OD KOT£A DO GRZEJNIKA

www.polskiinstalator.com.pl

Numer Specjalny PI 2006

2

INSTALACJE

Narzêdzia do systemów rurowych
z tworzyw sztucznych

Technika monta¿u przewodów z two-
rzyw sztucznych wesz³a ju¿ na sta³e
do kanonu prac montera, znacznie
gorzej wygl¹da sprawa u¿ywanych
narzêdzi. Nadal wielu instalatorów
u¿ywa do tego celu nieodpowied-
niego sprzêtu kalecz¹cego rury
i stwarzaj¹cego zagro¿enia dla
trwa³oœci przysz³ej instalacji.
W artykule omówiono mniej lub
bardziej znane rozwi¹zania narzêdzi
do obróbki tworzyw sztucznych, za-
równo dla monterów indywidual-
nych, jak i profesjonalistów.

Narzêdzia do ciêcia

Rury tworzywowe s¹ miêkkie, dlatego
bardzo czêsto do ich ciêcia wykorzysty-
wane bywaj¹ przypadkowe narzêdzia np.
brzeszczot, ostry nó¿. Tymczasem szczel-
noœæ wykonanego po³¹czenia w wielu
technologiach zale¿y od jakoœci bosego
koñca rury. Tote¿ brak p³aszczyzny, znie-
kszta³cenie przekroju lub jej „skaleczenie”
staje siê najczêstsz¹ przyczyn¹ przecieku.

No¿yce gilotynowe

Przeznaczone s¹ do ciêcia rur z PE, PE-X, PP,
PVC, CPVC, PB i wielowarstwowych. Wyko-
nywane s¹ w zakresie œrednic 6-63 mm.
Dla œrednic do 26 mm nie maj¹ zwykle
urz¹dzenia zapadkowego, ciêcie odbywa
siê jednym ruchem. Od œrednicy 32 do
63 mm maj¹ zapadkê, dziêki czemu nawet
podczas ciêcia wiêkszych przewodów wy-
si³ek ze strony montera jest minimalny.
Na no¿ycach nie warto oszczêdzaæ, profe-
sjonalne narzêdzia s¹ wprawdzie doœæ dro-
gie, ale oferuj¹ no¿e ze stali wysokiej jako-
œci i wiele dodatkowych pomocnych funk-
cji. Tanie podróbki zaœ s¹ zwykle emaliowa-
ne, po zdarciu emalii ostrze szybko pokry-
wa siê rdz¹ i wymaga czêstego ostrzenia.
Do ciêcia rur wielowarstwowych i PE
o œrednicy do 20 mm polecam no¿yce fir-
my Geberit (fot. 1). Znajdziemy w nich trzy
funkcje: ciêcia, gratowania (dwie œrednice
16 i 20 mm) oraz ucinania Peschla.

No¿yce zapadkowe

Do wiêkszych œrednic bardziej odpowied-
nie bêd¹ no¿yce zapadkowe (fot. 2). Na-
le¿y zwróciæ uwagê na wielkoœæ rozwarcia
szczêk i sposób przekazywania si³y, w nie-

których konstrukcjach szczêki nie rozwie-
raj¹ siê do koñca – mo¿na przez to skale-
czyæ rurê ju¿ podczas wk³adania jej do no-
¿yc. No¿yce zapadkowe mog¹ ci¹æ ru-
chem orbitalnym (po ³uku) lub prostym.
Nó¿ w ruchu orbitalnym ustawia siê w po-
³o¿eniu rozwartym rêcznie, podczas ciêcia
prostego (fot. 3), po naciœniêciu guzika
nó¿ powraca w pozycjê wyjœciow¹ auto-
matycznie. No¿yce zapadkowe nadaj¹ siê
szczególnie do ciêcia rur PP, PVC-U i CPVC,
a tak¿e PE, PE-X, PB i PVDF. Nie zaleca siê
natomiast stosowaæ ich do ciêcia rur wie-
lowarstwowych PE-X/Al/PE-X z uwagi na
mo¿liwoœæ zniekszta³cenia koñca rury.
Wykonywane s¹ w trzech podstawowych
rozmiarach: do œrednicy 35, 42 i 63 mm.
Na rynku znajdziemy te¿ no¿yce do
75 mm (np. model REMS ROS P75).

Obcinaki kó³kowe, jednono¿owe

Dla tworzyw sztucznych maj¹ specjalne,
mniej masywne wykonanie (np. rama
z aluminium) i bardzo ostre kó³ko tn¹ce
o du¿ej œrednicy (fot. 4), ale o ma³ej gru-
boœci, co pozwala na bezpieczne ciêcie
rur wielowarstwowych, a tak¿e z PE, PP,
PVC, PB i PVDF. Szeroki zakres ciêtych
œrednic umo¿liwia skuteczne stosowanie
obcinaków kó³kowych do ciêcia rur kana-
lizacyjnych, podczas monta¿u zarówno
kanalizacji sanitarnej, jak i deszczowej. Na
rynku obcinaki jednono¿owe do rur two-
rzywowych dostêpne s¹ w nastêpuj¹cych
zakresach: ma³e do 40 lub 50 mm, œred-
nie do 63-67 mm, du¿e do 125-160 mm,
specjalnego przeznaczenia do 315 mm.

Gilotyny

Ciêcie obcinakiem kó³kowym wymaga ob-
rotu narzêdzia wokó³ rury. Na rurze ju¿
zamontowanej jest to trudne lub wrêcz
niemo¿liwe, wtedy wygodniejsze s¹ no¿y-
ce. No¿yce maj¹ zaœ ograniczony zakres
œrednic, jeœli ciêcia wymaga rura kanaliza-
cyjna z HDPE lub PP (powy¿ej 75 mm)
nieodzownym narzêdziem bêdzie gilotyna
(fot. 5). Gilotyny mog¹ byæ zak³adane na
rury le¿¹ce nawet blisko œciany. Przestrzeñ
monta¿owa nie przekracza kilku centyme-
trów, a samo ciêcie odbywa siê ruchem

Alfred Adamczewski

Fot. 3 Ciêcie no¿ycami zapadkowymi
– ruch orbitalny

F

ot. Rems

Fot. 2 Nowoczesne no¿yce zapadkowe
z ruchem ostrza prostym. Wygoda ciêcia –
minimalny wysi³ek

F

ot. Ridgid

Fot. 1 No¿yce gilotynowe

F

o

t. Geberit

OD KOT£A DO GRZEJNIKA

Numer Specjalny PI 2006

3

INSTALACJE

prostopad³ym do rury. Model gilotyny fir-
my Virax dostêpny jest w trzech wymia-
rach, dla rur o œrednicy zewnêtrznej do
125, 225 lub 323,8 mm.

Ciêcie i frezowanie

W niektórych systemach instalacyjnych
(np. kanalizacji) koniec uciêtej rury musi
byæ dodatkowo fazowany dla u³atwienia
po³¹czenia kielichowego. Fazowanie rur
gruboœciennych lub o znacznej twardo-
œci i œrednicy jest trudne i pracoch³onne,
dlatego firmy zajmuj¹ce siê monta¿em
kanalizacji powinny zwróciæ uwagê na
profesjonalny obcinak do rur z frezem
(fot.6). Urz¹dzenia dostêpne na rynku
krajowym produkowane s¹ dla zakresu
œrednic do 110 lub 160 mm, nadaj¹ siê
wiêc doskonale dla wiêkszoœci instalacji
kanalizacyjnych wewnêtrznych wykona-
nych z rur HDPE, PS2 (Geberit dB20),
PVC-U, PP, jak te¿ instalacji z rur nisko-
szumowych o zwiêkszonej gruboœci œcia-
nek (np. systemy Astolan, Friaphon). Ob-
cinaki z frezami pozwalaj¹ na profesjo-
nalne, prostopad³e uciêcie rury i precy-
zyjne sfazowanie jej pod ró¿nymi k¹tami.
Mog¹ byæ mocowane w imadle równole-
g³ym lub bezpoœrednio na rurze.

Urz¹dzenia do zgrzewania

W zale¿noœci od typu po³¹czeñ, zgrzewar-
ki do rur tworzywowych mo¿na ogólnie
podzieliæ na:
- doczo³owe,
- kielichowe.
Oba typy mo¿na dodatkowo dzieliæ na
przenoœne i stacjonarne. Osobn¹ grupê
stanowi¹ zgrzewarki do elektroz³¹czek.

Zgrzewarki doczo³owe

Przeznaczone g³ównie do zgrzewania
gruboœciennych rur z PE, HDPE, PB wyko-
nywane s¹ w postaci patelni grzewczej
pokrytej teflonem z elementem steruj¹-
cym termostatycznym. Moc grzewcza za-
le¿y od œrednicy patelni, temperatura
elementu grzejnego zazwyczaj daje siê
regulowaæ w szerokim zakresie, co umo¿-
liwia indywidualne dopasowanie urz¹dze-
nia do materia³u zgrzewanej rury. W wer-
sji przenoœnej patelnie mocowane s¹ na

stojaku (fot. 7), w wersji stacjonarnej
w specjalnym uchwycie sto³u grzewcze-
go. Urz¹dzenia stacjonarne s¹ wielofunk-
cyjne, wyposa¿one w wygodny frez do
precyzyjnego wyrównania powierzchni
zgrzewanych rur. Maj¹ te¿ standardowo
dynamometr pozwalaj¹cy na ustawienie
si³y docisku zgodnie z wymogami danej
technologii.

Zgrzewarka kielichowa

W odró¿nieniu do zgrzewarki doczo³owej
wyposa¿ona jest w dwie odmiennej kon-
strukcji koñcówki grzewcze, tzw. „mêsk¹”
i „¿eñsk¹”. Teflonem pokryte s¹ tylko te
koñcówki (mocowane do patelni grzew-
czej za pomoc¹ œrub). W zale¿noœci od
ceny i producenta patelnia grzewcza po-
zwala na zamocowanie od dwóch do piê-
ciu koñcówek, nale¿y na to zwróciæ uwa-
gê podczas zakupu. Zgrzewanie rur ró¿-
nej œrednicy nie wymaga wtedy wymiany
elementów. Zgrzewarki kielichowe prze-
noœne wykonywane s¹ z elementami
grzejnymi do œrednicy 63 mm, powy¿ej
tej œrednicy si³a docisku podczas nagrze-
wania i zgrzewania, a tak¿e koniecznoœæ
zapewnienia osiowoœci zgrzewu wymaga
zgrzewarki stacjonarnej.

[e-mail]

▼

Fot. 5 Gilotyna do rur tworzywowych
cienko- i gruboœciennych

F

ot. Virax

Fot. 7 Zgrzewarka mufowa z dwoma g³o-
wicami

F

o

t. Rothenberger

Fot. 8 Uniwersalna zgrzewarka elektrycz-
na do po³¹czeñ na elektromufê

F

ot. Rems

Fot. 4 Obcinaki kó³kowe o ró¿nych wiel-
koœciach

F

ot. Rothenberger

Fot. 6 Zgrzewarka doczo³owa w wersji rêcz-
nej umo¿liwia bezpieczne grzanie rur do 2"

F

o

t. Geberit

Fot. 9 Giêcie rur wielowarstwowych giê-
tark¹ hydrauliczn¹ rêczn¹

F

o

t. Geberit

Numer Specjalny PI 2006

4

INSTALACJE

Zgrzewarka do elektromuf

Elementy grzewcze w postaci elektromu-
fek s¹ nieod³¹czn¹ czêœci¹ wszystkich syste-
mów zgrzewanych z PE i PP, pozwalaj¹c na:
- monta¿ instalacji w trudno dostêpnych

miejscach,

- prefabrykacjê ca³ych elementów insta-

lacji i ³¹czenie ich za pomoc¹ elektro-
muf na budowie,

- naprawê uszkodzonych elementów.
Wiêkszoœæ dystrybutorów systemów insta-
lacyjnych z rur PP lub PE ma w ofercie
w³asne konstrukcje zgrzewarek. S¹ to jed-
nak bardzo czêsto drogie urz¹dzenia, wy-
po¿yczanie zgrzewarek w zak³adzie serwi-
sowym zaœ to z kolei koszt rzêdu 20-30 z³
za dobê. Warto w tej sytuacji przyjrzeæ siê
modelowi firmy REMS EMSG 160 (fot. 8).
Zgrzewarka wa¿y zaledwie 0,7 kg, ma
w pe³ni automatyczne sterowanie wraz
z samodzielnym dobieraniem wielkoœci
napiêcia i czasu zgrzewania w zale¿noœci
od œrednicy rury. Sama te¿ kompensuje

czas zgrzewania w zale¿noœci od tempera-
tury otoczenia. Proces zgrzewania sygna-
lizowany jest optycznie i akustycznie.
Urz¹dzenia przeznaczone jest dla rur PE
o œrednicy 40-160 mm i kompatybilne
z systemami Geberit, Valsir, Waviduo, Aka-
therm-Euro, Coes, Vulcathene-Euro.

Narzêdzia do giêcia

Giêcie rur tworzywowych ma miejsce
tylko w odniesieniu do rur wielowar-
stwowych z przek³adk¹ aluminiow¹ (np.
PE-X/Al/PE-X). Teoretycznie rury o œred-
nicach nie przekraczaj¹cych 20 mm
mo¿na gi¹æ rêcznie np. na kolanie, za-
chowuj¹c wymagany minimalny pro-
mieñ giêcia, trudno jednak o jego po-
wtarzalnoœæ. Precyzja giêcia zale¿y od
sprawnoœci montera, dlatego w instala-
cjach, w których wystêpuje du¿a liczba
³uków, a tak¿e dla przewodów prowa-
dzonych natynkowo, korzystniejsze bê-

dzie u¿ycie giêtarki. Giêtarki do rur wie-
lowarstwowych nie ró¿ni¹ siê generalnie
od urz¹dzeñ dla rur miedzianych. Dla
œrednic przewodów do 32 mm s¹ to naj-
czêœciej giêtarki rêczne hydrauliczne
(fot. 9). Wiêksze œrednice rur wielowar-
stwowych, wymagaj¹ce du¿ej si³y pod-
czas giêcia mo¿na profilowaæ giêtarkami
sto³owymi dŸwigniowymi lub elektrycz-
nymi. Te ostatnie maj¹ zwykle mo¿li-
woœæ giêcia przewodów pod wiêkszym
k¹tem do 180°, s¹ jednak du¿o dro¿sze.
Do ma³ych œrednic przewodów rynek
oferuje te¿ sprê¿yny gn¹ce, skrêcone
z wysokiej jakoœci stali. Sprê¿yny wyko-
nywane s¹ w dwóch wersjach:
- wewnêtrznej, do profilowania tylko za-

koñczeñ przewodów (np. podejœæ pod
grzejniki),

- zewnêtrznej, do przesuwania po prze-

wodzie i profilowania rury w dowolnym
miejscu (idealne rozwi¹zanie dla ogrze-
wañ pod³ogowych pêtlicowych).

www.polskiinstalator.com.pl

OD KOT£A DO GRZEJNIKA