Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.
Zarys finansów
publicznych
i prawa
finansowego
1
2
Zarys finansów
publicznych
i prawa
finansowego
redakcja
Wanda Wójtowicz
Wanda Wójtowicz
Andrzej Gorgol
Artur KuÅ›
Andrzej Niezgoda
Paweł Smoleń
5. wydanie
Warszawa 2008
3
Wydawca:
Ewa Fonkowicz
Redakcja:
Anna Pura
Korekta:
Katarzyna Szubińska
Skład, łamanie:
JustLuk, A
ukasz Drzewiecki
© Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2008
ISBN: 978-83-7601-044-1
5. wydanie
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. PÅ‚ocka 5a
tel. [phone]
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
4
SpiS treści
Wykaz skrótów.
.................................................................................................................................. 9
Przedmowa (W. Wójtowicz)............................................................................................................. 13
Rozdział pierwszy
Pojęcie finansów publicznych i prawa finansowego (W. Wójtowicz).................................... 15
ż.1..Pojęcie.finansów.publicznych................................................................................................. 15
ż.2..Funkcje.finansów.publicznych........................................................................................18
ż.3..Pojęcie.i.charakter.prawa.finansowego..........................................................................21
ż.4..y
ródła.prawa.finansowego..............................................................................................24
Pytania.kontrolne.
..............................................................................................................26
Podstawowe.akty.prawne................................................................................................27
Wybrana.literatura.przedmiotu.......................................................................................27
Rozdział drugi
Podstawowe zagadnienia ustawy o finansach publicznych.
................................................. 29
ż.1..Pojęcia.podstawowe.(W. Wójtowicz).
.................................................................................29
ż.2..Zasady.publicznej.gospodarki.finansowej.(W. Wójtowicz)...........................................39
ż.3..Formy.funkcjonowania.jednostek.sektora.finansów.publicznych.(A. Gorgol).........41
ż.4..Fundusze.celowe.(A. Gorgol).............................................................................................56
Pytania.kontrolne.
..............................................................................................................64
Podstawowe.akty.prawne................................................................................................66
Wybrana.literatura.przedmiotu.......................................................................................67
Rozdział trzeci
Podstawy prawa budżetowego i gospodarki budżetowej państwa (W. Wójtowicz)........... 68
ż.1..Pojęcie.i.charakter.budżetu..............................................................................................68
ż.2..Zasady.budżetowe.
............................................................................................................72
ż.3..Treść.budżetu.państwa..
....................................................................................................78
ż.4..Podstawowe.kwestie.procedury.budżetowej...............................................................83
Pytania.kontrolne.
..............................................................................................................88
Podstawowe.akty.prawne................................................................................................90
Wybrana.literatura.przedmiotu.......................................................................................90
Rozdział czwarty
Podstawy gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego (P. Smoleń)........ 92
ż.1..Uwagi.ogólne.
.....................................................................................................................92
5
ż.2..Gospodarka.finansowa.gminy.
........................................................................................95
1.. Zadania.i.organy.gminy..............................................................................................95
2.. y
ródła.i.struktura.dochodów.gminy.........................................................................98
ż.3..Gospodarka.finansowa.powiatu...................................................................................107
1.. Zadania.i.organy.powiatu.........................................................................................107
2.. y
ródła.i.struktura.dochodów.powiatu.
...................................................................110
ż.4..Gospodarka.finansowa.województwa.........................................................................113
1.. Zadania.i.organy.województwa.
..............................................................................113
2.. y
ródła.i.struktura.dochodów.województwa.........................................................115
ż.5..Procedura.budżetowa.jednostek.samorządu.terytorialnego........................................... 118
1.. Uchwalanie.budżetu.jednostek.samorządu.terytorialnego................................118
2.. Wykonywanie.budżetu.
.............................................................................................121
3.. Kontrola.wykonania.budżetu...................................................................................124
ż.6..Nadzór.nad.działalnością.finansową.jednostek.samorządu.terytorialnego.
.........125
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................128
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................129
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................129
Rozdział piąty
Elementy teorii podatku (W. Wójtowicz).................................................................................... 131
ż.1..Pojęcie.podatku.i.jego.charakter.jako.dochodu.publicznego...................................131
ż.2..Elementy.struktury.podatku.........................................................................................133
ż.3..Funkcje.podatku..............................................................................................................142
ż.4..System.podatkowy.i.jego.zasady..................................................................................143
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................149
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................151
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................151
Rozdział szósty
Zobowiązania podatkowe i postępowanie podatkowe (A. Gorgol)..................................... 152
ż.1..Pojęcie.obowiązku.podatkowego.i.zobowiązania.podatkowego.
............................152
ż.2..Powstawanie.zobowiązań.podatkowych.....................................................................156
ż.3..Odpowiedzialność.za.zobowiązania.podatkowe.......................................................160
ż.4..Zabezpieczenie.zobowiązań.podatkowych.
................................................................174
ż.5..Wygasanie.zobowiązań.podatkowych.........................................................................180
ż.6..Postępowanie.podatkowe.jako.szczególny.rodzaj.postępowania.
administracyjnego...........................................................................................................194
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................196
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................200
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................200
Rozdział siódmy
Podatki państwowe....................................................................................................................... 201
ż.1..Podatek.od.towarów.i.usług.(A. Gorgol)........................................................................201
ż.2..Podatek.akcyzowy.(A. Gorgol).
........................................................................................214
ż.3..Podatek.od.gier.(A. Gorgol)..............................................................................................222
ż.4..Podatek.dochodowy.od.osób.fizycznych.(W. Wójtowicz)............................................224
1.. Ogólna.charakterystyka.podatku............................................................................224
6
2.. Podmiotowy.zakres.opodatkowania.......................................................................225
3.. Przedmiot.podatku.....................................................................................................227
4.. Koszty.uzyskania.przychodu.
...................................................................................229
5.. Podstawa.opodatkowania.........................................................................................230
6.. Skale.i.stawki.podatkowe..........................................................................................233
7.. Pobór.podatku.dochodowego..................................................................................235
8.. Uproszczone.formy.opodatkowania.......................................................................235
ż.5..Podatek.dochodowy.od.osób.prawnych.(W. Wójtowicz).............................................237
1.. Ogólna.charakterystyka.podatku............................................................................237
2.. Zakres.podatku...........................................................................................................238
3.. Wymiar.podatku.........................................................................................................240
4.. Pobór.podatku.............................................................................................................242
ż.6..Podatek.tonażowy.(W. Wójtowicz).
..................................................................................242
Pytania.kontrolne..
...........................................................................................................244
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................248
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................250
Rozdział ósmy
Podatki samorządowe (P. Smoleń)............................................................................................... 252
ż.1..Podatek.od.spadków.i.darowizn...................................................................................252
ż.2..Podatek.rolny.
...................................................................................................................260
ż.3..Podatek.leśny....................................................................................................................265
ż.4..Karta.podatkowa.
.............................................................................................................267
ż.5..Podatek.od.czynności.cywilnoprawnych....................................................................270
ż.6..Podatek.od.nieruchomości.............................................................................................272
ż.7..Podatek.od.środków.transportowych..........................................................................276
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................278
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................280
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................281
Rozdział dziewiąty
Opłaty (P. Smoleń)........................................................................................................................... 283
ż.1..Pojęcie.opłaty....................................................................................................................283
ż.2..Opłata.skarbowa..............................................................................................................284
ż.3..Opłaty.lokalne..................................................................................................................287
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................290
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................291
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................291
Rozdział dziesiąty
Podstawy prawa celnego (A. KuÅ›)............................................................................................... 292
ż.1..Pojęcie,.charakter,.zasady.i.funkcje.prawa.celnego....................................................292
ż.2..Etapy.rozwoju.prawa.celnego.w.Polsce.......................................................................294
ż.3..Zarys.prawa.celnego.Unii.Europejskiej.......................................................................296
ż.4..Pojęcie.i.rodzaje.ceł..........................................................................................................301
ż.5..Podstawowe.instytucje.i.pojęcia.prawa.celnego.
........................................................305
ż.6..Dług.celny.........................................................................................................................309
ż.7..Rodzaje.przeznaczenia.celnego.i.procedury.celne....................................................311
7
ż.8.. Organy.celne..................................................................................................................317
ż.9.. Zarys.postępowania.w.sprawach.celnych................................................................320
ż.10..System.zwolnień.celnych.
............................................................................................324
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................326
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................327
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................327
Rozdział jedenasty
Podstawy publicznego prawa bankowego (A. Niezgoda)....................................................... 329
ż.1..Pojęcie.i.charakter.prawa.bankowego..........................................................................329
ż.2..Pojęcie.i.rodzaje.banków................................................................................................330
ż.3..Zasady.i.tryb.tworzenia.banków.
..................................................................................333
ż.4..Zakres.działania.banków................................................................................................337
ż.5..Rozliczenia.pieniężne.przeprowadzane.za.pośrednictwem.banków.....................342
ż.6..Postępowanie.naprawcze,.likwidacja.i.upadłość.banków........................................346
ż.7..Organizacja.oraz.funkcje.Narodowego.Banku.Polskiego.........................................351
ż.8..Nadzór.bankowy.............................................................................................................357
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................367
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................369
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................369
Rozdział dwunasty
Podstawy prawa dewizowego (W. Wójtowicz).......................................................................... 371
ż.1..Pojęcie.i.charakter.prawa.dewizowego........................................................................371
ż.2..Podstawowe.pojęcia.prawa.dewizowego....................................................................375
ż.3..Charakter.i.rodzaje.ograniczeń.dewizowych.............................................................385
ż.4..Zezwolenia.dewizowe....................................................................................................392
ż.5..Działalność.kantorowa.
...................................................................................................394
ż.6..Ograniczenia.dewizowe.o.charakterze.nadzwyczajnym.........................................395
ż.7..Kontrola.dewizowa.
.........................................................................................................400
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................402
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................404
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................404
Rozdział trzynasty
Ochrona prawidłowości funkcjonowania finansów publicznych..................................... 406
ż.1..Naruszenie.dyscypliny.finansów.publicznych.(P. Smoleń)........................................406
1.. Ogólne.zasady.odpowiedzialności.za.naruszenie.dyscypliny.
finansów.publicznych................................................................................................406
2.. Podmioty.uczestniczące.w.postępowaniu.dotyczącym.narusze-
nia.dyscypliny.finansów.publicznych.
....................................................................409
ż.2..Kontrola.skarbowa.(A. Gorgol)........................................................................................410
ż.3..Ogólne.założenia.odpowiedzialności.za.przestępstwa..
i.wykroczenia.skarbowe.(W. Wójtowicz)........................................................................421
Pytania.kontrolne.
............................................................................................................427
Podstawowe.akty.prawne..............................................................................................429
Wybrana.literatura.przedmiotu.....................................................................................429
8
WYKAZ SKRÓTÓW
Akty prawa
k.c..  . ustawa.z.dnia.23.kwietnia.1964.r.. .Kodeks.cywilny.(Dz..U..
Nr.16,.poz..93.z.póz
n..zm.)
k.k.s..  . ustawa.z.dnia.10.września.1999.r.. .Kodeks.karny.skarbowy.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2007.r..Nr.111,.poz..765.z.póz
n..zm.)
k.p.c..  . ustawa.z.dnia.17.listopada.1964.r.. .Kodeks.postępowania.
cywilnego.(Dz..U..Nr.43,.poz..296.z.póz
n..zm.)
kodeks.celny.UE.  . rozporzÄ…dzenie.Rady.(EWG).nr.2913/92.z.dnia.12.paz
dzier-
nika. 1992.r.. ustanawiające. Wspólnotowy. Kodeks. Celny.
(Dz..Urz..UE.L.302.z.dnia.19.paz
dziernika.1992.r.,.s..1 50)
Konstytucja.RP.  . ustawa.z.dnia.2.kwietnia.1997.r.. .Konstytucja.Rzeczypospo-
litej.Polskiej.(Dz..U..Nr.78,.poz..483.z.póz
n..zm.)
o.p..  . ustawa.z.dnia.29.sierpnia.1997.r.. .Ordynacja.podatkowa.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2005.r..Nr.8,.poz..60.z.póz
n..zm.)
p.g.k..  . ustawa. z.dnia. 17.maja. 1989.r..  . Prawo. geodezyjne. i.kar-
tograficzne.(tekst.jedn..Dz..U..z.2005.r..Nr.240,.poz..2027.
z.póz
n..zm.)
p.u.n..  . ustawa.z.dnia.28.lutego.2003.r.. .Prawo.upadłościowe.i.na-
prawcze.(Dz..U..Nr.60,.poz..535.z.póz
n..zm.)
pr..bank..  . ustawa.z.dnia.29.sierpnia.1997.r.. .Prawo.bankowe.(tekst.jedn..
Dz..U..z.2002.r..Nr.72,.poz..665.z.póz
n..zm.)
pr..cel..  . ustawa.z.dnia.19.marca.2004.r.. .Prawo.celne.(Dz..U..Nr.68,.
poz..622.z.póz
n..zm.)
pr..czek..  . ustawa.z.dnia.28.kwietnia.1936.r.. .Prawo.czekowe.(Dz..U..
Nr.37,.poz..283.z.póz
n..zm.)
pr..dew..  . ustawa.z.dnia.27.lipca.2002.r.. .Prawo.dewizowe.(Dz..U..
Nr.141,.poz..1178.z.póz
n..zm.)
pr..dew..z.1998.r..  . ustawa.z.dnia.18.grudnia.1998.r.. .Prawo.dewizowe.(Dz..U..
Nr.160,.poz..1063.z.póz
n..zm.)
rozporządzenie.  . rozporządzenia.Ministra.Finansów.z.dnia.29.czerwca.2006.r..
o.formach.
w.sprawie.gospodarki.finansowej.jednostek.budżetowych,.
budżetowania
zakładów.budżetowych.i.gospodarstw.pomocniczych.oraz.
trybu.postępowania.przy.przekształceniu.w.inną.formę.or-
ganizacyjno-prawnÄ….(Dz..U..Nr.116,.poz..783)
9
u.d.j.s.t..  . ustawa.z.dnia.13.listopada.2003.r..o.dochodach.jednostek.samo-
rządu.terytorialnego.(Dz..U..Nr.203,.poz..1966.z.póz
n..zm.)
u.f.b.s..  . ustawa.z.dnia.7.grudnia.2000.r..o.funkcjonowaniu.banków.spół-
dzielczych,.ich.zrzeszaniu.siÄ™.i.bankach.zrzeszajÄ…cych.(Dz..U..
Nr.119,.poz..1252.z.póz
n..zm.)
u.f.p..  . ustawa.z.dnia.30.czerwca.2005.r..o.finansach.publicznych.(Dz..U..
Nr.249,.poz..2104.z.póz
n..zm.)
u.f.p..z.1998.r.. . ustawa.z.dnia.26.listopada.1998.r..o.finansach.publicznych.(tekst.
jedn..Dz..U..z.2003.r..Nr.15,.poz..148.z.póz
n..zm.)
u.g.z.w..  . ustawa.z.dnia.29.lipca.1992.r..o.grach.i.zakładach.wzajemnych.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2004.r..Nr.4,.poz..27.z.póz
n..zm.)
u.k.s..  . ustawa.z.dnia.28.września.1991.r..o.kontroli.skarbowej.(tekst.
jedn..Dz..U..z.2004.r..Nr.8,.poz..65.z.póz
n..zm.)
u.l.z.b.h..  . ustawa.z.dnia.29.sierpnia.1997.r..o.listach.zastawnych.i.ban-
kach.hipotecznych.(tekst.jedn..Dz..U..z.2003.r..Nr.99,.poz..919.
z.póz
n..zm.)
u.n.r.f..  . ustawa.z.dnia.21.lipca.2006.r..o.nadzorze.nad.rynkiem.finanso-
wym.(Dz..U..Nr.157,.poz..1119.z.póz
n..zm.)
u.o.n.d.f..  . ustawa.z.dnia.17.grudnia.2004.r..o.odpowiedzialności.za.naru-
szenie.dyscypliny.finansów.publicznych.(Dz..U..z.2005.r..Nr.14,.
poz..114.z.póz
n..zm.)
u.o.s..  . ustawa.z.dnia.16.listopada.2006.r..o.opłacie.skarbowej.(Dz..U..
Nr.225,.poz..1635.z.póz
n..zm.)
u.p.a..  . ustawa.z.dnia.23.stycznia.2004.r..o.podatku.akcyzowym.(Dz..U..
Nr.29,.poz..257.z.póz
n..zm.)
u.p.c.c..  . ustawa.z.dnia.9.września.2000.r..o.podatku.od.czynności.cy-
wilnoprawnych. (tekst. jedn.. Dz..U.. z.2007.r.. Nr.68,. poz..450.
z.póz
n..zm.)
u.p.d.o.f..  . ustawa. z.dnia. 26.lipca. 1991.r.. o.podatku. dochodowym. od.
osób. fizycznych. (tekst. jedn.. Dz..U.. z.2000.r.. Nr.14,. poz..176.
z.póz
n..zm.)
u.p.d.o.p..  . ustawa. z.dnia. 15.lutego. 1992.r.. o.podatku. dochodowym. od.
osób. prawnych. (tekst. jedn.. Dz..U.. z.2000.r.. Nr.54,. poz..654.
z.póz
n..zm.)
u.p.e.a..  . ustawa.z.dnia.17.czerwca.1966.r..o.postępowaniu.egzekucyjnym.
w.administracji.(tekst.jedn..Dz..U..z.2005.r..Nr.229,.poz..1954.
z.póz
n..zm.)
u.p.o.l..  . ustawa.z.dnia.12.stycznia.1991.r..o.podatkach.i.opłatach.lokal-
nych.(tekst.jedn..Dz..U..z.2006.r..Nr.121,.poz..844.z.póz
n..zm.)
u.p.r..  . ustawa.z.dnia.15.listopada.1984.r..o.podatku.rolnym.(tekst.jedn..
Dz..U..z.2006.r..Nr.136,.poz..969.z.póz
n..zm.)
u.p.s.d..  . ustawa.z.dnia.28.lipca.1983.r..o.podatku.od.spadków.i.darowizn.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2004.r..Nr.142,.poz..1514.z.póz
n..zm.)
u.s.c..  . ustawa.z.dnia.24.lipca.1999.r..o.Służbie.Celnej.(tekst.jedn..Dz..U..
z.2004.r..Nr.156,.poz..1641.z.póz
n..zm.)
10
u.s.d.g..  . ustawa.z.dnia.2.lipca.2004.r..o.swobodzie.działalności.gospodar-
czej.(tekst..jedn..Dz..U..z.2007.r..Nr.155,.poz..1095.z.póz
n..zm.)
u.s.g..  . ustawa.z.dnia.8.marca.1990.r..o.samorzÄ…dzie.gminnym.(tekst.
jedn..Dz..U..z.2001.r..Nr.142,.poz..1591.z.póz
n..zm.)
u.s.p..  . ustawa.z.dnia.8.marca.1990.r..o.samorzÄ…dzie.powiatowym.(tekst.
jedn..Dz..U..z.2001.r..Nr.142,.poz..1591.z.póz
n..zm.)
u.s.w..  . ustawa.z.dnia.5.czerwca.1998.r..o.samorządzie.województwa.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2001.r..Nr.142,.poz..1590.z.póz
n..zm.)
u.z.p..  . ustawa.z.dnia.19.grudnia.1980.r..o.zobowiÄ…zaniach.podatkowych.
(tekst.jedn..Dz..U..z.1993.r..Nr.108,.poz..486.z.póz
n..zm.)
u.z.p.d.f..  . ustawa.z.dnia.20.listopada.1998.r..o.zryczałtowanym.podatku.do-
chodowym.od.niektórych.przychodów.osiąganych.przez.osoby.
fizyczne.(Dz..U..Nr.144,.poz..930.z.póz
n..zm.)
ustawa.o.NBP.  . ustawa.z.dnia.29.sierpnia.1997.r..o.Narodowym.Banku.Polskim.
(tekst.jedn..Dz..U..z.2005.r..Nr.1,.poz..2.z.póz
n..zm.)
ustawa.o.PTU. . ustawa.z.dnia.8.stycznia.1993.r..o.podatku.od.towarów.i.usług.
oraz.o.podatku.akcyzowym.(Dz..U..Nr.11,.poz..50.z.póz
n..zm.)
ustawa.o.VAT. . ustawa.z.dnia.11.marca.2004.r..o.podatku.od.towarów.i.usług.
(Dz..U..Nr.54,.poz..535.z.póz
n..zm.)
Inne
Biul..Skarb..  . Biuletyn.Skarbowy.Ministerstwa.Finansów
CEFTA.  . Central European Free Trade Association.(Åšrodkowoeuropejska.Umo-
wa.o.Wolnym.Handlu)
Dz..U..  . Dziennik.Ustaw
EFTA.  . European Free Trade Association.(Europejskie.Stowarzyszenie.Wol-
nego.Handlu)
EKSL.  . Europejska.Karta.SamorzÄ…du.Lokalnego.z.dnia.15.paz
dziernika.
1985.r..(Dz..U..z.1994.r..Nr.124,.poz..607.z.póz
n..zm.)
EPS.  . Europejski.PrzeglÄ…d.SÄ…dowy
GATT.  . General Agreement on Tariffs and Trade.(Układ.Ogólny.w.sprawie.
Taryf.Celnych.i.Handlu)
j.g.u..  . jednostka.gospodarki.uspołecznionej
KNF.  . Komisja.Nadzoru.Finansowego
M.P..  . Monitor.Polski
NBP.  . Narodowy.Bank.Polski
NIK.  . Najwyższa.Izba.Kontroli
NSA.  . Naczelny.SÄ…d.Administracyjny
OECD.  . Organisation for Economic Co-operation and Development.(Organiza-
cja.Współpracy.Gospodarczej.i.Rozwoju)
OSPiKA.  . Orzecznictwo.Sądów.Polskich.i.Komisji.Arbitrażowych
PKB.  . produkt.krajowy.brutto
PTU.  . podatek.od.towarów.i.usług
11
SAD.  . Single Administrative Document.(Jednolity.Dokument.Administra-
cyjny)
TK.  . Trybunał.Konstytucyjny
VAT.  . Value Added Tax.(podatek.od.wartości.dodanej)
WTO.  . World Trade Organisation.(Åšwiatowa.Organizacja.Handlu)
12
PRZEDMOWA
Problematyka.finansów.publicznych.oraz.prawa.regulującego.tę.sferę.dzia-
łalności.państwa.budziła.zawsze.zainteresowanie.zarówno.prawników,.ekonomi-
stów,.jak.i.praktyków.życia.gospodarczego..Nabrała.jednak.szczególnego.znacze-
.
nia.w.warunkach.gospodarki.rynkowej,.członkostwa.Rzeczypo.
spolitej.Polskiej.
w.strukturach.Unii.Europejskiej.i.związanych.z.tym.procesów.dostosowywania.
naszego.prawa. .w.tym.również.finansowego. .do.standardów.europejskich..Pra-
wo.to.ulega.ciągłym.zmianom,.często.pospiesznym,.nie.zawsze.przemyślanym.
i.nie.zawsze.zmierzającym.we.właściwym.kierunku..Przepisy.prawa.finansowe-
go.są.więc.bardzo.różnorodne,.niestabi1ne,.wywo.
łują.wiele.wątpliwości.i.kon-
trowersji..
Skomplikowanie.materii.prawno-finansowej.stwarza.również.duże.trud-
ności.studentom.tych.kierunków.studiów,.które.mają.związek.z.funkcjonowa-
niem.gospodarki:.ekonomii,.administracji,.prawa,.zarządzania,.bankowości,.mar-
ketingu.itp..Poznanie.przynajmniej.podstawowych.instytucji.i.konstrukcji.tego.
działu.prawa.jest.jednak.niezbędne.dla.wszystkich.studentów.wskaza.
nych.kie-
runków,.niezależnie.od.tego,.czy.są.to.studia.magisterskie,.czy.wyższe.studia.za-
wodowe..
Na.rynku.wydawniczym.jest.bardzo.wiele.publikacji.z.zakresu.finansów.
publicznych.i.prawa.finansowego..Jedne.z.nich.mają.charakter.pogłębionych.stu-
diów,.inne.skierowane.są.przede.wszystkim.do.praktyków.i.w.związku.z.tym.re-
zygnują.z.teoretycznego.zaprezentowania.instytucji.prawno-finansowych..Wśród.
dostępnych.publikacji.są.zarówno.opracowania.całościowe,.jak.i.fragmentaryczne.
(cząstkowe)..Obszerność.literatury.dotyczącej.finansów.publicznych.i.prawa.fi-
nansowego. .wbrew.pozorom. .nie.zawsze.jest.ułatwieniem.dla.studentów..Cza-
sem.bowiem.powoduje.pewne.ich.zagubienie.i.dez.
orientacjÄ™·.
Prezentujemy.Czytelnikom.piÄ…te,.rozszerzone.i.uaktualnione.wydanie.pod-
ręcznika.akademickiego,.który. .w.założeniu. .ma.stanowić.kompendium.pod-
stawowych.wiadomości.z.dziedziny.finansów.publicznych.i.prawa.finansowego,.
a.jednocześnie.być.przewodnikiem.po.literaturze.przedmiotu.i.aktach.prawnych.
regulujących.tę.materię..Ma.więc.stanowić.także.pomoc.w.samo.
dzielnym.zdoby-
waniu.dalszej,.pogłębionej.już.wiedzy.w.tym.zakresie..
13
Piąte. wydanie. podręcznika. uwzględnia. stan. prawny. na. dzień.
1.stycznia.2008.r..W.stosunku.do.poprzedniego.wydania.treść.podręcz-
nika.została.uaktualniona,.rozszerzona.i.uzupełniona..
Z.natury.rzeczy.podręcznik.jest.skierowany.przede.wszystkim.do.
studentów.różnych.kierunków.studiów.związanych.z.funkcjonowaniem.
gospodarki..Jesteśmy.przekonani,.iż.będzie.przydatny.i.zainteresuje.także.
osoby.działające.w.praktyce.życia.gospodarczego:.przedsiębiorców.i.pra-
cowników.banków,.administracji.gospodarczej.i.finansowej,.organów.sa-
morządowych..Dla.tej.grupy.Czytelników.może.bowiem.stanowić.nie-
zbędną.pomoc.w.przyswojeniu.i.zrozumieniu.podstawowych.zagadnień.
z.zakresu.finansów.publicznych.i.prawa.finansowego..
Mamy.nadzieję,.iż.przejrzysty.układ.podręcznika.oraz.przystęp-
ny.język.opracowania.ułatwią.wszystkim.Czytelnikom.poruszanie.się.
w.skomplikowa.
nej.materii.finansów.publicznych.oraz.w.gąszczu.prze-
pisów.prawnych.regulujących.tę.materię..
W imieniu Autorów
Wanda Wójtowicz
Lublin,.marzec.2008.r.
14
Rozdział pierwszy
pOJ
cie FiNANSÓW pUBLicZNYcH
i prAWA FiNANSOWeGO
ż 1. pojęcie finansów publicznych
1..Pojęcie. finanse .może.być.różnie.rozumiane.w.ekonomii,.prawie.
czy.w.znaczeniu.potocznym,.kiedy.to.jest.najczęściej.utożsamiane.z.po-
siadanymi.zasobami.pieniężnymi..W.literaturze.prawno-ekonomicznej.
można.spotkać.także.różne.poglądy.związane.z.pojęciem,.charakterem.
i.funkcjami.finansów1.
W.ujęciu.ekonomicznym. finanse .oznaczają.procesy.gromadze-
nia.i.wydatkowania.przez.różne.podmioty.środków.pieniężnych..Wyni-
ka.z.tego,.że.pojęcie.finansów.jest.kategorią.historyczną,.ściśle.związa-
ną.z.istnieniem.gospodarki.towarowo-pieniężnej.i.instytucją.pieniądza.
(z.uwzględnieniem.jego.historycznego.rozwoju).. Finanse .nie.mogą.ist-
nieć.w.warunkach.gospodarki.naturalnej..W.doktrynie,.a.także.w.róż-
nych.aktach.prawnych.występują.również.określenia.niejako. pochodne .
w.stosunku.do.pojęcia. finanse ,.przede.wszystkim.takie.jak:
 . działalność.finansowa,
 . gospodarka.finansowa,
 . finanse.publiczne.
2..Przez.działalność finansową.rozumie.się.najczęściej.proces.po- istota
legający.z.jednej.strony.na.gromadzeniu.środków.pieniężnych,.a.z.dru- działalności
finansowej
giej. .na.ich.wydatkowaniu..Czynności.w.tym.zakresie.mogą.dokonywać.
zarówno.podmioty.prywatne.(np..osoby.fizyczne),.jak.i.podmioty.prawa.  prywatnej
i publicznej
publicznego.(państwo,.samorząd.i.ich.jednostki.organizacyjne).
O.ile.działalność.finansowa.prywatnych.podmiotów. .oczywiście,.
gdy.nie.narusza.obowiązującego.w.państwie.porządku.prawnego. .jest.
objęta.sferą.prywatności.(prywatna.działalność.finansowa),.o.tyle.dzia-
łalność.finansowa.podmiotów.prawa.publicznego.powinna.być.jawna,.
1
.Por..m.in..T..Dębowska-Romanowaka.(w:).Prawo finansowe,.pod.red..W..Wójtowicz,.C.H..Beck,.
Warszawa.2000,.s..3 15;.E..Chojna-Duch,.Polskie prawo finansowe i finanse publiczne, LexisNexis,.
Warszawa.2007,.s..9 16.
15
szczegółowo.uregulowana.przez.prawo.i.poddana.odpowiedniej.kontroli.
(publiczna.działalność.finansowa).
gospodarka
3..Gospodarka finansowa.jest.określana.jako.proces,.który.obejmuje.
finansowa
nie.tylko.samo.gromadzenie.i.wydatkowanie.środków.pieniężnych.przez.
a publiczna
podmioty.prawa.publicznego,.ale.także.całokształt.różnych.czynności.
działalność
prawnych.i.organizacyjnych,.które.służą.temu.procesowi..Można.więc.
finansowa
przyjąć,.iż.określenie. gospodarka.finansowa .odnosi.się.do.działalności.
finansowej.prowadzonej.przez.podmioty.prawa.publicznego.i.w.gruncie.
rzeczy.pokrywa.się. .a.przynajmniej.jest.zbliżone. .z.pojęciem.publicznej.
działalności.finansowej.
ekonomiczne 4..W.bogatej.literaturze.ekonomicznej.i.prawno-finansowej.można.
ujęcie finansów spotkać.też.pojęcie.finansów publicznych..Ono.także.jest.określane.nie-
publicznych jednolicie..Istniejące.definicje.dadzą.się.w.gruncie.rzeczy.sprowadzić.do.
dwóch.grup.
Jedna.grupa.definicji.doktrynalnych.eksponuje.w.pojęciu.finansów.
publicznych.element.ekonomiczny,.uzupełniając.go.elementem.praw-
nym..W.tym.ujęciu.finansami.publicznymi.są.zarówno.zasoby.publicz-
nych.środków.pieniężnych.(element.ekonomiczny),.jak.i.różne.operacje.
dokonywane.tymi.środkami,.a.także.wszelkie.normy.prawne.regulujące.
takie.operacje.(element.prawny)..W.omawianym.ujęciu.zakres.pojęcia.fi-
nansów.publicznych.jest.zbliżony.do.pojęcia.gospodarki.finansowej.
prawne ujęcie Druga.grupa.definicji.jako.pierwszy.wysuwa.element.prawny,.uj-
finansów mując.finanse.publiczne.nie.tylko.w.kategorii.zjawiska.ekonomiczne-
publicznych go.(gromadzenie.i.wydatkowanie.środków.pieniężnych),.ale.przede.
wszystkim.jako.część.nauki.prawa.publicznego. .a.co.za.tym.idzie.
 .jako.część.prawa.publicznego..W.takim.ujęciu.finanse.publiczne.to.
w.istocie.gałąz
.prawa.regulująca.funkcjonowanie.finansów.publicz-
nych.
brak legalnej 5..Warto.zwrócić.uwagę,.iż.obowiązująca.obecnie.ustawa.o.finansach.
definicji publicznych.nie.zawiera.pełnej.definicji.finansów.publicznych..W.usta-
finansów wie.został.jednak.określony.ich.zakres2..Finanse.publiczne.obejmują.bo-
publicznych wiem.procesy.związane.z.gromadzeniem.środków.publicznych.oraz.ich.
rozdysponowaniem,.przy.czym.wskazano.imiennie.najważniejsze.z.nich.
(został.użyty.zwrot. w.szczególności ):
 . gromadzenie.dochodów.i.przychodów.publicznych,
 . wydatkowanie.środków.publicznych,
 . finansowanie.potrzeb.pożyczkowych.budżetów.państwa.i.jedno-
stek.samorzÄ…du.terytorialnego,
 . zaciąganie.zobowiązań.angażujących.środki.publiczne,
 . zarządzanie.środkami.publicznymi.i.długiem.publicznym,
 . rozliczenia.z.budżetem.Unii.Europejskiej.
2
.Art..3.ustawy.z.dnia.30.czerwca.2005.r..o.finansach.publicznych.(Dz..U..Nr.249,.poz..2104.
z.póz
n..zm.).
16
6..Biorąc.pod.uwagę.rozbieżności.poglądów.w.literaturze.prawno-fi- elementy
nansowej.i.ekonomicznej,.a.także.sformułowanie.dotyczące.pojęcia.finan- wspólne
sów.publicznych,.zawarte.w.ustawie.o.finansach.publicznych,.można.zary-
zykować.pogląd. .oczywiście.w.dużym.uproszczeniu. .iż.pojęcia.publicznej.
działalności.finansowej,.gospodarki.finansowej.i.finansów.publicznych.są.
do.siebie.zbliżone..Wszystkie.trzy.określenia.odnoszą.się.do:
 . procesów.gromadzenia.środków.pieniężnych.przez.podmioty.pra-
wa.publicznego;
 . sposobów.wydatkowania.takich.środków;
 . funkcjonowania.rozwiązań.organizacyjnych.służących.procesowi.
gromadzenia.i.wydatkowania.środków.pieniężnych;
 . stanowienia.i.stosowania.prawa.we.wskazanym.zakresie.
7..Z.pojęciami.działalności.finansowej,.gospodarki.finansowej.czy.
istota systemu
też.finansów.publicznych.łączy.się.pojęcie.systemu finansowego..Każdy.
finansowego
 system .zakłada.istnienie.uporządkowanego. .w.sposób.logiczny.i.celo-
wy. .zespołu.instytucji,.organizacji.czy.rozwiązań.prawnych,.a.nie.przy-
padkowy.ich.dobór..Podobne.założenie.towarzyszy.pojęciu.systemu.fi-
nansowego..Można.go.określić.jako.całokształt.funkcjonujących.w.Polsce.
uporządkowanych.wewnętrznie.instytucji.prawno-finansowych,.które.
regulują.gospodarkę.finansową..W.takim.znaczeniu.można.mówić.o.sys-
temie.finansowym.państwa.(jako.całości),.ale.także.o.systemie.finanso-
wym.samorzÄ…du.terytorialnego.
8..Pojęcie.systemu.finansowego.może.się.odnosić.także.do.funkcjo-  cząstkowe
nowania.innych.niż.państwo.czy.samorząd.podmiotów..Stąd.określenia. systemy
typu.system.finansowy.przedsiębiorstw.(państwowych),.system.finanso- finansowe
wy.banków,.spółdzielczości.czy.ubezpieczeń..Rozwiązania.prawne.prze-
widziane.w.ramach.tego.rodzaju.systemów.finansowych,.które.można.
nazwać. cząstkowymi .systemami.finansowymi,.ogniwami.systemu.fi-
nansowego.czy.też.jego.częściami,.nie.zawsze.muszą.stanowić.element.
składowy.systemu.finansów.publicznych.
9..W.gospodarce.centralnie.sterowanej. .opartej.na.tzw..własności. system
społecznej.(najczęściej.państwowej).środków.produkcji. .systemy.finan- finansowy
sowe.banków,.przedsiębiorstw.państwowych.czy.ubezpieczeń.stanowiły. w gospodarce
oczywiście.elementy.składowe.(tzw..ogniwa).systemu.finansowego.pań- centralnie
stwa..Pojęcie.to.było.wówczas.odpowiednikiem.używanego.obecnie.po- sterowanej
jęcia.systemu.finansów.publicznych. i w rynkowej
10..W.warunkach.gospodarki.opartej.na.prawach.rynku.i.na.posza-
nowaniu.własności,.systemy.finansowe.takich.podmiotów.jak.banki,.or-
ganizacje.ubezpieczeniowe,.spółdzielnie,.są.tylko.powiązane.z.systemem.
finansów.publicznych.poprzez.różnorodne.rozliczenia. .np..przymusowe.
świadczenia.pieniężne.na.rzecz.państwa.lub.samorządu.(podatki,.opła-
ty).czy.rozliczenia.z.tytułu.uzyskanych.dotacji..Nie.można.jednak.uznać.
systemu.finansowego.takich.podmiotów.za.część.systemu.finansów.pu-
blicznych.
17
system
11..Używane.często.w.doktrynie.określenie.system finansów pu-
finansów
blicznych różni.się.swym.zakresem.od.pojęcia.system.finansowy..Moż-
publicznych
na.przyjąć,.że.system.finansów.publicznych.jest.trzonem.systemu.fi-
jako trzon
nansowego..Może.przybierać.postać.systemu.finansowego.państwa.lub.
systemu
systemu.finansowego.jednostek.samorzÄ…du.terytorialnego..Nie.wchodzÄ….
finansowego
w.skład.systemu.finansów.publicznych.wspomniane.już.systemy.finan-
sowe.różnych.podmiotów.niebędących.jednostkami.sektora.finansów.
publicznych3.
ż 2. Funkcje finansów publicznych
1..Znaczenie.gospodarki.finansowej.(finansów.publicznych).dla.
funkcjonowania.każdego.państwa,.niezależnie.od.stopnia.jego.rozwoju,.
ustroju.politycznego.i.gospodarczego.czy.znaczenia.międzynarodowe-
go,.nie.jest.kwestionowane.ani.w.praktyce,.ani.w.doktrynie..Właśnie.ze.
względu.na.istotną.rolę.finansów.publicznych.przypisuje.się.im.różnorod-
ne.funkcje..Funkcje.te.były. .i.są.nadal. .różnie.rozumiane.w.zależności.
od.okresu.historycznego,.ustroju.politycznego.i.gospodarczego,.stopnia.
rozwoju.poszczególnych.państw.itp.
cztery W.doktrynie4.najczęściej.wskazuje.się.na.cztery.podstawowe.funk-
podstawowe cje.finansów.publicznych..Są.to:
funkcje  . funkcja.fiskalna,
finansów  . funkcja.stymulacyjna.(bodz
cowa),
publicznych  . funkcja.redystrybucyjna.(rozdzielcza),
 . funkcja.informacyjno-kontrolna.
istota funkcji 2..Funkcja.fiskalna.finansów.publicznych.(publicznej.działalności.
fiskalnej finansowej).łączy.się.z.pobieraniem.i.gromadzeniem.środków.pienięż-
nych.przez.państwo.po.to,.aby.zrealizować.zadania,.jakie.państwo.ma.
do.spełnienia..Dla.swego.istnienia.i.funkcjonowania.państwo.musi.mieć.
do.dyspozycji.środki.pieniężne..Oczywiście.skala.i.rodzaje.zadań,.jakie.
państwo.realizuje,.mogą.być.różne.w.zależności.od.ustroju,.sytuacji.go-
spodarczej,.społecznej.i.politycznej..Funkcję.fiskalną.można.uznać.za.naj-
istotniejszą,.pierwotną,.realizowaną.w.ramach.prowadzonej.działalności.
finansowej.przez.państwo.
Można.mówić.o.funkcji.fiskalnej.nawet.w.starożytności.czy.
średniowieczu,.gdy.trudno.było.oddzielić.finanse.publiczne.(finan-
se.państwa).od.finansów.panującego.władcy..Już.wówczas.nakła-
dano.na.ludność.różnego.rodzaju.ciężary. .w.tym.także.podatki.
 .dla.realizacji.doraz
nych.celów,.jak.np..wyposażenie.wojska.czy.
3
.Pojęcie.sektora.finansów.publicznych.zostało.wyjaśnione.w.ż.1.rozdziału.II.tego.podręcznika.
4
.Por..m.in..T..Dębowska-Romanowska.(w:).Prawo& ,.s..16 19;.E..Chojna-Duch, Polskie pra-
wo& ,.s..27 31.
18
prowadzenie.wojny..W.tym.okresie.trudno.byłoby.nawet.mówić.
o.innych. .poza.fiskalną. .funkcjach.prowadzonej.działalności.fi-
nansowej.
W.warunkach.ustroju.socjalistycznego.i.gospodarki.centralnie.stero-
wanej.fiskalna.funkcja.publicznej.działalności.finansowej.była.niedoce-
niana,.lekceważona.lub.wręcz.pomijana..Kojarzono.ją.bowiem.z.ustrojem.
kapitalistycznym,.a.tym.samym.uznano.za.relikt.przeszłości.na.gruncie.
gospodarki.opartej.na.uspołecznionych.środkach.produkcji.
W.okresie.przemian.gospodarczych.przypadajÄ…cych.na.lata.90..ubie-
głego.stulecia.w.państwach.Europy.Środkowej.i.Wschodniej. .w.tym.rów-
nież.i.w.Polsce. .przywrócono.należyte.miejsce.funkcji.fiskalnej..Uważa.
się.ją.obecnie.za.funkcję.podstawową,.tak.oczywistą,.że.nie.wymaga.ona.
nawet.szerszego.uzasadnienia.
3..Funkcja.stymulacyjna.(bodz
cowa).finansów.publicznych.bywa. istota funkcji
najczęściej.utożsamiana.z.oddziaływaniem.na.poszczególne.podmioty. stymulacyjnej
(np..ludność,.przedsiębiorców,.banki.itp.).za.pomocą.obietnic.korzyści. (bodz
ce prawno-
finansowych.(np..ulgi.podatkowe).lub.zagrożeń.dolegliwościami.finan- -finansowe)
sowymi.(np..restrykcyjne.opodatkowanie.dochodów.osób.fizycznych.
ze.z
ródeł.nieujawnionych),.które.są.zawarte.w.różnych.rozwiązaniach.
prawno-finansowych..RozwiÄ…zania.te.(czyli.instytucje.prawno-finan-
sowe).pełnią.rolę.bodz
ców.prawno-finansowych,.skierowanych.do.
konkretnych.grup.adresatów..Mają.pobudzać.ich.do.określonych,.po-
żądanych.działań.(np..zwiększenia.produkcji).lub.też.powstrzymać.
od.zachowań.niepożądanych.(np..odsetki.za.nieterminową.realizację.
zobowiązań.publicznoprawnych).
Funkcję.stymulacyjną.finansów.publicznych.można.praktycznie.do-
strzec.w.różnych.państwach.i.ich.systemach.finansowych..Można.też.za-
uważyć.pewną.odwrotnie.proporcjonalną.zależność.między.stopniem.
administracyjnej.ingerencji.państwa.w.życie.gospodarcze.a.zakresem.
funkcji.bodz
cowej.finansów.publicznych.
W.państwach.o.gospodarce.centralnie.sterowanej,.opartej.na.
państwowej.własności.środków.produkcji,.gdzie.stosuje.się.admini-
stracyjno-nakazowe.metody.zarzÄ…dzania.gospodarkÄ…,.pozostaje.nie-
wielki.margines.dla.bodz
cowego.oddziaływania.za.pomocą.rozwią-
zań.prawno-finansowych.na.inne.niż.państwo.podmioty.
Natomiast.w.tych.krajach,.które.opierają.się.na.gospodarce.
rynkowej.i.własności.prywatnej,.znaczenie.funkcji.stymulacyj-
nej.finansów.publicznych.rośnie..Państwo.bowiem.nie.zarządza.
bezpośrednio.zjawiskami.i.działaniami.gospodarczymi,.a.jedynie.
w.ramach.tzw..państwowego.interwencjonizmu.gospodarczego.
stara.się.oddziaływać.na.formalnie.niezależne.decyzje.odrębnych.
od.państwa.podmiotów.gospodarczych..W.doktrynie.tego.rodzaju.
oddziaływanie.państwa.na.procesy.gospodarcze.zwane.jest.często.
19
parametryczno-ekonomicznym.sposobem.oddziaływania.na.go-
spodarkę5.
istota i trzy
4..Funkcja.redystrybucyjna.(rozdzielcza).finansów.publicznych.jest.uj-
podstawowe
mowana.jako.celowe,.świadome.wykorzystywanie.instytucji.prawno-finan-
czynniki
sowych.do.powtórnego.(wtórnego).podziału.tworzonego.w.państwie.pro-
realizacji funkcji
duktu.krajowego.brutto6..Realizowane.są.przy.tej.okazji.przyjęte.założenia.
redystrybucyjnej
polityki.finansowej.państwa..Funkcję.redystrybucyjną.można.realizować.
za.pomocÄ…. .z.jednej.strony.np..systemu.podatkowego,.a.z.drugiej.poprzez.
system.dotacji,.subwencji,.zasiłków.itp..dla.określonych.podmiotów.
Warto.zauważyć,.iż.zakres.realizacji.funkcji.redystrybucyjnej.finan-
sów.publicznych.zależy.od.wielu.czynników..Wśród.najistotniejszych.
można.wymienić:
 . założenia.ustrojowe.państwa. .przyjęcie.modelu.państwa.opie-
kuńczego. .socjalnego.lub.liberalnego,.a.także.oparcie.gospodarki.
bÄ…dz
.na.własności.środków.produkcji.tzw..uspołecznionej,.bądz
.
prywatnej;
 . stopień.rozwoju.i.kondycję.gospodarki. .np..konieczność.dotacji.
ze.strony.państwa.dla.podlegających.restrukturyzacji.gałęzi.go-
spodarki;
 . sytuację.społeczną. .np..stopień.bezrobocia,.relację.między.liczbą.
osób.czynnych.zawodowo.a.emerytami.i.rencistami.
Realizacja.funkcji.redystrybucyjnej.i.stymulacyjnej.nie.wykluczajÄ….
się;.mogą.się.one.wzajemnie.uzupełniać,.oczywiście.przy.założeniu,.iż.
system.finansowy.państwa.jest.racjonalnie.skonstruowany,.a.jego.funk-
cjonowanie.jest.sprawne.i.efektywne.
istota funkcji
5..Funkcję.informacyjno-kontrolną.finansów.publicznych.można.
informacyjno- uznać.za.funkcję.w.pewnym.stopniu.dodatkową,.uboczną..W.warun-
kontrolnej
kach.gospodarki.centralnie.sterowanej.funkcja.ta.miała.wyraz
nie.kon-
w gospodarce
trolny.charakter..Wiązało.się.to.z.licznymi.obowiązkami.nakładanymi.
centralnie
na.różne.podmioty. .np..obowiązek.tzw..sygnalizacji,.spoczywający.na.
sterowanej
bankach.dokonujących.rozliczeń.przedsiębiorstw.uspołecznionych..Mia-
i rynkowej
ły.one.obowiązek.informowania.jednostek.nadrzędnych.(np..zjednoczeń).
o.wszelkich.nieprawidłowościach.w.funkcjonowaniu.przedsiębiorstw.(np..
zadłużeniach.czy.opóz
nieniach.w.płatnościach).
W.warunkach.ustroju.demokratycznego.i.gospodarki.wolnorynko-
wej.omawiana.funkcja.ma.nie.tyle.charakter.kontrolny,.co.informacyjno-
ewidencyjny..Nie.dotyczy.bowiem.sprawowania.kontroli,.ale.polega.na.
sygnalizowaniu.pozytywnych.lub.negatywnych.wyników.procesów.gospo-
darczych..Informacje.te.mogą.być.przydatne.przy.podejmowaniu.różnorod-
nych.działań.zmierzających.do.usprawnienia.finansów.publicznych.
5
.Szerzej.na.temat.bodz
ców.prawno-finansowych.i.funkcji.stymulacyjnej.finansów.publicznych.
zob..H..Reniger,.Bodz
ce prawno-finansowe,  Dom.Organizatora .TNOiK,.Rzeszów.1979,.s..1 41.
6
.W.okresie.tzw..gospodarki.socjalistycznej. .jego.odpowiednika,.czyli.dochodu.narodowego.
20
ż 3. pojęcie i charakter prawa finansowego
1..Jednoznaczne.określenie.definicji.prawa.finansowego,.jego.charak- trudności
teru.i.zakresu.ma.istotne.znaczenie.zarówno.teoretyczne,.jak.i.praktycz- w sformułowaniu
ne..Nie.jest.jednak.zadaniem.łatwym..Rodzi.wiele.trudności.i.wywołuje. definicji prawa
różnorodność.poglądów.w.literaturze.prawno-finansowej7. finansowego
Trudności.wynikają.przede.wszystkim.z.różnorodności.materii.re-
gulowanej.w.ramach.finansów.publicznych,.zmieniającego.się.charakte-
ru.ingerencji.podmiotów.prawa.publicznego.(państwa.i.samorządu.tery-
torialnego).w.sferę.życia.gospodarczego.i.tendencji.do.wyodrębniania.się.
poszczególnych.dziedzin.w.ramach.prawa.finansowego..Stąd.też.w.lite-
raturze.przedmiotu.można.znalez
ć.różne.definicje.prawa.finansowego..
Dadzą.się.one. .w.dużym.uproszczeniu. .podzielić.na.trzy.grupy.
Jedna.grupa.to.określenia.wskazujące.na.bardzo.szeroki.zakres.pra- prawo
wa.finansowego,.jako.takiej.gałęzi.prawa,.która.reguluje.wszelkie.kwe- finansowe
stie.zarówno.ustrojowe,.materialnoprawne,.jak.i.proceduralne.dotyczą- sensu largo
ce.stosunków.finansowych..W.tym.ujęciu.w.ramach.prawa.finansowego.
znajduje.się.zarówno.prawo.budżetowe,.prawo.daninowe.(przede.wszyst-
kim.podatkowe),.prawo.regulujące.zasady.wydatków.podmiotów.pra-
wa.publicznego,.prawo.dotyczące.ustroju.pieniężnego,.publiczne.prawo.
bankowe,.dewizowe,.jak.i.prawo.dotyczące.systemu.ubezpieczeń.spo-
łecznych.i.wynagrodzeń.sfery.budżetowej.oraz.zasad.funkcjonowania.
różnych.podmiotów.należących.do.sektora.finansów.publicznych..Moż-
na.więc.przy.powyższym.założeniu.mówić.o.prawie.finansowym.w.sze-
rokim.znaczeniu.(sensu largo),.które.ma.ścisłe.związki.z.innymi.dziedzi-
nami.prawa.publicznego. .przede.wszystkim.prawem.konstytucyjnym,.
administracyjnym,.publicznym.prawem.gospodarczym,.prawem.karnym.
i.karnym.skarbowym.czy.prawem.międzynarodowym..Materia.regulo-
wana.przez.prawo.finansowe.jest.więc.także.przedmiotem.zainteresowa-
nia.(chociaż.w.odmiennym.ujęciu).wymienionych.gałęzi.prawa.publicz-
nego..Jako.przykład.można.wskazać.prawo.celne..Pobieranie.ceł.i.innych.
należności.celnych.to.przedmiot.zainteresowań.prawa.finansowego,.ale.
jednocześnie.zasady.i.tryb.stosowania.poszczególnych.procedur.celnych.
sÄ….elementem.publicznego.prawa.gospodarczego.
Można.też.wskazać.ścisłe.związki.prawa.finansowego.z.prawem.pry-
watnym. .prawem.cywilnym.czy.prawem.pracy..Dotyczy.to.zwłaszcza.
problematyki.wydatków.podmiotów.sektora.finansów.publicznych.(wy-
nagrodzenia,.ubezpieczenia,.płatności.za.towary.i.usługi.itp.).
Druga.grupa.definicji.to.takie,.które.ujmują.prawo.finansowe.w.sen- prawo
sie.ścisłym.(sensu stricto)..W.tym.ujęciu.do.prawa.finansowego.należy.za- finansowe
liczyć.tylko.te.regulacje,.które.bezpośrednio.dotyczą.finansów.państwa. sensu stricto
7
.T..Dębowska-Romanowska.(w:).Prawo& ,.s..20 52;.E..Chojna-Duch,.Polskie prawo& ,.s..40 48;.
A..Borodo,.Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny,  Dom.Organizatora .TNOiK,.Toruń.2005,.s..26 27;.
A..Majchrzycka-Guzowska,.Finanse i prawo finansowe, LexisNexis, Warszawa.2007,.s..30 31;.C..Ko-
sikowski,.Prawo finansowe w Unii Europejskiej i w Polsce, LexisNexis,.Warszawa.2005,.s..68 81.
21
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.