„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Małek

Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów
514[01].Z1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Ewa Kurlej-Bielak
mgr inż. Izabela Suligowska




Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Sołtysiak




Konsultacja:
mgr Małgorzata Sołtysiak







Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 514[01].Z1.03
„Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu fryzjer.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Wygląd i właściwości włosów normalnych, suchych, zniszczonych

i przetłuszczających się

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Uszkodzenia mechaniczne, termiczne i chemiczne włosów

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Uszkodzenia trzonu włosa

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

21

7. Literatura

35

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie fryzjer.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

514[01].Z1

Anatomia, fizjologia,

choroby skóry i w

łosów

514[01].Z1.01

Charakteryzowanie budowy

i funkcji skóry oraz w

łosów

514[01].Z1.02

Rozpoznawanie patologicznych

zmian

na skórze

514[01].Z1.03

Rozpoznawanie uszkodze

ń

i chorób w

łosów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

czytać tekst ze zrozumieniem,

−

wykonywać rysunki przekroju poprzecznego i podłużnego włosa zdrowego,

−

charakteryzować budowę korzenia i trzonu włosa,

−

charakteryzować cykl wzrostu włosa,

−

określać rodzaje włosów ludzkich,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

dostrzegać podobieństwa i różnice w opisach/fotografiach,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

planować racjonalne wykorzystanie czasu podczas wykonywania ćwiczeń,

−

dobierać przybory i materiały do wykonania ćwiczenia,

−

wykorzystywać wcześniejsze doświadczenia własne z zakresu przyczyn i objawów
uszkodzeń włosów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

określić właściwości biologiczne, fizyczne i chemiczne włosów,

–

rozpoznać czynniki powodujące uszkodzenia włosów,

–

rozpoznać uszkodzenia i choroby włosów,

–

scharakteryzować uszkodzenia trzonu włosa,

–

scharakteryzować wygląd i właściwości włosów zdrowych, suchych, zniszczonych
i przetłuszczających się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Fryzjer 514[01]
Moduł:

Anatomia, fizjologia, choroby skóry i włosów 514[01].Z1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów 514[01]Z1.03

Temat: Analiza właściwości i wyglądu włosów normalnych, suchych, zniszczonych

i przetłuszczających się.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania właściwości i wyglądu włosów

normalnych, suchych, zniszczonych i przetłuszczających się.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić rolę sebum,

−

wymienić czynniki wpływające na ilość i jakość wydzielanego łoju,

−

wyliczyć i scharakteryzować właściwości włosów suchych, normalnych, zniszczonych
i przetłuszczających się,

−

opisać wygląd poszczególnych rodzajów włosów,

−

określić podstawowe zasady dotyczące pielęgnacji poszczególnych rodzajów włosów,

−

rozpoznać na zdjęciach poszczególne rodzaje włosów,

−

rozpoznać na żywym modelu (koleżance z grupy) określony rodzaj włosów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

w 2-osobowych grupach.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko pracy fryzjera, grzebień do rozczesywania włosów,

−

opisy poszczególnych rodzajów włosów (ich cech charakterystycznych i właściwości),

−

zdjęcia/slajdy włosów normalnych, suchych, zniszczonych i przetłuszczających się,

−

karta klienta.

Czas: 180 minut.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia

Przedmiotem zadania jest dokonanie analizy wyglądu i właściwości włosów normalnych,

suchych, zniszczonych i przetłuszczających się na podstawie opisu i zdjęć oraz rozpoznanie
określonego rodzaju włosów na żywym modelu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

FAZA WSTĘPNA

Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów

z pracą metodą tekstu przewodniego.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Jakie rozróżnia się podstawowe rodzaje włosów?
2. Jak wyglądają włosy normalne, suche, zniszczone i przetłuszczające się?
3. Jakimi właściwościami charakteryzują się włosy normalne, suche, zniszczone

i przetłuszczające się.?

4. Jak ocenić rodzaj włosów?

PLANOWANIE
1. Ustal w jaki sposób określa się rodzaj włosów.
2. Zaplanuj czynności fryzjerskie zmierzające do określenia właściwości poszczególnych

rodzajów włosów.

3. Ustal kryteria oceny wyglądu włosów.
4. Zaplanuj kolejność czynności przy wykonywaniu analizy włosów na żywym modelu.
5. Zaplanuj sposób przekazania zebranych informacji na temat wyglądu i właściwości

włosów.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi opisu poszczególnych rodzajów włosów.
2. Wypunktuj właściwości poszczególnych rodzajów włosów.
3. Opisz wygląd poszczególnych rodzajów włosów.
4. Rozpoznaj na zdjęciu/slajdzie określony rodzaj włosów.
5. Dokonaj analizy włosów koleżanki/kolegi z grupy uwzględniając wcześniej zapisane

właściwości i wygląd poszczególnych rodzajów włosów

6. Porównaj wyniki oceny rodzaju włosów uzyskane w czasie badania i rozmowy

z klientem (koleżanką/kolegą) z wcześniej przygotowanymi opisami włosów.

7. Zapisz uzyskane informacje w karcie klienta.
8. Określ podstawowe zasady pielęgnacji takiego rodzaju włosów, jaki stwierdziłeś

u klienta.

9. Zwróć uwagę na kontakt werbalny z klientem oraz zadbaj o jego komfort

i samopoczucie.

10. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie został określony wygląd poszczególnych rodzajów włosów?
2. Czy prawidłowo zostały wypunktowane właściwości poszczególnych rodzaju włosów?
3. Czy właściwie zostały rozpoznane cechy włosów przedstawionych na zdjęciach?
4. Czy prawidłowo zostały przeprowadzone czynności służące określaniu rodzaju włosów?
5. Czy właściwie został rozpoznany rodzaj włosów klienta?
6. Czy znane są ogólne zasady pielęgnacji poszczególnych rodzajów włosów?
7. Czy został zachowany kontakt z klientem podczas oceny włosów?
8. Czy poprawnie została wypełniona karta klienta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie umiejętności zostały
wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Wykorzystując zdobyte na zajęciach wiadomości dotyczące wyglądu i właściwości

poszczególnych rodzajów włosów określ rodzaje włosów występujących u Twoich rodziców
i rodzeństwa.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Fryzjer 514[01]
Moduł:

Anatomia, fizjologia, choroby skóry i włosów 514[01]. Z1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów 514[01]Z1.03

Temat: Zapobieganie uszkodzeniom mechanicznym, chemicznym i termicznym

włosów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozróżniania przyczyn i konsekwencji uszkodzeń

włosów oraz podejmowania działań profilaktycznych w tym zakresie.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić, co powinien ocenić fryzjer przed przystąpieniem do wykonania zabiegu
w gabinecie usługowym,

−

wskazać przyczyny uszkodzeń mechanicznych włosów,

−

wskazać przyczyny uszkodzeń chemicznych włosów,

−

wskazać przyczyny uszkodzeń termicznych włosów,

−

opisać konsekwencje uszkodzeń włosów,

−

zaplanować postępowanie przeciwdziałające uszkodzeniom włosów zarówno w gabinecie
fryzjerskim jak i w domu klienta.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład informacyjny,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w 2-osobowych grupach.

Środki dydaktyczne:

−

preparaty chemiczne najczęściej stosowane we fryzjerstwie,

−

próbki zniszczonych włosów,

−

mikroskop,

−

slajdy.

Czas: 90 minut.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja tematu:

−

wytłumaczenie celu czynności fryzjerskich, które powinny poprzedzić wykonanie
każdego zabiegu w gabinecie usługowym,

−

scharakteryzowanie przyczyn uszkodzeń mechanicznych, chemicznych i ermicznych
włosów,

−

omówienie konsekwencji poszczególnych uszkodzeń włosów,

−

podzielenie uczniów na 2– osobowe grupy, w których będą realizować ćwiczenie:
a) grupy parzyste – opracowują zasady służące ochronie włosów klienta

i przeciwdziałające ich uszkodzeniom podczas usługi wykonywanej w gabinecie
fryzjerskim,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

b) grupy nieparzyste – opracowują zasady służące ochronie włosów klienta

i przeciwdziałające ich uszkodzeniom w domu,

−

nauczyciel przeprowadza instruktaż dotyczący pracy uczniów,

−

nauczyciel nadzoruje i koordynuje wykonywane ćwiczenie.

4. Uczniowie próbują dokonać analizy wykonanego ćwiczenia.
5. Uczniowie wskazują swoje mocne i słabe strony.
6. Uczniowie prezentują efekt pracy w kolejności wykonania.
7. Klasa

wspólnie

z

nauczycielem

dokonuje

oceny

zaproponowanych

działań

profilaktycznych.

Praca domowa

Odszukaj w literaturze, czasopismach fachowych i informatorach fryzjerskich

wiadomości na temat: Zapobiegania uszkodzeniom włosów w pracy fryzjera. Zgromadzone
materiały przynieś na zajęcia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania ćwiczenia i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Wygląd i właściwości włosów normalnych, suchych,

zniszczonych i przetłuszczających się

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaje włosów na podstawie próbek analitycznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem poszczególnych rodzajów włosów (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia: przygotować próbki włosów,

lupę/ mikroskop, kartki do zapisywania notatek,

3) rozłożyć na stoliku (na białym papierze), zebrane próbki włosów,
4) rozpoznać makroskopowo cechy zaprezentowanych próbek,
5) obejrzeć pod mikroskopem/lupą poszczególne próbki,
6) dopasować charakterystyczne cechy poszczególnych włosów do ich teoretycznego opisu,
7) podpisać każdy rodzaj włosa,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

pojedyncze stoliki uczniowskie,

–

mikroskop/lupa,

–

próbki włosów np.: normalnych, suchych, przetłuszczających się, zniszczonych,

–

kartka białego papieru,

–

przybory do pisania,

–

kartki na brudnopis,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj rodzaj włosów przedstawionych na poniższych zdjęciach, określ ich

cechy charakterystyczne i właściwości.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia (przygotować zdjęcia włosów),
2) przypomnieć sobie treści programowe z jednostki modułowej: Wygląd i właściwości

włosów normalnych, suchych, zniszczonych i przetłuszczających się,

3) rozróżnić rodzaje włosów przedstawionych na zdjęciach,
4) określić cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów włosów,
5) wypisać właściwości określonych rodzajów włosów,
6) sporządzić plakat zawierający informacje na temat cech i właściwości prezentowanych

rodzajów włosów (każdy rodzaj włosów opisany innym kolorem flamastra),

7) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy – przedstawić w formie plakatu cechy i właściwości

rozpoznanych rodzajów włosów,

9) dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stolik uczniowski,

–

zdjęcia włosów: normalnych, suchych i przetłuszczających się,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

–

karton białego papieru,

–

3 flamastry, różnego koloru,

–

przybory kreślarskie, gumka,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Uszkodzenia mechaniczne, termiczne i chemiczne włosów

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij podaną tabelę wpisując możliwe przyczyny poszczególnych uszkodzeń

włosów.

L.p. Rodzaj uszkodzenia włosów

Przyczyny uszkodzeń włosów

1.

Uszkodzenia mechaniczne

2.

Uszkodzenia termiczne

3.

Uszkodzenia chemiczne

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem rodzajów uszkodzeń włosów (Materiał nauczania pkt. 4.2.1),
2) przygotować z różnych źródeł informacje na temat wszystkich możliwych rodzajów

uszkodzeń włosów,

3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) przeanalizować treść polecenia i hasła zawarte w tabeli,
5) uzupełnić tabelę treściami uzyskanymi z analizy wszystkich zebranych źródeł informacji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stolik uczniowski,

–

przybory do pisania,

–

przygotowane materiały z zakresu przyczyn uszkodzeń włosów,

–

arkusz papieru z narysowaną tabelą,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj działania fryzjera służące ocenie stanu włosów przed wykonaniem trwałej

ondulacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z opisem oceny stanu włosów przed zabiegami fryzjerskimi (Materiał

nauczania pkt. 4.2.1),

2) przygotować z różnych źródeł informacje na temat możliwości uszkodzeń włosów

podczas wykonywania trwałej ondulacji,

3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zaplanować działania fryzjerskie podejmowane w celu ochrony włosów i skóry klienta,
5) wypisać zaproponowane czynności,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy,
7) przedyskutować cel poszczególnych działań fryzjerskich służących ocenie stanu włosów

przed wykonaniem trwałej ondulacji,

8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stolik uczniowski,

–

przybory do pisania,

–

przygotowane materiały z zakresu uszkodzeń włosów podczas wykonywania trwałej
ondulacji,

–

arkusze papieru,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Uszkodzenia trzonu włosa

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz na podstawie poniższych zdjęć rodzaje uszkodzeń włosa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym uszkodzeń trzonu włosa,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dokładnie obejrzeć przedstawione fotografie włosów,
4) dokonać analizy charakterystycznych cech każdego z przedstawionych uszkodzeń

włosów,

5) opisać poszczególne zdjęcia wypisując cechy charakterystyczne przedstawionych na nich

uszkodzeń trzonu włosa,

6) dokonać samodzielnej analizy poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stolik uczniowski,

−

kartoniki z prezentowanymi zdjęciami uszkodzeń korzenia włosa,

−

przybory do pisania,

−

kartki papieru,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy budowy i właściwości włosów zdrowych i zniszczonych. Swoje wnioski

z powyższej analizy przedstaw w tabelce.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym uszkodzeń trzonu włosa,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować opis włosów zdrowych i zniszczonych,
4) zaprojektować tabelę uwzględniającą cechy charakterystyczne, właściwości i sposoby

pielęgnacji włosów zdrowych i zniszczonych,

5) narysować na dużym kartonie tabelę,
6) uzupełnić rubryki treściami,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stolik uczniowski,

−

materiały zawierające opis włosów zdrowych i zniszczonych,

−

przybory do pisania,

−

duży karton białego papieru,

−

flamastry w dwóch kolorach,

−

kartki na brudnopis,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 3

Uzupełnij poniższą tabelę.

l.p.

Rodzaj uszkodzenia trzonu

włosa

Cechy charakterystyczne

włosów

Właściwości

włosów

1.

Włosy obrączkowate

2.

Włosy bambusowate

3.

Włosy skręcone

4.

Włosy bagnetowate

5.

Włosy splątane

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym uszkodzeń trzonu włosa,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować opis poszczególnych rodzajów uszkodzeń włosów,
4) wypisać „na brudno” cechy włosów uszkodzonych i ich właściwości,
5) przerysować na dużym kartonie tabelę,
6) uzupełnić rubryki treściami,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stolik uczniowski,

−

materiały zawierające opis włosów uszkodzonych,

−

przybory do pisania,

−

duży karton białego papieru,

−

flamastry w pięciu kolorach,

−

kartki na brudnopis,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie uszkodzeń
i chorób włosów”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. a, 5. c, 6. c, 7. d, 8. b, 9. b, 10. c, 11. b,
12. d, 13. a, 14. d, 15. d, 16. a, 17. c, 18. c, 19. d, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić pojecie sebum

B

P

b

2

Wskazać miejsce wyprowadzania potu przez
gruczoły potowe

C

P

a

3

Określić funkcję łoju skórnego

C

P

d

4

Określić czynniki decydujące o ilości i jakości
wydzielanego łoju

C

P

a

5

Rozróżnić rodzaje włosów ludzkich

B

P

c

6

Wskazać częstotliwość mycia włosów
normalnych

C

P

c

7

Określić ilość wody w zdrowych włosach

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

8

Rozróżnić cechy włosów suchych

B

P

b

9

Przewidzieć czynniki mogące wywołać łupież

D

P

b

10 Określić czynniki wywołujące wypadanie włosów

C

P

c

11 Rozróżnić włosy mieszane

B

P

b

12 Określić cechy włosów zniszczonych

C

P

d

13

Wyjaśnić pojecie uszkodzenia włosów
promieniami słonecznymi

B

P

a

14

Przewidzieć skutki uszkodzenia mechanicznego
włosów

D

P

d

15

Określić typ uszkodzenia włosów wywołanego
suszarką

C

P

d

16 Przewidzieć skutki działania utleniacza na włosy

D

PP

a

17 Rozróżnić włos z węzłowatym rozszczepem

B

PP

c

18 Określić cechy włosów bambusowatych

C

PP

c

19 Rozpoznać włosy paciorkowate

C

PP

d

20 Rozpoznać włosy obrączkowate

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Sebum to wydzielina gruczołów

a) potowych.
b) łojowych.
c) dokrewnych.
d) kłębuszkowych.

2. Gruczoły łojowe wyprowadzają swoją wydzielinę

a) tuż poniżej lejka.
b) tuż powyżej lejka.
c) w okolicy brodawki włosa.
d) wszystkie odpowiedzi są błędne.

3. Łój skórny spełnia funkcję

a) termoregulacyjną.
b) wydzielniczą.
c) zmysłową.
d) ochronną.

4. Na ilość i jakość wydzielanego łoju mają wpływ

a) hormony płciowe.
b) hormony szyszynki.
c) hormony grasicy.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

5. Najrzadziej występujący rodzaj włosów to włosy

a) przetłuszczające się.
b) suche.
c) normalne.
d) mieszane.

6. Włosy normalne najczęściej wymagają mycia

a) 1 raz w tygodniu.
b) 2–3 razy w tygodniu.
c) 3–4 razy w tygodniu.
d) codziennie.

7. Zdrowe włosy powinny zawierać co najmniej

a) 5% wody.
b) 20% wody.
c) 30% wody.
d) 10% wody.

8. Brak lub niedostateczna ilość otoczki tłuszczowej na powierzchni włosów występuje we

włosach
a) normalnych.
b) suchych.
c) mieszanych.
d) przetłuszczających się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

9. Tendencja do łupieżu suchego występuje w przypadku włosów

a) normalnych.
b) suchych.
c) mieszanych.
d) przetłuszczających się.

10. Zaburzenia hormonalne, stresy, nadmierne pocenie się, zaburzenia przemiany materii, to

częste przyczyny tendencji włosów do
a) wypadania.
b) zniszczenia.
c) przetłuszczania.
d) wysuszania.

11. Włosy mieszane to włosy

a) zniszczone i zdrowe odrosty.
b) tłuste u nasady, a suche i łamliwe na końcach.
c) suche u nasady, a tłuste na końcach.
d) wszystkie odpowiedzi są błędne.

12. Włosy, których łuski są odchylone i połamane, to włosy

a) wypadające.
b) mieszane.
c) suche.
d) zniszczone.

13. Uszkadzające działanie promieni słonecznych na włosy powoduje

a) uszkodzenia naturalne.
b) uszkodzenia mechaniczne.
c) uszkodzenia chemiczne.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

14. Najpoważniejszą konsekwencją uszkodzenia mechanicznego włosa może być

a) wyłamanie.
b) zniszczenie łodygi.
c) przesuszenie.
d) wyrwanie włosa z cebulką.

15. Zbyt mała odległość suszarki od głowy podczas suszenia jest przyczyną

a) uszkodzeń chemicznych.
b) uszkodzeń mechanicznych.
c) wszystkich uszkodzeń.
d) uszkodzeń termicznych.

16. Utleniacz, działający na włosy w środowisku zasadowym powoduje

a) zrywanie wiązań dwusiarczkowych we wnętrzu włosa.
b) uszkodzenia mechaniczne włosa.
c) przetłuszczanie włosów.
d) uszkodzenia korzenia włosa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

17. Występowanie na trzonie maleńkich, kulistych zgrubień, jest charakterystyczne

dla włosów
a) zniszczonych.
b) skręconych.
c) występujących w węzłowatym rozszczepie włosów.
d) przetłuszczających się.

18. Włosy bambusowate są charakterystyczne dla włosów

a) splątanych.
b) zniszczonych.
c) występujących w rozczepie węzłowatym.
d) obrączkowych.

19. Poniższe zdjęcie przedstawia włosy

a) skręcone.
b) wełniste.
c) obrączkowate.
d) paciorkowate.

20. Poniższe zdjęcie przedstawia włosy

a) obrączkowate.
b) bambusowate.
c) wełniste.
d) rozjaśnione.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów

Zakreśl prawidłową odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie uszkodzeń
i chorób włosów”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. a, 4. d, 5. c, 6. a, 7. a, 8. d, 9. b, 10. d, 11. c,
12. c, 13. a, 14. b, 15. d, 16. c, 17. a, 18. c, 19. b, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Udowodnić zasadność umiejętności
rozpoznawania uszkodzeń włosów przez fryzjera

C

P

d

2

Określić składniki łoju

C

P

b

3

Określić rolę sebum wydzielanego przez gruczoły
łojowe

C

P

a

4

Wskazać skutki niedoboru sebum na włosach

C

P

d

5

Rozróżnić rodzaje włosów

B

P

c

6

Wskazać cechy włosów suchych

C

P

a

7

Zaproponować możliwe przyczyny wysuszenia
włosów

D

P

a

8

Przewidzieć skutki nadprodukcji sebum

D

P

d

9

Określić skład szamponu do mycia włosów
przetłuszczających się

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

10

Określić wskazania do pielęgnacji włosów
mieszanych

C

P

d

11

Rozróżnić włosy zniszczone

B

P

c

12

Określić rodzaje uszkodzeń włosów

C

P

c

13

Podać nazwę trzonu włosa

A

P

a

14

Zaproponować sposób pielęgnacji włosów
niezależnie od ich rodzaju

D

P

b

15

Określić odmianę włosów tulipanowatych

C

P

d

16

Przewidzieć skutki działania szkodliwych
czynników na włosy

D

PP

c

17

Przewidzieć skutki ubytków lepiszcza we
włosach

D

PP

a

18

Wskazać przyczyny występowania włosów
obrączkowatych

C

PP

c

19

Rozróżnić włosy skręcone

B

PP

b

20

Rozróżnić włosy z rozszczepem węzłowatym

B

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących rozpoznawania zmian patologicznych na skórze.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy,

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później. Wróć do niego, gdy rozwiążesz pozostałe zadania.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Umiejętność rozpoznawania rodzaju włosów przez fryzjera jest konieczna do

a) umożliwia właściwy dobór środków używanych do pielęgnacji.
b) pozwala na planowanie działań zmierzających do utrzymania dobrego stanu włosów.
c) pozwala na planowanie działań zmierzających do poprawy wyglądu włosów.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

2. Mieszanina substancji lipidowych nawilżających włosy to

a) pot.
b) łój.
c) tłuszcz.
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa.

3. Odpowiednia ilość sebum

a) zapewnia włosom sprężystość i elastyczność.
b) chroni włosy przed czynnikami termicznymi.
c) jest przyczyną przetłuszczania się włosów.
d) powoduje utratę wody z wnętrza włosa.

4. Przyciąganie kurzu i mikropatogenów do skóry głowy jest spowodowane

a) zbyt suchą skórą głowy.
b) b)drapaniem naskórka.
c) zmniejszoną ilością wydzielanego łoju.
d) zbyt intensywną produkcją łoju.

5. Włosy puszyste, błyszczące, mające jedwabisty połysk to włosy

a) suche.
b) delikatne.
c) normalne.
d) mieszane.

6. Włosy sztywne, twarde, matowe, skłonne do elektryzowania, trudne do rozczesywania,

często z rozdwajającymi się końcówkami to włosy
a) suche.
b) delikatne.
c) normalne.
d) mieszane.

7. Zanieczyszczenia powietrza i chlorowana woda może być przyczyną występowania

włosów
a) suchych.
b) przetłuszczających się.
c) normalnych.
d) mieszanych.

8. Zbyt duża ilość wytwarzanego sebum

a) zatyka pory skóry.
b) uniemożliwia jej normalne oddychanie.
c) obciąża włosy.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

9. Szampony, które zawierają na przykład wyciąg z pokrzywy, czarnej rzepy, łopianu

wskazane są do mycia włosów
a) suchych.
b) przetłuszczających się.
c) normalnych.
d) mieszanych.

10. Wyregulowanie wydzielania sebum, nawilżenie i wygładzenie końcówek jest konieczne

w pielęgnacji włosów
a) suchych.
b) przetłuszczających się.
c) normalnych.
d) mieszanych.

11. Włosy przypominające swoim wyglądem włosy suche to włosy

a) mieszane.
b) cienkie i delikatne.
c) zniszczone.
d) mogą tak wyglądać wszystkie rodzaje włosów.

12. Najbardziej niebezpieczne i najczęstsze są uszkodzenia włosów

a) mechaniczne.
b) termiczne.
c) chemiczne.
d) naturalne.

13. Trzon włosa to inaczej jego

a) łodyga.
b) korzeń.
c) osłonka.
d) rdzeń.

14. Natłuszczanie końcówek włosów olejkiem rycynowym jest wskazane we

a) włosach obrączkowatych.
b) włosach rozdwajających się na końcach.
c) włosach bambusowatych.
d) wszystkich rodzajach włosów.

15. Włosy tulipanowate są odmianą włosów

a) rozszczepionych podłużnie.
b) skręconych.
c) obrączkowatych.
d) bambusowatych.

16. Zmiany zawartości wody we włosach oraz suszenie ich przez wiatr i słońce wpływają na

a) przetłuszczanie się włosów.
b) przyciemnienie włosów.
c) wzrost porowatości i chłonności włosów.
d) nie mają żadnego wpływu na włosy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

17. We włosach, które tracą lepiszcze dochodzi do

a) podłużnego rozszczepienia.
b) ułamania.
c) poprzecznego rozszczepu.
d) skręcania się włosa.

18. Powstanie pustych przestrzeni wewnątrz włosa prawdopodobnie na skutek zaburzenia

keratynizacji występuje we włosach
a) skręconych.
b) bambusowatych.
c) obrączkowatych.
d) zniszczonych.

19. Poniższe zdjęcie przedstawia

a) włosy obrączkowate.
b) włosy skręcone.
c) włosy bagnetowate.
d) włosy zniszczone.

20. Poniższe zdjęcie przedstawia

a) włosy obrączkowate.
b) włosy skręcone.
c) włosy bagnetowate.
d) węzłowaty rozczep włosa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Rozpoznawanie uszkodzeń i chorób włosów

Zakreśl prawidłową odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

7. LITERATURA

1. Jabłońska S., Chorzelski T.: Choroby skóry. PZWL, Warszawa 1988
2. Koźmińska-Kubarska.: Zarys kosmetyki lekarskiej. PZWL, Warszawa 1991
3. Marek Z.: Fryzjerstwo. WSzP, Warszawa 1991
4. Opalińska M., Prystupa K.,Stąpór W.: Dermatologia praktyczna. PZWL, Warszawa 1997
5. Pr. Zbiorowa Fryzjerstwo wraz z poradami kosmetycznymi, wyd. REA, Warszawa 2002
6. Rassner G.: Dermatologia. Podręcznik i atlas. Urban& Partner, Wrocław 1994
7. Rudowska I.: Higiena pracy fryzjera. WSzP, Warszawa 1994
8. Schmidt W., Akerman J., Engel J., Schneider J., Sengpiel E.: Fryzjerstwo – podręcznik

do nauki zawodu. REA, Warszawa 2000

9. Stander Ch.: Zarys dermatologii i wenerologii. Urban& Partner, Wrocław 1999
10. Suchanek J.: Dermatologia. ZWCRS, Warszawa 1984
11. Wąsik F., Baran E., Szepietowski J.: Atlas chorób skóry, Wrocław 1993