HISZPANIA I POWSTANIE W AMERYCE POŁUDNIOWEJ I ŚRODKOWEJ (dodatkowa)

Od XVI w. cała Ameryka Środkowa i Południowa z wyjątkiem Brazylii i Gujany oraz część
Ameryki Północnej i niektóre z wysp Antyli (Kuba, Puerto Rico oraz część środkowa i wschodnia
wyspy Santo Domingo) należały do korony hiszpańskiej. Podzielona była na cztery wicekrólestwa:
1.

Nową Hiszpanie (Meksyk)

2.

Nową Grenadę (Santa Fe de Bogota)

3.

Peru (Lima)

4.

La Plata (Buenos Aires)

i cztery kapitanie generalne:
1.

Gwatemala

2.

Kuba

3.

Wenezuela

4.

Chile

Zarówno wicekrólów, jak również wszystkich wyższych urzędników i biskupów mianował król
spośród Hiszpanów z metropolii.

Pod względem ekonomicznym hiszpańska Ameryka była całkowicie zależna od Hiszpanii i z nikim
poza tym bez zgody króla nie wolno jej było utrzymywać stosunków handlowych. Hiszpanie
traktowali Amerykę tylko jako teren eksploatacji, tj. jako taniego dostawcę złota, srebra, bawełny,
trzciny cukrowej, tytoniu. Przemysł Hiszpański był słabo rozwinięty w porównaniu z Wielką
Brytanią i Francją przez to oni starali się przeszkodzić stanowiącemu dla nich konkurencję
eksportowi południowoamerykańskiemu, przez to hiszpańska Ameryka eksportowała głównie złoto
i srebro.
Pod względem społecznym ludność składała się z kilku warstw, każda z nim z pogardą patrzyła na
wszystkie pozostałe.
1.

Klasą rządzącą, w ręku której był najwyższy zarząd kraju pod względem politycznym i

kościelnym oraz ogromne dobre byli Hiszpanie przysłani z metropolii. Odnosili się oni z
lekceważeniem do Hiszpanów urodzonych w Ameryce, tzw. Kreolów.
2.

Niektórzy z Kreolów posiadali olbrzymie majątki ziemskie, poza tym piastowali niższe

urzędy świeckie i kościelne, zajmowali się handlem i przemysłem. Stanowili tzw. burżuazję
amerykańską
3.

Trzecią warstwą byli tzw. Metysi lub Mestycy – czyli mieszańcy pochodzący od rodziców,

z których jedna osoba była białej rasy, druga zaś kolorowej. Nie byli jednak grupą jednolitą, gdyż
nawet to, czy jedno z rodziców było Indianinem czy Murzynem, wpływało na położenie społeczne
ich potomka. Metysi mieli dostęp do najniższych funkcji w administracji i do mniej znaczących
stanowisk w Kościele, poza tym zajmowali się na ogół drobnym handlem i rzemiosłem
4.

Indianie, stanowili połowę ludności hiszpańskiej Ameryki. Byli oni ogromnie zróżnicowani

pod względem ekonomicznym,kulturowym i językowym. Na przykład Indianie mówili
dwudziestoma językami w wicekrólestwie Nowej Hiszpanii. Żyli po wsiach w warunkach
prymitywnych, które prawie nie ulegały zmianie od XVI w. część z nich była w skrajnej nędzy i
umierała w skrajnej nędzy. Większość ich nie znała języka hiszpańskiego, a w wielu okolicach
nigdy nie stykała się z Hiszpanami, zachowując swą dawną kulturę i religię.
5.

Mieszańcy Indian i Murzynów, przeważnie osobiście wolni, żyjący wśród Hiszpanów i u

nich pracujących
6.

Murzyni, byli niewolnikami pracującymi na roli, w kopalniach i na plantacjach. Stanowiący

część inwentarza w dobrach mających pełne prawa Hiszpanów i Kreolów
7.

Kościół katolicki był najwyższą potęgą duchową. Do niego należało kierownictwo całym

szkolnictwem i blisko połowa ziemi uprawnej. Pełnił funkcję nadzoru nad całym życiem
duchowym kraju przez swą cenzurę i trybunału Świętego Officium (inkwizycja - nazwa systemu
śledczo-sądowniczego Kościoła katolickiego działającego od XIII do XIX wieku, utworzonego w
celu wyszukiwania, nawracania i karania heretyków w oparciu o postanowienia ujęte w

dokumentach soborowych, synodalnych oraz bullach papieskich.), które surowo karały przeciw
wierze lub moralności. Nie pozwalały one na żadną swobodę myśli, na żadną krytykę Kościoła lub
Króla. W katechizmach główny nacisk kładziono na ślepe posłuszeństwo papieżowi i Królowi. Kler
zarówno świecki jak i zakonny był na ogół ciemny i pogrążony w kwietyzmie (osiągnięcie
mistycznie pojętego spokoju wewnętrznego), toteż 3/4 wiernych było z imienia katolikami

Brazylia należąca do Portugalii w warunkach ekonomicznych i kulturalnych prowadziła większy
handel nie tylko z Portugalią ,lecz także z Wielką Brytania. Eksportowali głównie bawełnę i kawę,

Hiszpania w drugiej połowie XVIIIw., tj. w czasach króla Karola III (1759-1788), weszła
częściowo na drogę reform w duchu Oświecenia :
1.

starano się ograniczyć przywileje wyższego kleru ( nastąpiło usunięcie jezuitów w 1767r.,

konflikty z papieżem)
2.

starano się unowocześnić administrację

3.

zwiększyć dochody państwa, wprowadzając podział terytorium państwowego na

intendentury. Intendentom podlegały sprawy finansowe i gospodarcze.
Pierwsza intendencia została utworzona w 1777r. W Caracas, obejmowała dzisiejszą Wenezuelę.
Intendenci teoretycznie podlegali wicekrólom, ale faktycznie byli od nich niezależnie, a ponieważ
mieli ważne funkcje do spełnienia, mogli być nimi tylko Hiszpanie z metropolii
–

nastąpiło większe uzależnienie kolonii od metropolii, zwłaszcza pod względem politycznym

i finansowym, spotkało się to z reakcją ze strony Kreolów, z których wielu hołdowało ideologii
Oświecenia, tworzyły loże wolno-mularskie, czytało dzieła myśliciela Oświecenia.
–

W większości krajów Ameryki Łacińskiej ogół Kreolów byli niechętni królowi i arystokracji

hiszpańskiej
–

W Ameryce mówiąc o „prawach narodu” nie myślano wcale o masach ludowych (Indianin

amerykański nie interesował się tym, kto będzie rządził krajem, skoro sytuacja ich miała pozostać
bez zmian)
- Kreole hiszpańscy po zaczęciu walk z Hiszpanami odwoływali się do tzw. „czarnej legendy”
i nawiązywano do tradycji dawnych kultur indiańskich. Czarną legendę (leyenda nera) nazywali
Hiszpanie wszystkie ujemne sądy o swym postępowaniu w Ameryce, jak i w Europie. Opinie takie
rozgłaszali zwłaszcza Anglicy, Holendrzy i Włosi. Wypominając Hiszpanom z metropolii ich
postępowanie i idealizując dawną przeszłość indiańską (Kreole chilijscy nazywali się często w
pierwszych dziesiątkach lat XIX w. Araukanami), nie zrobiono jednak nic, aby poprawić sytuację
ekonomiczną i kulturalną Indian.
–

Niezadowolenie Kreolów amerykańskich pod względem ekonomicznym i politycznym

dostarczała literatura Oświecenia. Wynikło to także pod wpływem wydarzeń zewnętrznych.
Powstanie Stanów Zjednoczonych wywarło silny wpływ na umysły, jeszcze większy zaś
burżuazyjna Rewolucja Francuska. Jej hasła były popularne zwłaszcza w mieście Bogota. Które już
od drugiej połowy XVIII w. było żywym ośrodkiem życia umysłowego. Pod wpływem
północnoamerykańskim Franciszek de Miranda, pochodzący z Caracas w Wenezueli, już w 1790r.
Rzucił hasło niepodległości hiszpańskiej Ameryki, a w 1806 r. próbował nawet, ale bezskutecznie
wywołać powstanie w Wenezueli.
–

Dawny, eksploatacyjny, opierający się na panowaniu garstki ludzi, system rządzenia był już

nie do utrzymania w Ameryce w XIX w. Odmowa uznania Józefa Bonapartego za króla była dla
Kreolów tylko okazją do ujawnienia autonomicznych tendencji. Zgrupowani głównie w radach
miejskich (cabildos). Chcieli oni obalić lub ograniczyć znaczenie arystokracji hiszpańskiej. Dążenia
ułatwił fakt, że także kler i arystokracja wystąpiła przeciwko Jóżefowi I, ale ponieważ król dawny
Karol IV, podobnie jak Ferdynand VII, formalnie abdykował, Bonapartego zaś za króla uznać nie
chciano, przez to zarówno w Hiszpanii, jak i w hiszpańskiej Ameryce doszło do głosu
mieszczaństwo ( W Ameryce tylko zamożne ) i drobna szlachta. W Hiszpanii władzę tymczasową
objęły rady prowincjonalne (junty), których delegaci utworzyli radę centralną w Sewilli. Za tym
przykładem i w hiszpańskiej Ameryce doszło do utworzenia licznych, opierających się na radach

miejskich junt, które zaczęły ograniczać władzę dotychczasowych urzędników królewskich, a
nawet ich usuwać. Ponieważ spotkało się to z oporem dygnitarzy hiszpańskich i ostrym protestem
ze strony władz powstańczych hiszpańskich w metropolii, przez to część postępowych Kreolów
wystąpiła z hasłem suwerenności narodu. W imię tej zasady już w 1810-1811 r. powstanie
przeciwko arystokracji hiszpańskiej objęło całą hiszpańską Amerykę z wyjątkiem Peru (do którego
należała dzisiejsza Boliwia).
–

Zwoływane przez junty kongresy „narodowe” uchwalały wolność poszczególnych krajów

(Wenezuela, Argentyna, Paragwaj, Kolumbia, Ekwador, Chile), tylko w Meksyku, gdzie Kreole nie
mieli większego znaczenia, wicekról nie dopuścił do utworzenia junty. Ale w Meksyku jednak
wybuchło powstanie. Miało ono charakter przede wszystkim społeczny. Kierujący nim ksiądz
katolicki Miguel Hidalgo, a po rozstrzeleniu go w 1811r. Metys ksiądz Jose Maria Morellos
( również rozstrzelony w 1815r.) wysuwali hasło zwrócenia Indianom ziemi i zniesienia
niewolnictwa. Po pierwszych niepowodzeniach jednak arystokracja hiszpańska, mając poparcie
Kościoła i wyzyskując niezgodę powstańców oraz poparcia dla nich w masach Indian, przeszła już
w 1812r. Do kontrofensywy. Załamało się powstanie w Wenezueli, gdzie schwytany został wskutek
zdrady, Miranda. Nie powiodło się i w Kartagenie na północy (Kolumbia). Już 11 listopad 1811r.
Ogłosiła ona swą niepodległość, choć dopiero po opanowaniu stolicy kraju, Bogoty, proklamowano
niepodległość Nowej Grenady ( 16 VII 1813), ale w 1816r. Wojska hiszpańskie, które przebyły z
Europy, stłumiły tu powstanie
–

ruch rewolucyjny nie zakończył się jednak i mimo powrotu w Hiszpanii tron Ferdynanda

VII odżył na nowo, najpierw w Argentynie, gdzie w 1814r. Dowództwo wojskowe objął przybyły z
Hiszpanii oficer Jose de San Martin
–

w dniu 9 lipca ogłosiła swą niepodległość Argentyna, co stało się zachęta dla innych krajów

na południu Ameryki hiszpańskiej, tym bardziej że w 1817 r. San Martin przy pomocy partyzanta
chilijskiego Bernarda O'Higginasa wyzwolił również część Chile
–

Wenezuelczyk Simon Boliviar, ostatnia jego wyprawa, podjęta z republiki Haiti za pomocą

zasiłków pieniężnych angielskich w 1816r., doprowadziła stopniowo do wyzwolenie Wenezueli i
Kolumbii. Na kongresie w Angostura (obecnie Ciudad Bolivar nad rzeką Orinoko) wybrano na
prezydenta Bolivara, a 19 grudnia 1819r. Proklamowano utworzenie republiki Kolumbii (tzw.
Wielkiej Kolumbii), w skład której miał wejść również Ekwador.
–

Powstanie w Ameryce Południowej zaniepokoiło państwa Świętego Przymierza (Rosja,

Austria, Prusy), ale zdając sobie sprawę ze słabości Hiszpanii- proponowano jej, by weszła na
drogę ustępstw w stosunku do swych krajów amerykańskich, zresztą pomysłom zbrojnej pomocy
dla Hiszpanii przeciwstawiała się na kongresie a Akwizgranie (1818) Wielka Brytania, licząc na to,
że w razie niepowodzenia Hiszpanów sama obejmuje monopol handlu z krajami
południowoamerykańskimi. Ale uparty reakcjonista Ferdynand VII i jego otoczenie nie chcieli
słyszeć o żadnych ustępstwach, tym bardziej że byłyby one zachętą dla liberalnej opozycji w samej
Hiszpanii, tu zaś po 1814 r. tłumiono ją bardzo ostro za pomocą więzienia i licznych wyroków
śmierci. W kraju tym panował system „despotyzmu teokratycznego”, absolutyzm królewski miał
sprzymierzeńców w trybunałach inkwizycji i w ogromnej większości ciemnego i fanatycznego
kleru hiszpańskiego, wskutek czego jednak część opozycji była nie tylko republikańska, ale i
zdecydowanie antyklerykalna, a w powstańcach amerykańskich widziała swoich sprzymierzeńców.
–

Gdy pod koniec 1819r. Rząd hiszpański przygotował w Kadyksie wielką wyprawę do

Ameryki, oficerowie spiskowcy z Rafaelem Riego na czele postanowili do niej nie dopuścić,
ogłaszając 1 stycznia 1820 r. powstanie. Rozszerzyło się ono szybko na liczne miasta, czym
przerażony Ferdynand VII zgodził się na przyjęcie konstytucji z 1812r. I powołał rząd liberalny. Ale
nie miał on szans na utrzymanie się przy władzy, gdyż masy chłopskie podburzone przez kler
urządziły powstanie przeciwko „heretykom”. Ponadto Liberałowie byli z sobą niezgodni. Rozgrzała
się zawzięta wojna domowa.
–

Ferdynand VII prosił o pomoc państwa Świętego Przymierza. Armia francuska z

monarchistycznymi oddziałami hiszpańskimi łatwo pokonała wojska wierne rządowi i przywróciła
władzę absolutną Ferdynanda VII, który zaprowadził system rządzenia jeszcze bardziej zacofany i

okrutny niż to było przed 1820r.
–

Wydarzenia w Hiszpanii ułatwiły szerzenie się ruchu niepodległościowego w Ameryce. W

1820r. Wybuchło ponownie powstanie w Meksyku. Na stronę powstańców przeszedł tu i opierając
się na armii i Kościele ogłosił się w 1821 r. cesarzem jako Augustyn I (1821-1823) ambitny oficer
Iturbide
–

1821r. - niepodległość ogłosiła Nikaragua, Honduras, Kostaryka, Gwatemala, Salwador, a

Panama połączyła się z Wielką Kolumbią.
–

Panowanie hiszpańskie ograniczyło się do Peru, którego wicekról potrafił zorganizować

znaczną armię złożoną przeważnie z Indian. W bitwie pod Ayacucho (w Peru na południowy
wschód od Limy) 9 grudnia 1824r. Gen. Antoni Sucre złamał wojska hiszpańskie. Bitwa ta
rozstrzygnęła ostatecznie o niepodległości Ameryki Południowej.
–

Bolivar i wielu ambitnych Wenezuelczyków pragnęło zjednoczenia całej hiszpańskiej

Ameryki, ale zjednoczenie okazał się niewykonalne, dlatego że w Ameryce nie było wspólnej bazy
materialnej dla takiego Zjednoczenia i brak było jednolitej klasy społecznej, która by widziała w
tym zjednoczeniu własny interes
–

Bolivier musiał się zgodzić na to, że część Peru utworzyła w 1825r. Oddzielną republikę

nazwaną ku jego czci Boliwią. Po śmierci zaś „oswobodziciela Ameryki” w 1830r. Rozpadłą się
także Wielka Kolumbia na republiki Kolumbię i Wenezuelę i Ekwador ( Panama oddzieliła się od
Kolumbii dopiero w 1903r.)
–

Najpóźniej uzyskał niepodległość Urugwaj, o który walczyły ze sobą Argentyna i Brazylia,

choć już od 1810r. Część Kreolów urugwajskich dążyła do niepodległości i ze względu na
rywalizację handlową urugwajskiego portu w Montevideo z argentyńskim portem w Buenos Aires,
przeciwna była połączeniu się z Argentyną. Dopiero w 1825r. Grupie tej udało się (wyprawa
„trzydziestu trzech”) wyzwolić kraj spod władzy Brazylii, która w 1826r. Ostatecznie zgodziła się
na jego niepodległość.
–

Przeciwko zbrojnej interwencji w Ameryce Południowej była Wielka Brytania oraz Stany

Zjednoczone.
–

Stany Zjednoczone korzystając z trudnej sytuacji Hiszpanii zmusiły ją do ustąpienia w 1819r.

Florydy, ale w stosunku do powstania w Hiszpanii zachowały neutralność. W obawie jednak, że
sama Wielka Brytania będzie czerpać korzyści handlowe z krajów południowoamerykańskich, rząd
Stanów Zjednoczonych pierwszy uznał niepodległość tych krajów, by poprzez stosunki
dyplomatyczne łatwiej nawiązać z nimi stosunki handlowe. Poza tym, licząc na to, że Święte
Przymierze wskutek protestu Wielkiej Brytanii nie będzie interweniowało zbrojnie w hiszpańskiej
Ameryce, prezydent James Monroe (1817-1825) w orędziu do Kongresu 2 grudnia 1823 r.
uroczyście proklamował zasadę, że Stany Zjednoczone nie mieszają się do spraw państw
europejskich, ale będą uważały wszelkie próby europejskie mieszania się w sprawy polityczne
państw amerykańskich lub nabywania nowych terytoriów w Ameryce za akt wrogi w stosunku do
Stanów Zjednoczonych „ Ameryka dla Amerykanów”. Doktryna Monroego była obliczona
głównie na pozyskanie sobie sympatii mieszkańców hiszpańskiej Ameryki dla Stanów
Zjednoczonych.
–

Oficjalne uznanie przez Wielką Brytanię Meksyku, Argentyny i Kolumbii w 1825r., a potem

i innych państw południowoamerykańskich, skłoniło także inne mocarstwa do pogodzenia się z ich
niezależnością. Z ogromnych swoich posiadłości kolonialnych Hiszpania ocaliła tylko wyspy Kubę
i Puerto Rico w Ameryce oraz Filipiny w Azji.

–

Od końca XVIII w. Kubę i ze względów ekonomicznych, i z powodu jej sytuacji

geograficznej pragnęły zagarnąć zarówno Stany Zjednoczone jak i Wielka Brytania. Woleli, by
wyspa należała do słabej Hiszpanii, gdy w 1836r. Królowa regentka hiszpańska Maria Krystyna
chciała sprzedać Kubę Francji, sprzeciwiła się temu zdecydowanie Wielka Brytania.
–

Na kontynencie Ameryki Łacińskiej najdłużej utrzymała związek z metropolią Brazylia. Do

tego kraju uciekł z Portugalii książę regent Jan w 1807r. W 1815r. Ogłosił on Brazylię królestwem,
które miało być połączone unią rzeczową z Portugalią. Gdy jednak w Portugalii wybuchło w 1820r.

Rewolucja liberalna i Jan VI (król od 1816) przeniósł się w obawie o tron do metropolii,
zostawiając w Brazylii syna Pedro, gdy w dodatku Kortezy Portugalskie nie chciały rozciągnąć
swobód konstytucyjnych na Brazylię, wówczas wybuchło w niej powstanie (ogłoszenie
niepodległości 7 IX 1822) Don Pedro musiał się zgodzić na konstytucję i przyjąć tytuł cesarza
Brazylii w 1822r. Wojska portugalskie zostały ostatecznie z kraju usunięte w 1825r.

AMERYKA ŁACIŃSKA W LATACH 1830-1870

•

O tworzeniu nowych państw decydowali niekiedy ambitni oficerowie i politycy zwykle

lokalne grupy feudałów albo burżuazji, kierującej się również ambicją lub względami rodowymi,
klanowymi, a czasem dorywczym, bezpośrednim interesem gospodarczym. Nie doceniano
warunków geograficznych, ekonomicznych, a w związku z tym i możliwości utrzymania
niezależności gospodarczej i politycznej. Mimo panowania wszędzie podobnej kultury i języka
państwa amerykańskie nie potrafiły stworzyć trwałej, łączącej je organizacji.
•

Brak wyrobienia politycznego u ogółu rządzących, wraz z głęboką obojętnością polityczną

niższych klas społecznych, ułatwiały ambitnym jednostkom zagarnianie władzy i ustawiczne
zmiany ustroju politycznego. Caudillismo (caudillo-wódz) było i jest w dziejach Ameryki
Łacińskiej zjawiskiem stałym, mającym dawną tradycję. Na własną rękę działali zwykle wielcy
konkwistadorzy w XVI w., władzę niemal absolutną mieli często wicekrólowie i intendenci
hiszpańscy.
•

Na tłe ogólnej obojętności politycznej mas mieszkańców kraju, ambitny oficer, który potrafił

zapewnić sobie poparcie armii, mógł prawie zawsze chwycić władzę w państwie i zmusić parlament
do wybrania go na prezydenta, ale władzę piastował tak długo, dopóki nie obalił go inny caudillo,
np. Kolumbia w latach 1830-1870 miała 14 prezydentów, Wenezuela -18, Peru-16, Kostaryka i
Nikaragua po 20. Tylko republiki mające jednolitą bazę ekonomiczno-społeczną rzadko zmieniały
szefów państwa.
•

Każdy caudillo nie działał sam, bywał niekiedy narzędziem grupy społecznej, częściej kliki,

kierującej się przede wszystkim osobistym interesem. Dla utrwalenia swej władzy niektórzy
„wodzowie” przeprowadzali nawet liberalne konstytucje i postępowe reformy.
•

Ludność pragnęła niekiedy nadejścia nowego dyktatora.

•

Caudillismo miało ogromnie ujemne znaczenie w amerykańskim życiu politycznym,

podtrzymywało bowiem niepewność sytuacji politycznej, sprzyjało tendencjom absolutystycznym
„wodzów”, często półinteligentów, utrwalało ich zależność od klik i kapitałów obcych, nieliczenie
się z wolą społeczeństwa, a w związku z tym brak wyrobienia politycznego i poczucia
odpowiedzialności za państwo.
•

Walki o władzę i zmiany form rządów pozostawały często w związku z zaciętymi walkami

„liberałów” z „katolikami”. Liberałowie rekrutowali się głównie spośród burżuazji, związanej
zwykle z obcym, przeważnie francuskim i angielskim kapitałem, dążącej poprzez reformy
społeczne do zwiększenia liczby tanich robotników. „Katolikami” nazywano konserwatystów,
którzy opierali się reformom społecznym, a w walce o obronę istniejącego stanu rzeczy chętnie
wysuwali hasło obrony religii i Kościoła
•

Brazylia nie przeszła rewolucji, zdobyła niepodległość bez walki i bez zrywania z

Portugalią. Cesarz Pedro I (1822-1831) rządził tak, jakby Brazylia była w dalszym ciągu kolonią,
co wywołało niezadowolenie wśród Kreolów, że musiał w 1831 r. abdykować. Długie panowanie
jego syna Pedro II (1831-1889, od 1840 pełnoletni) zaoszczędziło krajowi tych wstrząsów, przez
jakie przechodziły inne państwa południowoamerykańskie. Dzięki rosnącemu eksportowi bawełny,
cukru i kawy Brazylia stale potrzebowała rąk do pracy, Indian bowiem do niej nie używano. W
latach 1831-1851 sprowadzono do kraju ok miliona Murzynów niewolników. Przybywało też już od
1816 r. wielu białych z Europy, w latach 1840-1889 przybyło ich 800 00. Brazylia była krajem
konstytucyjnym, ale tylko niewielka liczba mieszkańców mogła wybierać członków izby
deputowanych, od której zależał rząd. Krajem rządziły właściwie dwie grupy oligarchiczne : wielcy

właściciele ziemscy (fazendeiros) (należał do tej grupy cesarz i Kościół) i bogata burżuazja .

•

Kraje hiszpańskie na kontynencie amerykańskim można podzielić na pięć grup: Meksyk,

Ameryka Środkowa, Kolumbia i Wenezuela, państwa nad Oceanem Spokojnym, państwa w basenie
La Plata
.
•

Meksyk – Cesarza Augustyna I obalili w 1823r. Dawni oficerowie powstańczy i utworzyli

republikę federacyjną, która natrafiała na ogromne trudności wskutek walk politycznych Kreolów z
Metysami i katolików z liberałami oraz wskutek intryg Wielkiej Brytanii, która chciała uzależnić
gospodarczo od siebie kraj, mający opinię bardzo bogatego. Co parę lat następowały rewolty,
dokonywane na przemian przez kreolskich konserwatystów katolickich lub przez liberałów, zwykle
Metysów. Korzystając z tego Stany Zjednoczone objęły w posiadanie w latach 1846-1848 połowę
terytorium meksykańskiego. Dopiero jednak po obaleniu dyktatury Antoniego de Santa Anna
(Santana) w 1855r. W Meksyku zaczął się tzw. okres reformy, gdy do władzy doszli znów liberalni
Metysi, których głównym przywódcą był Indianin Benito Juarez. Przeprowadzone przez niego w
1856r. Prawo Lerdo, zabraniające Kościołowi posiadania dóbr ziemskich, i konstytucja z 1857r.
Wprowadzające rozdział Kościoła od państwa, wywołały wśród kleru i części katolików ogromne
oburzenie, które znalazło swój wyraz w formie otwartego powstania. Na skutek tego nowe prawa
Lerdo z 1859r. Wprowadziły całkowitą konfiskatę własności kościelnej (z wyjątkiem świątyń),
zamknięcie klasztorów i śluby cywilne. Wojska rządowe niszczyły kościoły i rozstrzeliwały
duchownych. Ale Juarez (wybrany w maju 1858) nie mógł opanować trudnej sytuacji finansowej,
w dodatku zaś Wielka Brytania, Francja i Hiszpania wystąpiły z żądaniem odszkodowania za straty
materialne swoich obywateli. . Gdy Juarez zawiesił spłatę długów zagranicznych, państwa te
wysłały do Meksyku w styczniu 1862r. Swe ekspedycje zbrojne i zajęły port Veracruz.
•

Na mocy ugody w Soledad Anglicy i Hiszpanie powstrzymali się od dalszej akcji, ale

Napoleon III, pod wpływem finansistów francuskich i żony, postanowił stworzyć w Meksyku
państwo, będące przeciwwagą w stosunku do Stanów Zjednoczonych, oparte na Francji.
•

Wyprawa wojskowa francuska gen. Foreya, entuzjastycznie przyjmowana przez kler i

katolików, zdobyła stolicę kraju Meksyk.
•

Gen. Forey zwołał zgromadzenie notablów, prawie wyłącznie konserwatystów, ci zaś 10

lipca 1862 r. proklamowali monarchię i koronę cesarską ofiarowali wskazanemu przez Napoleona
III bratu cesarza Austrii Maksymilianowi.
•

Cesarz Maksymilian pod wpływem żony Charlotty, córki króla belgijskiego Leopolda I,

chcąc zjednać sobie popularność w Meksyku, gotów był pogodzić się z dokonanym już faktem
rozsprzedaży dóbr kościelnych i z wolnością wyznań oraz zawrzeć konkordat, ale to wywołało
ostry sprzeciw papieża Piusa IX i wyższego kleru meksykańskiego. Zwalczany przez
konserwatywny kler i przez republikanów, podkopywany przez intrygi Bazaine'a Maksymilian
mógł liczyć tylko na poparcie Francji
•

w lutym 1867 r. opuściły Meksyk ostatnie oddziały francuskie. Maksymilian został

schwytany przez republikanów i rozstrzelany 19 czerwca 1867 r. w Queretaro. Jego żona Maria
Charlotta, będąca wówczas we Francji w celu uzyskania pomocy dla męża, na wiadomość o jego
śmierci dostała pomieszania zmysłów. W Meksyku ponownie na prezydenta wybrano Juareza (zm.
1872)
•

wyprawa meksykańska była kompromitacją Napoleona III. Francja straciła kilka tysięcy

ludzi, nic w zamian nie osiągając, a nawet przekreślając swoje wpływy w Ameryce.

•

Kraje Ameryki Środkowej, które w 1823r. Utworzyły federację pod nazwą Stany

Zjednoczone Ameryki Środkowej, jednak nie utrzymał się ten twór.
•

5 republik środkowoamerykańskich były w nieustanej walce ze sobą.

•

Brytyjski punkt oparcia w Ameryce Środkowej, Honduras Brytyjski (dziś Belize),

odstąpiony w 1815 r. Hiszpanii, wolny w 1821, przyłączył się ponownie do Wielkiej Brytanii i
został rozszerzony kosztem Gwatemali. W 1862 r. został uznany jako kolonie brytyjska.

•

W 1855r, do Nikaragui przybył z garścią ludzi 32 letni awanturnik amerykański William

Walker, finansowany przez kapitalistów ze Stanów Zjednoczonych, opanował stolicę i kazał się
wybrać na prezydenta. Miał zamiar złączyć państwa środkowoamerykańskie i przywrócić handel
Murzynami. Stany Zjednoczone uznały władzę Walkera, ale przeciwstawiały się państwa
środkowoamerykańskie, a opór przeciwko niemu skutecznie podniecała Wielka Brytania. W 1857 r.
jego wyprawa morska została zatrzymana przez flotę brytyjską. Wydany władzom Honduras został
skazany na rozstrzelanie w 1860r.

•

Kraje na północy, w których zaczęła się walka niepodległościowa przeciwko Hiszpanii, były

najmniej indiańskie. Przeważali tu biali i Metysi. W Wenezueli było kilka procent Murzynów

•

Nazwa ku czci „odkrywcy” Ameryki Kolumbia stale zmieniała nazwę, co pozostawało w

związku z ustawicznymi w tym państwie walkami wewnętrznymi. Dzięki eksportowi złota, srebra i
kawy istniała tu również dość silna burżuazja. Bogota była uważana za Ateny Ameryki Łacińskiej.
Burżuazja, zbierająca się w licznych lożach masońskich, wyznająca liberalizm, była w ciągłej walce
z latyfundystami i popierającym ich klerem. Ponadto w Kolumbii istniał zawsze silny konflikt
między poszczególnymi prowincjami, który wynikał stąd, że Hiszpanie złączyli siłą na początku
XVIw. Obszary zamieszkane przez rózne plemiona indiańskie odmiennej kulturze. Po 1839 r.,
jedność utrzymywał przy pomocy siły dyktator gen. Francisco Santander (1832-1837), popierany
przez konserwatystów, ale po rozłamie wśród nich w 1849r. Władzę chwycili liberałowie, którzy
przeprowadzali zniesienie niewolnictwa, wprowadzili głosowanie powszechne do parlamentu i sądy
przysięgłych, ale nie potrafili utrzymać jedności kraju.
•

W 1858r. Kolumbia stała się związkiem ośmiu luźno związanych ze sobą państw pod nazwą

Konfederacja Granadyjska
•

z trudem w 1863r. Udało się liberałom przywrócić trwały związek pod nazwą Stany

Zjednoczone Kolumbii, do tej pory państwo nosiło nazwę potoczną Nowa Granada.
•

Przez cały okres od 1830r. Liberalizm w Kolumbii był silniejszy niż w innych krajach

Ameryki Łacińskiej, dlatego też stale toczyła się tu walka z konserwatystami i z klerem.
•

Konstytucja z 1832r. Wprowadziła rozdział Kościoła od państwa. Walkę z Kościołem

podjął w 1849 r. prezydent Jose Lopez oraz w 1863r. Dyktator Tomas de Mosquera (1862-1864)



•

Wenezuela zwana „Francją Ameryki”, silny był tam liberalizm, ale mimo to do 1831r.

Rządzili tu stale dyktatorzy, np. Metys Jose Paeza ( 1831-1847), który domagał się skazania
Bolivara na wygnanie, posądzając do o tendencje Monarchiczne. Paeza obalili bracia Monagas,
którzy doprowadzili kraj do anarchii; od 1857r. Anarchia przeszła w stan chronicznej wojny
domowej, której położył kres dyktator Antonio Guzman Blanco w 1870r

•

Caudillos rządzili także w Ekwadorze. Był to kraj rolniczy, w większości indiański, mający

nieliczną, ale za to bardzo radykalną burżuazję w miastach
•

walki obozu konserwatywno-klerykalnego z liberalnym była bardzo ostra

•

Prezydent Vincente Rocafuerte (1835-1839) został obalony tylko za prośbę stosowania

tolerancji religijnej
•

program liberalny wysunął dyktator Jose Urbina (1851-1856) m.in. znosząc niewolnictwo

(1852), wprowadzając bezpłatne nauczanie w szkołach początkowych i usuwając z kraju jezuitów.
•

Dyktator Gabriel Garcia Moreno (1859-1865 i 1869-1875) wprowadził rządy

teokratyczne. Konstytucja z 1869r. Przyznała prawa polityczne tylko katolikom, całe szkolnictwo
zostało poddane klerowi katolickiemu, który miał także cenzurę nad prasą i widowiskami. Z
powodu swego konserwatyzmu i zwalczania wszelkiej krytyki Garcia Moreno był znienawidzony
przez liberałów, a w 1875r. Został zamordowany

•

Boliwia

•

rządzili z reguły dyktatorzy, zdobywając władzę na drodze zamachów zbrojnych

•

Ambitny caudillo gen. Andres Santa Cruz (1829-1839) chciał stworzyć w środku Ameryki

Południowej wielkie państwo związkowe, proklamując po pokonaniu Peru federację boliwińsko-
peruwiańską w 1835r. Chile zaczęło wojnę z Boliwią
•

po obaleniu dyktatora Manueala Belzu (1848-1855), dzieje Boliwii to okres tyranii lub

anarchii

•

wpływy hiszpańskie najdłużej utrzymały się w Peru

•

Kreole byli lojalni wobec metropolii.

•

Ciemni, żyjący na ogół w nędzy, zatrzymanie w swym rozwoju kulturalnym Indianie

peruwiańscy byli w XIXw. Elementem biernym
•

Peru oderwało się od Hiszpanii, ale rząd hiszpański nie chciał uznać niepodległości tego

kraju
•

mimo wiekowej niewoli Indianie peruwiańscy najdłużej zachowali przywiązanie do

Hiszpanii.
•

Kraj najbogatszy z amerykańskich w złoto i srebro miał w XIX w. ogromną większość

mieszkańców nędzarzy
•

XIX w. jednak sytuacja ekonomiczna Peru zaczęła się poprawiać dzięki pokładom guano na

wyspach Chincha i na wybrzeżu oraz w mniejszym stopniu dzięki ekspoloatacji saletry na południu.
Dla elity peruwiańskiej zaczął się okres dobrobytu, do czego przyczynił się zręczny i energiczny
dyktator Ramon Castilla (1845-1851 i 1855-1863), Indianin z pochodzenia. Ale w kraju
głodujących milionów Indian, masami chorującymi na gruźlicę, brak było ludzi do pracy przy
eksploatacji guano, a nawet do pracy na plantacjach bawełny. Za pośrednictwem Portugalczyków
zaczęto sprowadzać z wyspy Makau kulisów Chińczyków. Większość ich Portugalczycy
pozyskiwali przemocą albo podstępem. Do Peru przywieziono ok 85 000 Chińczyków, traktując ich
niemal jak niewolników.
•

Budowano drogi bite, tunele, mosty, koleje żelazne, ale zarazem marnotrawiono ogromne

pieniądze. Bezplanowość gospodarki publicznej i demoralizacja życia politycznego doprowadziły
po 1870 r. do kryzysu gospodarczego

•

decyzja Santo Domingo w 1861r. Przyłączenia się do Hiszpanii i utworzenie w Meksyku

związanego z Francją cesarstwa zachęciło rząd hiszpański w 1862 r. do podjęcia próby
przywrócenia panowania hiszpańskiego w Ameryce. Wyzyskano drobne nieporozumienie
finansowe z Peru i 1 1861r. Za pomocą floty wojennej zajęto część wysp Chincha. Nastąpił protest
Stanów Zjednoczonych i Chile, na co Hiszpania odpowiedziała blokadą wybrzeża chilijskiego.
•

Utworzyła się antyhiszpańska koalicja Chile, Boliwii, Ekwadoru i Peru ( 1865). choć wojnę

na morzu prowadziła właściwie tylko Chile.
•

W 1868r. W Hiszpanii wybuchła rewolucja, ale dopiero w 1871r. Hiszpania zrzekła się

swych pretensji do Peru.

•

Chile

•

kraj ostrych kontrastów między białymi i Indianami, między latyfundystami i żyjącymi w

nędzy chłopami indiańskimi, między elitą złożoną z Kreolów, a pozbawioną niemal zupełnie praw
politycznych olbrzymią większością złożoną z Indian.
•

Chile najrzadziej zmieniało konstytucję i najmniej miało prezydentów ( od 1831 do 1871

tylko 4 ), wszyscy w dodatku umarli własną śmiercią
•

w 1833r. Dyktator konserwatysta Joaquin Prieto przeprowadził konstytucję, która przetrwała

do 1925r.
•

W latach czterdziestych XIX w. zaczął się w Chile ogromny rozwój górnictwa (miedź,

srebro, węgiel). Pierwszymi organizatorami byli głównie cudzoziemcy m.in. były uczestnik
powstania listopadowego prof. Ignacy Domeyko, świetny geolog i mineralog, właściwy twórca

szkolnictwa chilijskiego.
•

Chile stało się najbogatszym krajem południowoamerykańskim, miało dobrze rozwiniętą

sieć kolejową i liczną flotę handlową.

•

Dorzecze La Platy-Parany uchodziło na początku XIX w. za najbogatszy kraj w Ameryce

Południowej. Buenos Aires było żywym ogniskiem kulturalnym, wiążącym Amerykę Południową z
Europą i z Ameryką Północną.
•

Z Buenos Aires wyszedł ruch niepodległościowy antyhiszpański. Ogarnął on całe dorzecze,

w 1818r. Utworzono państwo Zjednoczone Prowincje La Plata ( dzisiejsza Argentyna, Boliwia,
Paragwaj i Urugwaj), ale była to decyzja słowna, która nigdy nie weszła w życie.
•

Lata 1826-1831 to okres anarchii w Argentynie, która dzieliła się wówczas na parę

zwalczających się republik. Na czele każdej stał inny caudillo. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1835r.
Dyktatorem został dawny gaucho (tzn. pilnujący stada w pampasach), potem wielki właściciel
ziemski i wreszcie gubernator prowincji Argentyny, półanalfabeta płk Juan Manuel de Rosas.
Mając poparcie arystokracji i kleru katolickiego, przy pomocy oddziałów zbrojnych złożonych z
gauchos i Murzynów zjednoczył Argentynę w jedno scentralizowane państwo. Zrobił to jednak przy
pomocy drakońskich środków, łamiąc okrutnie wszelki opór i tępiąc wszelką krytykę swej osoby.
Policja jawna i tajna organizacja policyjna (mazorca) tysiącami więziły, torturowały i mordowały
ludzi. Portrety dyktatora noszono na procesjach kościelnych wraz z obrazami religijnymi. Mniej
szczęścia miał w polityce zagranicznej. W 1833r. Wielka Brytania zagarnęła Falklandy. Przez cały
czas swych rządów Rosas toczył wojnę z Urugwajem, do którego uciekali unitaryści i przeciwnicy
dyktatury argentyńskiej. Flota argentyńska blokowała Montevideo, ale to narażało na straty Francję
i Wielką Brytanię, toteż odpowiedziały blokadą ujścia La Platy (do 1828r).
•

Z trudności de Rosasa skorzystało Chile zajmując wyspy wokół Cieśniny Magellana.

•

Dopiero powstanie pod wodzą (dyktator-1852-1860) i klęska pod Monte Caseros w 1852 r.

zmusiły de Rosasa do ucieczki do Anglii
•

Legenda o de Rosasie przetrwała aż do XX w.

•

Po ustąpieniu de Rosasa zaznaczyły się znowu tendencje federalistyczne, a Buenos Aires

Wystąpiło nawet (1852 r.) z federacji, tworząc nowe państwo.
•

Stolicą Argentyny stała się Parana

•

w 1862r. W bitwie pod Pavon, ostatniej bitwie o jedność Argentyny, zwyciężył gubernator

Buenos Aires, Batolome Mitre (dyktator 1860-1868). Dopiero wówczas Argentyna zaczęła się
stawać jednym z najsilniejszych państw południowoamerykańskich, choć nadal nie mogła
powstrzymać ekspansji Chile na południu ani uzależnić od siebie Urugwaju.

•

Urugwaj (nazwa oficjalna Republica Oriental del Uruguay) utrzymał swą niepodległość

głównie dzięki rywalizacji argentyńsko-brazylijskiej, choć płacił za nią drogo stałą anarchią
podsycaną przez tych sąsiadów, a nawet wojną domową.
•

Najdłuższy okres anarchii, zwany „wielką wojną” trwał od 1839 do 1852 r. Formalnie była

to walka zwolenników obalonego w 1838 r. prezydenta Manuela Oribe („biali”, od białej odznaki
na kapelusz”) ze zwolennikami jego następcy, gen. Fructuoso Rivera (colorados, kolorowi – od
opaski barwnej na ramieniu).
•

„kolorowi” reprezentowali później głównie gauchos i Indian

•

Paragwaj

•

zależny był od rywalizacji sąsiadów

•

W Paragwaju Indianie Guarani stali wyżej pod względem kulturalnym od Indian sąsiadów.

•

Do początku XIX w. kraj był zależny od wicekrólestwa La Platy.

•

Gdy do Paragwaju przyszła wiadomość o abdykacji pracowitego króla hiszpańskiego i

obowiązku nieuznawania uzurpatora Bonapartego, rada miejska (cabildo) w Asunción utworzyła
rewolucyjną juntę ( związek ), ta zwołała kongres ogólnokrajowy, obradujący w czerwcu 1810 r. na

którym uchwalono niezależność i od Hiszpani i od Buenos Aires.
•

Junta rewolucyjna Argentyny również wypowiedziała posłuszeństwo metropolii.

•

W maju 1811 r. Paragwaj wystąpił ze Zjednoczonych Prowincji La Plata.

•

Głównym inspiratorem uchwały o niepodległości był prawnik z Asunción dr Jose

Gasparo Tomas Rodriguez de Francia, dzięki niemu też kongres przedstawicieli kraju, zwołany
do Asunción, uchwalił w październiku 1813, że Provincia del Paraguay będzie się odtąd zwała
Republica del Paraguay. W 1813 r. Francia został kosulem, a w 1816r. Dożywotnim dyktatorem
i władzę sprawował aż do śmierci w 1840r.
•

Dr Francia rozwiązał wszystkie cabildos, nie zwoływał kongresu, ale wprowadził równość

wszystkich wobec prawa, pozbawiając Kreolów wszelkich przywilejów. Również i kler pozbawił
znaczenia politycznego. Skasował św. inkwizycję, znosił klasztory, sam mianował proboszczów,
sprzadał majątki kościelne, przeznaczając fundusze uzyskanie na budowę szkół i na armię, czyniąc
z Paragwaju „Prusy Ameryki Południowej”
•

Bezinteresowny, wrażliwy na krzywdę, już za życia otoczony kultem niemal religijnym,

postawił sobie ambitny cel: uczynienie z Paragwaju silnego państwa demokratycznego. Zmierzał do
tego drogą twardych rządów dyktatorskich. Utrzymał niepodległość Paragwaju, uczynił z
Paragwaju pierwsze i zarazem jedyne w XIX w. państwo amerykańskie, z którym Metysi i Indianie
byli pełnoprawnymi obywatelami, jedyne w Ameryce Południowej państwo prawdziwe
demokatyczne.
•

Ujemną stroną polityki dr. Francii było izolowanie kraju od wpływów zewnętrznych.

Paragwaj zwano nawet „Chinami Ameryki”
•

Następcą dr. Francii był jego siostrzeniec Carlos Antonio Lopez (dyktator 1844-1862 ale

już od 1861 r. konsul), który odstąpił od zasady, że tylko państwo może zajmować się handlem
zagranicznym i upaństwowił ziemie gminne indiańskie, wydzierżawiając je jednak zaraz chłopom.
Zaczęła dzięki temu powstawać klasa swoistej burżuazji kupieckiej i warstwa bogatych chłopów.
Mimo tego, Paragwaj posiadał już silną świadomość narodową. Tylko dzięki temu Paragwaj mógł
stoczyć ciężką walkę o niepodległość
•

Walkę tę sprowokował dyktator Francisco Solano Lopez (1862-1870, syn poprzednika),

który – licząc na armię paragwajską – chciał zapewnić swemu państwu odpowiednią swobodę w
korzystaniu z ujścia La Platy do oceanu i dlatego zaczął niebacznie wojnę z popierającą w
Urugwaju stronnictwo „kolorowych” Brazylią, a chcąc interweniować w Urugwaju wysłał armię
przez terytorium argentyńskie. To sprawiło, że Brazylia i Urugwaj zawarły przymierze skierowane
przeciwko Paragwajowi, finansowane przez Anglię. Przeciwko temu trójprzymierzu bardzo
energicznie zaprotestował rząd peruwiański, zapowiadając, że nie dopuści do tego, by z Paragwaju
uczynić „amerykańską Polskę”. Protestowała także Kolumbia i Chile , ale mimo to wojna toczyła
się w latach 1864-1870.
•

Po paru początkowych sukcesach Lopez zaczął ponosić klęski, wojska sprzymierzonych

wkroczyły do Paragwaju. W wojnie tej zginęło (90 % ludności męskiej Paragwaju, a w ogóle z
przeszło 500 000 mieszkańców ocalała mniej niż połowa i to przeważnie kobiety i dzieci.
•

Paragwaj stracił część swego terytorium, przez lat 10 był okupowanie przez najeźdźców i

zaczął zmieniać swą strukturę społeczną upodabniając się do krajów sąsiednich
•

Wojna ta miała znaczenie ogólnoamerykańskie, bo w jej następstwie powstał później

konflikt graniczny z Argentyną,a potem z Boliwią. W obu interweniowały Stany Zjednoczone i inne
państwa.


•

Hiszpania utrzymała swe panowanie tylko na wyspach amerykańskich z wyjątkiem Santo

Domingo. Zachodnia część tej wyspy, zwana Haiti, należąca od 1697r. Do Francji, wolna od 1803r,
była widownią stałych, często krwawych walk Murzynów z Mulatami, które doprowadziły do
utworzenia w 1808r. Dwóch państw, murzyńskiego i mulackiego. Część wschodnia, przy której
pozostała nazwa hiszpańska Santo Domingo, po przejściowych w latach 1795-1806 rządach
francuskich, wróciła pod panowanie Hiszpanii, ale w 1821 r. oddzieliła się od niej i utworzyła

republikę.
•

W 1820 r. zjednoczył z powrotem mulacką i murzyńską część Haiti Mulat Jean Pierre

Boyer (prezydent 1818-1843), a w 1822 połączył je z Santo Domingo. Ale jedność państwowa
wyspy nie utrzymała się długo z powodów ekonomicznych i kulturalnych: W Haiti przeważało
rolnictwo i język francuski, w Santo Domingo pasterstwo i język hiszpański, poza tym większość
mieszkańców Haiti stanowili Murzyni, w Santo Domingo zaś Mulaci i biali.
•

Gdy w Haiti zaczęły się rozruchy Murzynów przeciwko Mulatom, W Santo Domingo

wybuchło w 1843 r. powstanie, na czele którego stanął bogaty hodowca Pedro Santana (dyktator
1844-1861 z przerwami), w 1844 proklamowano republikę, która miała się odtąd nazywać
Dominikana. W obawie przed wpływami z Haiti rządzący w Dominikanie wielcy właściciele
ziemscy i hodowcy przeprowadzili przyłączenie się jej do Hiszpanii w 1861r. Wywołało to
natychmiast protesty Haiti i innych państw południowoamerykańskich, w Dominikanie zaczęły się
rozruchy, w 1865 r. ponownie została ogłoszona niezależną republiką.
•

W Haiti po oddzieleniu się Santo Domingo władzę znowu przyjęli Murzyni.

•

Wybrany w 1847 r. na prezydenta Murzyn gen. Faustyn-Robespierre-Napoleon

Soulougue, wyzyskując nienawiść biedoty murzyńskiej do burżuazji inspirował w kwietniu 1847 r.
rzeź tych ostatnich w całym państwie. W 1849r. Soulouque przyjął tytuł cesarza ( Faustyn I, 1849-
1859), biorąc na za wzór Napoleona I.Soulouque otaczał się wielkim przepychem, związane z tym
marnotrawstwo pieniędzy i ogromne okrucieństwa doprowadziły w 1859 r. do powstania i
przywrócenia republiki
•

Haiti było jedynym państwem murzyńskim

•

o wpływy w Ameryce Łacińskiej od ok. połowy XIX w. zaczęły rywalizować kapitaliści

amerykańscy, rozciągając swe wpływy z początku na kraje sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi,
tj. Meksyk, państwa środkowoamerykańskie i Antyle. Przedmiotem stałego zainteresowania tych
kapitalistów były zwłaszcza kolonie hiszpańskie Puerto Rico i Kuba, eksportujące cukier do Stanów
Zjednoczonych. Kuba była w dobrej sytuacji gospodarczej, stale spowadzała niewolników
murzyńskich i wolnych najemników, m.in. Hindusów i Chińczyków. Popierano zatem na Kubie
ruch oporu przeciwko rządowi hiszpańskiemu w nadziei, że wolna Kuba stanie się z konieczności
zależna od Stanów Zjednoczonych
•

w 1854 r. rząd amerykański formalnie zaproponował Hiszpanii, by sprzedała swą wyspę.

Zebrani związku z tą sprawą w Ostendzie trzej przedstawiciele Stanów Zjednoczonych przy
rządach Wielkiej Brytanii, Francji i Hiszpanii, uchwalili na ten temat deklarację, przesłaną z
Akwizgranu sekretarzowi stanu Williamowi Marcy 18 października 1854 r.
•

do kupna Kuby mimo podwyższonej ceny ( 130 000 000 dolarówm, w 1848 r. dawano tylko

100 000 000) nie doszło, ale akcji zbrojnej nie podjęto w obawie, że Hiszpania zostanie poparta
przez Wielką Brytanię, choć wielu Kubańczyków, nie licząc na to, by Hiszpania chciała zmienić
swój system rządów, było gotowych do powstania i przyłączenia swego kraju do Stanów
Zjednoczonych. Powstanie to wybuchło w 1868r. W ślad za rewolucją w Hiszpanii. Rząd
powstańczy, na czele którego stał Carlos Manuel de Cespedes, proklamował zniesienie
ekorolnictwa i tolerancję religijną. Cespedes i wielu działaczy kubańskich pragnęło, by Kuba
weszła w skład Stanów Zjednoczonych jako jeden ze stanów, mimo to nie poparły one zbrojnie
powstania i nawet nie przyznały Kubie praw strony wojującej, obawiając się w dalszym ciągu
ewentualnej interwencji ze strony Wielkiej Brytanii. Ograniczono się tylko do zaproponowania
rządowi hiszpańskiemu uznania niepodległości Kuby w zamian za odszkodowanie, którego wypłata
miała być zagwarantowana przez Stany Zjednoczone. Powstanie zakończyło się dopiero w 1878r.
Kuba pozostała jeszcze pod władzą Hiszpanii.