TROCH

Ę

O MOCY czyli czy 4x35W to

faktycznie 4x35W

Cz

ę

sto producenci samochodowych radioodtwarzaczy prze

ś

cigaj

ą

si

ę

wzajemnie w

wyposa

ż

aniu swych produktów w coraz mocniejsze ko

ń

cówki mocy. Zacz

ę

ło si

ę

od 4x20W,

potem nagle 4x30W, 4x35W, a teraz nawet 4x45W mocy w naszych odtwarzaczach. Wcale nie

ż

adko słyszy si

ę

: po co kupowa

ć

wzmacniacz, skoro moje radio ma a

ż

4x35W? Sprawd

ź

my, ile

prawdy kryje si

ę

w szumnych sloganach, przetestujmy prawdziwo

ść

podawanych danych.

Słowem troch

ę

fizyki dla ciekawskich. WARTO POCZYTA

Ć

!!!

Zaczniemy od przyj

ę

cia pewnych istotnych zało

ż

e

ń

, potrzebnych do dalszych rozwa

ż

a

ń

:

ustalamy napi

ę

cie zasilania (U) na pokładzie naszego auta na 12V czyli U=12V; kolejnym

parametrem b

ę

dzie oporno

ść

gło

ś

nika (R) standardowo wynosz

ą

ca 4 Ohm, czyli R=4 Ohm.

Wi

ę

kszo

ść

z nas oczekuje przede wszystkim od kupowanego odtwarzacza jak najwi

ę

cej mocy.

Praktycznie jest to pierwsze pytanie zadawane przez kupuj

ą

cego sprzedawcy. "Jakie to radio jest

mocy". Producenci ju

ż

dawno zauwa

ż

yli t

ą

tendencj

ę

i rynek p

ę

ka w szwach od urz

ą

dze

ń

o mocy

4x30W i wi

ę

cej. Tymczasem wystaczy zastosowa

ć

zwykłe Prawo Ohma aby zbada

ć

,

ż

e

TO CO TERAZ NAST

Ą

PI PRZECZYTAJCIE ZE SZCZEGÓLN

Ą

UWAG

Ą

...

Nat

ęż

enie płyn

ą

cego w naszym przykładzie pr

ą

du (I) mo

ż

na obliczy

ć

jako

I = U / R

, czyli

I = 12 V /

4 Ohm = 3A

ampery (A), wobec czego ze słynnego ju

ż

WZORU MOCY mo

ż

emy

ś

miało obliczy

ć

moc odbiornika

P = U x I

, czyli

P = 12 V x 3 A = 36 W

watt (W). Co zatem - zatem nasze radio

mo

ż

e odda

ć

maksymalnie

36 W

mocy - i w

ż

aden sposób wi

ę

cej !!! Fizyki nie da si

ę

oszuka

ć

!!!

Co najciekawsze - to jeszcze nie koniec.

Nasz odbiornik, tak jak ka

ż

dy inny przetwornik energii

cz

ęść

przetwarzanej energii MUSI odda

ć

na straty nie b

ę

d

ą

c urz

ą

dzeniem idealnym

. Straty to głównie

ciepło, które ka

ż

dy mo

ż

e poczu

ć

dotykaj

ą

c obudowy radia graj

ą

cego jaki

ś

czas. Straty z tego tytułu to

najcz

ęś

ciej około 1/3 (słownie: jedniej trzeciej). Czyli z wyliczonych 36W, po zredukowaniu o jedn

ą

trzeci

ą

, pozostaje nam

24W

.

Niestety, to nie wszystko. S

ą

jeszcze inne straty. Radio nie jest bowiem prostym elementem

grzewczym - składa si

ę

z wielu elementów nigdy nie osi

ą

gaj

ą

cych sprawno

ś

ci 100%. Wi

ę

kszo

ść

elementów elektronicznych (dotyczy to zwłaszcza tranzystorów mocy) drastycznie traci sprawno

ść

wraz ze wzrostem temperatury. Niektóre elementy s

ą

w stanie znie

ść

maksymalne obci

ąż

enie

chwilowo - nie stale. Dlatego te

ż

trzeba ogranicza

ć

ich obci

ąż

alno

ść

. Nie wnikaj

ą

c w dalsze szczegóły

charakterystyk elementów elektronicznych nale

ż

y przyj

ąć

,

ż

e wszystko to przynosi kolejne straty,

zmniejszaj

ą

c uzyskane wcze

ś

niej 24W o kolejn

ą

1/3. W efekcie uzyskujemy realn

ą

(czytaj:

PRAWDZIW

Ą

) moc około

14-16 W !!!

I na prawd

ę

ni da si

ę

wycisn

ąć

nic wi

ę

cej !!!

Zwró

ć

cie uwag

ę

,

ż

e do naszych rozwa

ż

a

ń

przyj

ę

li

ś

my warunki idealne. Brak problemów z

zasilaniem czy stał

ą

oporno

ść

gło

ś

nika. Nasz wynik jest zatem warto

ś

ci

ą

szczytow

ą

.

Na potwierdzenie - dowód naszych rozwa

ż

a

ń

przytaczam fragment testu radioodtwarzacza CDX C

880R firmy SONY z najnowszego wydania magazynu AutoHiFi.

Producent podaje moc swojego

urz

ą

dzenia na poziomie 4x45W! W laboratorium mierzona jest zawsze moc ci

ą

gła przy 4 omach

i wynosi ona 4x13W!

Sk

ą

d zatem bior

ą

si

ę

warto

ś

ci podawane przez

producentów?

Bior

ą

si

ę

z ró

ż

nych definicji poj

ę

cia MOC, a raczej z ich braku. W swych pomiarach

producenci zapewniaj

ą

bowiem urz

ą

dzeniu jak najlepsze warunki pracy sprzyjaj

ą

ce "podbijaniu" mocy.

Zaliczy

ć

do nich mo

ż

na pomiar przy napi

ę

ciu 14.4 V (w instalacji samochodowej praktycznie nie

spotykane) czy zwi

ę

kszony próg poziomu wyst

ę

powania zniekształce

ń

(nie do przyj

ę

cia w

rzeczywisto

ś

ci).

Trzeba przyzna

ć

,

ż

e podawana przez producentów warto

ść

45W na kanał eksponowana wielkimi

cyframi cz

ę

sto opatrzona jest opisem

moc maksymalna

(co prawda dopiero w instrukcji).

ś

adko

podawana jest (je

ś

li ju

ż

to małymi cyferkami)

moc nominalna ci

ą

gła albo sinusoidalna

. Czym ró

ż

ni

ą

si

ę

zatem te poj

ę

cia i jak z nich korzysta

ć

? Postaram si

ę

to wyja

ś

ni

ć

.

MOC SZCZYTOWA lub PMPO

- zlepek słowny b

ę

d

ą

cy w zasadzie chwytem reklamowycm nie

maj

ą

cy

ś

ADNEGO pokrycia w rzeczywisto

ś

ci, a tymbardziej w normach hi-fi. Niektórzy podaj

ą

j

ą

jako

sum

ę

mocy muzycznej wszystkich kanałów (np. 4x40W=160W bomba nie?). I cho

ć

tak sumowa

ć

nie

wolno to jest to nic w porównaniu do innych czarodzieji, którzy na tajwa

ń

skim jamniku potrafi

ą

wypisa

ć

du

ż

ymi literami 1000W - warto

ść

wzi

ę

t

ą

z sufitu. Nie wolno sumowa

ć

mocy, gdy

ż

gło

ś

no

ść

d

ź

wi

ę

ku

nie jest wprost proporcjonalna do oddawanej mocy.

Zgodnie z logarytmiczn

ą

charakterystyk

ą

wra

ż

liwo

ś

ci ucha aby nat

ęż

enie d

ź

wi

ę

ku wzrosło dwukrotnie konieczne jest dziesi

ę

ciokrotne

zwi

ę

kszenie mocy !!!

Czyli od poziomu 10W dwa razy gło

ś

niej to nie 20W lecz 100W !!!

MOC MAKSYMALNA / MUZYCZNA

- maksymalna moc wyj

ś

ciowa wzmacniacza jak

ą

mo

ż

e

odda

ć

w ci

ą

gu krótkiego okresu czasu mierzonego w sekundach. Moc maksymalna / muzyczna nie

jest poj

ę

ciem precyzyjnym. Z regóły jest ona wi

ę

ksza od mocy sinusoidalnej. Zgodnie z normami hi-fi

nie jest brana pod uwag

ę

przy porównywaniu urz

ą

dze

ń

ze wzgl

ę

du na brak jednolitej definicji.

Powinna by

ć

podawana obok mocy sinus w charakterze informacji uzupełniaj

ą

cej.

MOC SINUSOIDALNA

- ci

ą

gła moc wzmacniacza zdefiniowana normami hi-fi, a mierzona przy

doprowadzeniu do jego wej

ś

cia sygnału sinusoidalnego o niezmiennym napi

ę

ciu. Mierzona jest jako

moc maksymalna danego urz

ą

dzenia przy zniekształceniach nie przekraczaj

ą

cych warto

ś

ci

granicznych okre

ś

lanych przez producenta lub normy hi-fi. T

ę

warto

ść

mo

ż

na uzna

ć

praktycznie za

miarodajn

ą

warto

ść

mocy urz

ą

dzenia.

MOC CI

Ą

GŁA

- moc, jakiej wzmacniacz mo

ż

e dostarczy

ć

w sposób ci

ą

gły bez przegrzewania si

ę

i

przy minimalnych zniekształceniach okre

ś

lonych przez producenta lub normy hi-fi. Przykładaowo

niektóre normy okre

ś

laj

ą

te warto

ś

ci na czas pracy min. 10 min przy temp. otoczenia 15-30 stopni i

współczynniku zniekształce

ń

nie przekraczaj

ą

cym 1%.

Z powy

ż

szych wywodów wynika jeden wniosek: nie ma jednej i jednoznacznje definicji mocy

wzmacniacza.

I na dokładk

ę

nigdy nie wiadomo, jakimi normami posługuje si

ę

producent - hi-fi czy

własnymi (cz

ę

sto do

ść

enigmatycznymi). Niestety nie ma równie

ż

precyzyjnie okre

ś

lonych

mi

ę

dzynarodowych norm hi-fi. Najbardziej popularne to DIN 45500, IEC, IHF, FTC, EIAJ. Przykro to

mówi

ć

, ale znacznie ró

ż

ni

ą

si

ę

mi

ę

dzy sob

ą

. 30W w IEC (20Hz-20kHz, zniekształcenia 0.1%) to 33W

w IHF, 60W w FTC i 60W w EIAJ (przy zniekształceniach 10%!). Ciekawawe, co ?

PROJEKTOWANIE SYSTEMU AUDIO

1. SYSTEM PODSTAWOWY

Jest to najprostsza konstrukcja audio do zamontowania w samochodzie.

Składa si

ę

oczywi

ś

cie z dwóch niezb

ę

dnych elementów:

ź

ródła (radioodtwarzacza) oraz jednej pary

gło

ś

ników. Mimo niezwykłej prostoty konstrukcja taka jest cz

ę

sto niedoceniana - mało tego cz

ę

sto

bł

ę

dnie wykonana ! Prosz

ę

zauwa

ż

y

ć

,

ż

e na naszym schemacie gło

ś

niki znajduj

ą

si

ę

na jednym

poziomie z odtwarzaczem wyra

ź

nie sugeruj

ą

c,

ż

e umieszczono je z przodu! (drzwi b

ą

d

ź

deska

rozdzielcza). Konsekwentnie propagowa

ć

b

ę

dziemy bowiem ide

ę

tzw. frontstaging'u czyli obrazu

d

ź

wi

ę

kowego przesuni

ę

tego "przed" słuchacza - dobiegaj

ą

cego z

przodu. Bardzo cz

ę

stym bł

ę

dem monta

ż

owo-akustycznym jest

zamontowanie wył

ą

cznie gło

ś

ników z tyłu. To efekt wielu lat

"zaniedba

ń

i przyzwyczaje

ń

". Tymczasem poprawny wybór

gło

ś

ników i dobrze wykonana instalacja gwarantuje nawet w tak

prostym układzie fascynuj

ą

cy d

ź

wi

ę

k.

Odtwarzacz:

Polecamy zakup lub przesiadk

ę

na odtwarzacz CD.

Jest to według nas optymalne

ź

ródło d

ź

wi

ę

ku o bardzo dobrym stosunku jako

ś

ci do ceny. Nie

prawdziwe s

ą

opinie, i

ż

odtwarzacze pojedy

ń

czych płyt CD "skacz

ą

". Nowoczesne konstrukcje

zapewniaj

ą

bardzo dobr

ą

stabilno

ść

antywibracyjn

ą

i tylko w ekstremalnych warunkach mog

ą

zgubi

ć

ś

cie

ż

k

ę

- w praktyce zdarza si

ę

to jednak niezwykle

ż

adko. Nie do pomini

ę

cia jest fakt, i

ż

bardzo

dobre odtwarzacze mo

ż

na kupi

ć

ju

ż

w kwocie około 1200-1500 PLN, a zestaw radio+zmieniarka to

kwota minimum 1800 PLN. Rekomendacja dotyczy równie

ż

wszystkich pozostałych systemów

przedstawionych poni

ż

ej.

Gło

ś

niki:

TYLKO w tzw. zestawie (jak pokazuje schemat) - 2 gło

ś

niki nisko/

ś

redniotonowe + 2

gło

ś

niki wysokotonowe. Wył

ą

cznie taki układ zapewnia jednolity, poprawny obraz d

ź

wi

ę

kowy z

dokładnym przekazem wysokich cz

ę

stotliwo

ś

ci. Gło

ś

niki koaxialne (współosiowe) zamontowane w

drzwiach na dole nie zapewniaj

ą

dobrego odbioru najwy

ż

szych rejestrów - po prostu graj

ą

"w nogi".

Najlepszym wyj

ś

ciem jest zakup nowego zestawu gło

ś

nikowego. Dora

ź

nie pomóc mo

ż

e instalacja

dodatkowych gło

ś

ników wysokotonowych podł

ą

czonych do gło

ś

ników fabrycznych.

ZALETY:

Prosta konstrukcja, szeroki wybór komponentów, dobry d

ź

wi

ę

k.

WADY:

Brak niskiego basu,

słaba dynamika, zniekształcenia - ograniczony poziom gło

ś

no

ś

ci, kompresja d

ź

wi

ę

ku.

2. SYSTEM PODSTAWOWY ROZSZERZONY

Konstrukcja rozbudowana wzgl

ę

dem poprzedniej o

system gło

ś

ników tylnych. Jak pokazuje schemat polecamy zastosowanie z tyłu gło

ś

ników owalnych w

formacie 6x9 cala. W wi

ę

kszo

ś

ci samochodów monta

ż

tej wielko

ś

ci przetworników nie nstr

ę

cza

wielkich problemów (podnoszona tylna półka lub podszybie). Rozmiar gło

ś

ników został dobrany do

oczekiwanego charakteru brzmienia systemu. Maj

ą

one zapewni

ć

przede wszystkim znaczne

poszerzenie w dół zakresu przetwarzanych cz

ę

stotliwo

ś

ci - słu

ż

y

ć

wi

ę

c b

ę

d

ą

do budowy fundamentu

basowego. System polecany jest dla słuchaczy ceni

ą

cych jako

ść

i nie preferuj

ą

cych pot

ęż

nego basu

(mog

ą

cych "zrezygnowa

ć

" z subwoofera).

Gło

ś

niki:

Nale

ż

y wybiera

ć

konstrukcje najlepiej wył

ą

cznie niskotonowe (bez sekcji wysokotonowej)

lub tylko dwudro

ż

ne. Wycofanie wysokich tonów pozostawia obraz d

ź

wi

ę

kowy z przodu rozszerzaj

ą

c

tylko przestrzenno

ść

całego przekazu. Najlepsz

ą

propozycj

ę

stanowi

ą

gło

ś

niki o "mi

ę

kkim"

zawieszeniu - podatne. Pozwalaj

ą

one przy stosunkowo niskiej mocy radia na uzyskanie dobrego

basu.

Rozbudowa:

W celu uzyskania maksymalnie dobrego d

ź

wi

ę

ku zaleca si

ę

oprócz zamontowania

gło

ś

ników wy

ż

szej klasy podł

ą

czenie 4 kanałowego wzmacniacza. Poprawie ulegnie dynamika,

szczegółowo

ść

d

ź

wi

ę

ki oraz zniknie efekt kompresji (b

ę

dzie mo

ż

na zagra

ć

gło

ś

niej).

ZALETY:

Dobry bas, lepsza przestrzenno

ść

d

ź

wi

ę

ku.

WADY:

Pozostałe jak w systemie opisanym

wy

ż

ej.

3. MINIMUM DLA FANÓW BASU

Zestaw podstawowy rozbudowany o wzmacniacz i subwoofer. Jest

to popularny system ukierunkowany na fanów niskich cz

ę

stotliwo

ś

ci. Umieszczony z tyłu subwoofer

promieniuje wył

ą

cznie niskie cz

ę

stotliwo

ś

ci i

uzupełnia zestaw przedni. W tak
zaprojektowanym systemie trudno uzyska

ć

dobr

ą

równowag

ę

pomi

ę

dzy poszczególnymi

zakresami zwłaszcza je

ś

li chodzi o poł

ą

czenie

basu z innymi d

ź

wi

ę

kami. Dlatego polecamy

go wył

ą

cznie dla fanów niskiego uderzenia

dysponuj

ą

cych ograniczonym bud

ż

etem.

Gło

ś

niki:

Aktualne s

ą

wskazówki dotycz

ą

ce

pierwszego systemu. Poniewa

ż

gło

ś

niki

pozostaj

ą

podł

ą

czone do radia nale

ż

y wybiera

ć

konstrukcje o jak najwi

ę

kszej skuteczno

ś

ci

(podawanej przez producenta w dB) aby w ten sposób zrównowa

ż

y

ć

moc subwoofera. Mo

ż

na

zastosowa

ć

kondensatory foliowe 150mf podł

ą

czone szeregowo do kabla (+) w celu odci

ę

cia satelitów

od basu.

Wzmacniacz:

Mostkowalny wzmacniacz dwukanałowy (bridged) z wbudowan

ą

aktywn

ą

zwrotnic

ą

dla

subwoofera na cz

ę

stotliwo

ść

80 Hz.

Rozbudowa:

Aby zrównowa

ż

y

ć

d

ź

wi

ę

k mo

ż

na zastosowa

ć

dodatkowe - tylne zestawy gło

ś

nikowe

podł

ą

czone do radia. Najlepiej, aby wyró

ż

niały one tony

ś

rednie i minimalnie najwy

ż

sze co poprawi

charakterystyk

ę

brzmienia cało

ś

ci.

ZALETY:

Prosta konstrukcja, dobry - dynamiczny bas.

WADY:

Problemy z równowag

ą

d

ź

wi

ę

ku,

przednie gło

ś

niki - wady jak poprzednie systemy.

3. ZESTAW TRIMODALNY

Trudny w konstrukcji ze wzgl

ę

du na wymagania dotycz

ą

ce

poszczególnych komponentów, ale bardzo zintegrowany. Jest naturalnym rozwini

ę

ciem systemu

opisanego powy

ż

ej. Nie do pomini

ę

cia jest rewelacyjny stosunek jako

ś

ci do ceny! Głównym

elementem zestawu, bez którego nie mo

ż

e on funkcjonowa

ć

jest specjalna zwrotnica trimodalna, która

rozdziela sygnał na gło

ś

niki przednie oraz subwoofer. W skrócie zestaw pracuje nast

ę

puj

ą

co. Dwa

kanały wzmacniacza obsługuj

ą

oba gło

ś

niki z przodu. Jednocze

ś

nie mostek wzmacniacza słu

ż

y do

obsługi subwoofera. W ten sposób na jednym wzmacniaczu konstruujemy cały system audio!
Przewaga w stosunku do poprzedniego zestawu to znacznie lepsze zrónowa

ż

enie i dynamika w

zakresie tonów

ś

rednich i wysokich.

Gło

ś

niki:

Zestawy o skuteczno

ś

ci maksymalnie zbli

ż

onej do skuteczno

ś

ci subwoofera.

Wzmacniacz:

Mostkowalny wzmacniacz 2 kanałowy stabilny w pracy przy obci

ąż

eniach 2 Ohm -

warunek niezb

ę

dny ! Nie musi by

ć

wyposa

ż

ony w aktywne zwrotnice - ich rol

ę

przejmuje zwrotnica

trimodalna.

Subwoofer:

Najlepiej sprawdzaj

ą

si

ę

dobrze zestrojone konstrukcje o stabilnym przebiegu

impedancji.

Rozbudowa:

Jak poprzedni system.

ZALETY:

Kompaktowa konstrukcja, mała ilo

ść

komponentów, dobry stosuneki jako

ś

ci do ceny, dobry

d

ź

wi

ę

k

WADY:

Ograniczenia techniczne dotycz

ą

ce komponentów, brak mo

ż

liwo

ś

ci zbalansowania

d

ź

wi

ę

ku subwoofera i satelitów.

4. OPTYMALNY ZESTAW CAR AUDIO

Jest to według nas (tak

ż

e według specjalistów bran

ż

y car

audio) najlepsze brzmieniowo rozwi

ą

zanie systemowe (bor

ą

c pod uwag

ę

równie

ż

cen

ę

cało

ś

ci).

Zestaw przedni oraz subwoofer pracuj

ą

w

oparciu o jeden - 4 kanałowy - wzmacniacz.
Uzupełnienie stanowi

ą

gło

ś

niki tylne podł

ą

czone

do radioodtwarzacza. System jest bardzo
tolerancyjny wzgl

ę

dem poszczególnych

komponentów. D

ź

wi

ę

k prezentuje si

ę

z ka

ż

dej

strony znakomicie. Konstrukcja ułatwia
optymalne ustawienie komponentów -
dopasowanie do gustu słuchacza.
Zagwarantowana jest bardzo dobra dynamika,
rozdzielczo

ść

i swoboda przekazu.

Gło

ś

niki:

Ograniczenia dotycz

ą

wył

ą

cznie gło

ś

ników tylnych podł

ą

czonych do radia.

Wzmacniacz:

4 kanałowa konstrukcja musi by

ć

wyposa

ż

ona w zwrotnic

ę

górno i dolno przepustow

ą

(HP i LP) osobno dla zestawów przednich oraz subwoofera.

Rozbudowa:

Je

ś

li wzmacniacz jest stabilny do 2 Ohm mo

ż

na podł

ą

czy

ć

z przodu dodatkowe gło

ś

niki

tzw. kick basy, które znacznie poprawi

ą

przetwarzanie

ś

redniego basu. Dobrym rozwi

ą

zaniem jest

zastosowanie zamiast 4 kanałowej ko

ń

cówki mocy wzmacniacza 5 kanałowego, który nap

ę

dzi

równie

ż

tylne gło

ś

niki.

ZALETY:

Bardzo dobry d

ź

wi

ę

k, mo

ż

liwo

ść

indywidualnego zestrojenia systemu.

WADY:

Praktycznie

brak.

5. CAR AUDIO PROFESJONALNIE

Kompletny zestaw pracuj

ą

cy na dwóch osobnych

wzmacniaczach dedykowanych odpowiednio dla gło

ś

ników satelitarnych i dla subwoofera. Taka

koncepcja umo

ż

liwia maksymalnie dokładne dopasowanie komponentów do przydzielanych zada

ń

-

inne wzmacniacze pracuj

ą

lepiej z gło

ś

nikami, inne sprawdzaj

ą

si

ę

pracuj

ą

c z subwooferem. System

gwarantuje najlepszy z mo

ż

liwych d

ź

wi

ę

k. Odseparowanie gło

ś

ników satelitarnych od gło

ś

nika

niskotonowego powoduje lepsze wykorzystanie parametrów pracy wzmacniaczy. Brak jest te

ż

wzajemnych zakłóce

ń

.

Wzmacniacze:

4 kanałowy wyposa

ż

ony w zwrotnice górno przepustowe (HP) zarówno na przód jak i

na tył. Wzmacniacz do subwoofera wyposa

ż

ony w zwrotnic

ę

dolnoprzepustow

ą

(LP) najlepiej

regulowan

ą

płynnie. Optymaln

ą

konstrukcj

ą

wzmacniacza dla subwoofera jest 1 kanałowy

wzmacniacz monofoniczny tzw. monoblok.

Rozbudowa:

Jak system wy

ż

ej. Do wzmacniacza nap

ę

dzaj

ą

cego subwoofer nale

ż

y podł

ą

czy

ć

kondensator du

ż

ej pojemno

ś

ci. Profesjonalne systemu car audio pracuj

ą

tak

ż

e w oparciu o

zewn

ę

trzn

ą

zwrotnic

ę

aktywn

ą

.

ZALETY:

Najlepszy d

ź

wi

ę

k, rewelacyjna dynamika w ka

ż

dym zakresie, mo

ż

liwo

ść

bardzo dokładnego

zestrojenia zestawu.

WADY:

Skomplikowana instalacja systemu, wymagane do

ś

wiadczenie przy

strojeniu zestawu.

PODSUMOWANIE. Przedstawili

ś

my praktycznie wszystkie mo

ż

liwe konstrukcje zestawów

nagło

ś

nieniowych w samochodzie. Inne systemy s

ą

wył

ą

cznie modyfikacjami i mutacjami

przedstawionych. Najbardziej uniwersalny jest zdecydowanie schemat przedstawiony w punkcie 4.
Proponuje on bardzo dobry d

ź

wi

ę

k przy optymalnym stosunku jako

ś

ci do ceny - POLECAMY.

Zastosowanie powy

ż

szych projektów gwarantuje zbudowanie poprawnie brzmi

ą

cego systemu audio w

ka

ż

dym samochodzie.

KALKULACJA PRZYKŁADOWEGO SYSTEMU AUDIO OPARTEGO NA SCHEMACIE NR 4.

OKABLOWANIE DLA NIEWTAJEMNICZONYCH

Kupione niedawno za zaoszcz

ę

dzone pieni

ą

dze komponenty czekaj

ą

ju

ż

tylko na instalacj

ę

w

samochodzie. Rozgor

ą

czkowany wła

ś

ciciel otwiera wszystkie pudełka i rozkłada nowiutkie cacka na

podłodze. Teraz trzeba ju

ż

tylko zamontowa

ć

je w aucie i poł

ą

czy

ć

razem. POŁ

Ą

CZY

Ć

? Tylko czym i

jak? Mo

ż

e producent dostarcza jakie

ś

kable? Poszukiwania w stosach pudełek i ...s

ą

! Wi

ę

kszo

ść

komponentów posiada przecie

ż

w komplecie jakie

ś

przewody. Gło

ś

niki - "gło

ś

nikowe", a wzmacniacze

"kable zasilania". Posługuj

ą

c si

ę

instrukcj

ą

podł

ą

cza wszystko, naciska ON i ... Gło

ś

niki charcz

ą

i

skrzypi

ą

, a subwoofer ledwo dyszy. Dlaczego? Postaramy si

ę

rozwikła

ć

ten prawdziwie gordyjski

w

ę

zeł okablowania pokazuj

ą

c jak i czym prawidłowo podł

ą

czy

ć

komponenty car audio aby w 100%

wykorzysta

ć

ich mo

ż

liwo

ś

ci.

ZACZYNA SI

Ę

OD PR

Ą

DU CZYLI JAK ZAGWARANTOWA

Ć

WŁA

Ś

CIWE NAPI

Ę

CIE

Standardowym

ź

ródłem pr

ą

du w ka

ż

dym samochodzie jest akumulator. Dostarcza on wszystkim

urz

ą

dzeniom nominalne napi

ę

cie rozruchowe na poziomie 12V. Podczas pracy silnika pełni funkcj

ę

stabilizuj

ą

c

ą

pracuj

ą

c w tandemie z alternatorem, który dostarcza pr

ą

d i ładuje akumulator.

Zakładaj

ą

c,

ż

e wszystkie urz

ą

dzenia s

ą

sprawne i w dobrym stanie technicznym (zwłaszcza

akumulator) mo

ż

emy przyj

ąć

do naszych rozwa

ż

a

ń

stał

ą

warto

ść

napi

ę

cia 12V. I byłoby idealnie,

gdyby ka

ż

dy komponent car audio był na swoim wej

ś

ciu podł

ą

czony do takiego wła

ś

nie stałego w

poziomie pr

ą

du. Naszym zadaniem jest maksymalne zbli

ż

enie si

ę

do tego ideału.

Co powoduje,

ż

e pr

ą

d docieraj

ą

cy do naszego wzmacniacza nie ma wymaganego wysokiego

napi

ę

cia? Zwró

ć

cie uwag

ę

na poni

ż

szy schemat.

Niszczyciele napi

ę

cia.

Na swej drodze pr

ą

d

napotyka wiele przeszkód, które mo

ż

emy okre

ś

li

ć

jednym słowem - opór. Opór pojawiaj

ą

cy si

ę

zarówno na kablu plus jak i minus powoduje,

ż

e z

ka

ż

dym centymetrem warto

ść

napi

ę

cia gwałtownie

spada.

Ś

ledz

ą

c od pocz

ą

tku mo

ż

liwe

ź

ródła

zakłóce

ń

rozpoczynamy od sprawdzenie klem

akumulatora (R1, R5). Je

ś

li s

ą

mocno za

ś

niedziałe,

p

ę

kni

ę

te lub zbyt słabo przykr

ę

cone mo

ż

na

spodziewa

ć

si

ę

wielu kłopotów. Jednym z cz

ę

sto

wyst

ę

puj

ą

cych jest np. słyszalne w gło

ś

nikach

"tykanie" kierunkowskazów lub szum wycieraczek
czy znaczny spadek mocy wzmacniacza. Nale

ż

y

zwróci

ć

taksze uwag

ę

na sposób podł

ą

czenia

kabla zasilaj

ą

cego wzmacniacz do klemy. Musi by

ć

mocny i pewny. Najlepsz

ą

metod

ą

gwarantuj

ą

c

ą

doskonałe warunki jest zastosowanie specjalnych
klem do zestawów car audio. S

ą

one najcz

ęś

ciej

bardzo solidnie wykonane, a dzi

ę

ki cienkiej

warstwie złota zapewniaj

ą

optymalny kontakt.

Kolejn

ą

przeszkod

ą

s

ą

słabokontaktuj

ą

ce

bezpieczniki (R2). Poniewa

ż

jest to urz

ą

dzenie

niezb

ę

dne, a jednocze

ś

nie powoduje najwi

ę

ksze

spadki napi

ę

cia nale

ż

y szczególnie starannie

dokona

ć

tu wła

ś

ciwego podł

ą

czenia. Nieodzowne

b

ę

d

ą

profesjonalne oprawki bezpiecznika

gwarantuj

ą

ce wła

ś

ciwy kontakt pomi

ę

dzy kablem, a

bezpiecznikiem. Najlepszym rozwi

ą

zaniem (zwłaszcza przy du

ż

ych pr

ą

dach - powy

ż

ej 50A) b

ę

dzie

zastosowanie bezpiecznika typu ANL który ł

ą

czy si

ę

z kablem poprzez skr

ę

cenie, a nie stykowo.

Bardzo cz

ę

sto powa

ż

n

ą

przeszkod

ą

dla płyn

ą

cego pr

ą

du s

ą

niewła

ś

ciwie zwymiarowane kable (R3,

R4) (przekrój). Przy zbyt cienkim kablu o przekroju zaledwie 1,5mm2 (niestety cz

ę

sto spotykane

rozwi

ą

zanie w

ś

ród domorosłych instalatorów) i długo

ś

ci 12m (plus i minus) oporno

ść

kabla wynosi

0.02 Ohm/metr co powoduje spadek napi

ę

cia do warto

ś

ci 6.24 V !!! Pr

ą

d pracy wynosi wtedy około

5.76 V - gwarantuje to praktycznie niemo

ż

no

ść

uruchomienia systemu nie mówi

ą

c ju

ż

o jego

prawidłowej pracy. Przy rozbudowanych systemach nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na prawidłowe rozdzielenie

okablowania przy pomocy profesjonalnych bloków zasilania.

Jedno z najcz

ę

strzych pyta

ń

pojawiaj

ą

cych si

ę

zarówno w listach do nas jak i w codziennych

rozmowach z fanami car audio to "jak wła

ś

ciwie zwymiarowa

ć

kable pr

ą

dowe"?. Postaramy si

ę

przy pomocy prostego wykresu ułatwi

ć

to zadanie.

Kable pr

ą

dowe.

Aby rozpocz

ąć

obliczenia istotne b

ę

d

ą

nast

ę

puj

ą

ce dane: całkowita moc

wzmacniacza [W] oraz maksymalny pobór pr

ą

du [A]. Dane te mo

ż

na znale

źć

w instrukcji. Je

ś

li nie

macie dost

ę

pu do danych katalogowych - maksymalna moc podana jest najcz

ęś

ciej na obudowie,

warto

ść

poboru pr

ą

du mo

ż

na okre

ś

li

ć

na podstawie widocznych bezpieczników wbudowanych we

wzmacniacz. Policzmy zatem na konkretnym przykładzie: system z całkowit

ą

moc

ą

równ

ą

400W

wymaga kabla o przekroju 16mm2 przy długo

ś

ci 5m. Dwa zamontowane wzmacniacze z poborem

pr

ą

du 18A i 38A wymagaj

ą

odpowiednio kabli o przekroju 6mm2 oraz 16mm2 przy długo

ś

ci 6m. Na tej

podstawie mo

ż

na łatwo okre

ś

li

ć

wymagany przekrój kabla dla ka

ż

dego systemu.

Wiemy ju

ż

na co zwróci

ć

uwag

ę

aby napi

ę

cie nam "nie spadło" i jak wła

ś

ciwie zwymiarowa

ć

kable pr

ą

dowe. To jednak nie wszystko. Najwa

ż

niejsz

ą

umiej

ę

tno

ś

ci

ą

jest prawidłowe

"poło

ż

enie" okablowania. Laik zapyta - a jaka to ró

ż

nica? Na to pytanie odpowied

ź

ukazuje si

ę

po wł

ą

czeniu silnika - gwizdy, klakania, obroty silnika - te i inne niespodzianki s

ą

wynikiem

niewła

ś

ciwego sposobu uło

ż

enia kabli pr

ą

dowych i sygnałowych. Jak to zrobi

ć

by tego

unikn

ąć

?

Któr

ę

dy kable?

Wiele tłumaczy

schemat. Pokazuje sylwetk

ę

samochodu z zaznaczonymi
wła

ś

ciwymi

ś

ladami prowadzenia

poszczególnych kabli. W oczy rzuca
si

ę

do

ść

spory zakreskowany obszar.

To powierzchnia szczególnie
nara

ż

ona na zakłócenia

elektromagnetyczne. Nie zaleca si

ę

zatem prowadzi

ć

tamt

ę

dy

ż

adnych

kabli. W wyj

ą

tkowych przypadkach

mo

ż

na lew

ą

stron

ą

auta poprowadzi

ć

wył

ą

cznie kable pr

ą

dowe. Nale

ż

y

zwróci

ć

uwag

ę

aby kable sygnałowe

nie byłe uło

ż

one obok kabli

pr

ą

dowych - zatem w

ż

adnym

przypadku zasilanie i cinch nie mog

ą

le

ż

e

ć

obok siebie !!! Koniecznie

trzeba omija

ć

z daleka komputery

pokładowe, pompy paliwa,
katalizatory, klimatyzacje i wszystkie
inne urz

ą

dzenia elektryczne. Je

ś

li

cinch i zasilanie musz

ą

na jakim

ś

odcinku przebiega

ć

razem dobrze

jest zachowa

ć

chocia

ż

10cm

odległo

ść

pomi

ę

dzy nimi. Na

schemacie zaznaczone s

ą

najlepsze

punkty masowe. W nowoczesnych
autach nale

ż

y bardzo dokładnie

podł

ą

cza

ć

kabel minus do nadwozia,

gdy

ż

coraz cz

ęś

ciej niektóre

elementy s

ą

klejone, a nie spawane.

Jak najlepiej podł

ą

czy

ć

kabel masowy? Czy wystarczy krótki odcinek dobrze zamocowany do

nadwozia, czy mo

ż

e lepiej poprowadzi

ć

minus bezpo

ś

rednio z akumulatora? Postaramy si

ę

poni

ż

ej odpowiedzie

ć

na to pytanie.

Wielokrotny punkt masy.

Ka

ż

de urz

ą

dzenie

podł

ą

czone jest to osobnego punktu karoserii.

Generalnie nie zalecane. Mo

ż

liwe w przypadku

instalacji wzmacniacza zasilaj

ą

cego wył

ą

cznie

subwoofer (nie przenosi cz

ę

stotliwo

ś

ci sygnału

zakłócenia). Metoda cz

ę

sto prowadz

ą

ca do

gwizdów słyszalnych w gło

ś

nikach po

uruchomieniu silnika. W celu ich wyeliminowania
mo

ż

na podł

ą

czy

ć

pod kable sygnałowe

galwaniczny rozdzielacz masy.

Pojedy

ń

czy punkt masy.

Ka

ż

de urz

ą

dzenie

podł

ą

czone jest to tego samego punktu masy.

Wariant polecany ze wzgl

ę

du na du

żą

odporno

ść

na zakłócenia i dobre przenoszenie du

ż

ych

napi

ęć

. Kabel plus i minus powinny biec mo

ż

liwie

równolegle - najlepiej mocno skr

ę

cone ze sob

ą

(likwidacja wzajemnych pól magnetycznych).

Metoda zalecana szczególnie dla mało

do

ś

wiadczonych instalatorów - generuj

ą

ca

najmniej bł

ę

dów.

WA

ś

NE UWAGI !!!

- bezpiecznik główny nale

ż

y bez wyj

ą

tku instalowa

ć

w ka

ż

dym przypadku poło

ż

enia nowego

kabla zasilania (+) od akumulatora; zabezpiecza on nie tyle samo urz

ą

dzenie co kabel przez

przepaleniem i samochód przed po

ż

arem; jego warto

ść

najłatwiej zwymiarowa

ć

wzgl

ę

dem

bezpiecznika samego urz

ą

dzenia

- ka

ż

dy punkt masowy karoserii powinien by

ć

stabilny i podł

ą

czony do reszty nadwozia (sprawdzi

ć

!);

przy wierceniu otworu mocuj

ą

cego zbada

ć

, czy nie spowoduje on uszkodze

ń

(np. przewiercenie

zbiornika paliwa); dobrze oczy

ś

ci

ć

(do gołego metalu) fragment blachy stykaj

ą

cy si

ę

z kablem aby

zapewni

ć

maksymalny przepływ pr

ą

du; zabezpieczy

ć

smarem grafitowym

-

przy

ź

le podł

ą

czonej masie mo

ż

e doj

ść

do spalenia wzmacniacza i radia; ko

ń

cówka mocy pobierze

bowiem mas

ę

z podł

ą

czonego kabla cinch, a tym samym z radia

- linki zasilania najlepiej prowadzi

ć

w komorze silnika w rurkach zabezpieczaj

ą

cych (tzw.peszlach) ze

wzgl

ę

du na mo

ż

liwo

ść

uszkodzenia i zwarcia; izolowane PVC kable zasilania s

ą

przeznaczone do

pracy w temperaturze do 70 st. Celsjusza

- kable sygnałowe (cinch) powinny by

ć

przynajmniej podwójnie ekranowane w celu unikni

ę

cia wpływu

pól magnetycznych i zabezpieczenia przed zakłóceniami

SUBWOOFER - TYLKO JAKI ?

Pr

ę

dzej czy pó

ź

niej ka

ż

dy, kto zaraził si

ę

chorob

ą

car audio zetknie si

ę

z hasłem

SUBWOOFER

. Dla

FANA BASSu system audio bez tego urz

ą

dzenia jest jak samochód bez silnika - co prawda

toczy si

ę

lecz prawdziwej jazdy z pewno

ś

ci

ą

nie b

ę

dzie! Dopiero zestaw wyposa

ż

ony w gło

ś

nik

niskotonowy nabiera pełnego - ostatecznego brzmienia. Z ka

ż

dym podł

ą

czonym subwooferem

otrzymujemy gratis ekstra porcj

ę

frajdy podczas jazdy. Dlatego BOOM na SUBWOOFERY trwa !!!

Bardzo cz

ę

sto w

ś

wiatku car audio u

ż

ywa si

ę

poj

ę

cia subwoofer w stosunku do ka

ż

dego urz

ą

dzenia

reprodukuj

ą

cego niskie cz

ę

stotliwo

ś

ci. I tak jak okre

ś

lenie to jest prawidłowe dla gotowej ju

ż

konstrukcji (z obudow

ą

/zabudow

ą

) tak mylnie u

ż

ywa si

ę

go opisuj

ą

c sam przetwornik

elektroakustyczny. Precyzuj

ą

c - gło

ś

nik do subwoofera to gło

ś

nik SUBNISKOTONOWY lub

SUBBASOWY. Celowo podkre

ś

lam t

ę

ró

ż

nic

ę

maj

ą

c na uwadze nasz temat. Naturalnie - w

codziennych rozmowach

ś

miało mo

ż

na posługiwa

ć

si

ę

ogóln

ą

form

ą

SUBWOOFER.

W samochodzie do wydobycia dobrego basu musimy zastosowa

ć

nieco inn

ą

technik

ę

ni

ż

w domu.

Istotne jest miejsce, które trzeba oszcz

ę

dza

ć

(cho

ć

prawdziwy FAN nie wie co to pusty baga

ż

nik), a

gł

ę

bokie basy potrzebuj

ą

odpowiedniej powierzchni membrany (im wi

ę

ksza tym lepsza). Dodatkowo

niskocz

ę

stotliwo

ś

ciowy hałas powodowany jazd

ą

musi zosta

ć

w dosłownym tego słowa znaczeniu

zagłuszony. Zupełnie inne uwarunkowania zwi

ą

zane s

ą

równie

ż

z sam

ą

akustyk

ą

wn

ę

trza

samochodu. To wszystko razem powoduje,

ż

e na rynku znajduje si

ę

sporo ró

ż

nych konstrukcji.

Producenci prze

ś

cigaj

ą

si

ę

w technologicznych i cenowych fajerwerkach. Co zatem wybra

ć

i jak

dopasowa

ć

do własnego systemu oraz preferencji muzycznych - postaramy si

ę

nieco rozja

ś

ni

ć

ten

problem. Uciesz

ą

si

ę

zwłaszcza posiadacze samych gło

ś

ników, którzy zastanawiaj

ą

si

ę

w co je

zabudowa

ć

. A zatem do dzieła...

Najpierw kilka wa

ż

nych poj

ęć

i zasad konstrukcyjnych...

Bas

ś

redni

- przedział cz

ę

stotliwo

ś

ci pomi

ę

dzy 80 a 250Hz zwany inaczej basem wy

ż

szym lub

popularnie kickbasem; zakres szczególnie eksploatowany przez nowoczesne gatunki muzyczne
(techno, dance); generuj

ą

cy rytm - beat; przy małych gło

ś

nikach subwoofer musi przej

ąć

cz

ęś

ciowo

zakres basu

ś

redniego

Bas gł

ę

boki

- przedział cz

ę

stotliwo

ś

ci pomi

ę

dzy 20 a 80Hz; subwoofer pomy

ś

lany jest wła

ś

nie do

reprodukcji tego pasma akustycznego; w podanym zakresie d

ź

wi

ę

k rozchodzi si

ę

bezkierunkowo (nie

jeste

ś

my w stanie powiedzie

ć

sk

ą

d dochodzi) dlatego wystarczy jeden gło

ś

nik monofoniczny do

reprodukcji tych cz

ę

stotliwo

ś

ci; decyduj

ą

ca dla wydajno

ś

ci basu gł

ę

bokiego jest obok odpowiedniego

zestrojenia tak

ż

e wielko

ść

obudowy

Dynamika basu gł

ę

bokiego

- najcz

ęś

ciej wraz ze spadkiem cz

ę

stotliwo

ś

ci w kierunku 20Hz zanika

dynamika (zjawisko kompresji); dobrze przygotowana konstrukcja w okre

ś

lonym dla siebie pa

ś

mie jest

odporna na tego rodzaju problemy

Ci

ś

nienie akustyczne

- inaczej mówi

ą

c - "gło

ś

no

ść

" grania; bas gł

ę

boki i wysokie ci

ś

nienie nie id

ą

najcz

ęś

ciej w parze - tylko du

ż

e konstrukcje potrafi

ą

jedno i drugie

Skuteczno

ść

- parametr wykazuj

ą

cy jak wiele mocy wzmacniacza jest przekształcane na energi

ę

akustyczn

ą

; kto lubi słucha

ć

gło

ś

no wybiera konstrukcj

ę

z wysok

ą

skuteczno

ś

ci

ą

albo bardzo mocny

wzmacniacz dla subwooferów z nisk

ą

warto

ś

ci

ą

skuteczno

ś

ci

Odpowied

ź

impulsowa

- "szybko

ść

" pracy subwoofera - wierno

ść

przetwarzania basu przy szybkich

zmianach jego nat

ęż

enia; partie basu brzmi

ą

ż

ywo gdy odpowiednio tłumione s

ą

rezonanse; decyduje

jako

ść

gło

ś

nika i forma obudowy; wa

ż

ne - liczy si

ę

tak

ż

e dobry wzmacniacz z odpowiednio wysokim

współczynnikiem tłumienia

Zniekształcenia

- powodowane uwarunkowaniami danej konstrukcji oraz jako

ś

ci

ą

gło

ś

nika

Niskie zestrojenie

- specjalne zaprojektowanie obudowy do odtwarzania ultra gł

ę

bokich basów

Głosne zestrojenie

- specjalne zaprojektowanie obudowy do osi

ą

gniecia jak najwy

ż

szej "gło

ś

no

ś

ci"

grania - poziomu ci

ś

nienia akustycznego

Zapotrzebowanie na miejsce

- im wi

ę

ksza konstrukcja tym gł

ę

biej i pot

ęż

niej graj

ą

cy bas; zasad

ę

t

ę

mo

ż

na nieco skorygowa

ć

stosuj

ą

c odpowiednie gło

ś

niki projektowane do szczególnie małych obudów

TYP

Free - Air

wolnopowietrzna

Obudowa

zamkni

ę

ta

Obudowa

Bass-Reflex

Obudowa

pasmowo -

przepustowa

1

Obudowa

pasmowo -

przepustowa

2

Obudowa

pasmowo -

przepustowa

compound

SCHEMAT

bas

ś

redni

dobry

wy

ś

mienity

dobry

mierny

niedostateczny

mierny

bas gł

ę

boki

dostateczny

dobry

dobry

bardzo dobry

dobry

wy

ś

mienity

dynamika basu
gł

ę

bokiego

dostateczna

dobra

dostateczny

wy

ś

mienita

bardzo dobra

wy

ś

mienita

ci

ś

nienie

akustyczne

ś

rednie

dobre

wysokie

bardzo

wysokie

bardzo

wysokie

bardzo

wysokie

skuteczno

ść

ś

rednie

ś

rednia

wysoka

wysoka

bardzo wysoka

ś

rednia

odpowied

ź

impulsowa

ś

rednia

wy

ś

mienita

dostateczna

dobra

dostateczny

dobra

zniekształcenia

dostateczny

ś

redni

dobry

bardzo dobry

dobry

wy

ś

mienity

przedział
cz

ę

stotliwo

ś

ci

50-100 Hz

50-200 Hz

50-150 Hz

50-100 Hz

20-100 Hz

50 - 100 Hz

niskie
zestrojenie

trudne

mo

ż

liwe

trudne

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

gło

ś

ne

zestrojenie

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

mo

ż

liwe

zapotrzebowanie
na miejsce

niedu

ż

e

ś

rednie

ś

rednie

niedu

ż

e

niewielkie

bardzo małe

JAK SPRAWDZI

Ć

DO JAKIEJ OBUDOWY NADAJE SI

Ę

MÓJ GŁO

Ś

NIK?

Sprawdzi

ć

trzeba

współczynnik EBP

, który okre

ś

la sposób zabudowy gło

ś

nika. Bior

ą

c pod uwag

ę

podawane przez producenta podstawowe parametry gło

ś

nika - Fs (cz

ę

stotliwo

ść

rezonansowa) oraz

Qes (tłumienie elektryczne) mo

ż

na warto

ść

EBP obliczy

ć

wg wzoru

EBP=Fs/Qes

. Je

ś

li nie znany jest

parametr Qes mo

ż

na posłu

ż

y

ć

si

ę

ostatecznie warto

ś

ci

ą

Qts.

1. EBP< 100

im bardziej poni

ż

ej tej warto

ś

ci tym lepiej gło

ś

nik nadaje si

ę

do obudowy

zamkni

ę

tej

2. EBP< 60 i Qts > 0.5

gło

ś

nik nadaje si

ę

do zabudowy free-air (w tyln

ą

półk

ę

lub w oparcie

siedzenia)

3. EBP< 80 i Fs < 30Hz

mo

ż

liwo

ść

zastosowania konstrukcji w muldzie koła zapasowego

4. 50 <EBP< 100

optymalne parametry do obudowy bass reflex

5. 60 <EBP< 100

mo

ż

liwo

ść

zastosowania gło

ś

nika do obudowy pasmowo przepustowej

pojedy

ń

czo wentylowanej

6. EBP> 100

obudowa pasmowo-przepustowa podwójnie wentylowana

OBUDOWA ZAMKNI

Ę

TA

Najprostrza do

wykonania i najtrudniejsza do zepsucia - mo

ż

e ja

wykon

ć

ka

ż

dy we własnym zakresie; charakter d

ź

wi

ę

ku

łatwy do przewidzenia i zale

ż

ny od wielko

ś

ci obudowy;

obudowa wi

ę

ksza - gł

ę

bszy bas ale mniejsze ci

ś

nienie

akustyczne, obudowa mniejsza - wy

ż

szy bas i wysokie

ci

ś

nienie akustyczne; wymagana pełna szczelno

ść

obudowy (bez

ż

adnych dziur i szczelin); wn

ę

trze

powinno si

ę

wypełni

ć

w 60% wat

ą

poliestrow

ą

; nadaj

ą

si

ę

prawie wszystkie gło

ś

niki oprócz free-air

(wolnopowietrznych)

OBUDOWA BASS REFLEX

Mo

ż

liwa do

wykonania lecz do

ść

trudna do zestrojenia; pocz

ą

tkuj

ą

cy

konstruktor powinien raczej wzi

ąć

pod uwag

ę

gotowe

projekty dostarczane przez producenta; poni

ż

ej

cz

ę

stotliwo

ś

ci rezonansowej konstrukcji subwoofer

przestaje przetwarza

ć

najni

ż

sze cz

ę

stotliwo

ś

ci; nadaje

si

ę

wi

ę

kszo

ść

dost

ę

pnych gło

ś

ników

OBUDOWA PASMOWO-PRZEPUSTOWA

Mo

ż

liwa do wykonania lecz niemo

ż

liwa do zestrojenia w

warunkach domowych; pocz

ą

tkuj

ą

cy konstruktor

powinien zdecydowanie wzi

ąć

pod uwag

ę

gotowe

projekty dostarczane przez producenta;
charakterystyczny szczegół konstrukcyjny - gło

ś

niki

znajduj

ą

si

ę

w

ś

rodku obudowy; otwory bass reflex w

postaci rurek lub szczelin; najlepiej stosowa

ć

dobrze

dobrane gło

ś

niki; projektowanie zleci

ć

specjali

ś

cie

Zanim rozpoczniemy jakiekolwiek rozważania na temat roli subwoofera w pojeździe

warto mieć świadomość podstawowej reguły rządzącej ta tematyka.

O tym czy usłyszymy w naszym samochodzie „bum” jakiej klasy ono będzie, jak

długo ono będzie obecne w aucie i jak będzie silne decydują dwie rzeczy:

•

Właściwie dobrany głośnik

•

Właściwie dobrana do niego obudowa

Jak powinien być skonstruowany głośnik basowy?

Poczynając od kosza, głośnik basowy powinien zapewnić maksymalna sztywność konstrukcji.
Membrana powinna być sztywna i lekka. Zawieszenie ma zapewniać maksymalnie duża
aplitude wychyleń bez zniekształceń. Magnes zaś, a dokładnie układ magnetyczny powinien
wytwarzać maxymalnie jednorodne pole magnetyczne dla cewki napędzanej membrana. Jest
to ideał do którego wszyscy dążą. W praktyce jednak większość renomowanych producentów
produkuje swoje wyroby w 3 klasach jakościowych, przy czym zadanie każdej z nich jest
odmienne.
GŁOSNIKI BUDZETOWE:
Najniższą serie stanowią głośniki budżetowe, gdzie sprawa pierwszoplanowa sa ograniczone
koszty produkcji. W tej grupie dominują głośniki o koszach tłoczonych z blachy stalowej,
magnesy nie przyjmują monstrualnych rozmiarow, membrana i zawieszenie sa wykonane
głównie z polipropylenu lub prasowanego papieru :D
GŁOSNIKI KLASY ŚREDNIEJ:
To sa takie głośniki gdzie spotykamy odlew z aluminium, rozsądnej wielkości magnes,
przyzwoite materiały na membranę i dobre zawieszenie
GŁOŚNIKI KLASY NAJWYśSZEJ:
W tym przypadku dla konstruktora jest uzyskanie ekstremalnie wysokiej jakości dźwięku co
pociąga za soba najwyższej jakości materiały i komponenty do jego zbudowania. Tego
rodzaju produkty SA najczęściej wizytówką firmy.

Wybór głośnika i jego konsekwencje

Decydując się na wybór jakiegoś głośnika należącego do jednych z grup, musimy sobie
zdawać sprawe ze jego nieodzownym elementem jest obudowa. Każdy z tych głośników musi
mieć określone parametry przez producenta które umożliwia jej konstrukcje.

Głośniki pozaklasowe nie firmowe które nie posiadają sprecyzowanych parametrow

T-S, ni powinny być brane przez nas w ogóle pod uwagę, z jednego powodu - nie można dla
nich skonstruować optymalnej obudowy, a nawet jeżeli by nam się udało zbudować obudowę
to nie gwarantują długotrwałej stabilności swoich parametrow.

Obudowy głośnikow niskotonowych

W car audio stosuje się 3 podstawowe obudowy:

•

Zamkniętą

•

Bass-reflex

•

Band-pass

Generalnie o przydatności głośnika do zabudowy w jednym z trzech rodzajow obudow
decyduje parametr Qts (dobroć całkowita).

Parametr ten znajduje się najczęściej w opisie technicznym każdego dobrego głośnika.

Jeżeli nie został podany to musza być wtedy sprecyzowane dwie inne wartości Qes (dobroć
elektryczna) oraz Qms (dobroć mechaniczna). Na podstawie tych dwóch parametrow głośnika
możemy wyznaczyć dla nas bardzo istotne dla nas wartości Qts według wzoru

Qts = Qes x Qms / Qes + Qms

Jeżeli do zakupionego głośnika nie została dołączona specyfikacja tych parametrow,

głośnik możemy wyrzuci od razu do kosza.

Jeżeli szczęśliwie mus przebrnęliśmy przez ten etap, możemy rozważyć zastosowanie

odpowiedniej obudowy do naszego głośnika według następujących pus zaleceń:

Qts<0,25

Głośnik do obudowy typu Band-pass

0,25< Qts<0,44

Głośnik do obudowy typu bass-reflex

0,33< Qts<0,70

Głośnik do obudowy typu zamkniętego

Qts>0,70

Głośnik do warunkowego użycia Free air

Obudowa zamknięta

Obudowa typu zamkniętego jest jedna z najprostszych do wykonania, a z drugiej

strony umożliwia uzyskanie wysokiej jakości dźwięku z bardzo dobra charakterystyka
impulsowa.
Głośnik zamknięty jest w szczelnej obudowie promieniuje dziwieniem tylko poprzez przednia
część membrany. Dla uzyskania niskiego basu wymagana jest dość duża obudowa.
Podstawowym minusem tej obudowy jest stosunkowo niska efektywność spowodowana
wytłumianiem promieniowania tylnej części membrany. Zaleta jest zaś odporność na
uszkodzenia. Podczas pracy w chwili załączania i wyłączania systemu audio membrana jest
chroniona przed ekstremalnym wychyleniem poprzez opor powietrza wytwarzany wewnątrz
obudowy

Obudowa BASS-REFLEX

Drugim rodzajem obudow jest obudowa typu bass-reflex, zwana również otwarta.

Obudowy takie maja szerszy zakres częstotliwości przetwarzania od obudowy zamkniętej.
Maja także większa skuteczność – basy SA zdecydowanie głośniejsze. Spowodowane jest to
wykorzystaniem promieniowania dźwięku z przedniej i tylniej części membrany poprzez
zastosowanie otworu w obudowie w sciesle wyliczonych proporcjach w stosunku do całej
komory, w której znajduje się głośnik. Poprzez jego prawidłowe dobranie zostaje stworzony
układ rezonansowy. Wówczas w pewnym zakresie częstotliwości otwór wypromieniowuje
fale o fazie niemal zgodnej z fala wypromieniowaną przez przednia cześć membrany.
Powoduje to ze ciśnienie pochodzące z obydwu źródeł sumują się. W innym zakresie
występuje odmienne zjawisko: membrana głośnika prawie nie pracuje, a otwór
wypromieniowuje bardzo duża energie. Do wad tej konstrukcji należy zaliczyć podatność na
uszkodzenia membrany w przypadku dużych głośności oraz pojawienie się krótkiego impulsu
napięcia stałego przy uruchamianiu i wyłączaniu zestawu audio. Związane jest to z brakiem
oporu ciśnienia wewnętrznego w komorze dla wprawionej w gwałtowny ruch membrany.
Otwór bass-reflexu może być usytuowany w dowolnym miejscu. Konstrukcja ta umożliwia
uzyskanie dobrze brzmiącego zestawu basowego, w połączeniu z dość wysoka efektywnością.

Obudowa Band-pass

Ten rodzaj konstrukcji charakteryzuje się zastosowaniem podwójnej obudowy. Jedna komora
(typu bass-reflex) z głośnikiem lub kilkoma głośnikami promieniuje wytwarzana energie poza
kolejno komorę wyposażoną w port rezonansowy. Poprzez działanie tak skonstruowanego,
ś

ciśle wyliczonego układu energia wytwarzana przez oba ustroje zostaje wzmocniona i

wypromieniowana poprzez zewnętrzne porty.

Obudowa rodzaju band-pass umożliwia uzyskanie zdecydowanie najwyższej

efektywności, co pozwala na stworzenie bardzo wysokiego ciśnienia akustycznego basu przy

stosunkowo słabym wzmacniaczu. Brzmienie tej konstrukcji jest „ciężkie” . Ograniczeniu
polega barwa dźwięku oraz spowolnione zostaje tempo odpowiedzi impulsowej. Konstrukcja
ta wymaga również największych rozmiarow obudow.

Free-air

Oddzielna grupa głośników basowych stanowią konstrukcje typu free-air. Są one

przystosowane do pracy bez obudowy, tzn. pracują w tzw. Odgrodzie akustycznej. W tego
rodzaju zabudowie role skrzyni pełni komora bagażnika. Powoduje to, ze zajmują najmniejsza
przestrzeń spośród prezentowanych wcześniej, ale nie ma możliwości zastosowanie ich w
autach typu VAN, Combi. Firmy produkujące głośniki tego typu powoli wycofują je z rynku,
ponieważ maja wysoka awaryjność. Spowodowane jest to nie umiejętnym montażem wśród
amatorów

BASOWE ABC

Fanem basu w samochodzie mo

ż

na zosta

ć

na kilka sposobów: a) masz w domu niezły zestaw

niskotonowy i lubisz pompuj

ą

c

ą

niskimi cz

ę

stotliwo

ś

ciami muzyk

ę

; b) posłuchałe

ś

d

ź

wi

ę

ku w aucie

znajomego i "zachorowałe

ś

na pozytywne wibracje"; c) lubisz zwraca

ć

na siebie uwag

ę

- a nic tak nie

przyci

ą

ga jak bas z odległo

ś

ci kilometra (kiedy nie wida

ć

jeszcze kto i czym jedzie); lub d) nic nie

wpływa tak na Ciebie jak konkurencja pod

ś

wiatłami, któr

ą

nale

ż

y zniszczy

ć

pot

ęż

nymi uderzeniami

basu. Je

ś

li nawet

ż

aden z powy

ż

szych powodów nie wydaje si

ę

dostateczny i wystarczaj

ą

cy to z

pewno

ś

ci

ą

s

ą

jeszcze inne tu nie wymienione, a te

ż

nie błahe.

Có

ż

,

ż

eby wst

ą

pi

ć

do elitarnego Klubu Najni

ż

szych Cz

ę

stotliwo

ś

ci (KNC) musisz mie

ć

dwie, oprócz

samochodu i odtwarzacza cyfrowego, rzeczy: wzmacniacz i subwoofer (prawdziwy fan basu nie
potrzebuje

ż

adnych innych gło

ś

ników ;-))). Poniewa

ż

temat niskich cz

ę

stotliwo

ś

ci (odt

ą

d w tek

ś

cie

NCZ) jest niezwykle obszerny i b

ę

dziemy zajmowa

ć

si

ę

nim tak

ż

e w przyszło

ś

ci teraz

omówimy

ogóln

ą

specyfikacj

ę

sprz

ę

tu dla fana NCZ - czyli tzw.

NIEZB

Ę

DNIK FANA NCZ

...

Czym powinien
charakteryzowa

ć

si

ę

dobry wzmacniacz /
subwoofer dla Fana
NCZ:

Moc ciągła / sinus

mono na mostku minimum 150

W

ok. 1,5x większa niż moc

wzmacniacza

Konstrukcja

mostkowalność (podwajanie

mocy w trybie mono), najlepsza

konstrukcja to wzmacniacz

monofoniczny

głośnik o średnicy min. 25cm,

konstrukcja obudowy bassreflex

lub bandpass, duży magnes,

grube zawieszenie membrany

Cechy szczególne

stabilność do niskich impedancji

(najlepiej do 2 ohm na mostku),

dobre tłumienie

niska częstotliwość

rezonansowa, wysoka

skuteczność głośnika (od 90dB)

Wyposażenie

mostkowalność !!!, zwrotnica

aktywna dolnoprzepustowa LP

najlepiej płynnie regulowana,

spory radiator do odprowadzania

ciepła

w przypadku samego głośnika

podane przez producenta

parametry TS potrzebne do

konstrukcji odpowiedniej

obudowy

A teraz mała, ale

niezwykle wa

ż

na tabelka

pomocna w doborze mocy

wzmacniacza do wielko

ś

ci auta i preferencji słuchaj

ą

cego...

Głośność

(A)

raczej cicho

(4)

nie za głośno

(5)

raczej głośno

(6)

głośno (8)

diabelnie

głośno (10)

Typ auta

(B)

hatchback (2)

sportowe

coupe (2,5)

sedan (3)

kombi / van

(4)

cabrio (5)

Wielkość

auta

(C)

bardzo mały

(2)

mały (2,5)

ś

redni (3)

duży (4)

bardzo duży

(5)

Skuteczność

(D)

90-100 (4)

80-89 (5)

70-79 (6)

60-69 (8)

do 59 (10)

Zatem zaznaczacie ...

1. Jak gło

ś

ny ma by

ć

BASS w Waszym samochodzie - np. oczywi

ś

cie diabelnie

gło

ś

ny (10)

2. Jaki jest typ Twojego samochodu np. kombi (4) i jego wielko

ść

np.

ś

redni (3)

3. Jak

ą

skuteczno

ść

ma Twój subwoofer np. 94 dB (4)

I teraz liczysz wymagan

ą

moc wzmacniacza wg wzoru: MOC=A x (B+C) x D

czyli w naszym przykładzie MOC= 10 x (4+3) x 4 = 280 W

Je

ś

li zalecana dla posiadanego subwoofera moc znacznie odbiega w dół od

obliczonej wg zoru mocy wzmacniacza to nale

ż

y zmieni

ć

preferencje co do gło

ś

no

ś

ci

(nie zalecamy ;-) ) lub poszuka

ć

mocniejszego subwoofera.