Alfabet grecki

1

Alfabet grecki

Chrystus jako alfa i omega

Alfabet grecki – powstały ok. IX w. p.n.e. alfabet służący do zapisu

języka greckiego i języków kilku ludów znajdujących się pod

wpływem kultury greckiej. Jego znaki służyły Grekom także do zapisu

liczb oraz do notacji muzycznej. We wczesnej starożytności istniało

wiele form alfabetu greckiego, wypartych w okresie klasycznym przez

formę jońską (zachodnią), której w niezmienionej postaci używa się do

dziś do zapisu języka nowogreckiego.

Alfabet grecki

Klasyczne litery greckie

Klasyczny alfabet grecki składa się z 24 liter:

Litera

Nazwa

Wymowa

Transliteracja

Grecka (klasyczna)

Łacińska

Polska

Starożytna

Nowogrecka

Α α

ἄλφα (wym. alpha)

alpha (wym. alfa)

alfa

[a] [aː]

[a]

a

Β β ϐ

βῆτα (wym. beta)

bēta

beta

[b]

[v]

b

Γ γ

γάμμα (wym. gamma)

gamma

gamma

[ɡ]

[ʝ] przed [e̞] lub [i];

w innych wypadkach

[ɣ]

g

Δ δ

δέλτα (wym. delta)

delta

delta

[d]

[ð]

d

Ε ε ϵ

϶

ἒ ψιλόν (wym. epsilon)

epsīlon

epsilon

[e]

[e̞]

e

Ζ ζ

ζῆτα (wym. dzeta)

dzeta (wym. dzeta lub

zeta)

dzeta

[zd] albo [ʣ], później

[zː]

[z]

z

Η η

ἦτα (wym. eta)

ēta

eta

[ɛː]

[i]

e, ē

Θ θ ϴ

ϑ

θῆτα (wym. theta)

thēta (wym. teta)

theta

[tʰ]

[θ]

th

Ι ι

ἰῶτα (wym. iota)

iōta

jota

[i] [iː]

[i], [j]

i

Κ κ ϰ

ϗ

κάππα (wym. kappa)

kappa

kappa

[k]

[c] przed [e̞] lub [i];

w innych wypadkach

[k]

k

Λ λ

λάμβδα (wym. lambda), λάβδα

(wym. labda)

lambda

lambda

[l]

[l]

l

Μ μ

μῦ (wym. my)

my (wym. mi)

my

[m]

[m]

m

Ν ν

νῦ (wym. ny)

ny

ny

[n]

[n]

n

Ξ ξ

ξῦ (wym. ksy), ξῖ (wym. ksi), ξεῖ

(wym. ksej)

xy (wym. ksi), xi

ksi

[ks]

[ks]

ks, x

Ο ο

ὂ μικρόν (wym. o mikron)

omicron (wym.

omikron)

omikron

[o]

[o̞]

o

Alfabet grecki

2

Π π ϖ

πῖ (wym. pi), πεῖ (wym. pej)

pi

pi

[p]

[p]

p

Ρ ρ ϱ

ῥῶ(wym. rho)

rho (wym. ro)

rho

[r], [r̥]

[r]

r, rh

Σ σ ϲ

ς

σίγμα, σῖγμα (wym. sigma)

sigma

sigma

[s]

[s]

s

Τ τ

ταῦ (wym. tau)

tau

tau

[t]

[t]

t

Υ υ ϒ

ὖ ψιλόν, ὒ ψιλόν (wym. y psilon)

ypsīlon (wym.

ipsilon)

ipsylon

[u] [uː], później [y]

[yː]

[i]

y

Φ φ

ϕ

φῖ(wym. phi), φεῖ (wym. phej)

phi (wym. fi)

phi

[pʰ]

[f]

ph

Χ χ

χῖ (wym. khi), χεῖ(wym. khej)

chi

chi

[kʰ]

[ç] przed [e̞] lub [i];

w innych wypadkach

[x]

kh

Ψ ψ

ψῖ (wym. psi), ψεῖ (wym. psej)

psi

psi

[ps]

[ps]

ps

Ω ω

ὦ μέγα (wym. o mega)

oměga

omega

[ɔː]

[o̞]

o, ō

Pozostałe litery greckie

Pewne litery występowały w piśmie greckim tylko w okresach archaicznym, średniowiecznym, w niektórych

dialektach lub do zapisu cyfr (digamma, stigma, heta, san, szo, koppa i disigma). Litera szo została dodana do

alfabetu greckiego w celu zapisu głoski /ʃ/ w języku baktryjskim, podczas gdy ligatura stigma stanowiła połączenie

sigmy i tau.

Litera

Nazwa

Wymowa

Odpowiednik

literowy

z alfabetu fenickiego

transliteracja

digamma

[w]

wāw

w

stigma

[st]

st

heta

[h]

ḥēth

h

san

[s]

ṣādē

s

szo

[ʃ]

ṣādē

sh

koppa

[q]

qōph

q

disigma

[sː], [ks], [ts]

ṣādē

ss

Dyftongi i kombinacje literowe

Alfabet grecki

3

Kombinacja

literowa

Wymowa

Uproszczona

transliteracja

archaiczna klasyczna

nowogrecka

ᾰι, αι

[aɪ]

[e̞]

ai lub aj

ᾱι, ᾳ

[aːɪ]

[aː]

[a]

a lub ā

ει

[eː]

[eː]

[i]

ei lub ej

ηι, ῃ

[ɛːi]

[ɛː]

[i]

e lub ē

οι

[oɪ]

[i]

oj

ῠι, υι

[yɪ]

[yː]

[i]

yi lub yj

ῡι, υι

[yːi]

[yː]

[i]

yi lub yj

ωι, ῳ

[ɔːɪ]

[ɔː]

[o̞]

o lub ō

ᾰυ, αυ

[aʊ]

[av] przed samogłoską lub spółgłoską dźwięczną;

[af] przed głoską bezdźwięczną

au, av

ᾱυ, αυ

[aːʊ]

[av] przed samogłoską lub spółgłoską dźwięczną;

[af] przed głoską bezdźwięczną

au, āv

ευ

[eʊ]

[e̞v] przed samogłoską lub spółgłoską dźwięczną;

[e̞f] przed głoską bezdźwięczną

eu, ev

ηυ

[ɛːʊ]

[iv] przed samogłoską lub spółgłoską dźwięczną;

[if] przed głoską bezdźwięczną

eu, ēv

ου

[oʊ]

[oː]

[uː]

[u]

u, ū, ou

ωυ**

[ɔːʊ]

[ɔː.y]

[o.i]

oy, ōy

γγ*

[ŋɡ]

[ŋɡ] w wymowie formalnej (palatalizowane do [ɲɟ] przed [e̞] lub [i]),

ale często redukowane do [ɡ] (palatalizowane do [ɟ] przed [e̞] lub [i]);

w pewnych przypadkach wymawiane także jako [ŋɣ] (palatalizowane do

[ɲʝ] przed [e̞])

ng

γκ*

[ŋk]

Na początku wyrazu [ɡ] (palatalizowane do [ɟ] przed [e̞] lub [i]);

w innych przypadkach [ŋɡ] (palatalizowane do [ɲɟ] przed [e̞] lub [i]),

często redukowane do [ɡ] (palatalizowane do [ɟ] przed [e̞] lub [i]

nk

γξ*

[ŋks]

[ŋɡz]

nks

γχ*

[ŋkʰ]

[ŋx]

[ɲç] przed [e̞] lub [i];

w innych przypadkach [ŋx]

nch, nkh

μπ

[mp]

Na początku wyrazu [b];

w innych przypadkach [mb], często redukowane do [b]

mp

ντ

[nt]

Na początku wyrazu [d];

w innych przyadkach [nd], często redukowane do [d]

nt

* Niektórzy twierdzą, żę [ŋ] (spółgłoska nosowa miękkopodniebienna) jest osobnym fonemem.

Alfabet grecki

4

Sposób pisania

Bustrofedon

Początkowo pismo greckie zapisywano od prawej do lewej, jak pisma

semickie. Następnie rozpowszechnił się system zwany bustrofedonem (gr.

βουστροφηδόν, "jak wół orze bruzdy") w którym pisano przemiennie od

prawej do lewej i od lewej do prawej – najpóźniejsze znane zastosowania

tego systemu pochodzą z Gortyny na Krecie (V w. p.n.e.), w Atenach już od

ok. 550 p.n.e. pisano od lewej do prawej.

Początkowo grecy pisali wszystkie litery, wyrazy i zdania jednym ciągiem –

nie znali minuskuły, odstępów między wyrazami, znaków diakrytycznych ani

interpunkcyjnych. W związku z faktem, że lektura tekstu pisanego jednym

ciągiem jest trudna, dla rozdzielenia niektórych wyrazów w inskrypcjach

używano czasem pionowej kreski lub pionowego rzędu trzech kropek. W

starożytności pisano wyłącznie kapitałą (używanym na inskrypcjach i

zwojach pismem o kształtach kanciastych) i kursywą (stosowaną od V. w.

p.n.e. w pismach o charakterze urzędowym), dopiero w IX w. n.e. weszła w

użycie minuskuła.

Znaki diakrytyczne

Pismo greckie posiada trzy znaki diakrytyczne na oznaczenie akcentu, dwa

znaki diakrytyczne na oznaczenie dyftongów, dwa znaki diakrytyczne na

oznaczenie przydechów oraz rzadko występujący znak tremy.

Przydech (łac. spiritus)

Zaczynające się od samogłoski lub dyftongu słowa greckie otrzymują przy tej samogłosce lub dyftongu znak

diakrytyczny na oznaczenie przydechu. W dyftongach znak przydechu stawia się przy drugiej samogłosce z

dyftongu. Są dwa znaki na oznaczenie przydechu:

• ῾ – przydech mocny (spiritus asper) wymawiany podobnie jak polskie h,

• ᾿ – przydech słaby (spiritus lenis), niewymawiany.

Prócz samogłosek i dyftongów przydech otrzymuje litera ro. Jeśli znajduje się ona na początku wyrazu, litera ro

zawsze otrzymuje przydech mocny. Podwójna litera ro, znajdująca się zawsze w środku wyrazu, otrzymuje przydech

słaby nad pierwszą literą, przydech mocny nad drugą – często w typografii tych przydechów się nie zaznacza, jednak

w transkrypcji zbitkę ρρ oddaje się z reguły jako rrh.

Przykłady:

• ἁρμονία – harmonia

• ἰδέα – idea, pojęcie

• Εὐρώπη – Europa

• ῥῶ – litera ro

• Βορρᾶς lub (rzadziej) Βοῤῥᾶς – Boreasz, wiatr północny

Oznaczanie akcentów

Język grecki posiada trzy rodzaje akcentów. Wprowadzone przez gramatyków aleksandryjskich oznaczenia

akcentów zaznaczane są przy każdym słowie, prócz nielicznych słów nieakcentowanych – (enklityk i proklityk).

Akcenty te to akcent wysoki (łac. (accentus) acutus, gr. ὀξύς, ostry), akcent niski (łac. (accentus) gravis, gr. βαρύς,

ciężki, stłumiony) i akcent przeciągły (łac. (accentus) circumflexus, gr. περισπώμενος, zagięty).

Przykłady:

• Acutus: φίλος – przyjaciel

Alfabet grecki

5

• Gravis: Nie stoi nad pojedynczym wyrazem, występuje zawsze w toku zdania zastępując acutus stojący na

ostatniej zgłosce wyrazu, o ile nie następuje po niej znak przestankowy lub enklityka.

• Circumflexus: δῆμος – lud

Akcenty i przydechy

• Jeśli wyraz zaczynający się od samogłoski pojedynczej piszemy małą literą, znaki przydechu i akcentu stawiamy

nad samogłoską.

• Jeśli wyraz zaczynający się od samogłoski pojedynczej piszemy dużą literą, znaki przydechu i akcentu stawiamy

przed samogłoską

• Jeśli wyraz zaczyna się od dyftongu, znaki akcentu i przydechu stawiamy nad drugą literą dyftongu, niezależnie

od tego, czy wyraz piszemy małą czy dużą literą

• Akcenty i przydechy przy dyftongach niewłaściwych z ι adscriptum lub subscriptum zapisuje się jak w wyrazach

zaczynających się od pojedynczej samogłoski.

• acutus i gravis stawiamy po znaku przydechu, circumflexus nad znakiem przydechu.

Dyftongi

Dyftongi greckie dzielą się na właściwe i niewłaściwe (wymawiane jako pojedyncza samogłoska). Właściwe to αι,

ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ. Niewłaściwe to ᾳ, ῃ, ῳ, ου. Jeśli wyraz piszemy wielką literą, we wszystkich dyftongach duża

jest tylko pierwsza litera składowa. Znak diakrytyczny przy dyftongach niewłaściwych ᾳ, ῃ, ῳ pochodzi od małej

litery jota i nazywa się iota subscriptum. Jeśli dyftongi te piszemy wielką literą, pierwszą literę dyftongu zapisujemy

jako wielką literę, jotę zapisujemy zaś obok, ale nie wymawiamy (nazywając ją wtedy iota adscriptum, tj. Αι, Ηι,

Ωι). Ułatwieniem w określeniu czy Αι jest dyftongiem właściwym, czy nie, jest fakt, że w przydech i akcent w

dyftongach właściwych stoi na drugiej głosce, w niewłaściwych zaś na pierwszej, np. dyftong właściwy: αἰ-Αἰ,

dyftong niewłaściwy ᾀ-Ἀι.

Zobacz więcej: fonetyka grecka

Trema

Koronis

Znaki filologiczne

Przykłady połączeń znaków diakrytycznych

System politoniczny i monotoniczny

System politoniczny jest historycznym systemem ortografii języka greckiego kształtującym się od czasów

hellenistycznych do końca czasów bizantyjskich. Dla języka nowogreckiego zastąpiono go w 1982 systemem

monotonicznym, przy czym wielu Greków wciąż stosuje system politoniczny. Cechą charakterystyczną systemu

politonicznego jest rozbudowana diakrytyka oddająca starożytną wymowę języka greckiego.

System monotoniczny ortografii greckiej jest uproszczoną formą ortografii języka nowogreckiego wprowadzoną

przez parlament grecki w 1982, tak dla Katharewusy, jak i dla Dimotiki. Zastępuje on tradycyjne greckie akcenty

(acutus, gravis i circumflexus) jednym, oznaczającym dotąd acutus (´). Porzuca także użycie spiritus asper i spiritus

lenis.

Uproszczenie ortografii motywowano faktem, że ortografia politoniczna jest skomplikowana i trudna do nauczenia

się, znaki diakrytyczne systemu politonicznego nie oddają żadnych właściwości współczesnej wymowy, dając

informację tylko o etymologii słów i ich wymowie starożytnej. System monotoniczny jest odrzucany przez wielu

Greków, sądzących, że system politoniczny stwarza więź z przeszłością. Cerkiew grecka wciąż używa systemu

politonicznego. Drukuje się w nim wciąż wiele książek. Fakt, że greka nie była w starożytności zapisywana za

pomocą systemu politonicznego, który został wprowadzony stopniowo w czasach bizantyjskich, utrudnia jednak

jego obronę. Grekę klasyczną wciąż powszechnie zapisuje się za pomocą systemu politonicznego.

Alfabet grecki

6

Modlitwa Pańska w systemie monotonicznym i politonicznym

System monotoniczny

System politoniczny

Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς αγιασθήτω το όνομά σου·

ελθέτω η βασιλεία σου· γενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και

επί της γης·

τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον·

και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις

οφειλέταις ημών·

και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του

πονηρού.

αμήν.

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·

ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ

ἐπὶ τῆς γῆς·

τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·

καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφελήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς

ὀφειλέταις ἡμῶν·

καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ

πονηροῦ.

ἀμήν.

Interpunkcja grecka

W języku greckim od okresu hellenistycznego stosuje się cztery znaki interpunkcyjne:

• . – kropka pełni te same funkcje, co w pisowni polskiej,

• , – przecinek pełni te same funkcje, co w pisowni polskiej,

• znak · pełni funkcję średnika i dwukropka,

• wyglądający identycznie jak średnik znak ; pełni funkcję znaku zapytania.

Historia alfabetu greckiego

Pismo linearne A i B

Pierwszym pismem Greków, używanym w dialekcie mykeńskim, było powstałe w XIV w. p.n.e. pismo linearne B,

wywodzące się od najprawdopodobniej przedgreckiego pisma linearnego A. Odkrywcą pisma linearnego B jest

Arthur Evans, odczytali je w 1952 brytyjski architekt Michael Ventris i filolog klasyczny John Chadwick.

Nieodczytane pismo linearne A składa się z ok. 110 znaków, prawdopodobnie sylabicznych. Pismo linearne B

składa się z ok. 90 znaków sylabicznych. Zapisywane było na tabliczkach glinianych (choć mogły istnieć też inne,

mniej trwałe formy zapisu), przechowanych przede wszystkim w Knossos, a także w Mykenach, Pylos, Tebach i

Tirynsie. Z pismem lineranym B spokrewnione jest zawierające 55 znaków sylabiczne pismo cypryjskie (sylabariusz

cypryjski), zachowane do V w. p.n.e. Pismo linearne B było źle przystosowane do fonetyki języka greckiego, co jest

prawdopodobną przyczyną braku znanych tekstów literackich z okresu mykeńskiego. Całkowicie wyszło z użycia

wraz z wędrówką Dorów (XII w. p.n.e.).

Powstanie alfabetu greckiego

Alfabet grecki wywodzi się najprawdopodobniej z alfabetu paleohebrajskiego (wschodniosemickiego), który jest

przodkiem także alfabetu fenickiego i alfabetu hebrajskiego. Powstał w X lub IX w. p. n.e. na skutek kontaktów

handlowych Greków z ludami Lewantu. Świadczy o tym podobieństwo kształtu liter, podobieństwo nazw liter i

przekazy mitologiczne (zob. Kadmos). Pismo paleohebrajskie było pismem spółgłoskowym, Grecy zaadaptowali do

zapisu samogłosek paleohebrajskie znaki oznaczające nie występujące w języku greckim spółgłoski laryngalne.

Mimo dodania znaków oznaczających samogłoski alfabet grecki nie był doskonały, brakowało mu bowiem oznaczeń

dwuznaków i rozróżnienia zapisu części samogłosek różniących się iloczasem (alfy, joty i ipsylonu), ponadto

występowały znaki oznaczające zbitki spółgłosek. Według pewnych teorii współczesnych alfabet grecki nie

wywodzi się od alfabetu fenickiego, a jedynie ma z nim wspólnego przodka, jeden z alfabetów anatolijskich bądź

kananejskich.

Alfabet grecki

7

Mity o powstaniu alfabetu greckiego

Mitografowie podają, że pięć samogłosek alfabetu greckiego oraz spółgłoski beta i tau wynalazły Mojry lub Io,

siostra Foroneusa. Pozostałe jedenaście spółgłosek wynalazł Palamedes, syn Naupliosa. Grecki bóg Hermes ujął

głoski w pismo, którego znaki przypominały kliny, na podobieństwo toru lotu poświęconych mu żurawi*. Pismo to

miał sprowadzić do Grecji Kadmos, zmieniając w nim jednak kolejność liter. Ze względu na to, że litera alfa

przypomina kształtem woła i Beocja jest "krainą wołów", pozostawił ją na pierwszej pozycji – litera alfa znalazła się

tam na znak tego, że greckie słowo alphe oznacza zeszyt, słowo alphein wynajdywać, a Alfejos jest największą

rzeką (zob. etymologia ludowa). Pozostałe spółgłoski greckie mieli utworzyć Symonides z Samos i Epicharm z

Sycylii, pozostałe dwie samogłoski mieli dodać kapłani Apollina by jedna samogłoska przypadała na każdą ze strun

liry boga. Mitologiczny przekaz o przeniesieniu alfabetu do Grecji przez Fenicjanina Kadmosa jest jedną z

przesłanek świadczących o jego fenickim pochodzeniu. Mitografowie rzymscy podają podobny mit

[1]

o

przeniesieniu alfabetu do Italii przez Ewandera z Arkadii. Jego matka Karmenta ustaliła piętnaście znaków pisma

łacińskiego.

Podobieństwo pisma Kadmosa do klinów może wskazywać na pochodzenie alfabetu greckiego z alfabetu

ugaryckiego, na co wskazuje też znaczne podobieństwo greckich nazw liter do odpowiadających im nazw

ugaryckich pierwowzorów.

Alfabet grecki sam z kolei dał początek bardzo wielu alfabetom, najbardziej znane to alfabet łaciński (poprzez

alfabet etruski) oraz cyrylica.

Inne języki zapisywane za pomocą alfabetu greckiego

Alfabet grecki

8

Inskrypcja w alfabecie frygijskim stanowiąca

część Grobu Midasa w tzw. Mieście Midasa

(tur. Midas Şehr)

Alfabetu greckiego od starożytności do dziś używa się nie tylko do

zapisu języka greckiego, ale też wielu języków ludów znajdujących się

w zasięgu wpływów kultury greckiej.

W starożytności za pomocą alfabetu greckiego zapisywano:

• Większość języków Azji Mniejszej, np. będące w użyciu w latach

800-300 p.n.e. alfabety używane do zapisu języka lidyjskiego i

frygijskiego były to nieznacznie zmodyfikowane wczesne formy

alfabetu greckiego – podobnie jak alfabety ludów Italii.

• Niektóre języki paleobałkańskie, np. język tracki. Dla innych

języków i dialektów używanych na obszarach sąsiadujących z

terenami zamieszkanymi przez Greków, takich jak język macedoński,

nie znamy żadnych ciągłych tekstów, a tylko zapisane alfabetem

greckim pojedyncze słowa w tekstach greckich.

• W południowej Francji zachowały się inskrypcje w języku galijskim

(ok. 300 p.n.e.).

• Tekst hebrajski Biblii wydanej przez Orygenesa (Hexaplus).

• Język baktryjski (ok. 250-800 n.e.) [2].

• Alfabet koptyjski to używany do dziś alfabet grecki uzupełniony od

kilka liter z demotyki.

• Język nubijski w Makurii (obecnie Sudan) był do XV w. zapisywany

alfabetem greckim uzupełnionym o trzy litery koptyjskie, dwa znaki

wywodzące się z pisma Meroe, i dwuznakiem złożonym z dwóch

greckich liter gamma do zapisu ŋ.

• Zachował się pochodzący z VIII w. tekst arabskojęzyczny zapisany

alfabetem greckim.

W czasach nowożytnych za pomocą alfabetu greckiego zapisywano:

• Język turecki prawosławnych Turków (Karmanlidów) często zapisywany był za pomocą alfabetu greckiego i

nazywany "Karamanlidika".

• Od XV w. dialekt toskijski języka albańskiego. Drukarnia w Moschopolis w XVIII w. wydrukowała w alfabecie

greckim kilka albańskojęzycznych tekstów. Dopiero w 1908 odbyła się konferencja w Bitoli, podczas której

przyjęto i ustandaryzowano alfabet łaciński dla obu dialektów albańskich (toskijskiego i gegijskiego). Do dziś

jednak mówiący dialektem arwantyjskim (odmianą dialektu toskijskiego) Albańczycy w Grecji używają opartego

na greckim alfabetu arwantyjskiego.

• Pewne dialekty południowosłowiańskie zbliżone do współczesnego macedońskiego zachowały się jako zapisy w

alfabecie greckim. Współczesny język macedoński używa jednak alfabetu cyrylickiego

• Język aromański (zbliżony do języka rumuńskiego dialekt zamieszkujących Grecję Wołochów) zapisuje się

często za pomocą alfabetu greckiego. Nie istnieje jeszcze ustandaryzowana ortografia języka aromańskiego,

wydaje się jednak, że przyjmie się pismo łacińskie i ortografia języka rumuńskiego.

• Język gagauski, turecki język używany w Mołdawii (do 1957, kiedy przyjęto cyrylicę. Obecnie używa się

alfabetu łacińskiego i ortografii wzorowanej na tureckiej).

• Surguch, język turecki używany przez niewielką liczbę prawosławnych w północnej Grecji.

• Urum, język używany przez pewne grupy Tatarów na Krymie, różny od języka Tatarów Krymskich, do XX w.

zapisywano za pomocą alfabetu greckiego.

Alfabet grecki

9

Alfabet grecki w HTML

Znaki klasycznego alfabetu greckiego w HTML to:

Nazwa

Wymowa

nowogrecka

Mała litera Wielka litera

Encja HTML

Alfa

a

α

Α

alpha, Alpha

Beta

w

β

Β

beta, Beta

Gamma

gh

γ

Γ

gamma, Gamma

Delta

dh

δ

Δ

delta, Delta

Epsilon

e

ε

Ε

epsilon, Epsilon

Dzeta

z

ζ

Ζ

zeta, Zeta

Eta

e

η

Η

eta, Eta

Theta

th

θ

Θ

theta, Theta

Jota

i

ι

Ι

iota, Iota

Kappa

k

κ

Κ

kappa, Kappa

Lambda

l

λ

Λ

lambda, Lambda

My

m

μ

Μ

mu, Mu

Ni

n

ν

Ν

nu, Nu

Ksi

ks

ξ

Ξ

xi, Xi

Omikron

o

ο

Ο

omicron, Omicron

Pi

p

π

Π

pi, Pi

Rho

r

ρ

Ρ

rho, Rho

Sigma

s

σ

Σ

sigma, Sigma

Tau

t

τ

Τ

tau, Tau

Ipsylon

i

υ

Υ

upsilon, Upsilon

Phi

f

φ

Φ

phi, Phi

Chi

ch

χ

Χ

chi, Chi

Psi

ps

ψ

Ψ

psi, Psi

Omega

o

ω

Ω

omega, Omega

Bibliografia

• Unicode, U0370.pdf

[3]

• Marian Auerbach, Marian Golias, Gramatyka grecka

• Robert Graves, Mity greckie

• Oktawiusz Jurewicz, Gramatyka historyczna języka greckiego

• Ewa Wipszycka-Bravo (redakcja), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu

Alfabet grecki

10

Przypisy

[1] http:/

/

www.

spotsylvania.

k12.

va.

us/

sms/

Student's%20Work/

K%20Mohammed/

Alphabet%20Myth.

htm

[2] http:/

/

www.

gengo.

l.

u-tokyo.

ac.

jp/

~hkum/

bactrian.

html

[3] http:/

/

unicode.

org/

charts/

PDF/

U0370.

pdf

Źródła i autorzy artykułu

11

Źródła i autorzy artykułu

Alfabet grecki  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25104080  Autorzy: Agastasiak, Agewa79, Airwolf, Alfons6669, Arfrever, Autokrata, BartekChom, Beau, Beno, Buldożer,
Chrumps, CiaPan, Cyon, Dartys, E2rd, Filemon, Future Perfect at Sunrise, Gauss, Googl, Gregul, Hashar, Jrmo, Jwitos, KamStak23, Kamil10litewiak, KarolS, Klapi, Kpjas, Krzysiu Jarzyna,
LION, Laforgue, Leafnode, Lichave, Looker86, LukKot, Lzur, M-Koszowski, Maire, Malyadik, Margoz, Mathel, Micpol, Mix321, Niebieskiszymon, Nolik, Nux, Odder, Olaf, Oniros, PC, Pece,
Picus viridis, Pko, Ptolmis, QrczakMK, Qurqa, SMITHEGREC, Siedlaro, Smyru, Spl908455, Szoltys, Taw, The boss, Topory, Turkusowy smok, Vearthy, Voit Turyv, Wiggles007, Wiktoryn,
WojciechSwiderski, Wojtalik, Xpicto, Xx236, Yarl, Zlotek, conversion script, 52 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Christ with beard.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Christ_with_beard.jpg  Licencja: Public Domain  Autorzy: Amandajm, Gryffindor, Herbythyme, Leinad-Z,
Sailko, Skipjack, Wolfmann, Wst, 2 anonimowych edycji

Plik:Digamma uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Digamma_uc_lc.svg  Licencja: nieznany  Autorzy: User:Dcoetzee, User:F l a n k e r, User:SkyBon

Plik:Phoenician waw.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Phoenician_waw.png  Licencja: Public Domain  Autorzy: Ch1902, Miaow Miaow, Red devil 666, Sl

Plik:Stigma uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Stigma_uc_lc.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Dcoetzee, User:F l a n k e r, User:Future Perfect at
Sunrise

Plik:Heta uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Heta_uc_lc.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:F l a n k e r

Plik:Phoenician heth.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Phoenician_heth.png  Licencja: Public Domain  Autorzy: Ch1902, Red devil 666, Sl

Plik:San uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:San_uc_lc.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:F l a n k e r

Plik:Phoenician sade.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Phoenician_sade.png  Licencja: Public Domain  Autorzy: Ch1902, Imz, Red devil 666, Sl

Plik:Sho uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Sho_uc_lc.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Dcoetzee, User:F l a n k e r

Plik:Qoppa uc lc.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Qoppa_uc_lc.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Dcoetzee, User:F l a n k e r

Plik:Phoenician qof.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Phoenician_qof.png  Licencja: Public Domain  Autorzy: Ch1902, Miaow Miaow, Red devil 666, Sl

Plik:Sampi uc lc T-shaped.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Sampi_uc_lc_T-shaped.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Dcoetzee, User:F l a n k e r,
User:Future Perfect at Sunrise

Plik:Boustrophedon Greek.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boustrophedon_Greek.png  Licencja: GNU Free Documentation License  Autorzy: User:Vincent Ramos

Plik:MidasSehri.TombDetail.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:MidasSehri.TombDetail.jpg  Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5  Autorzy:
User:China_Crisis

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/