Klasyfikacja i systemy oznaczania stopów według Polskich Norm - EURONORM Według składu chemicznego stale dzielimy na:
- niestopowe  gatunki stali, w których zawartość pierwiastków jest mniejsza od wartości granicznych
Klasyfikacja stali podanych w tablicy 4.1 oraz w odsyłaczach do tej tablicy, które dotyczą pojedynczych pierwiastków lub ich
kombinacji;
Klasyfikacja stali zawarta jest w normie PN-EN 10020, która zastąpiła normę PN-91/H-01010-03. Niniejsza - stopowe  gatunki stali, w których zawartość przynajmniej jednego pierwiastka osiąga lub przekracza
norma jest polską wersją normy europejskiej EN 10020:1998 i została przetłumaczona przez Polski Komitet Nor- wartość graniczną podaną w tablicy 4.1 oraz w odsyłaczach w tej tablicy, które dotyczą pojedynczych
malizacyjny. W normie tej zdefiniowano termin  stal i ustalono podział gatunków stali na stale niestopowe i stopo- pierwiastków lub ich kombinacji.
we według składu chemicznego oraz na główne klasy jakościowe określone podstawowymi własnościami i zasto- Stale niestopowe według głównych klas jakościowych dzielimy na trzy klasy.
sowaniem stali niestopowych i stopowych.
Stal jest to materiał zawierający wagowo więcej żelaza niż jakiegokolwiek innego pierwiastka, w zasadzie 1. Stale niestopowe podstawowe.
mniej niż 2% węgla i inne pierwiastki. Pewna liczba stali chromowych zawiera więcej niż 2% węgla, lecz 2% jest Stale podstawowe, to gatunki stali o takich wymaganiach jakościowych, które można osiągnąć w ogólnie sto-
ogólnie przyjętą wartością przy podziale na stal i żeliwo. sowanym procesie stalowniczym, bez dodatkowych zabiegów technologicznych. Stale podstawowe, to gatunki stali
Klasyfikację gatunków stali według składu chemicznego przeprowadza się na podstawie składu chemicznego niestopowych, spełniające następujące warunki:
według analizy wytopowej, podanej w normie lub warunkach dostawy i zależy ona od dolnej granicy zawartości a) nie są przeznaczone do obróbki cieplnej (wyżarzanie nie jest traktowane jako obróbka cieplna);
określonej dla każdego pierwiastka. Jeżeli są określone tylko maksymalne zawartości pierwiastków według analizy b) określone w normach własności stali w stanie walcowanym na gorąco lub normalizowanym nie powinny
wytopowej, wówczas przy klasyfikacji gatunku stali należy przyjąć wartość stanowiącą 70% maksymalnej zawarto- przekraczać wartości granicznych podanych w tablicy 4.2;
ści każdego pierwiastka z wyjątkiem manganu (odnośnie do manganu patrz uwaga 3 w tablicy 4.1). Jeżeli w nor- c) nie określa się dodatkowych wymagań jakościowych dotyczących np. głębokiego tłoczenia, ciągnienia,
mie lub w warunkach technicznych podano tylko skład chemiczny według analizy chemicznej wyrobu, należy obli- kształtowania na zimno itp.;
czyć ekwiwalentny skład chemiczny według analizy wytopowej, uwzględniając dopuszczalne odchyłki od analizy d) nie określa się zawartości pierwiastków stopowych, z wyjątkiem manganu i krzemu.
wytopowej podane w normie, warunkach technicznych lub odpowiadającej im normie europejskiej lub EURONOR- Stale w postaci blachy cienkiej do ocynowania, blachy ocynowanej, blachy chromowanej nie są stalami podstawo-
MIE. Jeżeli gatunek stali nie jest ujęty w normie, warunkach technicznych lub nie ma dokładnie określonego składu wymi.
chemicznego, do klasyfikacji należy wykorzystać rzeczywiste wyniki analizy wytopowej podane przez wytwórcę.
Wyniki analizy chemicznej wyrobu mogą różnić się od analizy wytopowej w stopniu dopuszczonym przez właściwą 2. Stale niestopowe jakościowe.
normę dotyczącą wyrobu (takie odchyłki nie mają wpływu na określenie stali jako niestopowej lub stopowej). Jeżeli Są to gatunki stali, dla których w zasadzie nie określa się własności w stanie obrobionym cieplnie i czystości
analiza chemiczna wyrobu wykaże zawartość składników, która wskazuje na konieczność zaliczenia stali do innej metalurgicznej wyrażonej stopniem zanieczyszczenia wtrąceniami niemetalicznymi. Ze względu na warunki zasto-
klasy niż przewidywano, wówczas pozostawienie tej stali w przewidzianej klasie wymaga wiarygodnego uzasad- sowania wyrobów ze stali jakościowych, wymagania jakościowe (np. wrażliwość na kruche pękanie, regulowana
nienia. Wyroby wielowarstwowe lub powlekane należy klasyfikować na podstawie składu chemicznego materiału wielkość ziarna, podatność na kształtowanie) są wyższe niż dla stali podstawowych, co wymaga większej staran-
podstawowego, który jest powlekany lub platerowany. Rzeczywista lub obliczona zawartość składników w stali ności podczas produkcji. Stale niestopowe jakościowe to gatunki stali inne niż stale podstawowe i specjalne.
według analizy wytopowej powinna być podana z taką samą liczbą miejsc po przecinku, jak odpowiadające im
wartości według tablicy 4.1, np. zakres od 0,3% do 0,5% odpowiada przy stosowaniu niniejszej normy zakresowi 3. Stale niestopowe specjalne.
od 0,30 do 0,50%. podobnie wymagana zawartość 2% odpowiada zawartości 2,00%. Są to gatunki stali, które charakteryzują się wyższym niż gatunki stali jakościowych stopniem czystości meta-
Tablica 4.1. Granica między stalami niestopowymi i stopowymi. [8] lurgicznej, szczególnie w zakresie zawartości wtrąceń niemetalicznych. Są one przeważnie przeznaczone do ulep-
Pierwiastek Zawartość graniczna (% wagowy) szania cieplnego lub hartowania powierzchniowego i są podatne na taką obróbkę cieplną. Przez dokładny dobór
Al Aluminium 0,10 składu chemicznego oraz przestrzeganie specjalnych warunków produkcji stali i kontroli przebiegu procesów tech-
nologicznych uzyskuje się różnorodne własności przetwórcze i użytkowe stali często równocześnie i w zawężonych
B Bor 0,0008
granicach np. wysoką wytrzymałość lub hartowność z równocześnie dobrą podatnością na kształtowanie, spawa-
Bi Bizmut 0,10
nie, ciągliwością itp.
Co Kobalt 0,10
Cr Chrom1) 0,30
Tablica 4.2. Wartości graniczne wymaganych własności stali podstawowych.[8]
Cu Miedz
1) 0,40
La Lantanowce, każdy 0,05 Wymagane własności Grubość Badanie Wartości graniczne
Mn Mangan 1,653) wyrobu według EU
Mo Molibden1) 0,08 mm
Nb Niob2) 0,06 - minimalna wytrzymałość na rozciąganie d" 16 2 lub 16 d" 690 N/mm2
Ni Nikiel 0,30 - minimalna granica plastyczności d" 16 2 lub 16 d" 360 N/mm2
Pb Ołów 0,40 - minimalne wydłużenie1) d" 16 2 lub 11 d" 26%
Se Selen 0,10 - minimalna średnica trzpienia w próbie zginania e" 3 6 e" 1e 2)
Si Krzem 0,50 - minimalna praca łamania próbek wzdłużnych ISO e"10 d" 16 45 d" 27 J
Te Tellur 0,10 przy +20oC
Ti Tytan2) 0,05 - maksymalna zawartość węgla e" 0,10%
V Wanad2) 0,10 - maksymalna zawartość fosforu e" 0,045%
W Wolfram 0,10 - maksymalna zawartość siarki e" 0,045%
1)
Jeżeli w normie lub zamówieniu nie określono początkowej długości pomiarowej L = 5,65"S (S jest początkowym przekro-
Zr Cyrkon2) 0,05 o o o
jem poprzecznym próbki), wówczas wymagane wartości należy przeliczyć w odniesieniu do tej długości pomiarowej, jak opisano
Inne (oprócz węgla, fosforu, siarki i azotu), każdy 0,05
w ISO 2566.
2)
1)Jeżeli te pierwiastki określa się dla stali w kombinacji dwu, trzech lub czterech, a ich zawar-
 e oznacza grubość próbki.
tości są mniejsze niż podane w tablicy należy przy klasyfikacji stali dodatkowo uwzględnić
zawartość graniczną, która wynosi 70% sumy poszczególnych zawartości granicznych tych
dwu, trzech lub czterech pierwiastków.
Stale niestopowe specjalne to stale spełniające jedno lub więcej z niżej wymienionych warunków:
2)Zasada podana wyżej w 1) dotyczy także tej grupy pierwiastków.
a) określona udarność w stanie ulepszonym cieplnie;
3)Jeżeli jest określona tylko maksymalna zawartość manganu, jego graniczna zawartość
b) określona hartowność lub twardość powierzchniowa w stanie hartowanym, hartowanym i odpuszczonym
wynosi 1,80% i nie stosuje się zasady 70%.
lub utwardzonym powierzchniowo;
c) określona mała zawartość wtrąceń niemetalicznych; Ta klasa obejmuje gatunki stali, dla których w nor-
mie lub warunkach technicznych przewidziano możliwość uzgodnień dotyczących ograniczenia zawartości
wtrąceń niemetalicznych. Określenie wartości przewężenia próbek pobranych w kierunku prostopadłym do
powierzchni wyrobu nie powoduje zmiany klasyfikacji gatunku stali;
d) określona maksymalna zawartość fosforu i siarki (każdy):
1 2
- d" 0,020% według analizy wytopowej, Tablica 4.3. Stale stopowe drobnoziarniste spawalne. Granica składu chemicznego między stalami jakościowymi i
- d" 0,025% według analizy chemicznej wyrobu (np. walcówka przeznaczona do produkcji mocno obciążo- specjalnymi. [8]
nych sprężyn, elektrod, drutu do zbrojenia opon); Pierwiastek Wartość graniczna (% wagowy)
e) określona minimalna praca łamania próbek wzdłużnych ISO z karbem V większa niż 27 J w temperatu-
Cr Chrom1) 0,50
rze  50oC;
Cu Miedz
1) 0,50
f) przeznaczone do produkcji reaktorów jądrowych stale o ograniczonej zawartości następujących pier-
La Lantanowce (każdy) 0,06
wiastków, według analizy chemicznej wyrobu: miedz
d" 0,10%, kobalt d" 0,05%, wanad d" 0,05%;
Mn Mangan 1,80
g) określona przewodność elektryczna > 9 Sm/mm2; Mo Molibden1) 0,10
h) stale utwardzalne wydzieleniowo o wymaganej zawartości węgla minimum 0,25% lub większej w analizie Nb Niob2) 0,08
wytopowej i strukturze ferrytyczno-perlitycznej, zawierające jeden lub więcej mikrododatków stopowych, ta-
Ni Nikiel1) 0,50
kich jak niob albo wanad, jednak ich zawartość powinna być niższa niż wartość graniczna dla stali stopo-
Ti Tytan2) 0,12
wych;
V Wanad2) 0,12
i) stale do sprężania betonu.
Zr Cyrkon2) 0,12
Inne nie wymienione (patrz tablica 4.1)
Stale stopowe według głównych klas jakościowych dzielimy na dwie klasy.
pierwiastki, (każdy)
1) Jeżeli te pierwiastki występują w stali w kombinacji dwu, trzech lub czterech, a ich zawartości są
mniejsze niż podane w tablicy 4.1, przy klasyfikacji należy dodatkowo uwzględnić wartość gra-
1. Stale stopowe jakościowe.
niczną, która stanowi 70% sumy poszczególnych zawartości granicznych tych dwu, trzech lub
Stale stopowe jakościowe mają podobne zastosowanie jak stale niestopowe jakościowe, lecz wymagane wła-
czterech pierwiastków.
sności powodują, że należy zwiększyć w nich zawartość pierwiastków stopowych powyżej wartości granicznych
2) Zasada podana wyżej w 1) dotyczy także tej grupy pierwiastków.
podanych w tablicy 4.1. Stale stopowe jakościowe zwykle nie są przeznaczone do ulepszania cieplnego lub utwar-
dzania powierzchniowego.
4.1.2. Systemy oznaczania stali
Stale stopowe jakościowe określone są w następujący sposób:
- stale konstrukcyjne drobnoziarniste spawalne, w tym stale przeznaczone do produkcji zbiorników i ruro-
Polskie Normy przewidują systemy oznaczania stali ujęte w normach PN-EN 10027-1 i PN-EN 10027-2. Pierw-
ciągów pracujących pod ciśnieniem, spełniające następujące warunki:
sza z nich zawiera znaki stali i symbole główne, natomiast w drugiej przedstawiony jest system cyfrowy oznaczania
a) wymagana minimalna granica plastyczności dotycząca wyrobów o grubości do 16 mm poniżej 380
stali.
N/mm2;
W pierwszej kolejności przedstawię zasady oznaczania stali zawartymi w normie PN-EN 10027-1. W niniejszej
b) zawartości pierwiastków stopowych, powinny być niższe niż wartości graniczne według tablicy 4.3,
normie ustalono zasady oznaczania stali za pomocą symboli literowych i cyfrowych. Symbole literowe i cyfrowe są
uwzględniając uwagi odnoszące się do pierwiastków stosowanych w kombinacji;
tak dobrane, że wskazują na główne cechy stali, np. na zastosowanie stali, na własności mechaniczne lub fizycz-
c) wymagana praca łamania próbek wzdłużnych ISO z karbem V w temperaturze  50oC większa niż 27 J;
ne, względnie na skład chemiczny stali, co pozwala w uproszczony sposób identyfikować poszczególne gatunki
- stale elektrotechniczne zawierające jako pierwiastki stopowe tylko krzem lub krzem i aluminium w celu
stali. W celu uniknięcia dwuznaczności konieczne jest uzupełnienie głównych symboli znaków stali symbolami do-
uzyskania wymaganych własności w zakresie stratności magnetycznej, minimalnej wartości indukcji ma-
datkowymi charakteryzującymi dodatkowe cechy stali lub wyrobów hutniczych, np. przydatność do pracy w wyso-
gnetycznej, polaryzacji lub przenikalności magnetycznej;
kich lub niskich temperaturach, jakość powierzchni, warunki obróbki cieplnej, stopień odtlenienia stali. Powyższe
- stale stopowe przeznaczone do produkcji szyn grodzic oraz kształtowników na obudowy górnicze;
dodatkowe symbole są ujęte w Okólniku Informacyjnym ECISS  IC10. Niniejszy Okólnik Informacyjny jest uzupeł-
- stale stopowe przeznaczone do produkcji wyrobów płaskich walcowanych na gorąco lub na zimno do dal-
nieniem PN-EN 10027-1 i ma służyć jako podstawa do ustalania znaków stali już ustanowionych w dotychczaso-
szej trudniejszej przeróbki plastycznej na zimno1 zawierające pierwiastki rozdrabniające ziarno, takie jak
wych normach. Zawiera dodatkowe symbole, które należy stosować łącznie z symbolami głównymi wg PN-EN
bor, niob, tytan, wanad i/lub cyrkon albo  stale dwufazowe 2;
10027-1, jeżeli te ostatnie nie wystarczają do całkowitej identyfikacji stali lub wyrobu stalowego.
- stale stopowe, w których zawarta miedz
jest jedynym wymaganym pierwiastkiem stopowym.
Według niniejszej normy dla każdej stali powinien być ustalony jeden jednoznaczny znak, który należy pisać
-
bez spacji (pustych miejsc) między symbolami, jeżeli norma nie przewiduje innych przypadków.
2. Stale stopowe specjalne.
Znaki stali można podzielić na dwie główne grupy:
Stale stopowe specjalne to gatunki stali, które dzięki precyzyjnie określonemu składowi chemicznemu, odpo-
- Grupa 1  znaki stali zawierające symbole wskazujące na zastosowanie oraz mechaniczne lub fizyczne
wiednim warunkom wytwarzania i kontroli procesów produkcyjnych mają różne własności przetwórcze i użytkowe
własności stali
często uzupełniające się i utrzymywane w zawężonych granicach. Ta klasa obejmuje stale odporne na korozję,
- Grupa 2  znaki stali zawierające symbole wskazujące na skład chemiczny stali (są one podzielone na
żaroodporne i żarowytrzymałe, stale przeznaczone do produkcji łożysk tocznych, stale narzędziowe, stale maszy-
dalsze 4 podgrupy).
nowe, specjalne stale konstrukcyjne i stale o specjalnych własnościach fizycznych.
W przypadku staliwa znak gatunku budowany według zasad przedstawionych w dalszej części pracy poprze-
Stale stopowe specjalne, to stale stopowe inne niż stale stopowe jakościowe. Ich skład chemiczny stanowi
dza litera G.
podstawę podziału na następujące główne kategorie:
Znak stali oznaczanych wg ich zastosowania i własności mechanicznych lub fizycznych (grupa 1) zawiera na-
- stale odporne na korozję o zawartości węgla d" 1,20% i chromu e" 10,50%, które pod względem zawartości
stępujące symbole główne:
niklu dzieli się na:
a) S = stale konstrukcyjne
za którymi umieszcza się liczbę będącą minimalną
a) poniżej 2,50% Ni,
P = stale pracujące pod ciśnieniem
granicą plastyczności w N/mm2 dla najmniejszego za-
b) nie mniej niż 2,50% Ni;
L = stale na rury przewodowe kresu grubości wyrobu
- stale szybkotnące, zawierające  wraz z innymi składnikami lub bez nich  co najmniej dwa z trzech na-
E = stale maszynowe
stępujących pierwiastków: molibden, wolfram lub wanad łącznie nie mniej niż 7% wagowych, 0,60% lub
b) B = stale do zbrojenia betonu, za którą umieszcza się liczbę będącą charakterystyczną granicą plastycz-
więcej węgla i od 3 do 6% wagowych chromu;
ności w N/mm2;
- inne stale stopowe.
c) Y = stale do betonu sprężonego, za którą umieszcza się liczbę będącą wymaganą minimalną wytrzymało-
ścią na rozciąganie w N/mm2;
d) R = stal na szyny lub w postaci szyn, za którą umieszcza się liczbę będącą wymaganą minimalną wytrzy-
małością na rozciąganie w N/mm2;
e) H = wyroby płaskie walcowane na zimno ze stali o podwyższonej wytrzymałości przeznaczonych do
kształtowania na zimno, za którą umieszcza się liczbę będącą wymaganą minimalną granicą plastyczno-
ści w N/mm2, albo jeżeli jest wymagana tylko wytrzymałość na rozciąganie, wtedy literę T, za którą
umieszcza się wymaganą minimalną wytrzymałość na rozciąganie w N/mm2;
f) D = wyroby płaskie ze stali miękkich przeznaczonych do kształtowania na zimno (z wyjątkiem wymienio-
nych w pozycji e)), za którą umieszcza się jedną z następujących liter:
1
Wyłączając stale przeznaczone do produkcji ciśnieniowych zbiorników lub rur. 1) C dla wyrobów płaskich walcowanych na zimno;
2
Struktura wyrobów płaskich ze stali dwufazowych składa się z ferrytu i około 10 do 35% martenzytu wysepkowego. 2) D dla wyrobów płaskich walcowanych na gorąco przeznaczonych do kształtowania na zimno;
3 4
3) X dla wyrobów bez charakterystyki walcowania (na zimno lub na gorąco); b) liczb oznaczających procentowe zawartości pierwiastków stopowych w następującym porządku:
oraz dwa symbole cyfrowe lub literowe charakteryzujące stal, ustalone przez jednostkę ustalającą znak; - wolfram (W),
g) T = wyroby walcowni blachy ocynowanej (blacha i taśma opakowaniowa), za którą umieszcza się: - molibden (Mo),
1) dla wyrobów o jednokrotnie redukowanej grubości literę H, za którą umieszcza się liczbę będącą wy- - wanad (V),
maganą nominalną twardością wg HR 30Tm; - kobalt (Co).
2) dla wyrobów o dwukrotnie redukowanej grubości liczbę będącą wymaganą nominalna granicą pla- Każda liczba oznacza średnią zawartość procentową odpowiedniego pierwiastka, zaokrągloną do najbliższej
styczności w N/mm2; liczby całkowitej; liczby oznaczające zawartości poszczególnych pierwiastków należy oddzielić kreską poziomą.
h) M = stale elektrotechniczne, za którą umieszcza się:
1) liczbę będącą 100-krotną wymaganą maksymalną stratnością w W/kg, odniesioną do nominalnej gru- Tablica 4.4. Współczynniki dla ustalenia symboli liczbowych pierwiastków stopowych stali. [9]
bości blachy lub taśmy, przy częstotliwości 50 Hz i indukcji magnetycznej: Pierwiastek Współczynnik
- 1,5 Tesla dla blach i taśm nie wyżarzonych końcowo i wyżarzonych końcowo o niezorientowa-
Cr, Co, Mn, Ni, Si, W 1
nych i normalnie zorientowanych ziarnach;
Al, Be, Cu, Mo, Nb, Pb, Ta, Ti, V, Zr 10
- 1,7 Tesla dla blach i taśm o niskiej stratności lub wysokiej przenikalności magnetycznej i zorien-
Ce, N, P, S 100
towany ziarnie;
B 1000
2) liczbę będącą 100-krotną nominalną grubością wyrobu w mm;
3) literę oznaczającą rodzaj blachy lub taśmy elektrotechnicznej, tj.
- A o niezorientowanym ziarnie;
Rozróżniamy dwie grupy symboli dodatkowych:
- D ze stali niestopowych, nie wyżarzonych końcowo;
a) dodatkowe symbole dla gatunków stali, które dzieli się na dalsze dwie grupy, tj. grupę 1 i grupę 2. Sym-
- E ze stali stopowych, nie wyżarzonych końcowo;
bole grupy 2 można stosować tylko w połączeniu z symbolami grupy 1 i umieszcza się je za symbolami
- N o normalnie zorientowanym ziarnie;
grupy 1;
- S o zorientowanym ziarnie, obniżonej stratności;
b) dodatkowe symbole dla wyrobów stalowych, które zestawione są w tablicach 4.5, 4.6 i 4.7. Symbole te
- P o zorientowanym ziarnie, wysokiej przenikalności magnetycznej.
należy oddzielić od poprzedzających symboli znakiem (+).
Symbole liczbowe (1) i (2) należy oddzielić kreską poziomą. Natomiast symbole literowe za literą M dotyczącą
Schematy oznaczania stali i wyrobów stalowych zostały przedstawione w tablicach 4.8  4.22.
stali elektrotechnicznych stosowanych przy częstotliwości przemysłowej 50 Hz, dla innych zastosowań np. na
przekaz
niki lub do wysokich częstotliwości nie zostały dotychczas ustalone.
Tablica 4.5. Przykłady symboli oznaczających specjalne wymagania. [9]
SYMBOL ZNACZENIE
Stale oznaczane według składu chemicznego (grupa 2) składają się z następujących podgrup:
+ C grube ziarno
- podgrupa 2.1  stale niestopowe (bez stali automatowych) o średniej zawartości manganu < 1% - znak
+ F drobne ziarno
składa się z następujących symboli, umieszczonych kolejno po sobie:
+ H hartowność
a) litery C
+ Z15 własności określane na grubości wyrobu; minimalne przewężenie = 15%
b) liczby będącej 100-krotną średnią wymaganą zawartością procentową węgla3. Jeżeli nie jest wyma-
+ Z25 własności określane na grubości wyrobu; minimalne przewężenie = 25%
gana zawartość węgla w określonych granicach, wówczas komitet techniczny opracowujący normy na
+ Z35 własności określane na grubości wyrobu; minimalne przewężenie = 35%
wyrób powinien określić reprezentatywną wielkość.
Wyżej wymienione symbole oznaczają specjalne wymagania stanowiące zwykle charakterystykę stali.
- podgrupa 2.2  stale niestopowe o średniej zawartości manganu e" 1%, niestopowe stale automatowe i
Dla celów praktycznych uważa się je jako symbole dotyczące wyrobów stalowych.
stale stopowe (bez stali szybkotnących) o zawartości każdego pierwiastka stopowego < 5% - znak składa
się z:
a) liczby będącej 100-krotna wymaganą średnią zawartością węgla3. Jeżeli nie jest wymagana zawartość
Tablica 4.6. Przykłady symboli oznaczających rodzaj powłoki. [9]
węgla w określonych granicach, wówczas instytucje odpowiedzialne za odpowiednią normę na wyroby
SYMBOL ZNACZENIE
powinny określić reprezentatywną wielkość;
+ A powlekanie aluminium na gorąco
b) symboli pierwiastków chemicznych oznaczających składniki stopowe w stali. Symbole te porządkuje
+ AR platerowanie aluminium
się w kolejności malejącej zawartości pierwiastków; jeżeli występują identyczne zawartości dwóch lub
+ AS powlekanie stopem aluminiowo-krzemowym
więcej pierwiastków, wówczas stosuje się porządek alfabetyczny;
c) liczb oznaczających zawartości poszczególnych pierwiastków stopowych w stali. Każda liczba ozna- + AZ powlekanie stopem aluminiowo-cynkowym (> 50% Al.)
cza odpowiednio, średni procent zawartości pierwiastka pomnożony przez współczynnik wg tablicy + CE powlekanie elektrolityczne chrom/tlenek chromu (ECCS)
4.4, i zaokrąglony do najbliższej liczby całkowitej. Liczby dotyczące poszczególnych pierwiastków na- + CU powlekanie miedzią
leży oddzielić kreską poziomą.
+ IC powłoka nieorganiczna
- podgrupa 2.3  stale stopowe (bez stali szybkotnących) zawierające przynajmniej jeden pierwiastek
+ OC powłoka organiczna
stopowy e" 5% - znak składa się z następujących symboli:
+ S powlekanie cyną na gorąco
a) litery X;
+ SE powlekanie elektrolityczne cyną
b) liczby będącej 100-krotną wymaganą średnią zawartością węgla3. Jeżeli nie jest wymagana zawartość
+ T powlekanie stopem ołów-cyna na gorąco
węgla w określonych granicach, wówczas instytucja odpowiedzialna za odpowiednią normę na wyroby
+ TE powlekanie elektrolityczne stopem ołów-cyna
powinna określić reprezentatywną wielkość;
+ Z powlekanie cynkiem na gorąco (galwanizowanie)
c) symboli chemicznych oznaczających składniki stopowe stali. Symbole te porządkuje się w kolejności
+ ZA powlekanie stopem cynk-aluminium (> 50% Zn) na gorąco
malejącej zawartości pierwiastków; jeżeli występują identyczne zawartości dwóch lub więcej pier-
+ ZE powlekanie elektrolityczne cynkiem
wiastków, wówczas stosuje się porządek alfabetyczny;
+ ZF powlekanie stopem cynk-żelazo na gorąco (galwanizowanie)
d) liczb oznaczających wielkości zawartości pierwiastków stopowych. Każda liczba oznacza odpowied-
+ ZN powlekanie elektrolityczne stopem cynk-nikiel
nio, średni procent zawartości pierwiastka pomnożony przez współczynnik wg tablicy 4.4 i zaokrąglo-
Dla uniknięcia pomylenia z innymi symbolami można użyć litery S jako symbol poprzedzający np. +SA.
ny do najbliższej liczby całkowitej. Liczby dotyczące poszczególnych pierwiastków należy oddzielić
kreską poziomą.
- podgrupa 2.4  stale szybkotnące  znak składa się z symboli:
a) liter HS;
3
W celu rozróżnienia podobnych gatunków stali, symbol liczbowy zawartości węgla można podwyższyć lub obniżyć o jedną
jednostkę liczbową.
5 6
Tablica 4.7. Przykłady symboli oznaczających stan obróbki cieplnej. [9] Tablica 4.8. Schemat oznaczania stali konstrukcyjnych. [9]
SYMBOL ZNACZENIE
Symbole dodatkowe Symbole dodatkowe dla
+ A wyżarzanie zmiękczające
Symbole główne
+ AC wyżarzanie dla uzyskania węglików sferoidalnych dla gatunków stali wyrobów stalowych
+ AT przesycanie
G S n n n an .......... +an +an ...............
+ C utwardzanie na zimno
+ Cnnn utwardzanie na zimno przy minimalnej wytrzymałości na rozciąganie nnn
N/mm2
+ CR walcowany na zimno
+ HC walcowany na gorąco, a następnie utwardzany na zimno
+ LC utwardzany powierzchniowo (walcowany lub ciągniony na zimno)
1)
+ M walcowany termomechanicznie (obróbka cieplno  plastyczna)
+ N normalizowany lub walcowany normalizująco
Symbole główne Symbole dodatkowe
+ Q ulepszany cieplnie
Dla wyro-
Dla stali
Własności mecha-
+ S obróbka umożliwiająca cięcie na zimno
Litery bów stalo-
niczne
+ U nieobrobiony Grupa 12) Grupa 23)
wych
Dla uniknięcia pomylenia z innymi symbolami można użyć litery T, jako symbol poprzedzający np.
G = staliwo nnn = minimalna Udarność (praca Tem- C = do formowania na zimno Tablice
+TA.
granica plastyczno- łamania) w dżu- pe- D = do powlekania na gorąco 4.5, 4.6, 4.7
S = stal ści (Re) N/mm2 dla lach J ratura E = do emaliowania
konstruk- najmniejszego za- próby F = do kucia
o
cyjna kresu wymiarowego 27J 40J 60J C L = do stosowania w niskich
temperaturach
JR KR LR 20
M = walcowanych termome-
J0 K0 L0 0
chaniacznie
J2 K2 L2 -20
N = normalizowanych lub wal-
J3 K3 L3 -30
cowanych normalizująco
J4 K4 L4 -40
O = na platformy morskie
J5 K5 L5 -50
P = na pale szalunkowe
J6 K6 L6 -60
Q = ulepszane cieplnie
M = walcowanych termo-
S = do budowy statków
mechanicznie
T = na rury
N = normalizowanych lub
X = odpornych na korozję
walcowanych norma-
atmosferyczną
lizująco
an = symbole chemiczne
Q = ulepszanych cieplnie
wymaganych dodatków
G = inne cechy (jeżeli po-
np. Cu z jedną cyfrą ozna-
trzebne) oznaczane
czającą 10x średnią wy-
dalej jedną lub dwo-
maganą zawartość pier-
ma cyframi
wiastka (zaokrąglone do
0,1%)
1) n = symbole cyfrowe, a = symbole literowe, an = symbole alfanumeryczne.
2) symbole M, N, i Q w grupie 1 dotyczącą stali drobnoziarnistych.
3) Symbole grupy 2 inne jak symbole chemiczne można uzupełnić jedną lub dwoma cyframi gatunków w
danej normie przedmiotowej.
Przykłady oznaczeń S185 (St0); S235JR (St3S);
(w nawiasach podano, jeśli ist- S275J2G3 (St4W); S235J0 (St3W)
nieją, odpowiedniki z wcześniej- S355J2G3 (16G2)
szych Polskich Norm)
7 8
Tablica 4.19. Schemat oznaczania stali niestopowych (bez automatowych) o średniej zawartości man- Tablica 4.20. Stale niskostopowe o średniej zawartości manganu e" 1%, niestopowe stale automatowe i
ganu < 1%. [9] stale stopowe (bez szybkotnących) o zawartości każdego pierwiastka stopowego < 5%. [9]
Symbole dodatkowe Symbole dodatkowe dla
Symbole główne
Symbole dodatkowe Symbole dodatkowe dla
dla gatunków stali wyrobów stalowych
dla gatunków stali wyrobów stalowych
1. SYMBOLE
1)
a ...
n n n n-n... +an +an ...............
G C n n n an .......... +an +an ...............
1.1.
Symbole główne Symbole dodatkowe
Dla wyro-
Dla stali
Litery Zawartość węgla Pierwiastki stopowe bów stalo-
Grupa 1 Grupa 2
wych
1)
G = sta- nnn = 100 x wyma- a = symbol chemiczny pierwiast- Tablice
liwo gana średnia za- ków stopowych, które charaktery- 4.5, 4.7
(gdzie wartość węgla. zują stal, uzupełniony przez:
Symbole główne Symbole dodatkowe
potrzeb- Jeżeli jest wyma- n-n = cyfry oddzielone kreską
Dla wyro-
Zawartość wę- Dla stali ne) gany zakres za- oznaczające średnią procentową
bów sta-
Litery
gla wartości węgla zawartość pierwiastków pomnożo-
lowych
Grupa 12), 3) Grupa 2
należy wybrać ną przez współczynniki
G = staliwo nnn = 100 x wy- E = z wymaganą maksymalną an = symbol chemiczny Tablica 4.7
wielkość reprezen- Pierwiastek Współ-
(gdy po- magana średnia zawartością siarki pierwiastka dodatkowego
tatywną. czynnik
trzebne) zawartość węgla. R = z wymaganym zakresem za- specjalnego, np. Cu z jed-
Cr, Co, Mn, Ni, Si, W 4
C = węgiel Jeżeli jest wyma- wartości siarki na cyfrą jeśli potrzeba,
Al., Be, Cu, Mo, Nb, Pb,
10
gany zakres za- D = do ciągnienia drutu reprezentującą 10 x śred-
Ta, Ti, V, Zr
wartości węgla C = do formowania na zimno, np. nią (zaokrągloną do 0,1%)
Ce, N, P, S 100
należy wybrać spęczanie, wyciskanie na zimno wymaganego zakresu tego
B 1000
wartość repre- S = na sprężyny pierwiastka
1) n = symbol cyfrowy, a = symbol literowy, an = symbol alfanumeryczny.
zentatywną. U = na narzędzia
Przykłady oznaczeń 18NiCr5-4 (15HGN); 17CrNi6-6 (15HN)
W = na walcówkę, pręty i druty do
(w nawiasach podano, jeśli istnieją, odpo- 20NiCrMo2-2 (20HNM); 18CrNiMo7-6 (17HNM)
spawania
wiedniki z wcześniejszych Polskich Norm) 31CrMo12 (25H3M)
G = inne cechy uzupełnione, jeśli
potrzeba, jedną lub dwoma cyframi
1) n = symbole cyfrowe, a = symbole literowe, an = symbole alfanumeryczne.
Tablica 4.21. Stale stopowe (bez szybkotnących) zawierające przynajmniej jeden pierwiastek stopowy e"
2) Symbole grupy 1 inne jak E, R, i G można uzupełnić jedną lub dwoma cyframi.
5%. [9]
3) Symbole E i R grupy 1 można uzupełnić jedną cyfrą oznaczającą 100x max. lub średnią zawartość siarki
zaokrągloną do najbliższej 0,1%. Symbole dodatkowe Symbole dodatkowe
Symbole główne
Przykłady oznaczeń C22 (20); C25 (25)
dla gatunków stali dla wyrobów stalo-
(w nawiasach podano, jeśli istnieją, odpo- C40E (40); C50R (50)
wych
1)
a ...
wiedniki z wcześniejszych Polskich Norm) C60E (60) n n n n-n... +an +an ...............
1.3. 1.2.
Symbole główne Symbole dodatkowe
Dla wyro-
Dla stali
Litery Zawartość węgla Pierwiastki stopowe bów stalo-
Grupa 1 Grupa 2
wych
G = staliwo nnn = 100 x wyma- a = symbol chemiczny pier- Tablice
(gdzie po- gana średnia za- wiastków stopowych, które 4.5, 4.7
trzebne) wartość węgla. charakteryzują stal, uzupełnio-
X = zawar- Jeżeli jest wyma- ny przez:
tość przy- gany zakres za- n-n = cyfry oddzielone kreską
najmniej wartości węgla oznaczające średnią procento-
jednego pier- należy wybrać wą zawartość pierwiastków
wiastka sto- wielkość reprezen- pomnożoną przez współczynni-
powego e" tatywną. ki (tablica 4.4)
5%
1) n = symbol cyfrowy, a = symbol literowy, an = symbol alfanumeryczny.
Przykłady oznaczeń X6Cr13 (0H13); X2CrNi19-11 (00H18N10)
(w nawiasach podano, jeśli istnieją, odpo- X6CrNiTi18-10 (0H18N10T); X45CrSi8 (H9S2)
wiedniki z wcześniejszych Polskich Norm) X10CrAlSi13 (H13JS)
9 10
 W normie PN-EN 10027-2 ustalono system umożliwiający cyfrowe oznaczanie gatunków stali. Niniejsza norma
Tablica 4.22. Schemat oznaczania stali szybkotnących zawiera postanowienia dotyczące budowy numerów stali i organizacji ich rejestrowania, ustalania i rozpowszech-
niania. System cyfrowy stali uzupełnia system oznaczania stali ustalony w PN-EN 10027-1. Stosowanie wymagań
Symbole dodatkowe Symbole dodatkowe dla niniejszej normy jest obligatoryjne w odniesieniu do gatunków stali ujętych w normach europejskich i fakultatywne
Symbole główne
w odniesieniu do krajowych gatunków stali oraz stali własnych. Numery stali tego systemu mają stałą liczbę cyfr
dla gatunków stali wyrobów stalowych
(schemat 4.1) i są one bardziej użyteczne do przetwarzania danych niż znaki stali wg PN-EN 10027-1.
n-n .............
H S +an +an ...............
1. XX XX(XX)
Kolejny numer (patrz UWAGA 2)
Numer grupy stali (patrz tablica 4.26)
Numer grupy materiału 1=Stal (patrz UWAGA 1)
1)
UWAGA 1  Numery od 2 do 9 można przeznaczyć dla innych materiałów.
UWAGA 2  Obecnie  kolejny numer składa się z dwóch cyfr. Jeżeli zajdzie potrzeba zwiększenia liczby cyfr w
Symbole główne Symbole dodatkowe
związku ze zwiększeniem się liczby gatunków stali, przewidziano  kolejny numer , zawierający do czterech cyfr. W
Dla wyrobów
tym przypadku nastąpi nowelizacja niniejszej normy.
Dla stali
stalowych
Litery Zawartość pierwiastka stopowego
Grupa 1 Grupa 2
Przykłady numerów stali dla wybranych gatunków przedstawiono w tablicy 4.23.
HS = stale n-n = cyfry oddzielone kreską, ozna- Tablica 4.7
szybkotnące czające procentową zawartość pier- Tablica 4.23. Zestawienie numerów stali dla wybranych gatunków.
wiastków stopowych w następującym Znak gatunku Numer materiałowy
porządku:
C22 1.0402
- wolfram (W)
C25 1.0406
- molibden (Mo)
C30 1.0528
- wanad (V)
34Cr4 1.7033
- kobalt (Co)
25CrMo4 1.7218
1) n = symbole cyfrowe, a = symbole literowe, an = symbole alfanumeryczne.
34CrNiMo6 1.6582
Przykłady oznaczeń HS 18-0-1 (SW18); HS 6-5-2 (SW7M)
51CrV4 1.8159
(w nawiasach podano, jeśli istnieją, odpo- HS 6-5-2-5 (SK5M); HS 7-4-2-5 (SK5MC)
wiedniki z wcześniejszych Polskich Norm) HS 2-9-1-8 (SK8M)
11 12
Stale konstrukcyjne niestopowe
1. ZESTAWI ENI E GATUNKÓW STALI KONSTRUKCYJNYCH NI ESTOPOWYCH. Gatunek w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
Przeznaczenie
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
C40E C40E C40E4
Stale konstrukcyjne niestopowe
C45E C45E C45E4
Gatunek w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
C50E C50E C50E4
Przeznaczenie
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
C55E C55E C55E4
09A ~C10E ~C10
C60E C60E C60E4
10 C10E C10
C22 C22 -
15G - -
C25 C25 C25
do nawęglania PN-93/H-84019 EN 10084:1998 ISO 683-18:1996
15 C15E C15
C30 C30 C30
20G - -
jakościowa do C35 C35 C35
PN-EN 10083-
20 C22E C20
ulepszania cieplne- C40 C40 EN 10083-2:1991 C40 ISO 683-18:1996
2+A1:1999
25 C25 C25
go
C45 C45 C45
30 C30 C30
C50 C50 C50
35 C35 C35
C55 C55 C55
40 C40 C40
C60 C60 C60
do normali- 45G - -
jakościowa na DC01 DC01 CR22
zowania lub 45 C45 C45
wyroby płaskie DC03 DC03 -
PN-93/H-84019 EN 10083-2:1991 ISO 683-18:1996
PN-EN 10152:1997 EN 10152:1993 ISO 6932:1986
ulepszania 50G - -
walcowane na DC04 DC04 CR24
cieplnego
50 C50 C50
zimno
DC05 DC05 -
55 C55 C55
DX51D DX51D -
jakościowa na
60G - -
DX52D PN-EN DX52D -
taśmy i blachy do EN 10142:1991
60 C60 C60
DX53D 10142+A1:1997 DX53D -
obr. plast. na zimno
65 - -
DX54D DX54D -
MSt5 ~E295 ~Fe490
08 ~C10E EN 10084:1998 ~C10 ISO 683-18:1996
MSt6 ~E335 ~Fe590 ISO 1052:1982
niskowęglowa 08Y - -
MSt7 ~E360 ~Fe690
wyższej jakości 10X - ~HR3
PN-88/H-84023/05
ogólnego prze- St0S ~S185 ~E185
określonego zasto- 10Y - -
PN-88/H-84020 EN 10025:1993
ISO 3573:1986
znaczenia St3S ~S235JR ~E235
sowania
15X ~DD11 EN 10111:1996 HR2
St3W ~S235J0 ~E235 ISO 630:1995
15Y - -
St4S - ~E275A
18G2-b - -
St4W ~S275J0 ~E275
20G2VY-b - -
St0 ~S185 ~E185
20G2Y-b - -
określonego zasto-
St1X - -
35G2Y-b - -
ISO 630:1995
sowania (do zbro- PN-89/H-84023/06
St2NY - -
St0S-b ~S185 ~E185
niskowęglowa
jenia betonu)
St2SX PN-88/H-84023/04 - EN 10025:1993 -
St3S-b ~S235JR ~E235
zwykłej jakości
EN 10025:1993 ISO 630:1987
St3M - ~F9 ISO 2604-1:1975
St3SX-b ~S235JRG1 ~E235
St3NY - -
St3SY-b ~S235JRG2 ~E235
St44N - -
określ. zastos. (na St1E - -
06XA ~FeH40FF -
łańcuchy ogniwo- St1Z PN-89/H-84023/08 - -
06X ~FeH40FF -
we) 15GJ - -
08XA ~FeH40FF -
08J - -
09P - EN 46:1968 -
08JA - -
określonego zasto-
12X - -
08XA - -
sowania na blachy i PN-89/H-84023/03
niskowęglowa 14P - -
08YA - -
taśmy
wyższej jakości 16G2Nb - -
08F - -
PN-88/H-84023/05
określonego 16G2 ~S355J2G3 EN 10025:1993 ~E355 ISO 630:1995
06JA - -
zastosowania
18A - -
R35 - -
określonego zasto-
20P - -
R45 PN-89/H-84023/07 - -
sowania na rury
22G2A - -
12X - -
25G2NbY - -
A - -
25G2Y - -
AH32 - -
34GJ - -
AH36 - -
20G2Y - -
AH40 - -
20G2AY - -
B - -
zrównoważona o 20G2ACuY - -
na blachy grube i D - -
podwyższonej 20G2AVCuY PN-86/H-84016 - - - -
uniwersalne do DH32 PN-93/H-92147 - -
wytrzymałości 20G2VY - -
budowy statków
DH36 - -
20G2ANbY - -
DH40 - -
20G2AVY - -
E - -
65G - -
EH32 - -
sprężynowa (reso- 65 ~2CS67 ~CS70
EH36 - -
PN-88/H-84032 EN 132:1979 ISO 4960:1986
rowa) 75 ~2CS75 ~CS75
EH40 - -
85 ~2CS85 ~CS85
P16G - ~C1
specjalna do ulep- C22E PN-EN 10083- C22E PN-EN 10083-1:1991 - ISO 683-18:1996
P45A PN-84/H-84027/01 - ~C3
szania cieplnego C25E 1+A1:1999 C25E C25E4
dla kolejnictwa P30G - ~C2 ISO 1005/4:1986
C30E C30E C30E4
P45 - -
PN-84/H-84027/02
C35E C35E C35E4
P35 - -
13 14
Stale konstrukcyjne niestopowe
Gatunek w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO ZESTAWIENIE GATUNKÓW STALI KONSTRUKCYJNYCH STOPOWYCH. [ 4]
Przeznaczenie
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
A10X ~11SMn30 ~11SMn30
Stale konstrukcyjne stopowe
A10XN - -
Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
A11 ~10S20 ~10S20
Przeznaczenie
automatowa PN-73/H-84026 EN 10087:1998 ISO 683-9:1988
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
A11X - -
09G2Cu - -
A45 ~46S20 ~46S20
09G2 - -
A35 ~35S20 ~35S20
15GA - -
P275N P275N -
15G2ANb ~P355NL1 ~E355E
P275NL1 P275NL1 PL285TN
15G2ANNb - ~E390
jakościowa spa- P275NL2 P275NL2 -
o podwyższonej EN 10113- ISO 4950-
18G2ACu PN-86/H-84018 - -
walna drobnoziar- P275NH P275NH PH285TN
wytrzymałości 3:1993 2:1995
PN-EN 10028-3:1996 EN 10028-3:1992 ISO 9328-4:1991
18G2ANb ~P355NL1 ~E355E
nista na urządzenia P355N P355N P355TN
18G2AVCu ~P460N ~E460
ciśnieniowe
P355NL1 P355NL1 PL355TN
18G2AV ~P460N ~E460
P355NL2 P355NL2 -
18G2A - -
P355NH P355NH PH355TN
18G2 - -
S275N S275N -
20HNMA ~20NiCrMo2-2 ~20NiCrMo2
jakościowa drobno- S275NL S275NL -
na walcówkę i
PN-EN 10113-2:1998 EN 10113-2:1993
23GHNMA - -
ziarnista spawalna S355N S355N -
pręty wal- PN-H- EN ISO 683-
23G2NMHA - -
S355NL S355NL - cowane na 93028/A1: 1997 10084:1998 11:1987
23GHNMVTA - -
S185 S185 E185 gorąco
23G2NMHVTA - -
S235JR S235JR E235
15HGM ~18CrMo4 ~18CrMo4
S235J0 S235J0 E235
na wyroby walco-
15HGN ~18NiCr5-4 -
S235J2G3 PN-EN 10025:1996 S235J2G3 EN 10025:1993 E235 ISO 630:1995
wane na gorąco
15HN ~17CrNi6-6 -
S275J2G3 S275J2G3 E275
15H ~17Cr3 ~C16E4
S355J0 S355J0 E355
16HG 16MnCr5 16MnCr5
S355J2G3 S355J2G3 E355
17HGN ~16NiCr4 -
D35 - 2CD35A
17HNM PN-89/H- ~18CrNiMo7-6 EN 17NiCrMo6 ISO 683-
D38 C38D 2CD38A
do nawęglania
EN 10016-2:1994
18HGM 84030/02 ~18CrMo4 10084:1998 ~18CrMo4 11:1987
D40 - 2CD40A
18HGT - -
D43 C42 2CD43A
18H2N2 - -
D53A ~C52D2 3CD53A
20HG 20MnCr5 ~18CrMo4
D55A C56D2 EN 10016-4:1994 3CD55A
20HNM ~20NiCrMo2-2 ~20NiCrMo2-2
D58A C58D2 3CD58A
20H ~20Cr4 ~20Cr4
D65 C66D EN 10016-2 2CD65A
22HNM ~20NiCrMo2-2 ~20NiCrMo2-2
D65A ~C66D2 EN 10016-4 3CD65A
25H3M ~31CrMo12 ~31CrMo12
D68 C68D EN 10016-2 2CD68A
PN-89/H- EN ISO 683-
do azotowania 33H3MF - -
D68A ~C68D2 EN 10016-4 3CD68A
84030/03 10084:1998 10:1987
38HMJ ~41CrAlMo7 ~41CrAlMo7-4
D70 C70D EN 10016-2 2CD70A
20HGS - -
D70A ~C70D2 EN 10016-4 3CD70A
25HGS - -
D73 C73D EN 10016-2 2CD73A
na walcówkę do
25HM ~25CrMo4 ~25CrMo4
D73A PN-91/H-84028 ~C73D2 EN 10016-4 3CD73A ISO 8457-2:1989
produkcji drutu
30G2 ~28Mn6 ~28Mn6
D75 C75D EN 10016-2 2CD75A
30HGS - -
D75A ~C75D2 3CD75A
EN 10016-4
30HM ~25CrMo4 ~25CrMo4
DS75 ~C76D2 ~3CD75A
30H ~34Cr4 ~34Cr4
D78 C78D EN 10016-2 2CD78A
do ulepszania
34HNM ~34CrNiMo6 ~34CrNiMo6
D78A ~C78D2 3CD78A
cieplnego i har- PN-89/H- EN 10083- ISO 683-
35HGS - -
D80A ~C80D2 3CD80A
towania po- 84030/04 1:1991 1:1987
35HM ~34CrMo4 ~34CrMo4
DS80 C82D2 ~3CD83A wierzchniowego
EN 10016-4
35SG - -
DS85 C86D2 ~3CD85A
36HNM ~36CrNiMo4 ~36CrNiMo4
DS90 C92D2 -
37HGNM - -
DS95 C98D2 -
37HS - -
D83 C82D EN 10016-2 2CD83A
38HNM - -
D83A ~C82D2 EN 10016-4 3CD83A
40HM ~42CrMo4 ~42CrMo4
D85 C86D EN 10016-2 2CD85A
40HNMA - -
D85A ~C86D2 EN 10016-4 3CD85A
40H2MF - -
40H ~41Cr4 ~41Cr4
45G2 - -
45HNMF - -
45HN2A - -
45HN - -
45H ~41Cr4 ~41Cr4
50H - -
28Mn6 - -
na ciśnieniowe PN-H-
30G2F - -
zbiorniki stałe 93011:1998
34CrMo4 - -
do ulepszania 20MnB5 PN-EN 10083 20MnB5 EN 10083- -
15 16
Stale konstrukcyjne stopowe Stale konstrukcyjne stopowe
Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
Przeznaczenie Przeznaczenie
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
cieplnego z 30MnB5 30MnB5 3:1995 - niowe P460NL2 P460NL2 -
borem 38MnB5 38MnB5 - określonego 19G2FA - -
PN-89/H- ISO 683-
27MnCrB5-2 27MnCrB5-2 - zastosowania 20GB - -
84023/07 1:1987
33MnCrB5-2 33MnCrB5-2 - na rury 32HA - ~34Cr4
39MnCrB6-2 39MnCrB6-2 -
S420N S420N E420 Zestawienie gatunków stali odpornych na korozję, żaroodpornych, żarowytrzymałych, zaworowych i łożyskowych.
drobnoziarnista S420NL PN-EN 10113- S420NL EN 10113- E420 ISO 4950-
spawalna S460N 2:1998 S460N 2:1993 - 2:1995 Stale odporne na korozję, żaroodporne, żarowytrzymałe, zaworowe i łożyskowe
Przeznaczenie Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
S460NL S460NL E420
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
08HA - -
0H13 X6Cr13 -
10H - -
10HA - - 0H13J X6CrAl13 1
H17 X6Cr17 8
10HAV PN-83/H-84017 - -
10HAVP - - 1H13 X10Cr13 -
10HNAP - ~HSA355W1 3H13 X30Cr13 -
12HNANb - - 0H17T X3CrTi17 -
ISO 5952
H18 - -
trudno rdzewie- S235J0W S235J0W EN -
H13N4G9 - -
jąca S235J2W S235J2W 10155:1993 -
S355J0W S355J0W FeE490 ISO 6930 00H18N10 X2CrNi19-11 10
S355J0WP S355J0WP - 0H18N9 X5CrNi18-10 11
PN-EN
0H18N10T X6CrNiTi18-10 15
S355J2G1W S355J2G1W HSA355W1 ISO 5952
10155:1997
0H18N12Nb PN-71/H- X6CrNiNb18-10 EN 10088/1- - ISO 683-
S355J2G2W S355J2G2W -
H18N10MT 86020 X6CrNiMoTi17-12-2 3:1995 21 13:1986
S355J2WP S355J2WP -
1H18N9 X12CrNi18-8 14
S355K2G1W S355K2G1W -
1H18N9T X10CrNiTi18-10 15
S355K2G2W S355K2G2W -
40S2 - - 1H18N12T - 13
ISO 683-
2H18N9 X12CrNi18-8 -
45S - -
EN 10083- 1:1987
00H17N14M2 X2CrNiMo17-2-2 19a
50HF 51CrV4 51CrV4
1:1991
0H17N4G8 - A-2, A-3
50HG - ~55Cr3
50HS - - 0H17N16M3T - 25
sprężynowa 50S2 50Si7 - H17N13M2T X6CrNiMoTi17-12-2 21
PN-74/H-84032 EN 89:1971
1H17N4G9 - -
(resorowa) 50S - -
ISO 683-
0H22N24M4TCu - -
55S2 55Si7 EN 10132- ~59Si7
14:1992
0H23N28M3TCu - -
60SGH - 4:1997 -
odporne na
X2CrNiN18-7 X2CrNiN18-7 -
60SG 60Si7 -
korozję
X2CrNi18-9 X2CrNi18-9 -
60S2A ~60Si7 EN 89:1971 -
X2CrNi19-11 X2CrNi19-11 -
60S2 60Si7 -
X2CrNiN18-10 X2CrNiN18-10 X2CrNiN1810 ISO 9328T.5:
12HN3A ~15NiCr3 ~15NiCr3
X5CrNi18-10 X5CrNi18-10 X5CrNi1810 1991
12H2N4A - EN - ISO 683-
do nawęglania PN-72/H-84035
18H2N4WA - 10084:1998 - 11:1987 X8CrNiS18-9 X8CrNiS18-9 -
20H2N4A - - X6CrNiTi18-10 X6CrNiTi18-10 X6CrNiTi1810
20HN3A - - X6CrNiNb18-10 X6CrNiNb18-10 X6CrNiNb1810
X4CrNi18-12 X4CrNi18-12 X5CrNi1812E
25H2N4WA - -
ISO 4954
X1CrNi25-21 X1CrNi25-21 -
30HGSNA - -
X2CrNiMo17-12-2 X2CrNiMo17-12-2 X2CrNiMo1712
do ulepszania 30HN2MFA - EN 10083- - ISO 683-
ISO 9328T.5
PN-72/H-84035
cieplnego 30HN3A - 1:1991 - 1:1987 X2CrNiMoN17-11-2 PN-EN X2CrNiMoN17-11-2 -
EN
30H2N2M 30CrNiMo8 30CrNiMo8 X5CrNiMo17-12-2 10088: X5CrNiMo17-12-2 X5CrNiMo17122E
10088:1995
X1CrNiMoN25-22-2 1998 X1CrNiMoN25-22-2 -
37HN3A - -
X6CrNiMoNb17-12-2 X6CrNiMoNb17-12-2 -
65S2WA - -
ISO 4954
X2CrNiMo17-12-3 X2CrNiMo17-12-3 -
25CrMo4 25CrMo4 25CrMo4
X2CrNiMo17-13-3 X2CrNiMo17-13-3 X2CrNiMo17133E
30CrNiMo8 30CrNiMo8 30CrNiMo8
34Cr4 34Cr4 34Cr4 X3CrNiMo17-13-3 X3CrNiMo17-13-3 -
X2CrNiMo18-14-3 X2CrNiMo18-14-3 X2CrNiMo1713
34CrMo4 34CrMo4 34CrMo4
X2CrNiMoN18-12-4 X2CrNiMoN18-12-4 -
34CrNiMo6 34CrNiMo6 34CrNiMo6
X2CrNiMo18-15-4 X2CrNiMo18-15-4 X3CrNiMo18164
36CrNiMo6 36CrNiMo6 36CrNiMo6
specjalna do
X2CrNiMoN17-13-5 X2CrNiMoN17-13-5 X2CrNiMoN17135 ISO 9328T.5
36NiCrMo16 PN-EN 10083- 36NiCrMo16 EN 10083- - ISO 683-
ulepszania
37Cr4 1:1997 37Cr4 1:1991 37Cr4 1:1987 X1CrNiSi18-15-4 X1CrNiSi18-15-4 -
cieplnego
38Cr2 38Cr2 - X12CrMnNoN17-7-5 X12CrMnNoN17-7-5 -
X2CrMnNiN17-7-5 X2CrMnNiN17-7-5 -
41Cr4 41Cr4 41Cr4
X3CrNiCu18-9-2 X3CrNiCu18-9-2 -
46Cr2 46Cr2 -
X6CrNiCuS18-9-2 X6CrNiCuS18-9-2 -
51CrV4 51CrV4 51CrV4
X3CrNiCu18-9-4 X3CrNiCu18-9-4 X3CrNiCu1893E ISO 4954
42CrMo4 42CrMo4 42CrMo4
X2CrNiN23-4 X2CrNiN23-4 -
50CrMo4 50CrMo4 50CrMo4
X3CrNiMoN27-5-2 X3CrNiMoN27-5-2 -
specjalna spa- P460N PN-EN 10028- P460N EN 10028- P460TN ISO 9328-
walna na urzą- P460NH 3:1996 P460NH 3:1992 P460TN 4:1991 X2CrNiMoN22-5-3 X2CrNiMoN22-5-3 -
dzenia ciśnie- P460NL1 P460NL1 PL460TN
X2CrNiMoN25-7-4 X2CrNiMoN25-7-4 -
17 18
Stale odporne na korozję, żaroodporne, żarowytrzymałe, zaworowe i łożyskowe Zestawienie gatunków stali o specjalnych zastosowaniach
Przeznaczenie Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma Stale o specjalnych zastosowaniach
X2CrNi12 X2CrNi12 - Przeznaczenie Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
X2CrTi12 X2CrTi12 ~X6CrTi12E Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
X6CrNiTi12 X6CrNiTi12 - St36K ~P235GH ~P235
niestopowa do EN 10028-2 ISO 9328-2:1991
X6Cr13 - X6Cr13 St41K ~P265GH ~P265
pracy w podwyż-
X6CrAl13 X6CrAl13 - St44K PN-85/H-84024 ~P285NH EN 10222-4 ~F13 ISO 2607-1
szonej tempe-
X2CrTi17 X2CrTi17 - K10 ~P235 ~PH23
ISO 4955 raturze EN 10216-2 ISO 9329-2
X6Cr17 - X6Cr17 K18 - ~PH29
X3CrTi17 X3CrTi17 - P235GH P235GH P235
niestopowa do
X3CrNb17 X3CrNb17 - P265GH PN-EN 10028- P265GH P265
pracy w podwyższ. EN 10028-2:1992 ISO 9328-2:1991
X6CrMo17-1 X6CrMo17-1 X6CrMo171E P295GH 2:1996 P295GH P290
temp.
X6CrMoS17 X6CrMoS17 - P355GH P355GH P355
X2CrMoTi17-1 X2CrMoTi17-1 - 19G2 - ~PH35
ISO 9329-2
X2CrMoTi18-2 X2CrMoTi18-2 - 16M 16Mo2 16Mo3
EN 10028-2
X2CrMoTiS18-2 X2CrMoTiS18-2 - 20M ~16Mo3 ~F26 ISO 2604-1
X6CrNi17-1 X6CrNi17-1 - 15HM 13CrMo4-5 ~14CrMo45 ISO 9328-2
X6CrMoNb17-1 X6CrMoNb17-1 - 20HM ~25CrMo4 EN 10083-1 ~F31 ISO 2604-1
X2CrNbZr17 X2CrNbZr17 - 10H2M 10CrMo9-10 EN 10028-2 ~11CrMo910 ISO 9329-2
X2CrAlTi18-2 X2CrAlTi18-2 - 13HMF ~14Mo6 F33
X2CrTiNb18 X2CrTiNb18 - 20MF - ~F33
EN 10222-2
X2CrMoTi29-4 X2CrMoTi29-4 - 21HMF - -
ISO 4954
X12Cr13 - X12Cr13E 20HMFTB - -
stopowa do pracy
X12CrS13 X12CrS13 - 15NCuMNb 9NiCuMoNb5-6-4 -
w podwyższonej PN-75/H-84024
X20Cr13 X20Cr13 - 26H2MF - -
temperaturze
X30Cr13 X30Cr13 - 30H2MF - -
X29Cr13 X29Cr13 - 22H2NM - -
ISO 2604-1
X39Cr13 X39Cr13 - 33H2NMJ - -
EN 10216-2
X46Cr13 X46Cr13 - 20H2MWF - -
X50CrMoV15 X50CrMoV15 - 32HN3M - -
X70CrMo15 X70CrMo15 - 34HN3M - -
X14CrMoS17 X14CrMoS17 - 15H11MF - -
X39CrMo17-1 X39CrMo17-1 - 15H12MWF - -
X105CrMo17 X105CrMo17 ~110CrMo17 20H12M1F X20CrMoV11-1 ~F40
EN 10222-2
X90CrMoV18 X90CrMoV18 - 23H12MNF - ~F40
X17CrNi16-2 X17CrNi16-2 - 10CrMo9-10 10CrMo9-10 TS34 ISO 2604-2
stopowa specjalna
X3CrNiMo13-4 X3CrNiMo13-4 - 13CrMo4-5 PN-EN 10028- 13CrMo4-5 14CrMo45
ISO 4957 do pracy w podwyż. EN 10028-2
X4CrNiMo16-5-1 X4CrNiMo16-5-1 - 16Mo3 2:1996 16Mo3 16Mo3 ISO 9328-2
temp.
X5CrNiCuNb16-4 X5CrNiCuNb16-4 - 11CrMo9-10 11CrMo9-10 13CrMo910
X7CrNiAl17-7 X7CrNiAl17-7 - TS47 ~X5CrNi18-10 ~11
X8CrNiMoAl15-7-2 X8CrNiMoAl15-7-2 - stopowa nierdzew- TS60 - -
X10CrNi18-8 X10CrNi18-8 X10CrNi189E ISO 4954 na na rury dla TS61 - -
PN-H-74247:1996 EN 10088/1-3 ISO 683-10
H5M - - przemysłu spo- TW47 ~X5CrNi18-10 ~11
H6S2 - EN - żywczego
TW60 - -
2H17 PN-71/H- - 10095:1995 - ISO683- TW61 - -
żaroodporna
H13JS 86022 X10CrAlSi13 - 13:1986 nierdz. na wszcze- D PN-ISO 5832- - D
ISO 5832-1:1987
H18JS X2CrNiMo17-2-2 EN 10088- 19a py dla chirurgii E 1:1997 - E
H24JS X10CrAlSi25 1:1995 - H13J4 - -
H25T - - o wysokiej oporno- H17J5 - -
PN-87/H-92610
H26N4 - - ści elektrycznej H20J5 - -
H18N9S - - 0H23J5 - -
H23N13 - - W6 - -
stopowa magne-
H20N12S2 X15CrNiSi20-2 - H6K6 - -
PN-71/H- EN tycznie twarda
żarowytrzymała H23N18 - - H9K15M2 - -
86022 10095:1995
H25N20S2 X15CrNiSi25-21 - na blachy i taśmy M235-35A PN-EN M235-35A EN 10106:1995 -
H18N25S2 - - stalowe elektro- M250-35A 10106:1998 M250-35A -
technicznie wal- M250-50A
H16N36S2 X12NiCrSi35-16 - M250-50A -
cowane na zimno
H9S2 X45CrSi8 - M270-35A M270-35A -
H10S2M PN-71/H- X40CrSiMo10 - M270-50A M270-50A -
zaworowe EN 90:1971
4H14N14W2M 86022 - - M290-50A M290-50A -
50H21G9N4 X53CrMnNiN21-9 - M300-35A M300-35A -
A
H15 PN-74/H- 100Cr6 1 M310-50A M310-50A -
A
H15SG 84041 100CrMn6 3 M310-65A M310-65A -
ISO 683-
na łożyska toczne PN-H- EN 94:1973 M330-35A M330-35A -
17:1976
LH20M 94021:199 - - M330-50A M330-50A -
7
M330-65A M330-65A -
M350-50A M350-50A -
M350-65A M350-65A -
19 20
Stale o specjalnych zastosowaniach N11E - -
Przeznaczenie Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO N12 CT120 TC120
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma N12E CT120 TC120
M400-50A M400-50A - Stale narzędziowe stopowe
M400-65A M400-65A - NV 102V2 TCV105
M470-50A M470-50A - NMV 90MnV8 90MnV8
M470-65A M470-65A - NCV1 - -
M530-50A M530-50A - NW1 - -
M530-65A M530-65A - NWC 107WCr5 107WCr1
M600-100A M600-100A - NMWC 95MnWCr5 95MnWCr5
M600-50A M600-50A - NC4 102Cr6 102Cr6
M600-65A M600-65A - NC5 - -
M700-100A M700-100A - NC6 - -
do pracy na zimno PN-86/H-85023 EN 96-79 ISO 4957
M700-50A M700-50A - NCMS - -
M700-65A M700-65A - NCLV X100CrMoV5-1 100CrMoV5
M800-100A M800-100A - NC10 - -
M800-50A M800-50A - NC11 X210Cr12 210Cr12
M800-65A M800-65A - NC11LV X160CrMoV12-1 160CrMoV12
M940-50A M940-50A - NW9 - -
M1000-100A M1000-100A - NPW - -
M1000-65A M1000-65A - NZ2 45WCrV8 45WCrV8
M1300-100A M1300-100A - NZ3 55WCrV8 ~60WCrV8
080-23-N5 M080-23N - WLB ~35CrMo8 ~35CrMo2
089-27-N5 M089-27N - WNL ~55NiCrMoV7 ~55NiCrMoV2
097-30-N5 M097-30N - WNL1 ~55NiCrMoV7 ~55NiCrMoV2
103-27-P5 M103-27P - WNLV 55NiCrMoV7 55NiCrMoV2
105-30-P5 - - WNLB - -
106-23-M6 - - WCL X37CrMoV5-1 37CrMoV5
do pracy na gorąco PN-86/H-85021 EN 96-79 ISO 4957
111-30-P5 M111-30P - WCLV X40CrMoV5-1-1 40CrMoV5
na blachy i taśmy
111-35-N5 M111-35N - WLV 30CrMoV12-11 30CrMoV3
stalowe magne- PN-IEC 404-8-
117-27-N6 - - WLK - -
tyczne o ziarnie zo- 7+A1
117-30-P5 M117-30P - WWS1 ~X30WCrV5-3 ~30WCrV5
rientowanym
120-23-S5 M120-23S - WWV X30WCrV9-3 30WCrV9
125-35-P5 - - WWN1 - -
128-30-N6 - - Stale szybkotnące
130-27-S5 M130-27S - SW12 - -
PN-86/H-85022 EN 9679 ISO 4957
135-27-P6 - - SW18 HS 18-0-1 HS 18-0-1
135-35-P5 - - SW2M5 - -
138-30-P6 - - SW7M HS 6-5-2 HS 6-5-2
140-30-S5 M140-30S - SK5 - -
146-30-P6 - - SK5M HS 6-5-2-5 HS 6-5-2-5
146-35-N6 - - SK5MC HS 7-4-2-5 -
154-30-P6 - - SK8M HS 2-9-1-8 HS 2-9-1-8
155-35-S5 - - SK5V HS 12-1-5-5 -
157-23-S6 - - SK10V HS 10-4-3-10 HS 10-4-3-10
164-35-P6 - -
168-27-S6 - -
177-35-P6 - -
183-30-S6 - -
207-35-S6 - -
Zestawienie gatunków stali narzędziowych
Stale narzędziowe
Przeznaczenie Gatunki w Polskich Normach Odpowiednik w EN Odpowiednik w ISO
Gatunek Norma Gatunek Norma Gatunek Norma
Stale narzędziowe niestopowe
N5 PN-84/H-85020 - EN 96-79 - ISO 4957
N6 - -
N7 CT70 TC70
N7E CT70 TC70
N8 CT80 TC80
N8E CT80 TC80
N9 CT90 TC90
N9E CT90 TC90
N10 CT105 TC105
N10E CT105 TC105
N11 - -
21 22