania, zasady użycia. Defibrylator  zasada działania, wskazania
i przeciwwskazania do jego użycia. Zasady dezynfekcji sprzętu. Zasady uzupełniania
zużytych materiałów wchodzących w skład zestawu.
Organizacja punktu odkażania sprzętu medycznego w podmiocie ratowniczym.
Dokumentacja gotowości sprzętu. Zaopatrzenie i odzyskiwanie sprzętu
wielorazowego.
Tematy szczegółowe:
Opis poszczególnych elementów składowych zestawów ratowniczych i ich
przeznaczenie. Posługiwanie się zestawem ratowniczym w różnych warunkach
i sytuacjach ratowniczych, montaż i demontaż poszczególnych elementów zestawów
(urządzenia wspomagające, worek samorozprężalny, zestaw do tlenoterapii,
respirator). Bezpieczne posługiwanie się tlenem w różnych warunkach taktycznych.
Zasady zbierania, transportu, przechowywania, dezynfekcji sprzętu i utylizacji
środków opatrunkowych potencjalnie zakaz
nych. Obsługa defibrylatora.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- korzystać ze sprzętu znajdującego się w wyposażeniu zestawów
ratowniczych,
- bezpiecznie obsłużyć respirator transportowy i defibrylator,
- postępować ze sprzętem medycznym zanieczyszczonym krwią, wydalinami
i wydzielinami (materiał potencjalnie zakaz
ny),
- scharakteryzować wskazania i przeciwwskazania do użycia defibrylatora,
- użyć tlen w różnych warunkach taktycznych.
4. Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego  2T,2P
Podstawy topografii narządów i układów. Elementy anatomii i czynności układu
oddechowego, krążenia i nerwowego. Wywiad ratowniczy. Ocena podstawowych
funkcji życiowych, ocena obrażeń ciała. Badanie wstępne, badanie szczegółowe.
Tematy szczegółowe:
Rola poszczególnych narządów i układów w prawidłowym funkcjonowaniu
organizmu człowieka. Ogólne omówienie budowy układów oddechowego, krążenia,
nerwowego.
Zasady prowadzenia wywiadu ratowniczego. Zasady oceny podstawowych funkcji
życiowych. Zasady prowadzenia badania wstępnego i szczegółowego. Wpływ
prawidłowości przeprowadzenia badań, na skuteczność udzielania pierwszej pomocy
medycznej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- przeprowadzić wywiad ratowniczy,
- dokonać oceny podstawowych czynności życiowych,
- dokonać oceny rodzajów obrażeń ciała,
- przeprowadzić badanie wstępne i szczegółowe,
- omówić rozmieszczenie podstawowych narządów i układów i ich roli
w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu.
5. Poszkodowany nieprzytomny - 1T,1P
Przyczyny utraty przytomności. Omdlenie. Ocena stanu przytomności. Pozycja
boczna ustalona.
26
Tematy szczegółowe:
Niebezpieczeństwa wynikające z utraty przytomności u poszkodowanego oraz
znaczenie zachowania drożności dróg oddechowych i czynności oddychania
u osoby nieprzytomnej. Zasady postępowania w przypadku nagłego zatrzymania
podstawowych funkcji życiowych. Procedura postępowania z nieprzytomnym.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać oceny stanu poszkodowanego w zakresie podstawowych funkcji
życiowych w tym:
- oceny przytomności,
- oceny oddychania,
- oceny krążenia,
- ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
- zapewnić komfort cieplny, spokój i bezpieczeństwo do chwili przekazania
poszkodowanego jednostce ochrony zdrowia,
- przekazać poszkodowanego i informacji o nim oraz o podjętych działaniach
personelowi jednostki ochrony zdrowia,
- scharakteryzować przyczyny utraty przytomności u poszkodowanego
w różnych sytuacjach np.: wypadek drogowy, pożar, emisja substancji
niebezpiecznej,
- scharakteryzować stan utraty przytomności, jako stan bezpośredniego
zagrożenia życia,
- omówić procedury postępowania przy ocenie stanu poszkodowanego
w zakresie podstawowych funkcji życiowych,
- dokonać oceny poszkodowanego w zakresie doznanych urazów,
- dokonać oceny przytomności  algorytm postępowania u osoby nieprzytomnej
oraz u osoby przytomnej.
6. Resuscytacja (dorosły, dziecko, niemowlę, sytuacje szczególne)  2T,8P
Zasady postępowania w przypadku nagłego zatrzymania podstawowych funkcji
życiowych. Bezprzyrządowe i przyrządowe prowadzenie oddechu zastępczego 100%
tlenem. Resuscytacja krążeniowo  oddechowa dorosłego, dziecka, noworodka /
niemowlęcia, kobiety ciężarnej.
Tematy szczegółowe:
Metody udrażniania dróg oddechowych. Metody usuwania ciała obcego z dróg
oddechowych. Bezprzyrządowe i przyrządowe prowadzenie oddechu zastępczego.
Zasady i parametry prowadzania zewnętrznego masażu serca u dorosłego, dziecka,
niemowlaka, kobiety ciężarnej. Procedury ratownicze i algorytmy postępowania.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- udrożnić drogi oddechowe za pomocą rękoczynów udrażniających oraz
z zastosowaniem rurki ustno  gardłowej, a także dokonać oceny skuteczności
wykonanych czynności,
- usunąć ciało obce  płynne z dróg oddechowych, przy użyciu metod
bezprzyrządowych lub urządzenia ssącego,
- usunąć ciało obce  stałe z dróg oddechowych, ucisk nadbrzusza
lub masaż zewnętrzny serca,
- prowadzić oddech zastępczy bezprzyrządowo i przyrządowo (w tym 100 %
tlenem),
27
- prowadzić postępowanie w ramach resuscytacji krążeniowo  oddechowej
u dorosłych, w tym u kobiet ciężarnych,
- przeprowadzić sztuczną wentylację płuc metodą usta  usta, usta  nos, usta
 usta / nos,
- scharakteryzować zasady i parametry prowadzania zewnętrznego masażu
serca,
- dokonać oceny stanu poszkodowanego dziecka w zakresie podstawowych
funkcji życiowych (przytomności, oddychania, krążenia),
- wykonać resuscytację krążeniowo  oddechową dziecka zgodnie z poznanymi
zasadami,
- wykonać badanie wstępne noworodka / niemowlęcia,
- wykonać resuscytację krążeniowo  oddechową noworodka / niemowlęcia
z podawaniem tlenu pobieranego przez ratownika z worka samorozprężalnego
z rezerwuarem tlenu,
- posługiwać się podstawowym sprzętem (rurka ustno  gardłowa, urządzenie
ssące, worek samorozprężalny, rezerwuar tlenu, maski do prowadzenia
sztucznej wentylacji),
- omówić różnice między śmiercią kliniczną, a biologiczną i znaczenie
postępowania resuscytacyjnego u osoby w stanie śmierci klinicznej,
- omówić przyczyny nagłego zatrzymania oddychania i krążenia,
- omówić objawy zatrzymania krążenia i oddychania,
- dokonać oceny oddychania  algorytm postępowania u osoby oddychającej
i nie oddychającej,
- dokonać oceny krążenia  algorytm postępowania u osoby z wyczuwalnym
tętnem i u osoby bez wyczuwalnego tętna,
- scharakteryzować specyfikę resuscytacji krążeniowo  oddechowej u dzieci
i niemowląt / noworodków, kobiet ciężarnych.
7. Zasady defibrylacji poszkodowanego metodą półautomatyczną
i automatyczną - 3P
Defibrylacja jako element resuscytacji krążeniowo  oddechowej.
Tematy szczegółowe:
Uruchomienie urządzenia, zasady przykładania elektrod, postępowanie
zgodne z komunikatami z urządzenia, bezpieczeństwo pracy.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- przeprowadzić defibrylację w przypadku zatrzymania krążenia,
- przedstawić rolę defibrylacji w procesie ratowania życia,
- omówić zagrożenia dla poszkodowanego i ratownika wynikających ze
stosowania urządzenia.
8. Wstrząs - 2T
Przyczyny i objawy wstrząsu. Udzielanie pierwszej pomocy medycznej
poszkodowanym we wstrząsie. Zagrożenie wstrząsem.
Tematy szczegółowe:
Mechanizmy prowadzące do powstania wstrząsu. Objawy wskazujące na
możliwość powstania wstrząsu. Pozycja przeciwwstrząsowa. Procedura ratownicza.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać oceny stanu poszkodowanego pod kątem zagrożenia wstrząsem,
28
- zabezpieczyć poszkodowanego we wstrząsie zgodnie z procedurą w tym:
opatrzeń, obrażeń, zapewnienia komfortu termicznego, zastosowania
tlenoterapii, ułożenia poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej
klasycznej (lub na noszach  pozycji Trendelenburga), zapewnienia komfortu
psychicznego,
- scharakteryzować podstawowe objawy wstrząsu,
- stosować zasady postępowania z poszkodowanym we wstrząsie.
9. Inne stany nagłe (drgawki, cukrzyca zdekompensowana, zawał mięśnia
sercowego, udar mózgowy, zatrucia, podtopienie) - 2T
Ogólne informacje dotyczące objawów padaczki, cukrzycy zdekompensowanej,
zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, zatruć. Mechanizm tonięcia.
Tematy szczegółowe:
Postępowanie z chorym na padaczkę w czasie i po ataku. Postępowanie
z chorym na cukrzycę zdekompensowaną przytomnym i nieprzytomnym.
Postępowanie ratownicze w przypadku podejrzenia zawału mięśnia sercowego.
Postępowanie ratownicze w przypadku podejrzenia udaru mózgu. Postępowanie
ratownicze w przypadku podejrzenia zatruć. Postępowanie ratownicze w przypadku
podtopienia.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- przeprowadzić stosowne procedury w przypadku wystąpienia drgawek,
- przeprowadzić stosowne procedury w zaburzeniach krążeniowo-
oddechowych w stanach nieurazowych,
- przeprowadzić stosowne procedury przy zatruciach wziewnych lub
pokarmowych,
- przeprowadzić stosowne procedury ratowania po podtopieniu (czynności
wykonywane w wodzie i po badaniu wstępnym),
- scharakteryzować objawy padaczki, cukrzycy, zawału mięśnia sercowego,
udaru mózgu,
- omówić drogi wnikania trucizn do organizmu,
- scharakteryzować charakterystyczne objawy zatruć, na przykładzie chloru,
amoniaku, tlenku węgla,
- omówić zasady postępowania ratowniczego w przypadku zatruć substancjami
chemicznymi,
- omówić mechanizm tonięcia.
10. Urazy mechaniczne i obrażenia (złamania, zwichnięcia, skręcenia, krwotoki,
obrażenia klatki piersiowej, brzucha, kręgosłupa, głowy i kończyn) - 3T,8P
Rodzaje ran. Podstawy aseptyki i antyseptyki. Rany miksty. Rodzaje krwotoków.
Zasady tamowania krwotoków i krwawień zewnętrznych. Rodzaje złamań, objawy
i konsekwencje. Urazy stawów. Stabilizacja i unieruchamianie środkami
standardowymi i doraz
nymi. Sposoby postępowania w przypadku złamań, zwichnięć,
skręceń przy zastosowaniu procedur ratowniczych. Objawy oraz zasady
postępowania w obrażeniach kręgosłupa. Podejrzenie urazu kręgosłupa.
Podstawowe objawy oraz ogólne zasady postępowania w przypadku obrażeń: głowy,
klatki piersiowej, brzucha i miednicy.
Tematy szczegółowe:
Zasady opatrywania ran. Opatrywanie poszczególnych obszarów ciała.
Zagrożenia związane z krwotokami wewnętrznymi. Stabilizacja i unieruchamianie
w pozycji zbliżonej do fizjologicznej / zastanej.
29
Udzielanie pomocy poszkodowanemu z podejrzeniem urazu kręgosłupa,
stabilizacja i unieruchamianie kręgosłupa w odcinku szyjnym. Procedury ratownicze.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- stosować materiały opatrunkowe do opatrywania ran (Codofix, bandaż
elastyczny, dziany lub inne),
- nakładać opatrunek osłaniający / chłonny,
- nakładać opatrunek uciskowy,
- zakładać opaski zaciskowe i zabezpieczenia kikuta,
- stosować procedury postępowania w sytuacji krwotoku zewnętrznego,
- wykonać doraz
ne zatamowanie krwotoku z kończyny,
- unieruchomić kończyny za pomocą standardowych szyn Kramera i innego
sprzętu pomocniczego (np.: chusta trójkątna, deska, kij, szyny typu Sam
Splint) w oparciu o przyjęte procedury ratownicze,
- dokonać stabilizację odcinka szyjnego kręgosłupa za pomocą kołnierza (jeden
lub dwóch ratowników),
- unieruchomić poszkodowanego z urazem kręgosłupa z wykorzystaniem
dostępnego sprzętu unieruchamiającego (np.: kamizelka Kendricka, nosze
typu deska z pasami mocującymi lub inne),
- udzielić pierwszej pomocy medycznej w przypadku obrażeń: głowy, klatki
piersiowej, brzucha i miednicy - stosując odpowiednie procedury
postępowania,
- sprawować opiekę nad poszkodowanym (obserwacja podstawowych
czynności życiowych  reagowanie),
- omówić niebezpieczeństwa związane z ranami (krwotok, zakażenie) oraz ich
lokalizacją (np.: okolica głowy, klatki piersiowej, brzucha),
- omówić zasady postępowania z amputowanymi tkankami,
- omówić rodzaje i przyczyny krwotoków,
- omówić przebieg głównych naczyń krwionośnych (pod kątem ucisku ręcznego
pośredniego),
- scharakteryzować sposoby opatrywania krwotoków oraz okoliczności
zastosowania opatrunku uciskowego i opaski zaciskowej,
- omówić niebezpieczeństwa związane z krwotokami zewnętrznymi
i wewnętrznymi,
- scharakteryzować pojęcia: złamanie, zwichnięcie i skręcenie, pozycja zbliżona
do fizjologicznej, pozycja zastana,
- omówić podstawowe niebezpieczeństwa związane z obrażeniami narządu
ruchu oraz wynikających z nieprawidłowego postępowania w sytuacji złamania
i zwichnięcia,
- scharakteryzować zasady postępowania w przypadku złamania otwartego
i zamkniętego,
- omówić podstawowe objawy występujące w sytuacji urazu kręgosłupa,
- przedstawić konsekwencje nieprawidłowego postępowania z osobą z urazem
kręgosłupa oraz powikłań wynikających z faktu urazu (w podstawowym
zakresie np.: długotrwałe unieruchomienie poszkodowanego wskutek urazu
rdzenia kręgowego),
- scharakteryzować podstawowe objawy wynikające z urazów głowy, klatki
piersiowej, brzucha i miednicy,
- omówić niebezpieczeństwa związane z powyższymi urazami (utrata
podstawowych funkcji życiowych, krwotok wewnętrzny).
30
11.Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne i obrażenia (zagrożenia
środowiskowe) - 2T,1P
Objawy i zagrożenia w przypadku urazów termicznych, chemicznych
i elektrycznych. Drogi wnikania i działanie na organizm ludzki niektórych substancji
chemicznych.
Tematy szczegółowe:
Procedury postępowania w przypadku urazów termicznych, chemicznych
i elektrycznych. Dekontaminacja wstępna. Procedury ratownicze.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- scharakteryzować zasady i stosować procedury postępowania w przypadku:
oparzeń termicznych, odmrożeń, oparzeń chemicznych,
- omówić zasady i przeprowadzić dekontaminację wstępną oparzonego
substancją chemiczną,
- ocenić w oparciu o wiedzę z taktyki działań ratowniczych, możliwości
zastosowania tlenoterapii w danej sytuacji,
- scharakteryzować cechy oparzenia I, II i III stopnia,
- przedstawić ogólne zasady postępowania w przypadku odmrożeń,
- omówić zasady postępowania w przypadku wychłodzenia organizmu 
hipotermii (z uwzględnieniem tlenoterapii, zasad wentylacji poszkodowanych
oraz badania tętna i masażu zewnętrznego serca),
- omówić podstawowe postępowanie ratownicze w przypadku porażenia
prądem elektrycznym.
12. Taktyka działań ratowniczych (zdarzenie masowe, mnogie, pojedyncze;
segregacja, karta segregacyjna, karta udzielonej pomocy), logistyka - 2T,4P
Sekwencja założeń taktycznych w ratownictwie medycznym  procedura. Pojęcie
zdarzenia masowego, mnogiego, pojedynczego. Segregacja wstępna jako proces
określenia priorytetów leczniczo  transportowych. Karta udzielonej pomocy
medycznej.
Tematy szczegółowe:
Znaczenie poszczególnych założeń taktycznych w ratownictwie medycznym. Cel
i zasady szybkiej oceny stanu poszkodowanego w podstawowym zakresie. Zasady
podziału poszkodowanych na grupy segregacyjne.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- określić założenia taktyczne realizowane w poszczególnych fazach akcji
ratowniczej,
- przeprowadzić ocenę stanu poszkodowanego w oparciu o algorytmy,
- dokonać oceny podstawowych funkcji życiowych (przytomność, oddychanie,
krążenie),
- dokonać ogólnego badania całego ciała w zakresie podstawowym (badanie
wzrokowe, manualne) w celu ustalenia obrażeń (rany, krwotoki, urazy kostno
 stawowe, urazy kręgosłupa, urazy termiczne, chemiczne),
- wykonać ocenę stanu poszkodowanego: rana głowy, uraz kręgosłupa,
złamanie w obrębie kończyny dolnej i górnej, krwotok zewnętrzny w obrębie
kończyny górnej lub dolnej, uraz klatki piersiowej, uraz brzucha),
31
- przeprowadzić segregację poszkodowanych w sytuacji zdarzenia masowego
lub mnogiego, z zakwalifikowaniem do poszczególnych grup segregacji (osoby
wymagające natychmiastowej pomocy, w drugiej kolejności osoby
wymagające pilnej pomocy, a następnie osoby wymagające pomocy
odroczonej),
- wypełnić karty udzielonej pomocy medycznej,
- stosować kolory segregacyjne,
- omówić zakres wymaganej pomocy w zdarzeniach pojedynczych, mnogich
i masowych,
- omówić nazwy poszczególnych obszarów ciała / narządów człowieka.
13. Ewakuacja ze strefy zagrożenia - 2T,2P
Zasady identyfikacji zagrożeń dla poszkodowanych i ratowników oraz
wyznaczania strefy zagrożenia. Sposoby ewakuacji poszkodowanych w różnych
warunkach taktycznych. Charakterystyczne cechy ułożeń poszkodowanych po
urazach. Układanie na noszach. Zasady ewakuacji poszkodowanych na noszach.
Pokonywanie przeszkód terenowych w czasie ewakuacji. Organizacja działań
ratowniczych w nocy oraz warunkach niskich temperatur, a także w innych
niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- rozpoznawać zagrożenia dla poszkodowanych (wewnętrzne i zewnętrzne),
w tym:
" wyznaczać strefy zagrożenia, z której obowiązuje ewakuacja,
" stosować procedury ratownicze podczas ewakuacji poszkodowanych,
- dokonać wyboru właściwego sposobu układania na noszach,
- ułożyć poszkodowanych w pozycjach:
" bocznej ustalonej (i modyfikacje),
" resuscytacyjnej,
" przeciwwstrząsowej,
" półsiedzącej,
" półsiedzącej z opuszczonymi nogami,
" kręgosłupowej,
- przemieszczać jednoosobowo (chwyt Rauteka lub modyfikacje metody),
- przemieszczać sposobami zespołowymi (ze szczególnym uwzględnieniem
poszkodowanego z urazem kręgosłupa),
- układać poszkodowanego w sytuacji urazu głowy, klatki piersiowej, brzucha
i miednicy, podejrzenia wstrząsu, kobiety w ciąży,
- omówić zasady ewakuacji poszkodowanego z urazami / obrażeniami
kręgosłupa,
- przedstawić zasady ewakuacji poszkodowanych z urazami / obrażeniami
innych okolic ciała (głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy),
- omówić zasady ewakuacji poszkodowanych z innymi urazami / obrażeniami
(np.: złamania, krwotoki, rany różnych okolic ciała),
- omówić cechy ułożeń poszkodowanych stosowanych w pierwszej pomocy
medycznej oraz sytuacji, w których są wykonywane:
" pozycja boczna ustalona (i modyfikacje),
" neutralna,
" resuscytacyjna,
" przeciwwstrząsowa,
32
" półsiedząca,
" półsiedząca z opuszczonymi nogami,
" kręgosłupowa,
- scharakteryzować zalecenia w odniesieniu do prowadzenia działań
i sprawowania opieki nad poszkodowanym w nocy oraz w niekorzystnych dla
poszkodowanego warunkach atmosferycznych.
14. Udzielanie pomocy w sytuacjach symulowanych - 7P
Ocena zastanej sytuacji ratowniczej i prognoza jej rozwoju. Ocena aktualnego
zagrożenia poszkodowanych w miejscu zdarzenia i ryzyka ratowniczego.
Konstruowanie i przyjęcie planu medycznych działań ratowniczych. Zastosowanie
podziału na podstawowe zadania taktyczne z zakresu ratownictwa medycznego
(przybycie, zabezpieczenie miejsca zdarzenia, dotarcie do poszkodowanego,
udzielenie pomocy lub ewakuacja, wykonanie dostępu do poszkodowanego)
w zdarzeniach: komunikacyjnych, chemicznych, pożarowo - wybuchowych,
budowlanych, górskich, górniczych, wysokościowych, wodnych (morskich)
i wykonywanie innych czynności ratowniczych, np.: przewidzianych dla
specjalistycznych grup ratowniczych.
Postępowanie kierującego działaniem ratowniczym w sytuacji zdarzenia
uznanego za masowe. Organizacja dekontaminacji w czasie działań ratowniczych
oraz w czasie katastrofy. Organizacja zabezpieczenia logistycznego zdarzeń
masowych i w czasie katastrof. Aspekty zabezpieczenia medycznego działań
ratowniczych.
Rola i zadania powiatowego centrum powiadamiania ratunkowego 
zintegrowanych stanowisk kierowania Państwowej Straży Pożarnej.
15. Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych - 1T
Wsparcie psychologiczne dla poszkodowanego i ratownika. Zasady organizacji
wsparcia psychologicznego dla ofiar zdarzenia w szczególności dla dzieci.
Ilość godzin na ten temat może zostać zwiększona w zależności od potrzeb danej
służby lub podmiotu ratowniczego.
16. Zajęcia do dyspozycji prowadzących.
Ilość i przeznaczenie godzin określa kierownik kursu w zależności od potrzeb
wynikających ze specyfiki służby i podmiotu ratowniczego.
Zalecana jest również wizyta słuchaczy w szpitalnym oddziale ratunkowym lub
szpitalu posiadającym specjalistyczny oddział np.: toksykologiczny, oparzeniowy,
hiperbaryczny, zakaz
ny oraz w zintegrowanym stanowisku kierowania Państwowej
Straży Pożarnej lub w centrum powiadamiania ratunkowego.
LITERATURA
1. Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie: Podręcznik pierwszej pomocy. Przekład:
A. Madej. Wyd. Amber. 1997.
2. Meuret G.H., Lollgen H.: Podstawy reanimacji. Medycyna Praktyczna.
Kraków, 1993.
3. Buchfelder R., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. Wyd. Lekarskie
PZWL. Warszawa 1997.
4. Podstawowe zbiegi reanimacyjne u dorosłych. Aktualne wytyczne European
Resuscitation Council: Medycyna Praktyczna.
33
5. Pierwsza Pomoc. Poradnik dla każdego. Sposoby postępowania w nagłych
wypadkach - w domu, w pracy i w czasie wolnym od zajęć. Muza S.A. Warszawa,
1996.
6. Dziak A., Dziak M.: Pierwsza pomoc. Podręcznik dla średnich szkół medycznych.
PZWL, Warszawa, 1988.
7. Niebezpieczne materiały chemiczne - charakterystyka, zagrożenie, ratownictwo.
Biuro Wydawnicze  Chemia , Warszawa, 1980.
8. Groszek B., Panas M., Obara M., Kusiak - Sędzielewska M., Motyka E., Wilk E.:
Wybrane związki chemiczne stanowiące potencjalne z
ródło zatruć masowych.
Właściwości fizyko - chemiczne, objawy zatrucia, postępowanie lecznicze.
Przegląd Lekarski 1996,43,4.
9. Dreisbach R.W., Robertson W.O.: Vademecum zatruć, PZWL, Warszawa, 1995.
10. Heterington A., Wsparcie psychologiczne w służbach ratowniczych, GWP,
Gdańsk 2004.
11. Szmagalski J., Ofiary katastrof i klęsk żywiołowych, Centrum Rozwoju Służb
Społecznych, Warszawa 1996.
12. Grzeskowiak M., Żaba Z., Turowska  Koska A., Podlewski R., Szymański K.,
Walkowiak W., Zywert A. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia. Pod
redakcją Witolda Jurczyka i Andrzeja A
akomego. Kraków 2004.
13. Wytyczne do organizacji ratownictwa medycznego w KSRG  Warszawa KG PSP
lipiec 2004 r.
II. FIZYKOCHEMIA SPALANIA I ŚRODKI GAŚNICZE
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp. T e m a t
T P R
1. Proces spalania 2 2 4
2. Środki gaśnicze 2 2 4
O g ó ł e m: 4 4 8
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Proces spalania  2T,2P
Podstawowe pojęcia oraz czynniki niezbędne do zaistnienia spalania. Zjawiska
towarzyszące procesowi spalania. Przebieg spalania ciał stałych, cieczy i gazów.
Metody i sposoby przerywania (neutralizowania) procesu spalania. Pojęcie pożaru.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować pojęcia: utlenianie, spalanie  rodzaje i warunki, tlenie, żarzenie,
paliwo, z
ródło ciepła, płomień, zapłon, zapalenie, samozapalenie,
- wyjaśnić zjawisko spalania i czynniki niezbędne do rozpoczęcia procesu spalania,
- omówić inicjację procesu spalania,
- omówić rodzaje spalania: homogeniczne, heterogeniczne, dyfuzyjne, kinetyczne,
- przedstawić (schematy) przebieg spalania w zależności od stanu skupienia
substancji palnej,
- scharakteryzować zjawisko dymu i strefę zadymienia,
- scharakteryzować najczęściej występujące przy pożarach wewnętrznych,
produkty całkowitego i niecałkowitego spalania,
34
- wymienić i zinterpretować zjawiska towarzyszące procesowi spalania: wydzielanie
ciepła, oddawanie ciepła (radiacja, konwekcja, kondukcja), powstawanie strefy
cieplnego oddziaływania, ognie lotne, żgące, dymy (produkty całkowitego
i niecałkowitego procesu spalania),
- stosować w praktyce metody i sposoby przerywania procesu spalania,
- zdefiniować pojęcie pożaru,
- omówić pojęcia: reakcja egzotermiczna, ciepło spalania, wartość opałowa,
bodziec termiczny.
2. Środki gaśnicze  2T,2P
Pojęcia podstawowe. Podział środków gaśniczych. Mechanizmy przerywania
procesu spalania. Właściwości, zastosowanie, mechanizm gaszenia, wady i zalety
środków gaśniczych: woda i środki zwiększające jej skuteczność gaśniczą
(zwilżające, zagęszczające, działanie łączone), piana (rodzaje, właściwości, czynniki
wpływające na jakość piany), proszki, gazy gaśnicze i inne.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić i zastosować sposoby przerywania procesu spalania poprzez: usunięcie
materiału palnego, odcięcie dopływu utleniacza, rozcieńczanie substancji,
odbieranie ciepła i przerywanie łańcuchowej reakcji spalania,
- dokonać podziału środków gaśniczych uwzględniając mechanizm działania
gaśniczego,
- scharakteryzować i wyjaśnić właściwości, przeznaczenie i zakres działania
środków gaśniczych,
- omówić rodzaje pian, liczbę spienienia, dyspersyjność, trwałość, płynność,
czynniki niszczące strukturę piany i poprawiające jej właściwości gaśnicze,
- wskazać zalety i wady tradycyjnych środków gaśniczych: wody i piany,
- scharakteryzować właściwości gaśnicze gazów: dwutlenku węgla, azotu, pary
wodnej,
- scharakteryzować właściwości gaśnicze proszków z uwzględnieniem: podziału
proszków i mechanizmu gaszenia,
- dokonać wyboru właściwego środka gaśniczego w określonych sytuacjach
pożarowych,
- przedstawić wpływ poszczególnych środków gaśniczych na organizm człowiek
i środowisko.
UWAGI O REALIZACJI
Przedmiot opiera się na wiadomościach i umiejętnościach opanowanych
w szkole średniej. Przy realizacji zajęć dokonywać prezentacji przebiegu spalania
poszczególnych substancji palnych i określać cechy charakterystyczne zjawisk.
Praktycznie prezentować stosowane środki gaśnicze. Określać właściwości i
mechanizmy działania środków gaśniczych.
W trakcie zajęć praktycznych należy zwracać uwagę na przebieg reakcji
chemicznych w warunkach procesu palenia.
Szczególną uwagę należy zwracać na aspekty ekonomiczne przy podawaniu
środków gaśniczych w czasie działań, a w szczególności osiągnięcia jak
największych efektów przy zużyciu jak najmniejszej ilości środka gaśniczego.
Niezależnie od pokazu, stosować metody ćwiczeń w warunkach poligonowych.
35
 LITERATURA
1. Dobkowa Z., Szkolny poradnik chemiczny. WSiP Warszawa 1986.
2. Grynczel Z., Środki gaśnicze. Arkady Warszawa 1969.
3. Lindner J., Gaszenie pożarów gazami obojętnymi i środkami chemicznymi.
Arkady Warszawa 1969.
4. Pofit-Szczepańska M., Wybrane zagadnienia z chemii ogólnej, fizykochemii
spalania i rozwoju pożarów. SAPSP Kraków 1994.
5. Ryng M., Bhp w przemyśle chemicznym. WNT Warszawa 1985.
6. Wilczkowski S., Środki gaśnicze. SAPSP Kraków 1995.
7. Biuletyn Informacji Naukowo-Technicznej. Kwartalnik KGSP  roczniki.
III. WYPOSAŻENIE TECHNICZNE
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp. T e m a t
T P R
1. Podział sprzętu pożarniczego 2 - 2
2. Ubrania ochronne i ekwipunek osobisty 2 2 4
3. Podręczny sprzęt gaśniczy 2 2 4
4. Sprzęt ochrony dróg oddechowych 1 1 2
5. Sprzęt ratowniczy i ewakuacyjny 4 3 7
6. Drabiny pożarnicze 3 3 6
7. Sprzęt i armatura wodna 3 3 6
8. Sprzęt i armatura pianowa 2 2 4
9. Motopompy i autopompy 2 2 4
10. Sprzęt łączności 1 1 2
11. Podręczny sprzęt burzący 2 2 4
12. Pojazdy pożarnicze 2 2 4
O g ó ł e m: 26 23 49
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Podział sprzętu pożarniczego  2T
Ogólny i szczegółowy podział sprzętu pożarniczego. Podstawowe definicje
i przeznaczenia grup sprzętowych. Prezentacja sprzętu. Sprzęt ratownictwa
chemiczno  ekologicznego. Sprzęt ratownictwa technicznego. Sprzęt ratownictwa
medycznego.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać podziału sprzętu pożarniczego zgodnie z PN,
- wymienić podstawowe definicje charakteryzujące poszczególne grupy sprzętowe,
- wyjaśnić ogólnie przeznaczenie poszczególnych grup sprzętowych,
- przyporządkować podstawowy sprzęt pożarniczy do konkretnej grupy sprzętowej
zgodnie z PN,
- dokonać podziału sprzętu ratownictwa chemiczno- ekologicznego na grupy
według przeznaczenia,
- omówić zastosowanie poszczególnych grup sprzętu ratownictwa chemiczno-
ekologicznego,
- dokonać podziału sprzętu ratownictwa technicznego na grupy według
przeznaczenia,
36
- omówić zastosowanie poszczególnych grup sprzętu ratownictwa technicznego,
- wymienić sprzęt medyczny użytkowany w Państwowej Straży Pożarnej.
2. Ubrania ochronne i ekwipunek osobisty  2T,2P
Ubrania ochronne, ich elementy i przeznaczenie. Ubrania żaroochronne
przeznaczenie, podział, ogólna budowa. Elementy ekwipunku i jego przeznaczenie.
Zasady bezpiecznego użytkowania elementów ekwipunku. Podstawowe zasady
konserwacji.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
 wymienić rodzaje, przeznaczenie ubrań ochronnych stosowanych w Państwowej
Straży Pożarnej i ich ukompletowanie,
 omówić zakres stosowania ubrań ochronnych,
 rozróżnić rodzaje ubrań ochronnych stosowanych w Państwowej Straży Pożarnej,
 dokonać podziału ubrań żaroochronnych według przeznaczenia,
 wymienić skład i przeznaczenie ekwipunku osobistego,
 omówić zasady bezpiecznego użytkowania i konserwacji elementów ekwipunku
osobistego,
 bezpiecznie pracować, wykorzystując poszczególne elementy uzbrojenia
i ekwipunku osobistego,
 konserwować elementy ekwipunku osobistego.
3. Podręczny sprzęt gaśniczy  2T,2P
Definicje podręcznego sprzętu gaśniczego. Podział, oznaczenia i zastosowanie
podręcznego sprzętu gaśniczego. Zasady stosowania poszczególnych rodzajów
gaśnic. Praktyczna obsługa gaśnic (koca gaśniczego, tłumicy).
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować pojęcie podręcznego sprzętu gaśniczego,
- dokonać podziału podręcznego sprzętu gaśniczego w oparciu o PN,
- wymienić rodzaje gaśnic,
- omówić podstawowe elementy budowy gaśnic,
- interpretować informacje wynikające z oznakowania poszczególnych gaśnic,
- uruchomić i stosować techniki gaszenia poszczególnymi gaśnicami,
- zdefiniować pojęcie gaśnica,
- dokonać podziału gaśnic,
- uruchomić i stosować poszczególne rodzaje gaśnic,
- stosować koc gaśniczy i tłumicę.
4. Sprzęt ochrony dróg oddechowych  1T,1P
Cel i zakres stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych. Aparaty izolujące
- powietrzne podciśnieniowe i nadciśnieniowe. Ogólna budowa aparatu.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- określić cel i zakres stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych,
- omówić budowę aparatów powietrznych nad / podciśnieniowych,
- pracować w aparacie powietrznym,
37
5. Sprzęt ratowniczy i ewakuacyjny  4T,3P
Rodzaje sprzętu i jego przeznaczenie. Podstawowe parametry użytkowe.
Przechowywanie i konserwacja. Sposoby i zasady wykorzystania sprzętu ratowniczo-
ewakuacyjnego: linek ratowniczych, szelek ratowniczych. Węzły stosowane
w pożarnictwie.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje sprzętu ratowniczego,
- omówić przeznaczenie sprzętu ratowniczego: linek ratowniczych, szelek
ratowniczych,
- sprawdzić, sprawić sprzęt i prowadzić ratowanie przy użyciu: linki strażackiej,
szelek ratowniczych,
- wykonać i stosować węzły stosowane w pożarnictwie,
- przeprowadzić bieżącą konserwację sprzętu.
6. Drabiny pożarnicze  3T,3P
Rodzaje drabin, ich przeznaczenie i oznaczenia. Sprawianie drabin przenośnych.
Chodzenie po drabinach. Zabezpieczenie ratownika i linii wężowych.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje drabin przenośnych i omówić ich przeznaczenie,
- rozróżnić drabiny przenośne na podstawie budowy i oznaczenia,
- omówić zasady sprawiana drabin stosowanych w Państwowej Straży Pożarnej,
- sprawić drabiny stosowane w Państwowej Straży Pożarnej,
- omówić zasady chodzenia po drabinach,
- wchodzić i schodzić po drabinach oraz zabezpieczyć się podczas pracy na
drabinie,
- zabezpieczyć linie wężowe prowadzone po drabinie.
7. Sprzęt i armatura wodna  3T,3P
Definicja armatury wodnej. Rodzaje sprzętu stanowiącego armaturę wodną.
Przeznaczenie, ogólna budowa i podstawowe parametry. Techniki rozwijania
i zwijania sprzętu, stanowiącego armaturę wodną.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić i rozróżnić sprzęt, stanowiący armaturę wodną,
- omówić przeznaczenie i podstawowe parametry sprzętu zgodnie z PN,
- zdjąć sprzęt z samochodu gaśniczego (przyczepy gaśniczej),
- złożyć i zabezpieczyć sprzęt na samochodzie gaśniczym (przyczepie gaśniczej),
- przygotować wymagany sprzęt do sprawienia linii ssawnej,
- rozwijać węże tłoczne z kręgu pojedynczego, podwójnego, ósemki i zwijadeł
kołowych,
- zwijać węże tłoczne w krąg pojedynczy, podwójny, ósemkę i na zwijadło kołowe,
- łączyć i rozłączyć węże tłoczne między sobą, z prądownicami, z nasadami pomp,
i innym sprzętem armatury wodnej,
- odwodnić linie wężowe,
- omówić zasady suszenia węży pożarniczych.
8. Sprzęt i armatura pianowa  2T,2P
Rodzaje sprzętu do podawania piany, przeznaczenie i oznakowanie. Ogólna
budowa sprzętu. Zasady podawania piany z poszczególnego rodzaju sprzętu.
38
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje, przeznaczenie i oznakowanie sprzętu pianowego,
- omówić podstawowe elementy budowy prądownic pianowych, wytwornic, działek
wodno-pianowych, zasysaczy liniowych, generatorów i agregatów piany lekkiej,
- rozróżnić sprzęt pianowy,
- rozróżnić i dobrać właściwy zasysacz liniowy.
9. Motopompy i autopompy  2T,2P
Podział pomp pożarniczych. Budowa, zasady działania i przeznaczenie
motopomp i autopomp. Oznaczenia motopomp i autopomp. Stanowiska wodne dla
motopomp i autopomp.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje pomp pożarniczych,
- omówić przeznaczenie motopomp i autopomp,
- określić parametry pomp na podstawie ich oznakowania,
- omówić wymogi dla stanowiska wodnego motopompy,
- przygotować stanowisko wodne motopompy,
- omówić wymogi dla stanowiska wodnego dla samochodów gaśniczych,
- przygotować stanowisko wodne dla samochodów gaśniczych.
10. Sprzęt łączności  1T,1P
Podział sprzętu łączności. Systemy łączności bezprzewodowej  simpleks
i duosimpleks. Sprzęt łączności bezprzewodowej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać podziału sprzętu łączności,
- wymienić systemy łączności bezprzewodowej,
- omówić pojęcia: kanały łączności, kryptonimy,
- dokonać podziału radiotelefonów i omówić przeznaczenie radiotelefonu 
stacjonarnego, przewoz
nego, przenośnego,
- używać sprzęt łączności w ograniczonym zakresie w sytuacji awaryjnej.
11. Podręczny sprzęt burzący  2T,2P
Rodzaje i przeznaczenie podręcznego sprzętu burzącego. Bosaki, sagany, łomy,
kilofy, inopur  rodzaje, przeznaczenie, zasady pracy i obsługi. Nożyce ręczne.
Konserwacja.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić rodzaje podręcznego sprzętu burzącego,
- omówić przeznaczenie podręcznego sprzętu burzącego: bosaków, sagana,
łomów, kilofu, inopuru,
- stosować bosaki, sagan, kilofy i łomy,
- omówić przeznaczenie inopuru,
- stosować inopur i wykorzystać jego możliwości techniczne,
- omówić zastosowanie nożyc,
- przeprowadzić konserwację bieżącą sprzętu.
12. Pojazdy pożarnicze  2T,2P
Podstawowe definicje. Podział. Oznaczenie i nazewnictwo. Przeznaczenie
poszczególnych rodzajów pojazdów.
39
Przyczepy pożarnicze  rodzaje i przeznaczenie.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić pojęcie pojazdu pożarniczego,
- dokonać podziału pojazdów pożarniczych zgodnie z PN,
- określić przeznaczenie i parametry pożarnicze pojazdów na podstawie ich
oznakowania w oparciu o PN,
- zaliczyć pojazdy pożarnicze do odpowiedniej kategorii zgodnie z PN,
- określić przeznaczenie przyczep pożarniczych w oparciu o ich wyposażenie.
UWAGI O REALIZACJI
W trakcie realizacji zajęć programowych zwracać szczególną uwagę na
następujące elementy:
- poprawną terminologię,
- poprawne wykonywanie czynności i kształtowanie pożądanych umiejętności
i nawyków,
- używanie do ćwiczeń sprzętu sprawnego pod względem technicznym,
- zapewnienie bezpiecznych warunków i przestrzeganie dyscypliny w trakcie zajęć
praktycznych.
Zajęcia praktyczne powinny być prowadzone w małych grupach, 4-8 osobowych,
stosownie do stopnia trudności zadań. Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość
sprzętu, pozwalającą na równoczesną pracę co najmniej połowy grupy.
Tworzyć warunki dla potrzeb rozwoju zainteresowań technicznych i rozwoju
postaw twórczych słuchaczy.
Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny zostać szczegółowo
omówione w ramach realizacji poszczególnych tematów.
LITERATURA
1. Przepisy prawne dotyczące:
- wprowadzenia i stosowania Polskich Norm i Norm Branżowych,
- umundurowania,
- warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków.
2. Materiały pomocnicze:
- dokumentacja techniczno-ruchowa urządzeń i sprzętu, instrukcje użytkowe,
- materiały informacyjne firm i producentów, katalogi wyrobów, prospekty,
- wytyczne do prowadzenia zajęć w specjalnych formach i urządzeniach,
3. Akcje ratownicze podczas katastrof budowlanych. Z wyd. niem. Tłumaczył Jan
Kielin. SAPSP Kraków 1999.
4. Grynczel Z., Gaśnice i małe agregaty gaśnicze. IW CRZZ Warszawa 1975.
5. Gumiński B., Armatura wodna. SP PSP Bydgoszcz 1996.
6. Gumiński B., Kozicki M., Sprzęt łączności. Skrypt. SP PSP Bydgoszcz 1996.
7. Guzewski Piotr, Rurki wskaz
nikowe w działaniach jednostek straży pożarnej.
SAPSP Poznań 1999.
8. Guzewski P., Pawłowski R., Ranecki J., Ubrania ochrony przeciwchemicznej. SA
PSP Poznań 1997.
9. Guzy Z., Wyposażenie techniczne straży pożarnych. Skrypt. SGSP Warszawa
1987.
10.Kaliciecki H., Podręcznik kierowcy mechanika straży pożarnych. IWCRZZ
Warszawa 1977.
11. Katalog urządzeń i sprzętu dla różnych zdarzeń NZŚ. GIOŚ Warszawa 2000.
40
12.Kucnerowicz-Polak B., Wilczkowski S., Skuteczność gaśnicza gaśnic
proszkowych i halonowych. IW CRZZ Warszawa 1979.
13. Małaczyński M., Zagrożenia środowiska rozlewami olejowymi. SA PSP Kraków
1994.
14. Mazur S., Myśliwiec T., Obsługa motopomp. IWCRZZ Warszawa 1973.
15.Ranecki J., Procedury postępowania i taktyka działań ratowniczych przy
wykorzystaniu samochodu ratownictwa chemiczno-ekologicznego. SAPSP
Poznań 1999.
16. Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno-ekologiczne. SAPSP Poznań 1998.
17. Ranecki J., Pompy i osprzęt stosowane w ratownictwie chemiczno-ekologicznym.
SAPSP Poznań 1995.
18. Ranecki J., Schroeder M., Uszczelnienia w ratownictwie. Firex Warszawa 1998.
19. Regulamin ćwiczeń z podstawowym sprzętem pożarniczym. KGSP 1990.
20. Sajkowski R., Ratownictwo na wodzie. SPPSP Opole 1999.
21.Stachowiak B., Budowa i eksploatacja urządzeń dz
wigowych i żurawi
samojezdnych w PSP. SAPSP Poznań.
22. Stachowiak B., Budowa i wykorzystanie w działalności ratowniczej PSP lekkich
samochodów specjalnych ratownictwa drogowego. SAPSP Poznań 1996
23. Stachowiak B., Budowa, wyposażenie i wykorzystanie lekkich samochodów
specjalnych ze sprzętem oświetleniowym i sprzętem ochrony dróg oddechowych.
SAPSP Poznań 1996.
24. Stachowiak B., Rodzaje i budowa autodrabin pożarniczych oraz ich wykorzystanie
w działanich ratowniczo-gaśniczych. SAPSP Poznań 1996.
25. Stadniczuk M., Koksanowicz L., Przygotowanie ratowników do działań w zakresie
ratownictwa chemicznego i ekologicznego. SPPSP Opole 2000.
26. Śmiełowski B., Gaśnice i agregaty. Cz.I. SAPSP Kraków 1996.
27. Śmiełowski B., Gaśnice i agregaty. Cz.II. SAPSP Kraków 1997.
IV. TAKTYKA DZIAA
AC
GAŚNICZYCH
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp. T e m a t:
T P R
1. Podstawowe pojęcia z taktyki gaśniczej 2 - 2
2. Organizacja pododdziałów pożarniczych 2 6 8
3. Gotowość bojowa i alarmy w jednostce ratowniczo- 2 3 5
gaśniczej
4. Podstawowe zasady i techniki gaszenia pożarów 4 3 7
5. Dostarczanie wody na duże odległości 2 4 6
6. Ratownictwo ludzi, zwierząt i mienia 2 1 3
7. Pożary w budynkach, obiektach i terenie otwartym 8 2 10
8. Zakończenie akcji gaśniczej 1 1 2
O g ó ł e m: 23 20 43
TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Podstawowe pojęcia z taktyki gaśniczej  2T
Teren pożaru: front, tył, skrzydło i oś pożaru. Teren akcji i podział na pozycje.
Elementy terenu akcji. Formy działań taktycznych w ramach zastępu.
41
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować i scharakteryzować pojęcie terenu pożaru,
- zdefiniować i omówić na podstawie schematu elementy terenu pożaru: front, tył,
skrzydła (prawe i lewe) i oś pożaru,
- omówić pojęcie terenu akcji,
- dokonać podziału terenu akcji na pozycje,
- scharakteryzować pozycję wodną, wężową i ogniową,
- wymienić i zdefiniować elementy terenu akcji: punkt czerpania, stanowiska-
wodne, rozdzielacza, bojowe, gaśnicze, dowodzenia,
- omówić podstawowe formy działań taktycznych, oraz wymienić ich rodzaje:
natarcie, obrona bliższa, obrona dalsza, działania połączone,
- omówić ugrupowania bojowe,
- rozróżnić i omówić szyki bojowe: szyk frontalny, oskrzydlający jedno lub
dwustronny, okrążający, kątem w przód lub kątem w tył,  występ w lewo lub
 występ w prawo ,
- scharakteryzować natarcie wewnętrzne, zewnętrzne i skoncentrowane,
- zdefiniować pojęcia: lokalizacja i likwidacja pożaru.
2. Organizacja pododdziałów pożarniczych  2T,6P
Pojęcia: rota, zastęp, sekcja. Podstawowe czynności ratownika w zastępie.
Podstawowe elementy rozkazu bojowego otrzymywanego od przodownika roty,
dowódcy zastępu. Czynności po komendach: na wóz, z wozu, gotowe, do akcji gotuj.
Zajmowanie miejsc w samochodach gaśniczych i specjalnych oraz zbiórka za
samochodem. Oznakowanie funkcyjnych. Rozwinięcie wstępne i pełne. Znaki
gestowe i świetlne stosowane w ramach roty, zastępu (wykonywanie komend).
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować pojęcia: rota, zastęp gaśniczy, zastęp specjalny, sekcja,
- wymienić i wykonać podstawowe czynności funkcyjnych w rocie i zastępie,
- scharakteryzować istotę rozkazu bojowego i wykonać rozkaz,
- wykonać komendy: na wóz, gotowe, z wozu, do akcji gotuj, roty wróć, pierwsza
linia woda naprzód / stój, linia główna woda naprzód / stój, pierwsza / druga
sprzęt do odjazdu zwiń, do mnie,
- utrzymać łączność za pomocą znaków gestowych i świetlnych,
- zająć właściwe miejsce w samochodzie gaśniczym o różnym stanie osobowym
oraz wykonać zbiórkę przy samochodzie,
- rozróżnić oznakowanie poszczególnych funkcyjnych w rocie i zastępie o różnym
stanie osobowym,
- omówić i wykonać rutynowe czynności w rocie i zastępie przy rozwinięciu
wstępnym i pełnym.
3. Gotowość operacyjna i alarmy w jednostce ratowniczo-gaśniczej  2T,3P
Utrzymanie gotowości operacyjnej w jednostce ratowniczo-gaśniczej.
Podstawowe obowiązki roty i zastępu w czasie przyjęcia i zdania służby oraz w
czasie akcji i po jej zakończeniu. Podwyższona gotowość operacyjna  stopnie i tryb
jej wprowadzania, obowiązki strażaka po jej ogłoszeniu w czasie służby i poza
służbą. Alarm w jednostce ratowniczo-gaśniczej, zasady postępowania, ubierania,
korzystanie z ześlizgu. Zadania i obowiązki roty i zastępu przy wyjez
dzie z garażu i
jazdy do pożaru.
42
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować pojęcie gotowości operacyjnej,
- omówić na czym polega utrzymanie gotowości operacyjnej w jednostce
ratowniczo-gaśniczej,
- wymienić zadania i obowiązki członków roty i zastępu w czasie przyjęcia,
pełnienia i zdania służby,
- wymienić podstawowe obowiązki poszczególnych członków roty i zastępu
w czasie akcji i po jej zakończeniu,
- określić istotę i pojęcie stanu podwyższonej gotowości operacyjnej,
- wymienić stopnie podwyższonej gotowości operacyjnej,
- przedstawić tryb wprowadzania podwyższonej gotowości operacyjnej,
- określić zasady postępowania strażaka na służbie i poza służbą po wprowadzeniu
stanu podwyższonej gotowości operacyjnej,
- wymienić sposoby przeprowadzenia alarmu,
- postępować w czasie alarmów,
- korzystać z ześlizgu,
- zająć miejsce w samochodzie zgodnie z pełnioną funkcją,
- wymienić obowiązki członków roty i zastępu przy wyjez
dzie z garażu,
- omówić zasady postępowania w czasie jazdy do pożaru,
- wymienić zasady obowiązujące w czasie jazdy pojazdem uprzywilejowanym,
- postępować zgodnie z zasadami w czasie jazdy do pożaru.
4. Podstawowe zasady i techniki gaszenia pożarów  4T,3P
Budowa linii wężowych poziomych i pionowych w różnych sytuacjach, ustawienie
rozdzielacza. Budowa stanowiska wodnego. Zabezpieczenie terenu akcji.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- dokonać podziału linii wężowych,
- omówić zasady budowy linii wężowych,
- zbudować: linię ssawną, zasilającą, główną i gaśniczą,
- zbudować linie wężowe przez: torowisko tramwajowe, kolejowe, przeszkodę
pionową, jezdnię, ciek wodny,
- zbudować linie wężowe po klatce schodowej: z kręgu podwójnego, z ósemki,
między biegami schodów, po elewacji budynku,
- zabezpieczyć linie wężowe prowadzone na wysokości,
- ustawić według zasad rozdzielacz, zabezpieczyć go i obsłużyć,
- zbudować stanowisko wodne: przy hydrancie nadziemnym i podziemnym, cieku
wodnym z wykorzystaniem pompy i zasysacza głębinowego,
- oznakować i zabezpieczyć teren akcji określony przez dowódcę zastępu.
5. Dostarczanie wody na duże odległości  2T,4P
Systemy dostarczania wody: przepompowywanie, przetłaczanie, dowożenie,
system mieszany. Zasady wyboru systemu. Ciśnienie wejściowe, wyjściowe
i dyspozycyjne. Kontrola poboru wody i regulacja przepływu. Rozstawienie pomp.
Uwzględnianie warunków terenowych. Punkty poboru i odbioru wody  wymagania:
techniczne, terenowe, obsługa. Utrzymywanie łączności.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić systemy dostarczania wody na duże odległości,
- wybrać stanowisko i ustawić pompę,
43
- przygotować punkty poboru wody (linie ssawne i tłoczne, obsługa pojazdów
dowożących wodę),
- przygotować punkty odbioru wody (zbiorniki sztuczne, naturalne, ujęcia
wykonywane doraz
nie, cysterny),
- utrzymywać łączność pomiędzy stanowiskami poboru i odbioru wody oraz
pośrednimi (środki techniczne, znaki: dz
więkowe i gestowe, świetlne).
6. Ratownictwo ludzi, zwierząt i mienia  2T,1P
Czynniki stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Zachowanie się osób
dorosłych i dzieci w sytuacjach zagrożenia.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- omówić czynniki stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi wynikające
z rozwoju pożaru, fizycznego otoczenia, stanu psychofizycznego zagrożonych,
- omówić zachowanie się dorosłych i dzieci w tym osób z dysfunkcjami ruchu
i odbioru wrażeń oraz chorych psychicznie w sytuacjach zagrożenia,
- opanować panikę pojedynczych osób,
- ustalić bezpieczne drogi ewakuacji dla osób zagrożonych,
- wykorzystać sprzęt do ewakuacji pojedynczych osób,
- uwolnić osoby uwięzione i zablokowane w pomieszczeniach, windach itp.,
7. Pożary w budynkach, obiektach i terenie otwartym  8T,2P
Charakterystyka pożarów:
- w budynkach mieszkalnych, kondygnacjach podziemnych i nadziemnych,
strychów, poddaszy, dachów, prowadzenie rozpoznania i zasady działań
ratowniczo-gaśniczych.
- w przewodach kominowych i wentylacyjnych, zsypach, tunelach kablowych
i szybach windowych.
- w placówkach oświatowych i naukowych, teatrach i salach widowiskowych,
hotelach, internatach, szpitalach, obiektach sakralnych, obiektach handlowych
i pasażach.
- w obiektach zagrożonych wybuchem (pyły, gazy, pary cieczy), w halach
przemysłowych, obiektach magazynowych, elektroenergetycznych, oraz
w obiektach, w których występują materiały niebezpieczne.
- w budynkach mieszkalnych na terenach wiejskich, stodołach i budynkach
inwentarskich.
- pożarów płodów rolnych (na pniu, skoszonych, rżyskach i składowanych).
- obszarów leśnych: podpowierzchniowych, pokrywy gleby, upraw, podszytów
i podrostów, całego drzewostanu i pojedynczych drzew.
- w transporcie (samochodowym, szynowym, powietrznym i wodnym).
- składów drewna i hałd węgla.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- scharakteryzować pożary kondygnacji podziemnych w: piwnicach, suterenach,
garażach, pomieszczeniach technicznych,
- scharakteryzować pożary kondygnacji nadziemnych w budynkach: niskich,
średniowysokich, wysokich i wysokościowych,
- scharakteryzować pożary: strychów, poddaszy, stropodachów i dachów,
- scharakteryzować pożary: przewodów kominowych i wentylacyjnych, zsypów,
tuneli kablowych, szybów windowych,
44
- zdefiniować pojęcie obiektów użyteczności publicznej i dokonać ich
charakterystyki,
- scharakteryzować pożary: placówek oświatowych i naukowych, teatrów, sal
widowiskowych, hoteli, internatów, szpitali, obiektów sakralnych, obiektów
handlowych, pasaży,
- omówić podstawowe metody i zasady prowadzenia działań ratowniczo-
gaśniczych w czasie pożaru w obiektach użyteczności publicznej,
- omówić ogólne zasady prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych w obiektach
przemysłowych,
- scharakteryzować pożary w:
- obiektach zagrożonych wybuchem pyłów,
- obiektach zagrożonych wybuchem palnych gazów i palnych par cieczy,
- halach przemysłowych,
- obiektach magazynowych,
- obiektach elektroenergetycznych,
- obiektach, w których występują materiały niebezpieczne,
- scharakteryzować pożary: budynków mieszkalnych, stodół, budynków
inwentarskich (chlewnie, owczarnie, kurniki, stajnie),
- scharakteryzować pożary płodów rolnych: na pniu, skoszonych, rżyskach,
składowanych w stertach, stogach i brogach,
- dokonać podziału pożarów obszarów leśnych,
- scharakteryzować i omówić zasady gaszenia pożarów: pokrywy gleby, podrostów
i podszytów, pojedynczych drzew i całkowitego drzewostanu,
- scharakteryzować i omówić zasady gaszenia pożarów torfowisk,
- scharakteryzować pożary w transporcie: samochodowym, szynowym, wodnym
i powietrznym,
- scharakteryzować pożary składu drewna w sztaplach, stosach i hałdach,
- scharakteryzować pożary hałd węgla.
8. Zakończenie akcji gaśniczej  1T,1P
Obowiązki posterunku pogorzeliskowego. Zabezpieczenie miejsca pożaru.
Doprowadzenie sprzętu do gotowości bojowej. Czynności członków roty i zastępu po
powrocie do strażnicy.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
a) omówić zasady zabezpieczenia pogorzeliska:
- wymienić obowiązki posterunku pogorzeliskowego,
- omówić i wykonać zabezpieczenie miejsca powstania pożaru.
b) wykonać podstawowe czynności doprowadzające sprzęt do osiągnięcia
gotowości bojowej:
- przygotować sprzęt oraz samochód gaśniczy do odjazdu z miejsca akcji,
- przygotować sprzęt oraz samochód gaśniczy do alarmowego odjazdu
z miejsca akcji.
c) wykonać podstawowe czynności członków roty, zastępu po przybyciu do
strażnicy.
UWAGI O REALIZACJI
W trakcie realizacji zajęć należy zwracać szczególną uwagę na następujące
elementy:
- poprawną terminologię,
45
- poprawne wykonywanie czynności, kształtowanie pożądanych umiejętności
i nawyków.
Zajęcia praktyczne powinny być prowadzone w grupach, stosownie do stopnia
trudności zadań. Uwzględniać w ramach zajęć praktycznych w szczególności
zadania i czynności przypisane ratownikom, pełniącym funkcję pomocników rot.
Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość sprzętu, pozwalającą na równoczesną pracę
co najmniej połowy grupy.
W trakcie prowadzenia ćwiczeń należy stosować oznaczenia funkcyjnych. Do
ćwiczeń stosować samochody gaśnicze i specjalne różnego typu, o różnym składzie
osobowym. Podczas zajęć zwracać uwagę na poprawne składanie meldunków
dotyczących przebiegu działań i umiejętność wykonywania zadań zgodnych z
otrzymanym rozkazem bojowym.
Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny zostać szczegółowo
omówione w ramach realizacji poszczególnych tematów.
LITERATURA
1. Bielicki P., Organizacja pracy w zastępie gaśniczym. CSPSP Częstochowa 2000.
2. Bielicki P., Podstawy taktyki gaszenia pożarów. SAPSP Kraków 1996.
3. Bielicki P., Taktyka pożarnicza dla szeregowców. Skrypt. Wałbrzych 1990.
4. Dobkowska Z., Szkolny podręcznik chemiczny. WSiP Warszawa 1986.
5. Gierski E., Problemy działań ratowniczo-gaśniczych w tunelach kolejowych.
SAPSP Kraków 1996.
6. Guzewski P., Pawłowski R., Auto na gaz. Instalacje zasilania samochodów
ciekłym gazem. SPPSP Opole 1994.
7. Kaliciecki H., Podręcznik kierowcy mechanika straży pożarnych, IWCRZZ
Warszawa 1977.
8. Karlikowski T., Pożary lasów. PWRiL Warszawa 1974.
9. Pofit-Szczepańska M., Wybrane zagadnienia z chemii ogólnej, fizykochemii
spalania i rozwoju pożarów. SAPSP Kraków 1994.
10. Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania gaśnicze. CSPSP
Częstochowa 1998.
11. Wilczkowski S., Środki gaśnicze. SAPSP Kraków 1995.
V. TAKTYKA DZIAA
AC
RATOWNICZYCH
PODZIAA
TREŚCI SZKOLENIA
Liczba godzin
Lp. T e m a t
T P R
1. Podstawy działań ratowniczych 1 - 1
2. Ratownictwo w transporcie drogowym 3 4 7
3. Ratownictwo w transporcie szynowym 3 2 5
4. Ratownictwo chemiczno-ekologiczne 4 3 7
5. Działania ratownicze podczas awarii i katastrof 3 2 5
budowlanych
6. Działania ratownicze podczas powodzi 3 2 5
7. Działania ratownicze podczas Innych miejscowych 3 3 6
zagrożeń
O g ó ł e m: 20 16 36
46
 TREŚCI I SZCZEGÓA
OWE CELE SZKOLENIA
1. Podstawy działań ratowniczych  1T
Pojęcie akcji ratowniczej i pomocniczych specjalistycznych czynności
ratowniczych. Rodzaje działań ratowniczych prowadzonych przez Państwową Straż
Pożarną i jednostki ochrony przeciwpożarowej.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- określić pojecie akcji ratowniczej, działania ratowniczego,
- wyjaśnić pojęcie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych,
- przedstawić pojęcie innego miejscowego zagrożenia,
- scharakteryzować specjalistyczne grupy funkcjonujące w Państwowej Straży
Pożarnej.
2. Ratownictwo w transporcie drogowym  3T,4P
Pojazdy w transporcie drogowym  ogólny podział, elementy nośne
i konstrukcyjne. Rodzaje napędów. Instalacje w pojazdach. Zabezpieczenie miejsca
zdarzenia.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować środki transportu samochodowego,
- rozróżnić elementy nośne pojazdów samochodowych; rama integralna
z nadwoziem, nadwozie samonośne,
- przedstawić elementy konstrukcyjne pojazdu samochodowego,
- wyszczególnić instalacje stosowane w pojazdach samochodowych,
- omówić rodzaje stosowanych paliw w pojazdów samochodowych (paliwo ciekłe,
gazowe, napęd elektryczny), wskazać na występujące zagrożenia,
- określić cel znakowania terenu działań,
- przedstawić sprzęt i akcesoria do znakowania terenu działań,
- zabezpieczyć miejsce zdarzenia,
- przedstawić wymagania bhp podczas prowadzonych działań ratowniczych na
drogach publicznych,
- dobrać metody i środki służące do zabezpieczenia ratowników i osób
poszkodowanych,
- dobrać środki i zabezpieczyć miejsce zdarzenia.
3. Ratownictwo w transporcie szynowym - 3T,2P
Środki transportu szynowego, ogólny podział. Elementy nośne i konstrukcyjne.
Rodzaje napędów. Instalacje w pojazdach szynowych. Zabezpieczenie miejsca
zdarzenia.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować środki transportu szynowego,
- rozróżnić elementy nośne i konstrukcyjne pojazdów szynowych,
- wyszczególnić instalacje i rodzaje napędów (spalinowe, elektryczne),
- przedstawić zagrożenia wynikające z rodzaju napędu,
- wymienić główne przyczyny wypadków i katastrof w transporcie szynowym,
- wyszczególnić zagrożenia występujące podczas katastrof szynowych,
- przedstawić sposoby zabezpieczenia miejsca zdarzenia,
- omówić sposoby zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
- dobrać środki i zabezpieczyć miejsce zdarzenia.
47
4. Ratownictwo chemiczno-ekologiczne  4T,3P
Substancje chemiczne. Typy związków chemicznych: zasady i ługi, kwasy, sole.
Podstawowe związki ropopochodne: benzyny, oleje. Typowe mieszaniny związków
chemicznych. Stany skupienia. Neutralizacja i sorpcja.
Podstawowe wiadomości z zakresu organizacji ratownictwa chemiczno -
ekologicznego. Oznakowanie terenu akcji. Ostrzeżenie i alarmowanie ludności.
Sposoby ograniczania rozprzestrzeniania się wycieków i emisji. Budowa stanowiska
dekontaminacyjnego. Istota ratownictwa ekologicznego. Sposoby ograniczania
rozlewów zagrażających środowisku naturalnemu. Podział zapór olejowych. Rodzaje
i zastosowanie sorbentów. Elementy zagrożeń i zachowania się przy zdarzeniach
z materiałami rozszczepialnymi  skażenia radiologiczne.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować podstawowe typy związków chemicznych z chemii nieorganicznej,
- zdefiniować związki ropopochodne,
- rozróżniać pojęcia związane z neutralizacją i sorpcją,
- omówić zasady podziału terenu akcji,
- wymienić podstawowe zadania zastępów gaśniczych i specjalnych,
- określić podstawowe zasady oznakowania i zabezpieczenia terenu akcji,
- omówić sposoby ostrzegania i alarmowania zagrożonej ludności,
- przedstawić możliwości zastosowania doraz
nych sposobów ograniczania
rozprzestrzeniania się wycieków i emisji, w przypadkach nie wymagających
użycia ubrań ochronnych i sprzętu specjalistycznego,
- omówić zasady ograniczania rozprzestrzeniania się plam olejowych na gruncie
i wodzie,
- wykonać oznakowanie i zabezpieczyć teren akcji,
- omówić sposoby przeprowadzania dekontaminacji,
- współdziałać przy budowie i obsłudze stanowiska do dekontaminacji wstępnej,
- przedstawić podstawowy podział zapór pod względem taktycznym,
- przedstawić zasady (uwarunkowania) sprawiania zapor olejowych,
- współdziałać przy sprawianiu poszczególne typów zapór,
- omówić rodzaje sorbentów i neutralizatorów,
- wyjaśnić zjawisko sorpcji,
- omówić występujące zagrożenia i zasady zachowania się przy zdarzeniach
z materiałami rozszczepialnymi.
5. Działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych  3T,2P
Przyczyny katastrof budowlanych. Rodzaje zawałów. Rozpoznanie zagrożenia.
Zabezpieczenie instalacji w budynkach. Oznakowanie terenu akcji ratowniczej.
Prowadzenie prac zabezpieczających, rozbiórkowych i wyburzeniowych.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- wymienić przyczyny katastrof budowlanych i omówić występujące zagrożenia
oraz ich wpływ na przebieg działań ratowniczych,
- wymienić i scharakteryzować rodzaje zawałów budowlanych,
- przedstawić zagrożenia towarzyszące awariom i katastrofom budowlanym,
- omówić metody i sposoby odszukiwania i wydobywania ludzi z zawałów,
- omówić sposoby zabezpieczenia instalacji w budynkach,
- wykonać oznakowania ratownicze terenu akcji (zniszczonych budynków),
- stosować zasady bhp obowiązujące podczas akcji ratowniczych przy katastrofach
budowlanych.
48
6. Działania ratownicze podczas powodzi  3T,2P
Przyczyny i rodzaje powodzi. Ogólne wiadomości z zakresu rozpoznania
i prowadzenia akcji ratowniczych podczas powodzi  zadania jednostek Państwowej
Straży Pożarnej. Zabezpieczenie obiektów zagrożonych: mosty, drogi, wały, studnie,
budowle. Ewakuacja i ratowanie ludzi, zwierząt i mienia z zagrożonych terenów.
Usuwanie skutków powodzi.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- przedstawić przyczyny i rodzaje powodzi,
- scharakteryzować występujące zagrożenia podczas powodzi,
- omówić podstawowe metody i sposoby zabezpieczania obiektów (budynków,
dróg, mostów, wałów, studni),
- przedstawić sposoby i układać worki z piaskiem przy zabezpieczaniu 
uszczelnianiu przesiąków i przecieków,
- omówić zasady oraz sposoby ewakuacji i ratowania ludzi, zwierząt i mienia,
- omówić zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas pracy na wodzie oraz
przy transporcie osób, zwierząt i mienia,
- przedstawić zasady usuwania skutków powodzi: zagrożeń ekologicznych,
epidemiologicznych i zniszczeń w wyniku zalania, zamoczenia,
- omówić zasady i wypompowywać wodę z zalanych studni, piwnic, obiektów
komunalnych,
- przedstawić zasady i wypompowywać wodę z dużych rozlewisk na osiedlach
i osadach wiejskich,
- przedstawić niedogodności, utrudnienia i inne uciążliwości przy akcjach
powodziowych,
- omówić znaczenie systemu monitoringu stanu wód na rzekach oraz informowania
i ostrzegania ludności,
- przedstawić znaczenie budowy, wzmacniania i konserwowania wałów
przeciwpowodziowych oraz zbiorników retencyjnych,
- wymienić i stosować dodatkowy sprzęt ochrony osobistej niezbędny do
prowadzenia działań na terenach objętych powodzią i popowodziowych,
- stosować zasady bhp obowiązujące podczas akcji powodziowych.
7. Działania ratownicze podczas innych miejscowych zagrożeń  3T,3P
Inne miejscowe zagrożenia. Podział miejscowych zagrożeń według rodzajów.
Ogólne zasady postępowania podczas innych akcji ratowniczych Prowadzenie
działań w warunkach intensywnych opadów śniegu. Zasady ratowania ludzi i zwierząt
w sytuacjach nietypowych. Zasady postępowania podczas zagrożeń wynikających ze
strony zwierząt.
Cele szczegółowe
W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć:
- zdefiniować miejscowe zagrożenia,
- wymienić podział miejscowych zagrożeń według rodzajów,
- omówić czynności jednostek PSP podczas awarii i uszkodzeń infrastruktury
komunalnej; tj. urządzeń i instalacji gazowych, wodno  kanalizacyjnych,
ciepłowniczych, energetycznych,
- przedstawić podstawowe zasady działania przy uszkodzeniach wodociągów,
- przedstawić występujące zagrożenia działania podczas silnych wiatrów, trąb
powietrznych,
- omówić zakres zadań przy podmyciach, zapadnięciach gruntu, jezdni, obsuwaniu
się ziemi,
49
- udzielić pomocy osobom uwięzionym na drogach w zaspach poprzez udrażnianie
przejazdów,
- usuwać zaspy śnieżne z dojść do budynków użyteczności publicznej
i mieszkalnych,
- ewakuować oraz transportować osoby zatrzymane przez zaspy śnieżne w czasie
podróży (pociągi, samochody osobowe, ciężarowe),
- usuwać nawisy śnieżne i sople lodu z dachów,
- uwolnić przymarznięte zwierzęta i ptaki,
- przedstawić występujące zagrożenia przy zerwanych liniach energetycznych,
- omówić zasady i postępować ze zwierzętami w sytuacjach nietypowych np.:
podczas powodzi, wpadnięcia do wody na kruchym lodzie, dołów, zagłębień,
- omówić znaczenie i zakres współpracy z innymi podmiotami ratowniczymi,
- stosować zasady bhp obowiązujące podczas innych działań ratowniczych.
UWAGI O REALIZACJI
W trakcie realizacji zajęć programowych zwracać szczególną uwagę na
następujące elementy:
- poprawną terminologię,
- poprawne wykonywanie czynności, kształtowanie pożądanych umiejętności
i nawyków.
Zajęcia praktyczne powinny być prowadzone w grupach, stosownie do stopnia
trudności zadań. Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość sprzętu, pozwalającą na
równoczesną pracę co najmniej połowy grupy.
Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny zostać szczegółowo
omówione w ramach realizacji poszczególnych tematów.
Zwracać uwagę na korelację z przedmiotami:  wyposażenie techniczne ,  taktyka
działań gaśniczych ,  fizykochemia spalania i środki gaśnicze .
LITERATURA
1. Akcje ratownicze podczas katastrof budowlanych. Z wyd. niem. Tłumaczył Jan
Kielin. SAPSP Kraków 1999.
2. Bednarek Z., Marciniak A., Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych.
SAPSP Kraków 1995.
3. Będkowscy E i A., Zwalczanie rozlewów olejowych i chemicznych na wodach
powierzchniowych i gruncie. NOT RW Gdańsk 1984.
4. Filingier Z., Działalność straży pożarnej w akcji przeciwpowodziowej. WMON
Warszawa 1959.
5. Gierski E., Problemy działań ratowniczo-gaśniczych w tunelach kolejowych.
SAPSP Kraków 1996.
6. Guzewski P., Pawłowski R., Auto na gaz. SPPSP Opole 1994.
7. Guzewski P., Pawłowski R., Dekontaminacja w działaniach ratownictwa
chemicznego jednostek straży pożarnych. SPPSP Opole 1994.
8. Guzewski P., Pawłowski R., Ranecki J., Ubrania ochrony przeciwchemicznej.
SAPSP Poznań 1997.
9. Katalog urządzeń i sprzętu dla różnych zdarzeń NZŚ. GIOŚ Warszawa 2000.
10. Kociołek K., Taktyka działań ratowniczych. Ratownictwo kolejowe. SAPSP
Kraków 1996.
11.Konieczny J., bezpieczeństwo publiczne w nagłych i nadzwyczajnych
zagrożeniach. PANOPTIKOS Poznań 1995.
12. Małaczyński M., Zagrożenie środowiska rozlewami olejowymi. SAPSP Kraków
1994.
50
13. Ranecki J., Schroeder M., Uszczelnianie w ratownictwie. Firex Warszawa 1998.
14. Ranecki J., Pompy i osprzęt stosowane w ratownictwie chemiczno-ekologicznym.
SAPSP Poznań 1995.
15. Ranecki J., Procedury postępowania i taktyka działań ratowniczych przy
wykorzystaniu samochodu ratownictwa chemiczno-ekologicznego. SAPSP
Poznań 1999.
16. Ranecki J., Ratownictwo chemiczno-ekologiczne. SAPSP Poznań 1998.
17. Sajkowski R., Ratownictwo na wodzie. SPPSP Opole 1999.
18. Schroeder M., Teoria i doświadczenie w ratownictwie. SAPSP Poznań 1999.
19. Stachowiak B., Budowa, wyposażenie i wykorzystanie lekkich samochodów
specjalnych ze sprzętem oświetleniowym i sprzętem ochrony dróg oddechowych.
SAPSP Poznań 1996.
20. Stachowiak B., Budowa i wykorzystanie w działaniach ratowniczych PSP lekkich
samochodów specjalnych ratownictwa drogowego. SA PSP Poznań 1996.
21. Stadniczuk M., Koksanowicz L., Przygotowanie ratowników do działań w zakresie
ratownictwa chemicznego i ekologicznego. SPPSP Opole 2000.
22. Watson L.M., Ratownictwo w wypadkach drogowych.
23. Zasady postępowania ratowniczego. Przewodnik. Red. R.Grosset. PIOŚ
Warszawa 1997.
24. Zawadzki B., Katastrofy komunikacyjne (wybrane zagadnienia). Skrypt. SPPSP
Bydgoszcz 1995.
25. Czasopisma:  Biuletyn Informacji Technicznej KGSP ,  Przegląd Pożarniczy ,
 Zagrożenia
51
 Załącznik Nr 1
ZAŚWIADCZENIE
Pan .....................................................................................................................
Syn ........................................ urodzony dnia.....................................................r.
w...................................................województwo ....................................................
ukończył w czasie od .............................................. do..........................................r.
kurs dla osób odbywających zastępczą służbę w jednostkach Państwowej Straży
Pożarnej
z dnia ......................................................................................................................
przeprowadzony w ..................................................................................................
.................................................................................................................................
Nr ....................... KOMENDANT
m.p.
..........................................
52
WYNIKI KLASYFIKACJI KOC
COWEJ
Zajęcia edukacyjne obowiązujące
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
................................................................................................... .............................
Uzyskał dodatkowe uprawnienia i kwalifikacje specjalistyczne
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
Skala ocen - celujący, bardzo dobry, dobry,
dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.
53