Przewrót majowy

wprowadzenie stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej dotychczas stanem wyjątkowym

nie objętym.

Komentarz: 12 V 1926 oddziały wojskowe wierne marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, skoncentrowane

w rejonie Rembertowa, rozpoczęły marsz na Warszawę. Rząd wydał komunikat potępiający

zamachowców, wzywający do zachowania spokoju i posłuchu legalnym władzom Rzeczypospolitej. Na

obszarze m. st. Warszawy, województw warszawskiego i wileńskiego oraz powiatów siedleckiego i

łukowskiego zawieszono prawa obywatelskie: wolności osobistej, nietykalności mieszkania, wolności

prasy, tajemnicy korespondencji, prawa koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń. O godz.

17.00 doszło do spotkania Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, który wezwał do

zaprzestania akcji i podporządkowania się legalnemu rządowi. Stanowcza postawa Wojciechowskiego

przekreśliła plany bezkrwawego przewrotu. Rozpoczęły się walki, które trwały do 14 maja. Pierwszego

dnia zamachowcy opanowali większość gmachów państwowych posiadających łączność z prowincją.

Wobec sukcesów militarnych wojsk wiernych Piłsudskiemu rząd ewakuował się z pałacu

Namiestnikowskiego do Belwederu. Stanowczość rządu wzmocniło przybycie 13 maja pierwszych

posiłków z Poznania. Wojska rządowe przystąpiły do kontrataku odnosząc sukcesy na południu miasta,

oddziały Piłsudskiego zaś na północy zajęły m.in. Cytadelę. Przyjazd do Warszawy wojsk wiernych

rządowi wstrzymał strajk kolejarzy. PPS ogłosiła strajk generalny. W tej sytuacji na posiedzeniu 14 maja

Rada Ministrów zwróciła się do Prezydenta RP o zezwolenie na wprowadzenie stanu wyjątkowego na

terenie całego kraju. Ale już po południu rząd w obliczu bezpośredniego zagrożenia Belwederu ewakuował

się do Wilanowa, gdzie zwołano kolejne, ostatnie posiedzenie. Rada Ministrów “uznając, że przedłużanie

walki doprowadzi do wojny między poszczególnymi dzielnicami Rzeczpospolitej [...] postanowiła, że

wobec tego przerwanie dalszej walki jest nakazem chwili" i podjęła uchwałę o podaniu się do dymisji.

Decyzję złożenia urzędu prezydenta podjął również Wojciechowski. Obowiązki głowy państwa przejął

marszałek sejmu Maciej Rataj, który nakazał obu stronom zawieszenie broni. Straty w ludziach wyniosły

379 zabitych, 920 rannych, straty materialne zaś szacowano na 200 tys. złotych. (Eugenia Szymczuk)

Co warto przeczytać?



Czubiński A., Przewrót majowy 1926 r., Warszawa 1989;



Dokumenty chwili. 13 do 16 maja 1926 r. w Warszawie. Przebieg tragicznych wypadków na
podstawie komunikatów oficjalnych prasy i spostrzeżeń świadków, Warszawa 1926;



Garlicki A., Przewrót majowy, Warszawa 1978;



Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, t. 2, cz. 1, Warszawa
1990;



Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Kraków 1995;



Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Chojnowski, P. Wróbel, Wrocław 1992.

Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. polski, rkps, podpisy złożyli Wincenty Witos, Władysław Kiernik,

Stanisław Grabski, Jan Jankowski, Stefan Smólski, Juliusz Malczewski i inni, 1 strona.

Miejsce przechowywania: AAN, Prezydium Rady Ministrów, sygn. 33, s. 330.