Narodziny tragedii greckiej.

1.

Teatr w Grecji klasycznej był związany z uroczystościami ku czci Dionizosa, boga winnej latorośli, tym
samym nie był elitarny, lecz dostępny dla wszystkich. Święto Dionizosa obchodzone było bardzo uro-
czyście (Wielkie i Małe Dionizja), urządzano na ulicach pochody, a specjalny chór śpiewał pieśni kul-
towe.

2.

Najwybitniejsi dramaturdzy:
a)

pierwszym tragikiem był półlegendarny Tespis, który w roku 534 p. n. e. wystawieniem swojej sztu-

ki zapoczątkował dzieje tragedii starożytnej. Uczynił on zasadniczy krok w kierunku stworzenia
dramatu: wprowadził aktora – partnera chóru lub jogo przodownika;

b)

Ajschylos (525 – 456 p. n. e.) napisał około 90 tragedii, lecz do naszych czasów zachowało sie zale-

dwie 7. Spośród nich należy zapamiętać następujące tytuły: „Persowie”, „Prometeusz w okowach”,
„Oresteja”. Wczesne tragedie Ajschylosa były bardzo proste, podobne do sztuk Tespisa. Dopiero
później wprowadził różne udoskonalenia. Najcenniejsza była decyzja wprowadzenia drugiego akto-
ra;

c)

Sofokles (496 – 406 p. n. e.):

Napisał około 123 tragedii i dramatów satyrowych, spośród których do naszych dni przetrwa-

ło zaledwie 8. Do najbardziej znanych należą: „Król Edyp”, „Antygona”, „Elektra”. Twórca tych
dzieł cieszył sie już za życia ogromna popularnością. Był 24 razy wyróżniony pierwsza nagroda
na Dionizjach Wielkich. Takie sukcesy nie stały sie udziałem ani Ajschylosa, ani Eurypidesa.

Sofokles powiększył liczbę aktorów do trzech. Jest to główna jego zasługa. Dzięki tej inicja-

tywie tragedia zyskała na dynamice. Wzrosła rola dialogów, zwłaszcza że trzeci aktor włączał się
bardzo żywo do rozmowy, nie był, jak u Ajschylosa, wyłącznie statysta. Chór znalazł się na drugim
planie. Został usunięty jako partner rozmowy. Odtąd będzie wypowiadał się raczej jako orientujący
widzów w sytuacji lub będzie snuł na jej marginesie refleksje. Niemało wreszcie Sofokles uczynił
dla techniki teatralnej, on to bowiem jako pierwszy zaczął stosować malowane dekoracje, bardzo
skromne, ale przecież otwierające nowa kartę w dziejach teatru;

d)

Eurypides (486 - 406 p. n. e.) napisał ogółem 92 utwory. Dzisiaj znamy 17 tragedii tego autora,

z których najpopularniejsze to: „Trojanki”, „Fenicjanki”, „Herakles szalony”, „Ifigenia w Taury-
dzie”, „Ifigenia w Aulidzie”, „Medea”. Tragedie Eurypidesa należą do najbardziej dramatycznych
i dynamicznych sztuk starożytności.

3.

Wygląd teatru i aktorów:
a)

amfiteatr, theatron – widownia, orchestra – tanecznica, skene – scena;

b)

maski aktorów (zwiększenie rezonansu, symbolizacja charakteru postaci, możliwość grania innej po-

staci przez tego samego aktora), stroje;

c)

zespolenie słowa, muzyki, tańca i gestu oraz kostiumu;

d)

amfiteatr w Atenach, u stóp Akropolu, w Delfach, Epidaurze, Syrakuzach, Pergamonie; Colosseum

w Rzymie.

4.

Znaczenie teatru w życiu starożytnych Greków:
a)

związek teatru z mitem i tradycja religijna,

b)

metaforyczny charakter fabuły,

c)

moralna, polityczna i społeczna wymowa dramatu (funkcja wychowawcza),

d)

funkcja estetyczna,

e)

katharsis (gr. oczyszczenie) – jedna z zasad antycznej estetyki zakładająca oddziaływanie dzieła

sztuki na odbiorcę, wprowadzona przez Arystotelesa w VI rozdziale „Poetyki”. Pojecie to sformuło-
wane jest w sposób lapidarny (zwięzły, treściwy, dosadny, wyrazisty) i zagadkowy, dlatego jest róż-
norodnie interpretowane (w kierunku moralnym, estetycznym i psychologicznym). Na ogół przez
„katharsis” rozumie sie rozładowanie wzruszeń, wyzwolenie odbiorcy od uczuć pod wpływem
wstrząsu emocjonalnego nazwanego przez Arystotelesa „litością i trwogą”.