15 Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Maria Michalak

Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego
341[03].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Teresa Jerzykowska-Słupska
mgr Krystyna Kielan

Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Sienna

Konsultacja:
dr Bożena Zając

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[03].Z4.03

„Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego” zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik handlowiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 16
4.1.3. Ćwiczenia 16
4.1.4. Sprawdzian postępów 20
4.2. Działalność inwestycyjna przedsiębiorstwa handlowego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 25
4.2.3. Ćwiczenia 25
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Zasady ewidencji zakupu i sprzedaży towarów

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 39
4.3.3. Ćwiczenia 39
4.3.4. Sprawdzian postępów 45
4.4. Reklamacje w obrocie towarowym i zasady ich ewidencji

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 48
4.4.3. Ćwiczenia 48
4.4.4. Sprawdzian postępów 49
4.5. Ogólne zasady ewidencji materiałów

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 54
4.5.3. Ćwiczenia 54
4.5.4. Sprawdzian postępów 56
4.6. Inwentaryzacja składników majątku

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 59
4.6.3. Ćwiczenia 59
4.6.4. Sprawdzian postępów 60
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu ewidencji majątku

przedsiębiorstwa handlowego. Majątek, czyli aktywa kontrolowane przez przedsiębiorstwo,
mają przynosić w przyszłości korzyści ekonomiczne. Dokumentowanie ich stanu i ruchu należy
prowadzić zgodnie z zasadami określonymi przez ustawę o rachunkowości.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, obejmujący niezbędne umiejętności i wiadomości, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia, czyli

wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy

z poradnikiem.

3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów.

4. Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń.
5. Ćwiczenia, które pomogą Ci wykorzystać wiadomości i ukształtować umiejętności

praktyczne.

6. Sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających Twoje wiadomości

i umiejętności po wykonaniu ćwiczeń. Na pytania sprawdzianu postępów, odpowiadaj tak
lub nie. Sam możesz ocenić, czy i w jakim stopniu opanowałeś materiał jednostki
modułowej.

7. Sprawdzian osiągnięć w formie testu, którego zaliczenie potwierdzi opanowanie materiału

całej jednostki modułowej.

8. Literaturę uzupełniającą.

Jeżeli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania lub wykonanie niektórych ćwiczeń sprawi

Ci trudność zawsze możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

341[03].Z4.01

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

341[03].Z4.02

Gospodarowanie zasobami finansowymi

341[03].Z4.03

Ewidencja majątku przedsiębiorstwa

handlowego

341[03].Z4.04

Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie

sprawozdań finansowych

341[03].Z4.05

Obsługa systemu finansowo-księgowego

Schemat układu jednostek modułowych.

341[03].Z4

Finanse i rachunkowość

przedsiębiorstwa handlowego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości,
− stosować ogólne zasady ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych

i wynikowych,

− wystawiać faktury VAT,
− obliczyć wysokość podatku VAT,
− rozróżnić pojęcie ceny i marży,
− obliczyć cenę sprzedaży towaru na podstawie podanych założeń.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

− udokumentować i zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące stanu, ruchu i zużycia

środków trwałych

− zidentyfikować składniki wartości niematerialnych i prawnych,
− zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące zmian stanu i zużycia wartości

niematerialnych i prawnych,

− zaewidencjonować operacje gospodarcze związane z procesem inwestycyjnym,
− obliczyć i zaewidencjonować VAT naliczony i należny,
− sporządzić deklarację VAT-7 na podstawie rejestrów VAT,
− rozliczyć zakup towarów, ustalić saldo konta: „Rozliczenie zakupu towarów”,
− zaprojektować i wykonać ewidencję analityczną i syntetyczną towarów,
− zaewidencjonować sprzedaż towarów,
− obliczyć marżę zrealizowaną na sprzedaży towarów,
− zaewidencjonować ruch opakowań,
− udokumentować i zaewidencjonować obrót materiałami w przedsiębiorstwie handlowym,
− zaewidencjonować operacje związane z krótkoterminowymi i długoterminowymi aktywami

finansowymi,

− zaewidencjonować przykładowe operacje gospodarcze dotyczące reklamacji towarów,
− zastosować procedury inwentaryzacyjne,
− udokumentować i zaewidencjonować wyniki inwentaryzacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne

4.1.1. Materiał nauczania

Charakterystyka i klasyfikacja środków trwałych

Środki trwałe (ustawa o rachunkowości art. 3 ust. 1 pkt. 15) definiowane są jako rzeczowe

aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się
do nich w szczególności:
− nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki,

a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

– maszyny i urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
– ulepszenia w obcych środkach trwałych,
– inwentarz żywy.

W ewidencji bilansowej jednostki ujmowane są środki trwałe własne, natomiast środki

trwałe używane przez jednostkę, np. na podstawie umowy najmu ujmowane są w ewidencji
pozabilansowej na koncie „Środki trwałe obce”.
W bilansie środki trwałe ujmowane są w sposób następujący:
− grunty własne,
− budynki i budowle,
− urządzenia techniczne i maszyny,
− środki transportu,
− pozostałe środki trwałe.
Obowiązująca Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) składa się z dziesięciu grup od 0 do 9.

Tabela 1. Klasyfikacja środków trwałych [KŚT. www.stat.gov.pl]

Grupa Rodzaje

środków trwałych i ich przykłady

grunty, np. grunty orne, grunty leśne, grunty zabudowane lub zurbanizowane, użytki
ekologiczne

budynki i lokale, np. budynki niemieszkalne: budynki przemysłowe, budynki
transportu i łączności, budynki handlowo-usługowe, budynki biurowe, budynki
mieszkalne

2 obiekty

inżynierii lądowej i wodnej, np. budowle dla górnictwa, elektrownie,

rurociągi, linie telekomunikacyjne i elektroenergetyczne, autostrady

3 kotły i maszyny energetyczne, np. kotły grzejne i parowe, turbiny wodne, silniki prądu

stałego

4 maszyny,

urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, np. tokarki, frezarki, pompy

wirowe, zespoły komputerowe, roboty

specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, np. maszyny przędzalnicze, maszyny
tkackie, maszyny do robót ziemnych, maszyny do robót drogowych

6 urządzenia techniczne, np. zbiorniki naziemne, urządzenia nadawcze i odbiorcze

telewizyjne, urządzenia i aparaty telefonii komórkowej, urządzenia alarmowe
i sygnalizacyjne, dźwigi i przenośniki, urządzenia przeciwpożarowe

środki transportu, np. motocykle, samochody osobowe, samochody ciężarowe,
naczepy

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Grupa Rodzaje

środków trwałych i ich przykłady

8 narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, np. maszyny biurowe i piszące,

maszyny biurowe liczące, wyposażenie kin, teatrów, kioski, baraki, domki
campingowe

9 inwentarz

żywy, np. zwierzęta gospodarskie, zwierzęta cyrkowe

Wycena środków trwałych

W ewidencji księgowej środki trwałe ujmowane są według wartości początkowej, którą jest:

− cena nabycia dla środków trwałych zakupionych,
− koszt wytworzenia dla środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie,
− wartość rynkowa lub określona w umowie dla środków trwałych, które jednostka otrzyma,

np. w formie darowizny.

Przy ustalaniu ceny nabycia środka trwałego należy uwzględnić cenę zakupu (należną

sprzedającemu) i składniki wpływające na jej zwiększenie lub zmniejszenie według tabeli 2.

Tabela 2. Zasada ustalania ceny nabycia środka trwałego [opracowanie własne]

Składniki
zwiększające
cenę zakupu

cło, podatek (przy zakupie z importu)

koszty bezpośrednio związane z zakupem, np. koszty transportu, koszty
wyładunku, koszty ubezpieczenia

koszty związane z przystosowaniem środka trwałego do użytkowania, np.
koszty montażu

Składniki
zmniejszające
cenę zakup

rabaty, upusty

podatek VAT podlegający odliczeniu

Przy ustalaniu kosztu wytworzenia środka trwałego uwzględnia się wszystkie koszty, jakie

jednostka poniosła na jego wytworzenie, np.:
− wartość materiałów nabytych do jego wytworzenia,
− koszty wynagrodzeń i narzutów na płace pracowników zatrudnionych przy jego

wytwarzaniu,

− inne koszty bezpośrednio lub pośrednio związane z wytworzeniem środka trwałego.

Zużycie i amortyzacja środków trwałych

Środki trwałe uczestniczące w procesie gospodarczym zużywają się. Zużycie to następuje

stopniowo i musi znaleźć odzwierciedlenie w kosztach uzyskania przychodu, a tym samym
w wartości wytwarzanych produktów lub świadczonych usług.
Stopniowe zużycie środka trwałego, które koryguje jego wartość początkową nazywane jest
umorzeniem.
Równowartość zużycia zaliczona w koszty to amortyzacja.
Zachodzi równość: umorzenie = amortyzacja.
Zasady ewidencji amortyzacji poznałeś w jednostce modułowej Z4.01 (rys. 24 i rys. 26).
Stosowane w praktyce metody amortyzacji to:
- amortyzacja równomierna - liniowa,
- amortyzacja nierównomierna - degresywna,
- jednorazowy odpis w koszty, gdy wartość środka trwałego nie przekracza 3500,- zł (wartość
ustalona przez przepisy podatkowe).

Jednostka gospodarcza określa w zakładowym planie kont stosowane metody amortyzacji,

termin rozpoczęcia naliczania odpisów amortyzacyjnych na podstawie ustawy o rachunkowości

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oraz przepisy podatkowe. Dokonując wyboru metody amortyzacji dla poszczególnych środków
trwałych, należy stosować ją do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Metoda liniowa

W metodzie liniowej odpisy amortyzacyjne są równe przez cały okres użytkowania środka

trwałego, aż do jego całkowitego zamortyzowania, czyli zrównania odpisów amortyzacyjnych
z wartością początkową bądź do momentu jego likwidacji lub sprzedaży.
Roczny odpis amortyzacji (zużycia) ustalany jest według wzoru:

Wp x Sa

Ar =

100%

Ar – roczny odpis amortyzacji
Wp – wartość początkowa środka trwałego
Sa – roczna stawka amortyzacyjna
Miesięczny odpis amortyzacyjny (zużycia) jest 1/12 odpisu rocznego.
Roczne podstawowe stawki amortyzacyjne zawarte są w załączniku nr 1 do ustawy
o podatku dochodowym.
Metoda degresywna

Metoda degresywna amortyzacji pozwala na przyspieszenie amortyzacji niektórych środków

trwałych w początkowym okresie ich używania.
W tej metodzie do obliczenia rocznego odpisu amortyzacyjnego stosuje się obowiązujące stawki
amortyzacyjne podwyższone odpowiednim współczynnikiem nie wyższym niż 2. Zasady
ustalania odpisów amortyzacyjnych w tej metodzie zawarte są w tabeli 3.

Tabela 3. Zasada ustalanie odpisów amortyzacyjnych w metodzie degresywnej [opracowanie własne]

W pierwszym roku

Wp x Sa

Ar =

100%

− obowiązująca stawka amortyzacyjna

podwyższana jest odpowiednim
współczynnikiem

I etap

W roku następnym i kolejnych latach

Wp x Sa

Ar =

100%

− obowiązująca stawka amortyzacyjna

podwyższona odpowiednim
współczynnikiem

− Wp (wartość początkowa) ustalana

na początek roku, pomniejszona
o dotychczasowe odpisy
amortyzacyjne

II etap

W roku następnym po roku, w którym kwota
amortyzacji ustalona metodą degresywną
miałaby być niższa od kwoty amortyzacji
ustalonej metodą liniową, należy stosować
metodę liniową aż do całkowitego
zamortyzowania środka trwałego.

− przejście na metodę liniową.

Metoda degresywna może być stosowana do maszyn i urządzeń:
− zaliczonych do grupy 3, 6, i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych,
− środków transportu z wyjątkiem samochodów osobowych.
Amortyzacji nie podlegają:
− grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne,

służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na
podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu,

− dzieła sztuki i eksponaty muzealne,
− składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której te

składniki były używane.

Wyżej wymienione składniki majątku są środkami trwałymi, tzn. należy je ujawnić w ewidencji
środków trwałych, jednak nie podlegają amortyzacji, czyli dla celów podatkowych nie należy
naliczać od nich żadnych odpisów amortyzacyjnych. Wydatki na ich zakup mogą jednak
stanowić koszt uzyskania przychodu z ich sprzedaży.

Ewidencja syntetyczna i analityczna środków trwałych
Dokumenty związane z ewidencją środków trwałych są następujące:
Dokument zakupu, np. faktura VAT
OT

przyjęcie środka trwałego do użytkowania

likwidacja środka trwałego

przekazanie środka trwałego

zmiana miejsca użytkowania środka trwałego

Ewidencja syntetyczna

Ewidencja syntetyczna środków trwałych prowadzona jest na kontach:

„Środki trwałe”

To konto syntetyczne, bilansowe, prezentujące wartość brutto środków
trwałych czyli według wartości początkowej. Na tym koncie
ewidencjonowane są zmiany związane z ruchem środków trwałych, np.
przyjęcie do użytkowania, sprzedaż.

„Umorzenie środków
trwałych”

To konto korygujące do konta „Środki trwałe”. Na nim
ewidencjonowane jest bieżące zużycie środków trwałych.

Wartość bilansową środków trwałych ustala się korygując saldo końcowe konta „Środki

trwałe” o wartość salda końcowego konta „Umorzenie środków trwałych”.
Przykład ustalenia wartości bilansowej środków trwałych.

Dt Środki trwałe Ct

Dt Umorzenie środków trwałych Ct

Sp. 62 000,-

21 000,- Sp.

Wartość bilansowa środków trwałych wynosi: 41 000,- zł
62 000,- - 21 000,- = 42 000,- zł

Ewidencja analityczna środków trwałych

Ewidencja analityczna środków trwałych obejmuje:

− księgę inwentarzową,
− karty szczegółowe,
− tabelę amortyzacyjną.

W księdze inwentarzowej środków trwałych dokonuje się zapisów w porządku

chronologicznym wszystkich przyjętych do użytkowania środków trwałych oraz podstawowych
informacji – datę przyjęcia do użytkowania, numer inwentarzowy, nazwę, opis, wartość

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

początkową. Dokonuje się także zapisów dotyczących likwidacji, sprzedaży lub zmiany miejsca
użytkowania środka trwałego na podstawie odpowiednich dokumentów.

Karty szczegółowe środków trwałych zakładane są dla poszczególnych środków trwałych

i zawierają informacje, takie jak: nazwę, opis, numer inwentarzowy, datę przyjęcia do
użytkowania, symbol KŚT, miejsce użytkowania, wartość inwentarzową, stawkę amortyzacji,
roczne i miesięczne kwoty umorzenia, przewidywany czas użytkowania.

Tabela amortyzacyjna sporządzana jest na początku roku obrotowego. Zawiera informacje

o wartości umorzeń wszystkich amortyzowanych środków trwałych w rozbiciu na poszczególne
miesiące. Na podstawie danych z tabeli sporządzany jest dokument Pk (polecenie księgowania)
stanowiący podstawę księgowania kwoty umorzenia za dany okres sprawozdawczy.

Ewidencja i dokumentacja zmian w stanie i wartości środków trwałych

Zmiany, jakie między innymi mogą mieć miejsce w stanie i wartości środków trwałych,

pokazuje tabela 4.

Tabela 4. Wykaz zmian w stanie i wartości środków trwałych [opracowanie własne]

Zwiększenia wartości
środków trwałych

• zakup lub wytworzenie we własnym zakresie,
• otrzymanie w formie udziału (aportu),
• otrzymanie do użytkowania na podstawie umowy leasingu,
• ujawnianie nadwyżki,
• aktualizacja wyceny

Zmniejszenia wartości
środków trwałych

• sprzedaż,
• likwidacja,
• przekazanie w formie aportu,
• uznanie za niedobór,
• aktualizacja wyceny.

Ewidencja zakupu środków trwałych niewymagających montażu
Ze środkiem trwałym niewymagający montażu mamy do czynienia w przypadku, gdy nie
poniesiono żadnych kosztów na przystosowanie środka trwałego do użytkowania.
Podstawowe dokumenty do ewidencji środka trwałego to: faktura VAT i OT.

Rozrachunki

Rozliczenie

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt Środki trwałe Ct

9 760,- 9

760,- 9 760,-

8 000,-

(1)

(2)

Dt VAT naliczony Ct

1 760,-

1) dane z faktury VAT za zakupiony środek trwały 9 760,- (8 000,- + VAT 22% 1 760,-)
2) OT – wartość początkowa przyjętego środka trwałego 8 000,-
oraz przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 1 760,-

Rys. 1. Przykład ewidencji zakupu środka trwałego [opracowanie własne]

Ewidencja środków trwałych w budowie

Środki trwałe w budowie obejmują środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub

ulepszenia już istniejącego środka trwałego. To ogół kosztów poniesionych na zakup, budowę we
własnym zakresie środków trwałych oraz kosztów związanych z ulepszeniem już użytkowanych
składników aktywów trwałych, do momentu przygotowania budowy, przez cały czas realizacji, aż
do przekazania do użytkowania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koszty te gromadzone są na koncie „Środki trwałe w budowie” a z chwilą zakończenia

budowy i przyjęcia środka trwałego do użytkowania przeksięgowane na konto „Środki trwałe”.
Tak samo postępuje się z kosztami ponoszonymi na montaż lub przystosowaniem zakupionego
środka trwałego.
Zasadę ewidencji środków trwałych wymagających montażu pokazuje rysunek 2.

Rozrachunki

Rozliczenie

Środki trwałe

Środki

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt w budowie Ct

Dt trwałe Ct

2 440,-

2 000,-

2 400,-

488-

488,-

400,-

Dt VAT naliczony CT

440,-

88,-

1) dane z faktury VAT za zakupiony środek trwały wymagający montażu 2 440,- (2 000,- + VAT 22% 440,-)
2) protokół przekazania środka trwałego do montażu 2 000,-, przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 440,-
3) faktura za montaż środka trwałego 488,- (400,- + VAT 22% 88,-)
4) protokół odbioru robót montażowych 400,-, przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 88,-
5) OT przyjęcie środka trwałego do ewidencji 2 400,- (2 000,- + 400,-)

Rys. 2. Przykład ewidencji środka trwałego wymagającego montażu [opracowanie własne]

Gospodarka remontowa i ulepszenia środków trwałych

Rozróżnienie remontu i ulepszenia środka trwałego jest bardzo istotne z punktu widzenia

prawa podatkowego, ponieważ wydatki na remonty zaliczane są w koszty uzyskania
przychodów z chwilą ich poniesienia, natomiast nakłady poniesione na ulepszenie powiększają
wartość początkową środków trwałych i dopiero poprzez odpisy amortyzacyjne odnoszone są w
koszty uzyskania przychodów. Ulepszenie środka trwałego to zwiększenie jego wartości
początkowej poprzez jego przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję.

Ewidencja likwidacji środka trwałego

Likwidacja środka trwałego może mieć miejsce z powodu np. całkowitego zużycia środka

trwałego, jego zniszczenia. Likwidacja środka trwałego księgowana jest na podstawie
dokumentu LT, na podstawie którego należy:
− ustalić wartość bilansową środka trwałego, czyli skorygować wartość początkową

o dotychczasowe umorzenie,

− ustaloną wartość zaliczyć w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych,
− wprowadzić środek trwały do ewidencji pozabilansowej, ujmując jego wartość początkową

po stronie Dt konta „Środki trwałe w likwidacji”,

− uznać konto „Środki trwałe w likwidacji” wartością początkową środka trwałego, po jego

fizycznej likwidacji potwierdzonej odpowiednim dowodem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dt Środki trwałe Ct

Umorzenia

Dt środków trwałych Ct

Środki trwałe

Dt w likwidacji Ct

Sp. 8 000,-

6 000,-

6 000,- Sp.

8 000,-

2 000,-

Pozostałe

Dt koszty operacyjne Ct

2 000,-

1)

2)

Wartość początkowa środka trwałego 8 000,-, dotychczasowe umorzenie 6 000,-
Wartość bilansowa środka trwałego 2 000,-
1) przeksięgowanie dotychczasowego umorzenia
2) zaliczenie wartości bilansowej środka trwałego ciężar pozostałych kosztów operacyjnych
3) wprowadzenie środka trwałego do ewidencji pozabilansowej pod datą postawienia w stan likwidacji
4) wyksięgowanie środka trwałego ewidencji pozabilansowej pod datą zakończenia likwidacji

Rys. 3. Przykład ewidencji środka trwałego w likwidacji [opracowanie własne]

Umowy leasingu

Umowa leasingu jest jedną z możliwości pozyskania środków trwałych. W umowie leasingu

określone są strony umowy:
− leasingobiorca,
− leasingodawca.

Według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości leasing to: „umowa, na mocy

której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo użytkowania określonego dobra
w określonym czasie w zamian za określone płatności”.
Wyróżnia się dwa rodzaje umowy leasingu: leasing operacyjny i leasing finansowy.
Leasing operacyjny

Leasingodawca pozostaje właścicielem środka trwałego, będącego przedmiotem umowy, na

warunkach określonych w umowie leasingowej, dokonuje odpisów amortyzacyjnych

i umorzeniowych. Leasing operacyjny jest formą dzierżawy, leasingobiorca użytkuje środek
trwały w zamian za ustalone płatności.
Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy – leasing operacyjny.

Rozrachunki

Dt Rachunek bieżący Ct

Dt z dostawcami Ct

Dt Usługi obce Ct

Sp. 31 000,- 366,- (3

3) 366,-

366,- (2

2) 300,-

Ewidencja pozabilansowa

Rozliczenie VAT

Dt naliczonego Ct

Dt Środki trwałe obce Ct

2) 66,-

1) 8 000,- 8 000,- (4

1) Pk – przyjęcie środka trwałego do użytkowania (umowa leasingu)

8 000,-

2) Faktura VAT:

- rata opłaty leasingowej

300,-

- VAT naliczony 22%

66,-

wartość brutto faktury

366,-

3) WB przelew środków pieniężnych na konto leasingodawcy

366,-

4) Pk – przekazanie środka trwałego leasingodawcy po zakończeniu umowy –
wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej

8 000,-

Rys. 4. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy – leasing operacyjny [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Leasing finansowy

W tej formie umowy leasingowej środki trwałe oddane do użytkowania leasingobiorcy

stanowią jego aktywa trwałe, a zatem leasingobiorca ma prawo do ich umarzania i zaliczania
amortyzacji w koszty uzyskania przychodu dla celów ustalania wyniku finansowego.
Leasingobiorca przejmuje całe ryzyko i pożytki wynikające z posiadania środka trwałego.
Leasingodawca udziela kredytu na warunkach ustalonych w umowie.
Leasingobiorca przekazuje leasingodawcy ustalone w umowie raty płatności leasingowych. Po
wygaśnięciu umowy staje się właścicielem przedmiotu leasingu.
W płatności leasingowej ustalonej w umowie wyszczególnione są:
− wartość przedmiotu leasingu,
− opłaty leasingowe za cały czas trwania leasingu – oprocentowanie kredytu kapitałowego.
Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy – leasing finansowy.

Pozostałe

Dt Rachunek bieżący Ct

Dt rozrachunki Ct

Dt Środki trwałe Ct

Sp. 18 000,-

1 220,- (2

2) 1 220,- 26 000,- (1a

1a) 26 000,-

10 000,- (1b

220,-

(1c

Czynne

RMK

Dt - finansowych Ct

Dt Koszty finansowe Ct

1b) 10 000,-

277,80 (3

3) 277,80

Umorzenie

Rozliczenie

Dt środków trwałych Ct

Dt Amortyzacja Ct

Dt naliczonego VAT Ct

325,- (4

4) 325,-

1c) 220,-

1) faktura za środek trwały otrzymany na podstawie umowy leasingu na okres 36 miesięcy:
a)

wartość środka trwałego

26 000,-

b) kwota oprocentowania kredytu leasingowego

10 000,-

c) podatek VAT od sumy faktury do rozliczenia
w ratach miesięcznych

7 920,-

Razem do zapłaty za cały okres trwania umowy:

43 920,-

2) przelew raty leasingowej za bieżący miesiąc

1 220,-

w tym: rata czynszu 1 000,- zawierająca spłatę odsetek w wysokości 277,78 + podatek VAT 220,-
3) Pk przeksięgowanie oprocentowania od kredytu zawartego w
racie

277,80

4) Pk amortyzacja i umorzenie za bieżący miesiąc naliczone według
stawki amortyzacyjnej 15%.

325,-

Rys. 5. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy – leasing finansowy [opracowanie własne]

Wartości niematerialne i prawne

Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 3 ust. 1 p. 14, do wartości niematerialnych

i prawnych zalicza się:
− nabyte prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystywania

o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok przeznaczone na
potrzeby jednostki, a w szczególności:
• autorskie prawa majątkowe, w tym np.: programy komputerowe, licencje koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych,
• know-how,

− wartość firmy (jako różnica między ceną nabycia jednostki a jej wartością godziwą),
− koszty zakończonych prac rozwojowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wycena wartości niematerialnych i prawnych

Zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych są podobne jak przy wycenie środków

trwałych. W ciągu roku obrotowego wyceniane są w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia,
czyli wartości początkowej. Wycena bilansowa podawana jest w wartości netto (bieżącej).
Należy wartość początkową pomniejszyć o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne.
Do amortyzowania wartości niematerialnych i prawnych stosuje się takie same zasady jak do
środków trwałych.
Zasada ewidencji odpisów amortyzacyjnych pokazana jest na poniższym rysunku.

Umorzenie wartości

Dt niematerialnych i prawnych Ct

Dt Amortyzacja Ct

odpis

amortyzacyjny

Rys. 6. Zasada ewidencji odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych i prawnych [opracowanie własne]

Ewidencja zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych

Ewidencja zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych prowadzona jest na koncie

bilansowym „Wartości niematerialne i prawne”. Do tego konta prowadzone jest konto
korygujące „Umorzenia wartości niematerialnych i prawnych”.
Stan wartości niematerialnych i prawnych może ulec zwiększeniu przez zakup, otrzymanie
w ramach aportu (wkładu rzeczowego do spółki), nieodpłatne otrzymanie, zakończenie prac
rozwojowych, przejęcie w ramach leasingu finansowego.
Zmniejszenie stanu wartości niematerialnych i prawnych może nastąpić w wyniku: sprzedaży,
nieodpłatnego przekazania, ujawnionego niedoboru, przekazania jako aportu, odpisów z powodu
utraty wartości.
Ogólne zasady ewidencji zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych

Umorzenie

wartości

Koszty Wartości niematerialne

niematerialnych

Dt działalności Ct

Dt i prawne Ct

Dt . i prawnych Ct

Rachunek

Pozostałe koszty

Dt bieżący Ct

Dt operacyjne Ct

Kapitał

Dt podstawowy Ct

1) koszty całkowicie zakończonych prac rozwojowych
2) zakup wartości niematerialnych i prawnych, na podstawie faktury VAT (dla uproszczenia
pominięto ewidencję VAT)
3) wartości niematerialne i prawne wniesione w ramach aportu
4) zmniejszenie stanu wartości niematerialnych i prawnych w wyniku likwidacji, sprzedaży,
nieodpłatnego przekazania
4a) dotychczasowe zużycie
4b) wartość bieżąca

Rys. 7. Ogólne zasady ewidencji wartości niematerialnych i prawnych [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są grupy rodzajowe środków trwałych w KŚT?
2. Według jakiej wartości w ewidencji księgowej ujmowane są środki trwałe oraz wartości

niematerialne i prawne?

3. W jaki sposób ustalana jest wartość początkowa środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych?

4. Co oznacza pojęcie: umorzenie i amortyzacja?
5. Jak wyceniane są środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w bilansie?
6. Jaka jest zasada naliczania amortyzacji w metodzie liniowej?
7. Jaka jest zasada naliczania amortyzacji w metodzie degresywnej?
8. Jakie dokumenty związane są z: przyjęciem do użytkowania, likwidacją, przekazaniem lub

zmianą miejsca użytkowania środka trwałego?

9. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji syntetycznej środków trwałych?
10. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji analitycznej środków trwałych?
11. Jakie są zasady ewidencji środków trwałych niewymagających montażu?
12. Jakie są zasady ewidencji środków trwałych w budowie?
13. Jakie są zasady ewidencji likwidacji środków trwałych?
14. Jakie są ogólne zasady ewidencji zmian w stanie i ruchu wartości niematerialnych

i prawnych?

15. Na czym polega umowa leasingu?
16. Jaka jest różnica między leasingiem operacyjnym a finansowym?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal wartość początkową środków trwałych oraz zaklasyfikuj je do odpowiedniej grupy

według KŚT.

1) Jednostka handlowa niebędąca podatnikiem podatku VAT zakupiła zestaw komputerowy,

na który składa się: monitor LCD 19” – 1410,- zł, komputer z systemem operacyjnym -
4 300,- zł, drukarka laserowa HP – 850,- zł. Składowe zestawu komputerowego opodatkowane
są stawką podatku VAT 22%. Koszty transportu wyniosły 200,- zł + 22% VAT. Instalację
komputera i przygotowanie do pracy wykonała firma usługowa i wystawiła fakturę na kwotę
320,- zł + podatek VAT 22%.

2) Jednostka handlowa będąca podatnikiem podatku VAT zakupiła wózek widłowy

akumulatorowy, wartość według faktury: netto 4 800,- zł + VAT 22%. Koszt transportu 450,- zł
+ VAT 22%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym klasyfikacji i wyceny środków trwałych,
2) ustalić wartość początkową i zaklasyfikować do odpowiedniej grupy KŚT środki trwałe

określone w punkcie 1) i 2) ćwiczenia,

3) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− klasyfikacja środków trwałych lub komputer z dostępem do Internetu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Oblicz amortyzację środków trwałych metodą liniową i degresywną.

1) Firma handlowa „Altra” sp. z o.o. w Kielcach przyjęła w lutym 200x roku do eksploatacji
budynek sklepowy o wartości początkowej 180 000,- zł. W zakładowym planie kont jednostka
określiła co następuje: stosowana metoda amortyzacji liniowa, rozpoczęcie naliczania
amortyzacji w miesiącu następnym po przyjęciu do użytkowania, stawki amortyzacji według
wykazu publikowanego przez Ministerstwo Finansów. Oblicz roczne i miesięczne stawki
amortyzacyjne, sporządź tabelę amortyzacyjną dla tego środka trwałego na okres jego
użytkowania według wzoru:
Rok

Miesiąc Wartość

początkowa

Amortyzacja
roku bieżącego

Amortyzacja
narastająco

Bieżąca wartość
księgowa

2) Firma handlowa „Primatex” sp. z o.o. w Konstantynowie w grudniu 200x r. zakupiła środek
trwały o wartości początkowej 60 000,- zł. Według zasad określonych w zakładowym planie
kont należy przyjąć go do amortyzacji w styczniu następnego roku. Planowane jest
podwyższenie stawki amortyzacyjnej przewidzianej w wykazie stawek amortyzacyjnych dla
tego środka trwałego w wysokości 18% współczynnikiem 2. Oblicz roczne i miesięczne odpisy
amortyzacyjne na cały okres amortyzowania środka trwałego metodą degresywną i liniową oraz
sporządź tabelę amortyzacyjną według wzoru:

Odpisy amortyzacyjne według
metody degresywnej

Odpisy amortyzacyjne według
metody liniowej

Rok

Roczne

Miesięczne

Roczne

Miesięczne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym metod naliczania amortyzacji,
2) ustalić stawkę amortyzacyjną dla środka trwałego, korzystając z wykazu stawek

amortyzacyjnych,

3) obliczyć roczny i miesięczny odpis amortyzacyjny według metody liniowej dla firmy

„Altra”,

4) obliczyć roczne i miesięczne odpisy amortyzacyjne metodą degresywną i liniową dla firmy

„Primatex”,

5) dokonać niezbędnych obliczeń i sporządzić tabelę amortyzacyjną według podanego wzoru

dla firmy „Altra”,

6) dokonać niezbędnych obliczeń i sporządzić tabelę amortyzacyjną według podanego wzoru

dla firmy „Primatex”,

7) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− klasyfikacja środków trwałych lub komputer z dostępem do Internetu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− załącznik nr 1do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: Wykaz rocznych

stawek amortyzacyjnych lub komputer z dostępem do Internetu,

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych dotyczących umorzenia i amortyzacji środków

trwałych.
Salda początkowe wybranych kont na 01.01.200x r., PH. „Astra-Prim” sp. z o.o. w Poznaniu są
następujące:
Lp. Numer

konta

Nazwa konta

Stosowana stawka
amortyzacyjna w %

Wartość

środków

trwałych

Środki trwałe w tym:

−

budynki

−

środki transportu

−

maszyny i urządzenia

−

pozostałe

2,5

20
18
20

320 000,-
160 000,-

82 000,-
35 000,-
70 000,-

Umorzenie

środków trwałych 72

800,-

Wartości niematerialne i prawne

14 000,-

Umorzenie

wartości niematerialnych i

prawnych

4 200,-

Jednostka prowadzi działalność handlową na szczeblu hurtu i detalu. Jest podatnikiem podatku
VAT, rozlicza koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym (zespól”4” i „5” równocześnie).
Prowadzone są dwa konta kosztów handlowych: hurtu i detalu, koszty amortyzacji rozliczane są
procentowo: 60% w koszty hurtu, 40% detalu. W zakładowym planie kont jednostka określiła
zasady amortyzacji: metoda naliczania amortyzacji – liniowa, rozpoczęcie naliczania
amortyzacji w miesiącu przyjęcia do użytkowania, stawki amortyzacji według wykazu
publikowanego przez Ministerstwo Finansów, środki trwałe o wartości od 2 000,- do 3 500,- zł
wprowadzane są na stan środków trwałych i umarzane odpisem jednorazowym w koszty.
Operacje gospodarcze:
1 Pk naliczono amortyzację środków trwałych za bieżący miesiąc

i zaksięgowano w koszty

…………………

Pk naliczono amortyzację wartości niematerialnych i prawnych za
bieżący miesiąc i zaksięgowano w koszty

…………………

3 Zakupiono

środek trwały według faktury VAT 221/0x (dla celów

detalu)

wartość netto

podatek VAT 22%

razem

3 050,-

671,-

3 721,-

Pk umorzenie i amortyzacja zakupionego środka trwałego …………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym umorzenia i amortyzacji,
2) obliczyć amortyzację dla poszczególnych grup środków trwałych,
3) obliczyć amortyzację dla wartości niematerialnych i prawnych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) wpisać numery kont,
5) otworzyć konta sadami początkowymi,
6) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
7) otworzyć konta niezbędne do zaewidencjonowania operacji gospodarczych,
8) zaewidencjonować operacje gospodarcze,
9) porównać ewidencję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych związanych ze stanem i ruchem środków

trwałych.
Salda początkowe wybranych kont na 01.02.200x r., PH. „Filemon” sp. z o.o. w Kaliszu są
następujące:
Lp. Numer konta Nazwa konta

Kwota w zł

Środki trwałe

280 000,-

Kasa

10 000,-

Umorzenie

środków trwałych 32

800,-

Rozrachunki z dostawcami

8 000,-

VAT

należny

6 200,-

Usługi obce

1 800,-

Jednostka prowadzi działalność handlową, jest podatnikiem podatku VAT, rozlicza koszty
w układzie rodzajowym.
Operacje gospodarcze:
1

LT postawiono w stan likwidacji środek trwały:

• wartość początkowa
• dotychczasowe umorzenie

6 200,-
5 700,-

2 Likwidacja

środka trwałego (wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej) ……………

3 Zakupiono

środek trwały wymagający montażu faktura VAT 324/0x

• wartość netto
• podatek VAT 22%
• razem

24 000,-

5 280,-

29 280,-

Faktura VAT 1232/0x za montaż środka trwałego

• wartość netto
• podatek VAT 22%
• razem

2 100,-

462,-

2 562,-

5 OT

przyjęcie środka trwałego do użytkowania po zakończeniu montażu

..…………

6 Zakupiono za gotówkę za oprogramowanie komputerów - Faktura VAT

234/0x i przyjęto do użytkowania

• wartość netto
• podatek VAT 22%
• razem

6 800,-
1 496,-
8 296,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym ewidencji środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych,

2) wpisać numery kont,
3) otworzyć konta saldami początkowymi,
4) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
5) otworzyć inne potrzebne konta do ewidencji operacji gospodarczych,
6) obliczyć brakujące kwoty,
7) zaksięgować operacje gospodarcze,
8) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

PH. „Alama” sp. z o.o. zamierza nabyć środek trwały w drodze umowy leasingu. Dokonaj

porównania miesięcznych kosztów, jakie jednostka poniesie w przypadku umowy leasingu
operacyjnego i finansowego. Wartość przedmiotu leasingu 50 000,- zł oprocentowanie kredytu
24 000,- zł, czas trwania umowy 60 miesięcy. Stawka amortyzacji dla środka trwałego wynosi
20%. Jednostka jest podatnikiem podatku VAT.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym umowy leasingu,
2) obliczyć miesięczne koszty dla leasingobiorcy w przypadku umowy leasingu operacyjnego

i finansowego,

3) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ustalić wartość początkową środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych?

2) zdefiniować pojęcie amortyzacji?

3) obliczyć odpisy amortyzacyjne według poznanych metod?

4) określić dokumenty związane z przyjęciem do użytkowania, likwidacją,

przekazaniem lub zmianą miejsca użytkowania środka trwałego?

5) zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące stanu, ruchu i zużycia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

środków trwałych według podanych złożeń?

6) zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące stanu, ruchu i zużycia

wartości niematerialnych i prawnych według podanych złożeń?

7) określić podstawowe różnice umowy leasingu operacyjnego i finansowego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Działalność inwestycyjna przedsiębiorstwa handlowego

4.2.1. Materiał nauczania

Inwestycje długoterminowe

Ustawa o rachunkowości art. 3 ust. 1 pkt. 17 definiuje inwestycje długoterminowe jako

„aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości
tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków
w tym również transakcji handlowych, a w szczególności aktywa finansowe oraz te
nieruchomości
i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte
w celu osiągnięcia wymienionych korzyści”.
Cel nabycia danych aktywów jest determinantą zaliczenia ich lub nie do inwestycji jednostki.
Inwestycje dzielą się na długoterminowe i krótkoterminowe.
Inwestycje długoterminowe obejmują:
− nieruchomości,
− wartości niematerialne i prawne,
− długoterminowe aktywa finansowe (okres ich płatności, wymagalności lub przeznaczenia do

zbycia jest dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego lub daty ich złożenia,
wystawienia lub nabycia), są to np.:
• nabyte akcje lub udziały w innych jednostkach,
• nabyte inne papiery wartościowe: obligacje, bony skarbowe,
• pożyczki udzielone innym przedsiębiorstwom,

− inne inwestycje długoterminowe.
W ciągu roku obrotowego długoterminowe aktywa finansowe wyceniane są według
ceny

nabycia

na którą składa się cena zakupu oraz koszty związane z zakupem
(np. opłaty i prowizje pobierane przez biura maklerskie).

Na dzień bilansowy wycenia się je według cen nabycia lub wartości przeszacowanej do poziomu
cen rynkowych.

Rynek papierów wartościowych

Rynek papierów wartościowych jest częścią rynku kapitałowego, na którym towarem są

papiery wartościowe. Inwestowanie w papiery wartościowe wiąże się nieodłącznie z ryzykiem.
Ryzyko związane jest z wyborem papierów wartościowych, które mogą nie przynosić
spodziewanych zysków, oraz czasem inwestowania (może zaistnieć konieczność wycofania się
z inwestycji w takim momencie, gdy cena posiadanych papierów będzie niższa od ceny ich
nabycia).

Rynek kapitałowy podzielony jest na dwie części: rynek pierwotny i rynek wtórny.

Rynek pierwotny, to rynek na którym prowadzony jest obrót wyemitowanymi akcjami lub
obligacjami. Papiery oferowane na rynku pierwotnym mają stałą cenę emisyjną, aż do
zakończenia procesu emisyjnego.
Rynek wtórny, to rynek, na którym odbywa się obrót papierami wartościowymi już
wyemitowanymi, które zostały zakupione przez inwestorów. Na rynku wtórnym ustalana jest
rzeczywista cena papieru wartościowego, odzwierciedlająca jego wartość.

W Polsce obrót papierami wartościowymi odbywa się na Giełdzie Papierów Wartościowych

w Warszawie. Na GPW transakcje zawierane są wyłącznie przez domy maklerskie, banki
prowadzące działalność maklerską i zagraniczne osoby prawne będące członkami giełdy.
Charakterystyka papierów wartościowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Papiery wartościowe potwierdzają określone prawa, wynikające z ich nabycia. Obroty

papierami wartościowymi realizowane są na rynku papierów wartościowych: pierwotnym
i wtórnym.

Tabela 5. Cechy charakterystyczne akcji i obligacji [opracowanie własne na podstawie: www.gpw.pl]

Rodzaj papieru
wartościowego

Charakterystyka

AKCJA

potwierdza prawo właściciela do części
kapitału spółki akcyjnej

uprawnia do udziału w zyskach w
postaci dywidendy

na rynku pierwotnym występują
dwie ceny:

• cena nominalna – uwidoczniona

na dokumencie poświadczającym
jej wyemitowanie,

• cena emisyjna – cena oferowana

przez remitenta.

na rynku wtórnym akcje
wyceniane są po cenie rynkowej,
która zależy od relacji między
popytem
i podażą.

OBLIGACJA

jest formą kredytu długoterminowego
zaciągniętego u nabywców obligacji,
zapewnia z góry określony dochód,
zaliczana jest do papierów
wartościowych zwanych dłużnymi

emitent potwierdza, że jest dłużnikiem
nabywcy obligacji i zobowiązuje się do
zwrotu określonej kwoty pożyczki w
ustalonym terminie wraz z odsetkami

wartość nominalna – kwota, którą
właściciel obligacji otrzyma
w

momencie ich wykupu przez

emitenta.

wartość bieżąca (rynkowa) określa
cenę, po której można kupić lub
sprzedać obligacje.

Ewidencja długoterminowych aktywów finansowych – akcji i obligacji
Ewidencja zakupu i sprzedaży akcji

Rachunek

Pozostałe Inwestycje

Koszty

Dt bieżący Ct

Dt rozrachunki Ct

Dt długoterminowe Ct Dt finansowe Ct

Sp. 55 000,- 12 000,- (1

1) 12 000,- 12 000,- (2

Sp.) 9 000,- 5 000,- (4 4) 5 000,-

3) 1 800,-

2) 12 000,-

6) 6 000,-

Przychody

Dt finansowe Ct

1 800,- (3

6 000,- (6

1) Wb - przelew środków pieniężnych na zakup akcji (przedpłata) 12

000,-

2) odbiór zakupionych akcji (długoterminowych) 12

000,-

3) Wb - wpływ środków pieniężnych na rachunek bieżący - otrzymane dywidendy

1 800,-

4) wydanie sprzedanych akcji po cenie nabycia

5 000,-

5) Wb – wpływ środków pieniężnych za sprzedane akcje

6 000,-

Rys. 8. Przykład ewidencji zakupu akcji [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja zakupu obligacji

Rachunek

Pozostałe

Inwestycje

Dt bieżący Ct

Dt rozrachunki Ct

Dt długoterminowe Ct

Sp. 32 000,- 14 000- (1

1) 14 000,- 14 000,- (2

2) 14 000,-

1) Wb – przelew środków pieniężnych na zakup obligacji

14 000,-

2) odbiór zakupionych obligacji (długoterminowych)

14 000,-

Rys. 9. Przykład ewidencji zakupu obligacji [opracowanie własne]

Ewidencja sprzedaży obligacji

Inwestycje

Koszty

Dt długoterminowe Ct

Dt finansowe Ct

Sp.) 38 000,-

20 000,- (1

1) 20 000,-

Przychody Rachunek

Dt finansowe Ct

Dt bieżący Ct

22 000,- (2

Sp.) 8 000,-

2) 22 000,-

1) rozchód obligacji czteroletnich sprzedanych na rynku wtórnym
(w cenie nabycia)

20 000,-

2) Wb wpływ środków pieniężnych za sprzedane obligacje

22 000,-

Rys. 10. Przykład ewidencji sprzedaży obligacji [opracowanie własne]

Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych

Gdy zachodzi prawdopodobieństwo trwałej utraty wartości posiadanych przez jednostkę

aktywów trwałych, czyli nie przyniosą one spodziewanych korzyści ekonomicznych, należy

dokonać odpisów aktualizujących ich wartość. Termin dokonania odpisu, nie później niż na koniec

okresu sprawozdawczego.
Różnice między wyższą ceną nabycia a niższą ceną rynkową stanowią koszty finansowe.

Odpisy aktualizujące długoterminowe

Dt aktywa finansowe Ct

Dt Koszty finansowe Ct

odpis zmniejszający wartość inwestycji na

skutek utraty ich wartości

Rys. 11. Zasada ewidencji odpisu aktualizującego długoterminowe aktywa finansowe [opracowanie własne]

Konto „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” jest kontem korygującym

saldo konta „Długoterminowe aktywa finansowe” przy wycenie bilansowej.

Gdy nastąpi wzrost wartości posiadanych długoterminowych aktywów finansowych do

wysokości nie wyższej od ich ceny nabycia, należy dokonać odpisu aktualizującego i ująć jako

przychody finansowe.

Odpisy

aktualizujące długoterminowe

Dt Przychody finansowe Ct

Dt aktywa finansowe Ct

aktualizacja

wartości inwestycji

Rys. 12. Zasada ewidencji odpisu aktualizującego wzrost wartości inwestycji długoterminowych

[opracowanie własne]

Inwestycje krótkoterminowe i ich ewidencja

Jednostka gospodarcza może dokonywać zakupu akcji i obligacji lub innych papierów

wartościowych, udzielać pożyczek na okres krótszy niż jeden rok. Ewidencjonowane są one na

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe”. Ewidencja inwestycji krótkoterminowych

prowadzona jest analogicznie do inwestycji długoterminowych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest różnica między inwestycjami długo- a krótkoterminowymi?

2. Jakie są rodzaje inwestycji długoterminowych?

3. Co składa się na cenę nabycia inwestycji długoterminowych?

4. Jaka jest różnica między akcją i obligacją?

5. Jakie są zasady ewidencji zakupu akcji i obligacji?

6. Jakie są zasady ewidencji sprzedaży obligacji?

7. Jakie są zasady ewidencji krótkoterminowych inwestycji finansowych?

8. Kiedy należy dokonać odpisu aktualizującego wartość długoterminowych aktywów

finansowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych związanych z procesem inwestycyjnym.

Salda początkowe wybranych kont P.H. „Jantar” Sp. z o.o. są następujące:
Lp. Numer konta Nazwa konta

Kwota w zł

Rachunek

bieżący

92 000,-

Kasa

600,-

Inwestycje

długoterminowe 45

000,-

Operacje gospodarcze:
1)

Zakupiono 4-letnie obligacje Skarbu Państwa jako lokatę posiadanych środków

a) Wb potwierdzający przelew środków pieniężnych
b) odbiór 360 obligacji po 100,- zł

36 000,-
36 000,-

2) Wb

wpływ środków pieniężnych – dywidenda od posiadanych akcji spółki „X”

3 200,-

3) Sprzedano

część akcji długoterminowych spółki „Xerofax”

a) Wb potwierdzający wpływ środków na rachunek bankowy 100

szt. akcji po 200,- zł

b) wartość akcji według cen zakupu 100 szt. po 160,- zł

20 000,-

16 000,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym inwestycji długoterminowych,

2) wpisać numery kont,

3) otworzyć konta saldami początkowymi,

4) ustalić dekretację operacji gospodarczych,

5) otworzyć konta niezbędne do dokonania ewidencji,

6) zaksięgować podane operacje gospodarcze,

7) porównać wykonane księgowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,

− przykładowy plan kont,

− kalkulator,

− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych związanych z procesem inwestycyjnym.

Salda początkowe wybranych kont PH. „Jantar” sp. z o.o. są następujące:
Lp. Numer konta Nazwa konta

Kwota w zł

Rachunek

bieżący

55 000,-

Inwestycje

długoterminowe 32

000,-

Krótkoterminowe aktywa finansowe

45 000,-

Operacje gospodarcze:
1)

Sprzedano krótkoterminowe papiery wartościowe:

a) Wb potwierdzający wpływ środków na rachunek bankowy 80 szt. 200,-

zł

b) rozchód według ceny zakupu 80 szt. 180,- zł

16 000,-
14 400,-

2) Wb

wpływ środków pieniężnych – dywidenda od posiadanych akcji Spółki „X”

(inwestycje długoterminowe)

10 500,-

Zakupiono obligacje na rynku wtórnym z zamiarem sprzedania za trzy miesiące:

a) Wb potwierdzający przelew środków
b) odbiór obligacji 50 szt. po 250,- zł

12 500,-
12 500,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym inwestycji długoterminowych

i krótkoterminowych,

2) wpisać numery kont,
3) otworzyć konta saldami początkowymi,
4) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
5) otworzyć konta niezbędne do dokonania ewidencji,
6) zaksięgować podane operacje gospodarcze,
7) ustalić wynik finansowy na dokonanych operacjach finansowych,
8) porównać wykonane księgowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: inwestycje długo- i krótkoterminowe?

2) podać różnicę między akcją a obligacją?

3) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z procesem

inwestycyjnym według podanych założeń?

4) określić, kiedy należy dokonać odpisu aktualizującego wartość

długoterminowych aktywów finansowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady ewidencji zakupu i sprzedaży towarów

4.3.1. Materiał nauczania

Obrót towarowy

Działalność firm handlowych polega na przemieszczaniu towarów od producenta do

konsumenta na podstawie umów kupna-sprzedaży. Ruch towarów określany jest obrotem
towarowym. Szczeble obrotu towarowego to między innymi: zbyt, hurt i detal. Ceny związane
z tym obrotem to:

po tej cenie sprzedaje

towar producent

Cena zbytu (netto)

(na którą składa się koszt własny + zysk

producenta)

po tej cenie towar kupuje

hurtownik

po tej cenie towar

sprzedawany jest

w hurcie

+ marża hurtowa

cena hurtowa (netto)

po tej cenie towar kupuje

detalista

marża detaliczna

po tej cenie towar jest

sprzedawany w detalu

cena detaliczna (netto)

cena (netto) dla klienta

Rys. 13. Szczeble obrotu towarowego i powiązane z nimi ceny [opracowanie własne]

Cena netto powiększana jest o podatek od towarów i usług VAT.

Marża hurtowa + marża detaliczna = marża handlowa

Marże stosowane w obrocie towarowym mogą być naliczane w następujący sposób:
1) naliczanie w postaci narzutu procentowego na cenę zakupu lub dodawanie stawki kwotowej
do ceny zakupu, np.:

Cena zakupu stanowi 100%

Marża 25%

Cena sprzedaży

2) odliczanie stawki procentowej (lub kwotowej) od ceny sprzedaży

Cena sprzedaży stanowi 100%

Cena zakupu stanowi 75%

Marża 25%

Rzeczowe aktywa obrotowe w firmie handlowej
Rzeczowe aktywa obrotowe to zapasy, do których zalicza się:
− materiały - nabyte w celu zużycia do produkowanych wyrobów, do celów

ogólnogospodarczych, administracyjnych itp.,

− produkty gotowe - wytworzone przez jednostkę gospodarczą, w stosunku do których proces

produkcji został zakończony, przeznaczone do sprzedaży,

− produkcja nie zakończona - są to produkty które pozostają jeszcze w toku produkcji,
− towary – artykuły nabyte przez jednostkę do dalszej odsprzedaży.

W firmie handlowej rzeczowe aktywa obrotowe stanowią przede wszystkim towary.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z ustawą o rachunkowości towary to różnego rodzaju artykuły nabyte przez jednostkę
z przeznaczeniem do odsprzedaży hurtowej lub detalicznej w stanie nieprzetworzonym.

Dokumentacja obrotu towarowego

Jednostka handlowa dokonuje zakupu i sprzedaży towarów. Zakupy najczęściej odbywają

się na podstawie umów zawartych z dostawcami. W umowach określone są rodzaje towarów, ich
jakość, terminy dostaw, ceny, itp. Dokumenty związane z obrotem towarowym pokazuje tabela
6.

Tabela 6. Podstawowa dokumentacja obrotu towarowego w hurcie [opracowanie własne]

Czynność Rodzaj dokumentu

Funkcja dokumentu

• faktura VAT (oryginał) lub rachunek

(wystawiony przez nie
zarejestrowanego podatnika VAT,
rachunek nie uprawnia do odliczeń z
tytułu podatku VAT)

stanowi podstawę rozrachunków
z dostawcami oraz rozliczenia
zakupu.

Zakup
towarów

• dowód Pz – wystawiany przy przyjęciu

towarów do magazynu

potwierdza przyjęcie towarów do
magazynu,

stanowi podstawę ewidencji
przychodu towarów i rozliczenia
zakupu.

• faktura VAT lub rachunek

stanowi podstawę ewidencji
przychodu ze sprzedaży towarów na
koncie „Przychody ze sprzedaży
towarów”,

jest podstawą rozrachunków
z odbiorcami.

Sprzedaż
towarów

• dowód Wz – wystawiany przy

wydaniu towarów z magazynu

potwierdza wydanie towarów
z magazynu.

W jednostce posiadającej kilka magazynów może być stosowany dokument Mm – przesunięcie
międzymagazynowe.

Dowód magazynowy powinien zawierać:
− określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,

− określenie stron – dostawcy i odbiorcy, dokonujących operacji gospodarczej,

− nazwę towaru, jego wartość i ilość, jeżeli to możliwe,

− datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę

sporządzenia dowodu,

− podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto towar.

Faktura (standardowa) stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:
− oznaczenie „FAKTURA VAT”,

− imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

− NIP sprzedawcy i nabywcy,

− dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży, datę wystawienia i numer

kolejny faktury; podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży
w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym (o takiej możliwości decyduje umowa zawarta
pomiędzy stronami),

− nazwę towaru,

− jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− cenę jednostkową netto towaru (bez kwoty podatku),

− wartość netto sprzedaży towarów (bez kwoty podatku VAT),

− stawki podatku,

− sumę wartości sprzedaży netto towarów z podziałem na poszczególne stawki podatku,

zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów, z podziałem na kwoty dotyczące

poszczególnych stawek podatku,

− wartość sprzedaży towarów wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), z podziałem

na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych od podatku, lub
niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie.

Ogólne zasady ewidencji towarów

Obrót towarowy obejmuje działania związane z zakupem i sprzedażą towarów. Jedna i

druga operacja gospodarcza dokumentowana jest fakturą i dowodem magazynowym (jak
pokazuje tabela 6).
Przychody i rozchody towarów w hurcie i detalu ewidencjonowane są na koncie „Towary” na
podstawie dowodów Pz i Wz. Do konta „Towary” w miarę potrzeb prowadzona jest ewidencja
analityczna, np. według osób materialnie odpowiedzialnych, miejsc składowania, rodzaju
towarów.
W jednostkach hurtowych, które mają magazyn towarów, prowadzona jest:
− ewidencja ilościowa towarów w magazynie,
− ewidencja analityczna ilościowo-wartościowa towarów w księgowości według miejsc

składowania (magazynów).

Faktura VAT zakupu jest podstawą ewidencji na koncie „Rozrachunki z dostawcami”.

Jednostka może prowadzić oddzielnie konta rozrachunków

z dostawcami i odbiorcami, lub jedno konto aktywno pasywne „Rozrachunki z odbiorcami
i dostawcami”. W miarę potrzeb może budować ewidencję analityczną zgodnie z zasadami
określonymi w jednostce modułowej Z4.01.

Rozliczenie zakupu towarów

Zakup towarów dokumentują dwa dokumenty. Faktura VAT otrzymana od dostawcy oraz

dowód Pz potwierdzający odbiór i przyjęcie towarów do magazynu. Każdy z tych dokumentów
spełnia określoną funkcję – patrz tabela 6 - i ewidencjonowany jest na odrębnych kontach.
W praktyce zdarza się rozbieżność w czasie otrzymania tych dokumentów.

Jednostka otrzymała fakturę za towary, które
fizycznie jeszcze nie są w ich posiadaniu

Towary są w drodze

Dostawy niefakturowane

Jednostka jest w posiadaniu towarów, których
przyjęcie potwierdzono dokumentem Pz, nie
otrzymała jeszcze faktury potwierdzającej
zakup towarów

Porównanie danych z obu dokumentów Fa VAT oraz dokumentu Pz ma miejsce na koncie

„Rozliczenie zakupu”, które jest kontem aktywno-pasywnym. Ewidencja na tym koncie
umożliwia także na księgowe ustalenie i rozliczenie różnic z tytułu odchyleń od cen
ewidencyjnych towarów.
Konto „Rozliczenie zakupu może wykazywać na koniec okresu sprawozdawczego dwa salda:
− saldo Ct – wykazuje „dostawy niefakturowane,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− saldo Dt – wykazuje „towary w drodze”.

Przykład: Funkcjonowanie konta „rozliczenie zakupu”

1) otrzymano fakturę VAT od dostawcy „X” za towary „A”

8 000,-

- podatek VAT 22%

1 760,-

- razem wartość brutto

9 760,-

2) przyjęto dostawę towarów „B” od dostawcy „Z” - Pz

12 000,-

3) przyjęto dostawę towarów „C” od dostawcy „Y” - Pz

5 000,-

4) otrzymano fakturę od dostawcy „Z” za towary „B”

12 000,-

- podatek VAT 22%

2 640,-

- razem wartość brutto

14 640,-

5) przyjęto towary „A” od dostawcy „X” - Pz

8 000,-

6) otrzymano fakturę VAT od dostawcy „V” za towary „D”

9 000,-

- podatek VAT 22%

1 980,-

- razem wartość brutto

10 980,-

Rozrachunki Rozliczenie

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt Towary Ct

9 760,- (1

1) 9 760,- 1 760,- (1

2) 12 000,-

14 640,- (4

4) 14 640,- 12 000,- 2

3) 5 000,-

10 980,- (6

6) 10 980,- 5 000,- (3

5) 8 000,-

2 640,- (4

8 000,- (5

1 980,- (6

35 380,- 31 380,-

dostawy niefakturowane

Sk. 5 000,- 9 000,-(Sk towary w drodze

40 380,- 40 380,-

Dt VAT naliczony Ct

1) 1 760,-

4) 2 640,-

6) 1 980,-

Rys. 14. Zasada funkcjonowania konta “Rozliczenie zakupu towarów” [opracowanie własne]

Ustalenie sald konta „Rozliczenie zakupu” wymaga sprawdzenia, dla których dostaw towarów
na koniec okresu sprawozdawczego otrzymano oba dokumenty, czyli Fakturę VAT i Pz.

Wycena obrotu towarowego
Ewidencja towarów w hurcie i w detalu może być prowadzona według:
− cen zakupu netto

cena zakupu bez podatku VAT,

− cen nabycia

cena zakupu powiększona o koszty związane z zakupem,
a pomniejszona o rabaty i opusty,

− cen ewidencyjnych

cena ustalona i przyjęta przez jednostkę

Cena ewidencyjna stosowana w jednostkach handlowych jest większa od ceny zakupu.

cena

hurtowa

hurcie

Stosowane ceny ewidencyjne

cena detaliczna

w detalu

cena detaliczna

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zastosowanie stałych cen ewidencyjnych do wyceny towarów powoduje, że powstają

różnice między ceną zakupu a przyjętą ceną ewidencyjną, określone jako odchylenia od cen
ewidencyjnych.

Przy zastosowaniu jako ceny ewidencyjnej ceny hurtowej (netto) wartość ustalonych

odchyleń stanowi zarezerwowaną marżę.
Przykład:

Przyjęto ceny hurtowe netto jako stałe ewidencyjne. Cena hurtowa (netto) jednostki towaru

wynosi 50,- zł., na którą składa się cena zakupu (netto) 35,- zł oraz 15,- zł marży hurtowej.
100 szt. towaru wycenionych według cen ewidencyjnych ma wartość 5 000,- zł, w tym: 3 500,-
zł to wartość towarów według cen zakupu (netto) oraz 1 500,- zł zarezerwowana marża.

Przy zastosowaniu ceny ewidencyjnej na poziomie ceny detalicznej wartość ustalonych

odchyleń stanowi zarezerwowaną marżę i zarezerwowany podatek VAT.
Przykład:

Przyjęto ceny detaliczne jako stałe ceny ewidencyjne. Cena detaliczna jednostki towaru

wynosi 122,-zł, na którą składa się cena zakupu (netto) 65,- zł, marża detaliczna 35,- zł oraz
podatek VAT 22% - 22,- zł.
100 szt. towaru wycenionych według cen ewidencyjnych ma wartość 12 000,- zł, w tym: 6 500,-
wartość towarów według cen zakupu (netto), 3 500,- zł stanowi zarezerwowaną marżę,
a 2 200,- zł zarezerwowany podatek VAT.

Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów ujmowane są na koncie syntetycznym

„Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” oraz na kontach „Zarezerwowana marża”
i „Zarezerwowany VAT”.

Ewidencja zakupu towarów w hurcie
Przykład ewidencji zakupu towarów według rzeczywistych cen zakupu

Rozrachunki Rozliczenie

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt Towary Ct

12 2000,- (1c

1c) 12 200,-

2 200,- (1b

2) 10 000,-

10 000,- (2

Dt VAT naliczony Ct

1b) 2 200,-

1) faktura VAT za zakupione towary „A”

a) wartość towarów w cenie zakupu

10 000,-

b) podatek VAT 22%

2 200,-

c) wartość brutto faktury

12 200,-

2) Pz – przyjęcie towarów do magazynu

10 000,-

Jednostka przyjmuje rzeczywiste ceny zakupu towarów do ich ewidencji..

Rys. 15. Przykład ewidencji zakupu towarów według rzeczywistych cen zakupu [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład ewidencji zakupu towarów według stałych cen ewidencyjnych

Rozrachunki Rozliczenie

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt Towary Ct

12 2000,- (1c

1c) 12 200,-

2 200,- (1b

2a) 12 000,-

2b) 2 200,-

12 000,- (2a

Odchylenia od cen

Dt ewidencyjnych Ct

Dt VAT naliczony Ct

2 200,- (2b

1b) 2 200,-

1) faktura VAT za zakupione towary „A”

a) wartość towarów w cenie zakupu

10 000,-

b) podatek VAT 22%

2 200,-

c) wartość brutto faktury

12 200,-

2a) Pz – przyjęcie towarów do magazynu według stałych cen ewidencyjnych

12 000,-

2b) odchylenia od cen ewidencyjnych towarów (różnica między ich wartością w cenie
zakupu a wartością według cen ewidencyjnych)

2 000,-

Rys. 16. Przykład ewidencji zakupu towarów według stałych cen ewidencyjnych [opracowanie własne]

Ewidencja zakupu towarów w detalu

W jednostkach handlu detalicznego ewidencja towarów najczęściej prowadzona jest według

cen detalicznych. W cenie detalicznej zawarte są:
− cena zakupu towarów,
− marża detaliczna,
− podatek VAT.

Różnice między ceną zakupu a ceną detaliczną ewidencjonowane są na koncie „Odchylenia

od cen ewidencyjnych”, na które składa się: marża detaliczna – „zarezerwowana marża”, oraz
należny podatek VAT – „zarezerwowany VAT”. Do momentu sprzedaży należny podatek VAT
nie stanowi zobowiązania wobec urzędu skarbowego.

Konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych” jest kontem syntetycznym, do którego

prowadzone są konta analityczne „Zarezerwowana marża” i „Zarezerwowany VAT”.
Wprowadzenie kas fiskalnych wyeliminowało potrzebę wydzielania odchyleń z tytułu VAT
należnego na odrębne konto.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1) otrzymano fakturę od dostawcy za zakupione towary:

wartość towarów w cenie hurtowej (zakupu)

5 200,-

b) podatek VAT 22%

1 144,-

wartość brutto

6 344,-

2) przyjęcie towarów do magazynu jednostki handlowej:

wartość towarów w cenie zakupu

5 200,-

marża detaliczna 20% (5 200,-x 20%)

1 040,-

c) podatek VAT należny (6 240,-x 22%)

1 372,80

wartość towarów w cenie ewidencyjnej

7 612,80

Rozrachunki

Rozliczenie

Dt z dostawcami Ct

Dt zakupu Ct

Dt Towary Ct

6 344,- (1c

1c) 6 344,-

1 144,- (1b

2d) 7 612,-

2b,c) 2 412,80 7 612,- (2d

Odchylenia od cen

Dt VAT naliczony Ct

Dt ewidencyjnych Ct

1b) 1 144,-

2 412,80 (2b,c

Konta analityczne do konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych”

Dt Zarezerwowana marża Ct

Dt Zarezerwowany VAT Ct

1 040,- (2b

1 372,80 (2c

Rys 17. Przykład ewidencji zakupu towarów w detalu [opracowanie własne]

Ewidencja sprzedaży towarów

Rodzaj dokumentu sprzedaży zależy od szczebla obrotu towarowego. W jednostkach

hurtowych jest to faktura VAT i dowód Wz (tabela 6). W jednostkach detalicznych może to być
faktura VAT, paragon, taśma z kasy rejestrującej.
Operacja sprzedaży ma dwie składowe:
− przychód ze sprzedaży w formie należności od odbiorcy lub otrzymanej gotówki,
− wydanie towaru z magazynu lub sklepu, wycenione według metody stosowanej przez

jednostkę (rzeczywiste ceny zakupu lub ceny ewidencyjne).

Ewidencja przychodów ze sprzedaży odbywa się na koncie „Sprzedaż towarów” na

podstawie dowodów: faktura VAT sprzedaży, raporty kasy fiskalnej, itp. Konta korespondujące
to: „Należności od odbiorców”, „Kasa”.
Drugim kontem do ewidencji sprzedaży towarów jest konto „Towary”. Koresponduje z nim
konto „Wartość towarów w cenie zakupu”.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja sprzedaży w jednostkach handlu hurtowego

Jednostka handlu hurtowego stosuje ceny zakupu netto jako stałe ceny ewidencyjne.
Saldo początkowe konta „Towary” 4 000,-
1) faktura VAT sprzedaży za towary „X”

a) 100 szt. x 22,- zł 2

200,-

b) podatek VAT 22%

484,-

wartość brutto

2 684,-

2) Wz wydano towary „X” według cen zakupu

1 800,-

(100 szt. x 18,- zł)

Należności

Wartość towarów

Dt od odbiorców Ct

Dt Towary Ct Dt w cenie zakupu Ct

2 684,- (1c

Sp. 4000,-

1 800,- (2 2) 1 800,-

Dt VAT należny Ct

Dt Sprzedaż towarów Ct

484,- (1b

2 200,- (1a

Obliczenie zrealizowanej marży:

przychód ze sprzedaży według cen sprzedaży 2

200,-

wartość sprzedaży w cenie zakupu

1 800,-

zrealizowana marża wynosi:

400,-

Rys. 18. Przykład ewidencji sprzedaży w jednostkach handlu hurtowego, stosujących ceny zakupu

netto jako stałe ceny ewidencyjne [opracowanie własne]

Jednostka handlu hurtowego stosuje ceny hurtowe netto jako stałe ceny ewidencyjne oraz marżę 20%
liczoną od ceny sprzedaży.
Salda początkowe: „Towary” – 20 000,-, „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” (Ct) 6 000,-.
Operacje gospodarcze:

1) faktura VAT sprzedaży za towary „X”

a) 100 szt. x 50,- zł,- 5

000,-

b) podatek VAT 22%

1 100,-

wartość brutto

6 100,-

2) Wz wydano towary „X”

a) wdług cen hurtowych (100 szt. x 50,-)

5 000,-

b) zrealizowana marża 30% liczona od ceny sprzedaży

1 500,-

Należności

Wartość towarów

Dt od odbiorców Ct

Dt Towary Ct

Dt w cenie zakupu Ct

6 100,- (1c

Sp. 20 000,- 5 000,- (2a 2a) 5 000,-

1 500,- (2b

Odchylenia

cen

Dt VAT należny Ct

Dt Sprzedaż towarów Ct Dt ewidencyjnych towarów Ct

1 100,- (1b

5 000,- (1a 2b) 1 500,-

6 000,- Sp.

Obliczenie zrealizowanej marży:

przychód ze sprzedaży

000,-

wartość towarów według cen zakupu (5 000, - 3 500,-)

1 500,-

zrealizowana marża na sprzedaży towarów:

= 3 500,-

Rys. 19. Przykład ewidencji sprzedaży w jednostkach handlu hurtowego stosujących ceny hurtowe

netto jako stałe ceny ewidencyjne [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W obu przykładach przedstawiono sytuację gdy jednostka handlowa stosuje jednakową

marże na sprzedawane towary. W większości jednostek handlowych asortyment towarów jest

szeroki, stosowane są również marże w różnej wysokości. W takim przypadku odchylenia

przypadające na sprzedane towary obliczane są na koniec okresu sprawozdawczego, najczęściej

na koniec miesiąca, metodą odchyleń przeciętnych. Wówczas na koniec okresu

sprawozdawczego oblicza się wskaźnik narzutu odchyleń (Wno) według wzoru:

Odchylenia na początek miesiąca + odchylenia powstałe w bieżącym
miesiącu

Wno =

Towary sprzedane + zapas towarów w magazynie na koniec miesiąca

x 100%

Przeciętną marżę zrealizowaną oblicza się przez pomnożenie: wielkości sprzedaży za dany okres
i obliczonego wskaźnika narzutu. Przykład:

Jednostka stosuje marże w wysokości 10%, 20% i 30%, a marżę zrealizowaną rozlicza metodą odchyleń
przeciętnych.
Salda podatkowe: „Towary” – 30 000,-, „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” (Ct) 9 000,-
Operacje gospodarcze:

1) faktura VAT sprzedaży za towary „X”

a) 50 szt. x 80,- zł 4

000,-

b) podatek VAT 22%

880,-

wartość brutto

4 880,-

2) Wz wydano towary „X” według cen hurtowych

4 000,-

3) faktura VAT sprzedaży za towary „Y”

a) 50 szt. x 100,-

5 000,-

b) podatek VAT 22%

1 100,-

wartość brutto

6 100,-

4) Wz wydano towary „Y” według cen hurtowych

5 000,-

5) faktura VAT sprzedaży za towary „Z”

a) 1000 szt. x 80,- zł 8

000,-

b) podatek VAT 22%

1 760,-

wartość brutto

9 760,-

6) Wz wydano towary „Z” według cen hurtowych

8 000,-

Należności

Wartość towarów

Dt od odbiorców Ct

Dt Towary Ct

Dt w cenie zakupu Ct

4 800,- (1c

Sp. 30 000,-

4 000,- (2

2) 4 000,- 5 100,- (7

6 100,- (3a

5 000,- (4

4) 5 000,-

9 760,- (5a

8 000,- (6

6) 8 000,-

30 000,- 17 000,-

13 000,- Sk.

30 000,- 30 000,-

Odchylenia od cen

Dt VAT należny Ct

Dt Sprzedaż towarów Ct Dt ewidencyjnych towarów Ct

880,- (1b

4 000,- (1a

7) 5 100,- 9 000,- Sp.

1 100,- (3b

5 000,- (3a

1 760,- (5b

8 000,- (5a

17 000,-

Obliczenie wskaźnika narzutu odchyleń:

9000

Wno =

17 000 + 13 000

x 100% = 30%

Przeciętna marża zrealizowana = 17 000,- x 30%= 5 100,-

7) przeksięgowanie odchyleń na konto „Wartość towarów według cen zakupu”5 100,-

Rys. 20. Przykład ewidencji sprzedaży w jednostkach handlu hurtowego z zastosowaniem obliczania

marży zrealizowanej według wskaźnika odchyleń przeciętnych [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja sprzedaży w jednostkach handlu detalicznego

W jednostkach handlu detalicznego realizowana sprzedaż rejestrowana jest przez kasy

fiskalne lub rejestrujące. Raporty sprzedaży są podstawą do ustalenia utargu. Ustalenie odchyleń
z tytułu podatku VAT nie sprawia trudności, ponieważ kasy fiskalne gromadzą dane
o sprzedanych towarach w cenach sprzedaży brutto oraz o wielkości podatku VAT z podziałem
na stawki podatkowe. Wielkość zrealizowanej marży obliczana jest przy zastosowaniu odchyleń
przeciętnych.
Na wydruku z kasy zawarte są dane:
− wartość sprzedanych towarów bez VAT,
− podatek VAT należny w rozbiciu na stawki podatkowe,
− łączna kwota osiągniętego utargu.
Na podstawie raportów kasowych sporządzane są raporty sklepowe sprzedaży, ewidencja
pokazana jest na rysunku 20.

Dt Sprzedaż towarów Ct

Dt Kasa Ct

Dt VAT należny Ct

1a)

1) utarg – przychód ze sprzedaży ustalony przez kasę fiskalną,
1a) podatek VAT należny ustalony przez kasę fiskalną.

Rys. 21. Zasady ewidencji sprzedaży w jednostkach handlu detalicznego [opracowanie własne]

Obliczanie odchyleń przeciętnych i ich ewidencja przebiega w taki sam sposób jak przy
sprzedaży hurtowej.

Rejestr zakupu i rejestr sprzedaży
Rejestr zakupów

Jednostki gospodarcze będące płatnikami VAT prowadzą w formie rejestru ewidencję

analityczną zakupów, która umożliwia ustalenie podatku VAT naliczonego. Ewidencji mogą
podlegać faktury VAT zakupu, jeżeli dotyczą one sprzedaży opodatkowanej. Podstawowe dane,
jakie powinna zawierać ewidencja, pozwolą na:
− identyfikację poszczególnych dostawców i wystawionych przez nich faktur (nazwa

jednostki, adres, NIP, numer i data wystawienia faktury),

− ustalenie podatku naliczonego, obniżającego wielkość podatku należnego.
Rejestr sprzedaży

Rejestr sprzedaży prowadzony jest dla sprzedaży udokumentowanej fakturami VAT

i umożliwia ustalenie podatku VAT należnego.
Deklaracja VAT-7

Deklaracja VAT-7 jest sprawozdaniem sporządzanym przez podatników podatku VAT co

miesiąc (w terminie do dnia 25 następnego miesiąca za miesiąc poprzedni). W deklaracji VAT-7
wpisywany jest podatek: VAT należny od dokonanej sprzedaży, VAT naliczony od dokonanych
zakupów i ustalany podatek podlegający rozliczeniu z Urzędem Skarbowym.

W wyniku tych obliczeń jednostka ustala:
− zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT, gdy VAT należny > VAT naliczony,
lub

− kwotę do zwrotu (lub do rozliczenia w kolejnym okresie sprawozdawczym), gdy

VAT należny < VAT naliczony.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Deklarację składa się za wszystkie miesiące, nawet gdy w danym miesiącu nie występuje ani
zakup, ani sprzedaż. W deklaracji VAT-7 wszystkie kwoty zaokrągla się do pełnych złotych
(kwoty poniżej 0,50 gr pomija się, a powyżej 0,50 gr zaokrągla się do „w górę”).
Ewidencja towarów zakupionych z importu

Wejście Polski do Unii Europejskiej wymusiło aktualizację wielu ustaw

i przepisów w celu dostosowania ich do przepisów obowiązujących w UE. Między innymi
zmiany objęły ustawę podatku od towarów i usług VAT. Nowa wersja ustawy z dnia 11 marca
2004 została ogłoszona w Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 i ciągle jest aktualizowana.

W ustawie wyżej wymienionej import towarów określony jest jako „przywóz towarów

z terytorium państwa trzeciego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”, przy czym terytorium
państwa trzeciego to terytorium państwa spoza Wspólnoty Europejskiej.
Dokumenty związane z zakupem z importu to:
− faktura handlowa od dostawcy zagranicznego,
− dokument odprawy celnej SAD – który jest potwierdzeniem dopuszczenia importowanych

towaru do obrotu na polskim obszarze celnym.

W dokumencie SAD ustalone jest:
− cło,
− podatek akcyzowy (jeśli towar podlega podatkowi akcyzowemu),
− podatek VAT.

Na podstawie dokumentu SAD importer ustala cenę zakupu i wartość zakupionego towaru.

Na wartość towaru składa się: wartość transakcji przeliczona na walutę polską po kursie
zastosowanym w dokumencie celnym, cło ustalone przez urząd celny, podatek VAT ustalony
przez urząd celny.
Podatek VAT ustalony przez urząd celny podlega odliczeniu od podatku należnego z tytułu
sprzedaży importowanych towarów. Naliczone wartości – cła, podatku akcyzowego i podatku
VAT, importer ma obowiązek odprowadzić na rachunek bankowy właściwego urzędu celnego.
Przykład

Jednostka handlowa dokonała zakupu towarów z importu. Jednostka stosuje ceny sprzedaży netto
(ustalane przez doliczanie do ceny zakupu netto 20% marży) jako ceny ewidencyjne.
1) faktura od kontrahenta zagranicznego przeliczona na polską walutę

24 345,-

2) dane z dokumentu SAD:

cło 20%

4 869,-

b) podatek z akcyzowy (24 345,-+4 869)x 10%

2 921,40

wartość netto

32 135,40

d) podatek VAT 22%

7 070,-

wartość brutto

39 205,40

3) Pz przyjęto towary do magazynu

38 572,48

Obliczony w sposób – (32 135,40 + 20% x 32 135,40)

a) odchylenia od cen ewidencyjnych (32 135,40 x 20%)

3a ) 6 427,08

Rozrachunki z dostawcami

Dt zagranicznymi Ct

Dt Rozliczenie zakupu Ct Dt Towary Ct

24 345,- (1 1) 24 345,-

38 572,48 (3

3) 38 572,48

1a,b,d)14 860,40 7 070,- (2d

Rozrachunki z urzędem

3a) 6 427,08

Dt VAT naliczony Ct

Dt celnym Ct

45 632,48

2d) 7 070,-

14 860,40 (1a,b,d

Odchylenia od cen

Dt ewidencyjnych towarów Ct

6 427,08 (3a

Rys. 22. Zasada ewidencji towarów zakupionych z importu [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady ewidencji obrotu opakowaniami

Ewidencją księgową objęte są opakowania wielokrotnego użytku, które kontrahent

otrzymuje wraz z towarem jako opakowanie wypożyczone lub sprzedane.
Ewidencja wartościowa

W jednostce handlu detalicznego ewidencja opakowań prowadzona jest w ujęciu

wartościowym. W raportach sporządzanych przez jednostki handlu detalicznego opakowania
wykazywane są w odrębnych pozycjach, tak by na koniec okresu sprawozdawczego lub na dzień
inwentaryzacji można było ustalić wartość zapasu opakowań. Ustalona wartość opakowań na
koniec każdego okresu sprawozdawczego (najczęściej miesiąca) przeksięgowana jest z konta
„Towary” na konto „Opakowania”, po czym na początek miesiąca przenosi się ją z powrotem na
konto „Towary”.

Dt Towary Ct

Dt Opakowania Ct

1) przeksięgowanie wartości opakowań w cenie zakupu na koniec miesiąca,
2) przeksięgowanie wartości opakowań na początku miesiąca.

Rys. 23. Zasada ewidencji opakowań [opracowanie własne]

Ewidencja ilościowo-wartościowa

Ewidencja ilościowo-wartościowa prowadzona jest na koncie „Opakowania” według cen

zakupu lub stałych cen ewidencyjnych. Różnice między ceną zakupu a ceną ewidencyjną
odnoszone są na konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych opakowań”. Ewidencja może być
prowadzona w podziale na rodzaje opakowań oraz osób materialnie odpowiedzialnych za
opakowania. Sposób ewidencji opakowań określony jest w zatwierdzonym przez kierownika
jednostki zakładowym planie kont. Opakowania zwolnione są z podatku VAT.

Aktualizacja wartości towarów
Wartość towarów handlowych może ulegać zmianom z wielu powodów, np. w wyniku:
− uszkodzenia,
− zniszczenia,
− zmniejszenia wartość użytkowych (np.: zmiana mody, upływ terminów przydatności do

spożycia),

− innych czynników.
Zgodnie z art. 7 ust.1 Ustawy o rachunkowości towary takie powinny być odpowiednio
przecenione, jeżeli zachodzi uzasadnione prawdopodobieństwo, że nie przyniosą one
przewidywanych korzyści ekonomicznych.
Trwałą utratę wartości towarów należy udokumentować dowodami:
− spisem z natury, który potwierdza ich stan i wartość,
− protokółem na dzień przeceny,
− protokółem zawierającym wartość towarów przed przeceną, ich nową wartość oraz różnice

między nimi.

Kwota obniżki wykazana w protokóle stanowi odpis aktualizujący wartość towarów, zaliczany
w ciężar „Pozostałych kosztów operacyjnych”, sposób ewidencji pokazany jest na rysunku 24.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odpisy aktualizujące

Pozostałe koszty

Dt wartość towarów Ct

Dt operacyjne Ct

1) odpis aktualizujący wartość towarów

Rys. 24. Zasada ewidencji aktualizacji wartości towarów [opracowanie własne]

Wycena bilansowa
Artykuł 28 ust. 1 pkt. 6 zobowiązuje jednostki do wyceny towarów według cen nabycia nie
wyższych od cen ich sprzedaży (bez podatku VAT, pomniejszonych o rabaty i inne opusty) na
dzień bilansowy. Dokonując wyceny bilansowej, należy, skorygować ich wartość
o dokonane w ciągu roku odpisy aktualizujące, gdy ustaną przyczyny, dla których ten odpis był
dokonany. Zgodnie z ustawą o rachunkowości można cofnąć dokonane odpisy aktualizujące,
gdy ustaną przyczyny, dla których ten odpis był dokonany.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak definiowane są towary ?
2. Jakie dokumenty związane są z zakupem towarów ?
3. Jakie dokumenty związane są ze sprzedażą towarów?
4. Co powinien zawierać prawidłowo sporządzony dowód magazynowy?
5. Co powinna zawierać prawidłowo sporządzona faktura VAT sprzedaży?
6. Jaka jest zasada funkcjonowania konta „Rozliczenie zakupu”?
7. Według jakich cen może być prowadzona ewidencja obrotu towarowego?
8. Jakie są zasady ewidencji zakupu towarów w hurcie?
9. Jakie są zasady ewidencji zakupu towarów w detalu?
10. Jakie są zasady ewidencji sprzedaży towarów w hurcie?
11. W jaki sposób rozliczane są odchylenia od cen ewidencyjnych?
12. Jakie są zasady ewidencji sprzedaży towarów w detalu?
13. Jaki jest cel prowadzenia rejestrów VAT zakupu i VAT sprzedaży?
14. Kiedy i w jaki sposób sporządza się deklarację VAT-7?
15. Jakie są zasady ewidencji towarów zakupionych z importu?
16. Jakie są ogólne zasady ewidencji obrotu opakowaniami?
17. Jakie są zasady aktualizacji wartości towarów?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wyceny i ewidencji zakupionych towarów i przyjętych do magazynu w przypadku

gdy:
− jednostka handlu hurtowego, będąca podatnikiem VAT, stosuje do wyceny towarów ceny

zakupu netto jako stałe ceny ewidencyjne,

− jednostka handlu hurtowego, będąca podatnikiem VAT, stosuje do wyceny towarów

rzeczywiste ceny zakupu.

Zakup towarów na podstawie faktury VAT:
wartość towarów – 200 szt. towarów „A” po 20,- zł

4 000,-

wartość towarów – 180 szt. towarów „B” po 30,- zł

5 400,-

podatek

VAT

22%

068,-

razem

468,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyjęcie towarów do magazynu na podstawie dokumentu Pz
− według stałych cen ewidencyjnych:

∗ towary „A” 200 szt. po 24,- zł

………….

∗ towary „B” 180 szt. po 39,- zł

………….

− według rzeczywistych cen zakupu:

∗ towary

„A”

200

szt.

………….

∗ towary

„B”

180

szt.

………….

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania: wyceną obrotu towarowego i zasadami ewidencji

towarów w hurcie,

2) obliczyć brakujące kwoty,
3) otworzyć odpowiednie konta,
4) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
5) zaewidencjonować zakup towarów dla obu podanych przypadków,
6) porównać wykonane ewidencje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj ewidencji obrotu towarowego w jednostce handlu hurtowego i detalicznego.

Wystaw potrzebne dokumenty do podanych operacji sprzedaży i zakupu.
− PH „Jantar” sp. z o.o. w Gdańsku, ul. Długa 13, NIP 876-13-10-312.

Nr konta 55 1020 2345 0000 0202 1923 2342. W bieżącym miesiącu dokonała następujących
operacji gospodarczych:

∗ Faktura VAT zakupu nr 23900010 za 300 szt. kurtek damskich po 85,- zł, od firmy

krawieckiej „Dana” z siedzibą w Konstantynowie, ul. Łódzka 23.
- wartość towarów 300 x 85,-

25 500,-

∗ Towary przyjęto do magazynu na podstawie dokumentu Pz nr 234/06.

PH „Jantar” prowadzi ewidencję towarów według cen zakupu netto, stosuje marżę 30% liczoną
od ceny zakupu netto.

∗ Sprzedano 100 szt. kurtek do sklepu detalicznego „Mini-mix” J. Kruk,

ul. Mariacka 25 w Gdańsku, NIP 728-123-45-32, na podstawie faktury VAT
sprzedaży nr 1928000, wydano towar na podstawie dokumentu Wz.

Sklep prowadzi ewidencję towarów w cenie sprzedaży, stosuje 40% narzut marży liczony od
ceny zakupu netto. W bieżącym miesiącu sprzedano 50 szt. kurtek za gotówkę (utarg przyjęty do
kasy sklepu).
Obie jednostki są podatnikami podatku VAT według stawki podstawowej 22%.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym obrotu towarowego w jednostkach handlu

hurtowego i detalicznego,

2) ustalić, jakie dokumenty powinieneś wystawić,
3) obliczyć brakujące kwoty,
4) dobrać i wystawić dokumenty związane z zakupem i sprzedażą (dane potrzebne do

kompletności i poprawności dokumentu powinieneś ustalić sam),

5) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
6) otworzyć odpowiednie konta,
7) zaewidencjonować zakup i sprzedaż towarów w PH „Jantar”,
8) zaewidencjonować zakup i sprzedaż towarów w sklepie „Mini-mix”,
9) porównać ewidencje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− druki dokumentów stosowanych w obrocie handlowym,
− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ewidencji obrotu towarowego w jednostce handlu hurtowego, ustal wartość

towarów na koniec miesiąca i marżę zrealizowaną.

PH „Bartek” sp. z o.o. zajmuje się sprzedażą hurtową towarów. Ewidencję towarów

prowadzi, przyjmując jako ceny ewidencyjne ceny sprzedaży netto. Marża naliczana jest od ceny
sprzedaży netto w wysokości 30%.
Salda wybranych kont na 01.04.200x r. są następujące:
Lp. Numer konta Nazwa konta

Kwota w zł

Towary

42 000,-

Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów

12 600,-

Rachunek

bieżący 18

000,-

VAT naliczony

3 200,-

VAT

należny

2 800,-

Przychody ze sprzedaży 210

000,-

Wartość towarów według cen zakupu

147 000,-

Operacje gospodarcze bieżącego miesiąca:
1)

Faktura VAT sprzedaży – termin płatności 14 dni, za sprzedane towary:

∗ 150 szt x 140,- zł
∗ podatek VAT 22%
∗ razem

21 000,-

4 620,-

25 620,-

Wz wydano towary z magazynu według cen ewidencyjnych

21 000,-

3) Pk odchylenia od cen ewidencyjnych towarów przypadające na towary

sprzedane

………..

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji towarów według cen

ewidencyjnych,

2) otworzyć konta saldami początkowymi i inne potrzebne konta do ewidencji operacji,
3) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
4) zaewidencjonować sprzedaż towarów,
5) obliczyć wskaźnik narzutu odchyleń,
6) obliczyć odchylenia przypadające na towary sprzedane,
7) ustalić wartość towarów na koniec miesiąca

i marżę zrealizowaną,

8) porównać wyniki i ewidencję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Ustal saldo konta „Rozliczenie zakupu towarów” dla PH. „Biurex”. Na koncie „Rozliczenie

zakupu towarów” na początek miesiąca wystąpiły następujące salda:

∗ Towary w drodze

12 000,-

∗ Dostawy niefakturowane 8 200,-

Operacje gospodarcze:
1)

Faktura VAT od dostawcy „A” za zakupione towary „X”:

∗ 100 szt x 50,- zł
∗ podatek VAT 22%
∗ razem

………..
………..
………..

2) Pz

przyjęto do magazynu towary, na które otrzymano fakturę w ubiegłym

miesiącu

12 000,-

3) Pz

przyjęto do magazynu towary „Z” od dostawcy „B”

4 000,-

Faktura VAT od dostawcy „C” za zakupione towary „Y”:

∗ 200 szt x 28,- zł
∗ podatek VAT 22%
∗ razem

…………
…………
…………

5) Pz

przyjęto do magazynu towary „X” od dostawcy „A”

5 000,-

6) Pz

przyjęto do magazynu towary „V” od dostawcy „D”

6 200,-

7) Pz

przyjęto do magazynu towary „W” od dostawcy „E”

4 800,-

Faktura VAT od dostawcy „F” za zakupione towary w ubiegłym miesiącu

∗ 100 szt x 82,- zł
∗ podatek VAT 22%
∗ razem

…………

………...

………..

Jednostka ewidencjonuje towary według cen zakupu netto na koncie syntetycznym, do którego
prowadzi konta analityczne według rodzaju towarów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym ewidencji towarów w obrocie

towarowym,

2) zapoznać się z funkcjonowaniem konta „Rozliczenie zakupu towarów”,
3) obliczyć brakujące kwoty,
4) otworzyć odpowiednie konta syntetyczne i analityczne,
5) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
6) zaewidencjonować operacje gospodarcze,
7) ustalić saldo konta „Towary” z saldami kont analitycznych,
8) ustalić i określić salda konta „Rozliczenie zakupu towarów”,
9) porównać ewidencje i obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Sporządź rejestr zakupów VAT i rejestr sprzedaży VAT oraz deklarację VAT 7 za kwiecień

200x r dla następujących danych.

Przedsiębiorstwo Handlowe „AR- BI” – H. Kętrzyk
NIP 726-262-00-54, ul. Narutowicza 22, 90-135 Łódź,
jest podatnikiem podatku

VAT i zgromadziło za kwiecień 200x r. następujące faktury VAT

zakupu (związane ze sprzedażą opodatkowaną) i VAT sprzedaży.

Faktury zakupu:
1

Faktura VAT nr 123/06 z dnia 12.02.200x, „Duledo”
sp. j. A. Wrona i P. Kruk, ul. Piotrkowska 6, 90-070
Aleksandrów Łódzki, NIP 726-02-83-98

Wartość towarów według cen zakupu
5 760,- zł VAT 22% - 1 276,20 zł,
razem - 7 027,20 zł.

2 Faktura VAT 28/200x z dnia 15.04.200x,

Administracja Nieruchomości „Śródmieście” 90-136
Łódź, ul. Jaracza 46, NIP 796-18-26-014

Wartość brutto faktury 613,08 zł
w tym:
wartość bez podatku - 505,13 zł,
VAT 22% - 106,47 zł,
wartość bez podatku - 21,16 zł,
VAT 7% - 1,48 zł

3 Faktura VAT 245/0x z dnia 25.04.200x, „Papirus”

P. Gawron ul. Czapliniecka 8, 97-400 Bełchatów
NIP 728-158-24-54

Wartość towarów według cen zakupu
5 118,30 zł, VAT 22% - 1 126,03 zł,
razem 6 244,33 zł

4 Faktura 12082,TP S.A. 40-506 Katowice, ul.

Kwiatowa 6, NIP 692-19-89-815

Wartość netto usługi - 120,60, zł
VAT 22% - 25,63 zł,
razem 147,13 zł

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faktury sprzedaży:
1 Faktura VAT 1201000, z dnia 10.04.200x, dla PH.

„Karteczka” A. Drozd ul. Piotrkowska 148, 90-063
Łódź, NIP 726-211-41-51

Wartość towarów - 755,-zł,
podatek VAT 22% - 166,10 zł,
razem 921,10 zł

2 Faktura VAT 1211000, z dnia 18.04.200x, dla

„Księgarnia Nowa” M. Goździk ul. Długosza 16,
91-079 Łódź, NIP 728-154-24-35

Wartość towarów - 749,75 zł,
podatek VAT 22% - 164,95 zł,
razem - 914,70 zł

3 Faktura VAT dla PH „Piórko” K. Wierch, ul.

Piotrkowska 44, 90-270 Łódź, NIP 726-121-23-53

Wartość towarów - 2 590,40 zł,
podatek VAT 22% - 569,89 zł,
razem - 3 160,29 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rejestru zakupów i sprzedaży oraz

deklaracji VAT-7,

2) sporządzić rejestr VAT zakupów i sprzedaży za kwiecień 200x r,
3) na podstawie danych z rejestru sporządzić deklarację VAT-7 za kwiecień 200x r.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− druki rejestrów VAT zakupu i VAT sprzedaży,
− druki deklaracji VAT-7,
− instrukcja do sporządzania deklaracji VAT-7 lub komputer z dostępem do Internetu,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 6

Dokonaj aktualizacji wartości towarów i ustal ich aktualną wartość bilansową dla podanych

danych.
Sp. j. „Dama Kier” J. Waloński i K. Prosny, postanowiła obniżyć ceny towarów z uwagi na
kończący się sezon. Jednostka ewidencjonuje towary według cen zakupu netto.
Według protokółu obniżką objęto następujące towary:

Cena ewidencyjna w zł

Nazwa towaru

przed obniżką po

obniżce

Ilość

Jednostka
miary

Kurtka damska symbol 125/221

200,-

150,-

szt.

Kurtka damska symbol 125/221

250,-

175,-

120

szt.

Płaszcz damski symbol 220/121

650,-

300,-

szt.

Płaszcz damski symbol 221/121

800,-

500,-

120

szt.

Komplet czapka + szalik

85,-

25,-

100

komp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym aktualizacji wartości towarów,
2) obliczyć wartość towarów przed obniżką i po obniżce,
3) ustalić wartość obniżki,
4) otworzyć odpowiednie konta,
5) ustalić dekretację operacji gospodarczych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) zaewidencjonować wartość towarów oraz wartość odpisu aktualizującego,
7) ustalić bieżącą wartość bilansową towarów,
8) porównać wykonane obliczenia i ewidencje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sporządzić dokumenty związane z obrotem towarowym na podstawie

podanych założeń?

2) zaewidencjonować zakup towarów na kontach syntetycznych i

analitycznych?

3) rozliczyć zakup towarów i ustalić saldo konta „Rozliczenie zakupu towarów”

4) zewidencjonować sprzedaż towarów według podanych założeń?

5) obliczyć marżę zrealizowaną ze sprzedaży towarów dla podanych danych?

6) określić zasady ewidencjonowania opakowań według podanych złożeń?

7) obliczyć i zaewidencjonować VAT należny i naliczony?

8) sporządzić deklarację VAT-7 na podstawie rejestrów VAT?

9) określić zasady aktualizacji wartości towarów?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Reklamacje w obrocie towarowym i zasady ich ewidencji

4.4.1. Materiał nauczania

Reklamacje mogą dotyczyć: ilości, jakości, wartości zakupionych towarów. Z uwagi na

termin zgłaszanych reklamacji dzieli się je na: zgłoszone przed zapłatą i po zapłacie za towar.
Każda reklamacja może być uznana lub nieuznana przez przyjmującego reklamacje.
Przykłady ewidencji reklamacji zakupionych towarów

Jednostka handlowa dokonała zakupu towarów „A” od dostawcy „X”. Odbiorca i dostawca

są płatnikami VAT. Towary ewidencjonowane są w cenach zakupu. Jednostka reklamuje towary
u dostawcy.
− ewidencja reklamacji zgłoszonej przed zapłatą zobowiązania – dostawca uznał reklamację

1) Faktura VAT za zakupione towary

a) towary „A” 300 szt. x 10,- zł 3

000,-

b) podatek VAT 22%

660,-

wartość brutto faktury

3 660,-

2) Pz przyjęto do magazynu 270 szt. towaru „A”

2 700,-

( 270,- x 10,- zł)

3) Sporządzono protokół reklamacyjny, 30 szt. towarów „A” postawiono do dyspozycji
dostawcy 30 szt. x 10,- zł = 300,- (ewidencja pozabilansowa – zapasy obce)

Dostawca uznał reklamację i wystawił fakturę korygującą

4) Faktura VAT korygująca

wartość netto 30 szt. x 10- zł 300,-

b) podatek 22%

66,-

wartość brutto

366,-

Rozrachunki

Dt z dostawcami Ct Dt Rozliczenie zakupu Ct Dt Towary Ct

3 660,- (1a

1a) 3 660,- 660,- (1b 2) 2 700,-

366,- (4c

4c) 366,-

2 700,- (2

66,- (4b

Dt Zapasy obce Ct Dt VAT naliczony Ct Dt Korekta VAT naliczonego Ct

5) 300,-

300,- (3 1b) 660,-

4b) 66,-

Do ewidencji kwot z faktury korygującej zastosowano storno czerwone.
Operacja 5 to wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej, nastąpi z chwilą wydania towarów dostawcy.

Rys. 25 Przykład ewidencji reklamacji zgłoszonej przed zapłatą zobowiązania uznanej przez dostawcę

[opracowanie własne]

−

ewidencja reklamacji zgłoszonej po zapłacie zobowiązania – dostawca uznał reklamację

1) Faktura VAT za zakupione towary

a) towary „A” 300 szt. x 10,- zł 3

000,-

b) podatek VAT 22%

660,-

wartość brutto faktury

3 660,-

2) Pz przyjęto do magazynu 300 szt. towaru „A”

3 000,-

3) Wb spłata zobowiązania wobec dostawcy

3 660,-

4) Nota – 30 szt. towarów „A” postawiono do dyspozycji dostawy 30 szt. x 10,-= 3 000,-
Dostawca uznał reklamację i wystawił fakturę korygującą.
5) Faktura VAT korygująca

wartość netto 30 szt. x 10- zł 300,-

b) podatek 22%

66,-

wartość brutto

366,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) Wz wydano reklamowane towary „B”

300,- (ewidencja pozabilansowa)

7) Wb wpływ należności od dostawcy

366,-

Na koncie „Rachunek bieżący” saldo początkowe wynoci 5 000,- zł

Dt Rozrach. z dostawcami Ct Dt Rozliczenie zakupu Ct Dt Towary Ct

3) 3 660,-

3 660,- (1c 1c) 3 660,-

660,-(1b

2) 3 000,-

366,- (5c 5) 366,-

3 000,- (2

4) 300,-

366,- (7

300,- (4

66,-(5b

Dt Rachunek bieżący Ct Dt Zapasy obce Ct

Dt VAT naliczony Ct

Sp. 5 000,-

3 660,- (3 4) 300,-

300,- (6 1b) 660,-

7) 366,-

Dt Korekta VAT naliczonego Ct

5b) 66,-

Rys. 26. Przykład ewidencji zgłoszonej po zapłacie zobowiązania uznanej przez dostawcę [opracowanie własne]

Przykłady ewidencji reklamacji sprzedanych towarów

Jednostka handlowa dokonała sprzedaży towarów „B” odbiorcy „Y”. Odbiorca i dostawca

są płatnikami VAT. Towary ewidencjonowane są w cenach zakupu. Odbiorca zgłasza
reklamację na zakupione towary.
− ewidencja reklamacji zgłoszonej przed otrzymaniem należności od odbiorcy – reklamacja

została uznana

1) Faktura VAT za sprzedane towary

a) towary „B” 200 szt. x 20 zł 4

000,-

b) podatek VAT 22%

880,-

wartość brutto faktury

4 880,-

2) Wz wydano towary „B” według cen zakupu

4 000,-

Otrzymano reklamację na 50 szt. towarów „B”, reklamację uznano i wystawiono fakturę korygującą.
3) Fa VAT korygująca za reklamowane towary „B”

wartość netto 50 szt. x 20,-

1 000,-

b) podatek VAT 22%

220,-

wartość brutto faktury

1 220,-

4) Pz przyjęto do magazynu zwrócone towary „B”

1 000,-

5) Wb wpływ należności od odbiorcy za towary B” 3 660,-

Sp. konta „Towary” – 8 000,-

Rozrachunki

Przychody

Dt z odbiorcami Ct Dt Towary Ct Dt ze sprzedaży towarów Ct

1c) 4 880,-

3 660,- (5

Sp. 8 000,-

4 000,- (2

4 000,- (1a

3c) 1 220,-

1 000,- (4

1 000,- (3a

Wartość towarów

Dt VAT należny Ct Dt Rachunek bieżący Ct

Dt w cenie zakupu Ct

880,- (1b 5) 3 660,-

2) 4 000,-

220,- (3b

4) 1 000,-

Dokonano korekty stanu towarów w magazynie i wartości towarów w cenie zakupu, przychodów ze
sprzedaży i VAT należnego.

Rys. 27. Przykład ewidencji reklamacji zgłoszonej przez odbiorcę przed zapłatą należności, reklamacja

uznana [opracowanie własne]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− ewidencja reklamacji zgłoszonej po otrzymaniu należności od odbiorcy – reklamacja została

uznana

1) Faktura VAT za sprzedane towary

a) towary „B” 200 szt. x 20 zł 4

000,-

b) podatek VAT 22%

880,-

wartość brutto faktury

4 880,-

2) Wz wydano towary „B” według cen zakupu

4 000,-

3) Wb wpływ należności od odbiorcy

4 880,-

Otrzymano reklamację na 50 szt. towarów „B”, reklamację uznano i wystawiono fakturę korygującą
4) Fa VAT korygująca za reklamowane towary „B”

wartość netto 50 szt. x 20,- zł 1

000,-

b) podatek VAT 22%

220,-

wartość brutto faktury

1 220,-

5) Pz przyjęto do magazynu zwrócone towary „B”

1 000,-

7) spłata zobowiązania wobec odbiorcy za
reklamowane towary „B”

1 220,-

Rozrachunki

Przychody

Dt z odbiorcami Ct

Dt Towary Ct

Dt ze sprzedaży towarów Ct

1c) 4 880,-

4 880,- (3

Sp. 8 000,- 4 000,- (2

4 000,- (1a

4c) 1 220,-

1 000,- (5

1 000,- (4a

6) 1 220,-

Wartość towarów

Dt VAT należny Ct

Dt Rachunek bieżący Ct

Dt w cenie zakupu Ct

880,- (1b

3) 4 880,- 1 220,- (6

2) 4 000,-

220,- (4b

5) 1 000,-

Rys. 28. Przykład ewidencji reklamacji zgłoszonej przez odbiorców po zapłacie należności, reklamacja uznana

[opracowanie własne]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje reklamacji?
2. Jakie są zasady ewidencji reklamacji zakupionych towarów przed i po zapłacie

zobowiązania, uznanych przez dostawcę?

3. Jakie są zasady ewidencji reklamacji sprzedanych towarów przed i po zapłacie należności

przez odbiorcę, uznanych przez sprzedającego?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż i dokonaj ewidencji operacji gospodarczych związanych z reklamacją zakupionych

towarów przez PH. „Alka-Bis” sp. z o.o. w Kutnie. Towary zakupiono od PH. „Mik-max”,
według faktury VAT z odroczonym terminem płatności. Dostawa obejmowała 200 kg towarów,
zakwestionowano 50,- kg towarów i sporządzono protokół reklamacyjny. Termin płatności
przypada za 18 dni. Dostawca uznał reklamację i odebrał reklamowane towary.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym reklamacji oraz zasadami ewidencji

reklamacji,

2) ułożyć operacje gospodarcze związane z opisanym przypadkiem,
3) przyjąć brakujące dane,
4) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
5) otworzyć konta i zaewidencjonować operacje gospodarcze
6) porównać treść operacji gospodarczych i ich ewidencję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje reklamacji?

2) scharakteryzować zasady reklamacji zakupionych towarów przed i po

zapłacie zobowiązania, uznanych przez dostawcę?

3) wyjaśnić funkcjonowanie konta pozabilansowego „Zapasy obce”?

4) scharakteryzować zasady ewidencji reklamacji sprzedanych towarów przed i

po zapłacie należności przez odbiorcę, uznanych przez sprzedającego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Ogólne zasady ewidencji materiałów

4.5.1. Materiał nauczania

Ewidencja obrotu materiałowego

Jednostki handlowe uczestniczą w obrocie towarowym, czyli pośredniczą w dostarczaniu

towarów od producenta do konsumenta, zapasy w tych jednostkach stanowią towary
przeznaczone do sprzedaży. Materiały zużywane przez jednostkę handlową to głownie materiały
biurowe, środki czystości itp., dla których nie prowadzi się oddzielnej ewidencji, a zalicza się
bezpośrednio w koszty działalności. Sposób kontroli zużycia materiałów określa kierownik
jednostki.

Jeżeli jednostka handlowa prowadzi, oprócz handlowej, działalność produkcyjną, materiały

zużywane do produkcji stanowią składnik aktywów obrotowych – zapasów i objęte są ewidencją
magazynową i księgową. Ewidencja materiałów prowadzona jest na koncie „Materiały”. Jeżeli
jedno konto syntetyczne nie jest wystarczające do kontroli nad zapasem materiałów, pozyskania
informacji o stanach magazynowych różnych materiałów lub przedstawienia wszystkich operacji
gospodarczych związanych z obrotem materiałowym, to jednostka dokonuje podziału
poziomego konta „Materiały” zgodnie z potrzebami.
Przykładowe konta, które mogą zostać utworzone, dla celów ewidencjonowania materiałów
wydawanych na zewnątrz lub zapasów obcych to:
− „Materiały w przerobie” – jeżeli jednostka poddaje swoje materiały obróbce obcej. Materiały

wydane do obróbki obcej ujmowane są na stronie Dt tego konta, na tej stronie gromadzone są
wszystkie koszty związane z przerobem. Przyjęcie materiałów po przerobie
ewidencjonowane jest na stronie Ct tego konta.

− „Zapasy obce” jest to konto pozabilansowe, a którym ewidencjonowane są materiały będące

przedmiotem reklamacji i postawione do dyspozycji dostawcy.

Jednostka może do konta syntetycznego „Materiały” prowadzić konta analityczne zgodnie
z zasadami określonymi w materiale nauczania jednostki modułowej 341[03].Z4.01.

Podstawowe dokumenty związane z obrotem materiałowym

Dokumenty związane z zakupem materiałów i sprzedażą materiałów zbędnych są takie same

jak w obrocie towarowym i opisane są w tabeli 6. Dokumenty stosowane przy obrocie
materiałowym związanym z produkcją opisane są w tabeli 7.

Tabela 7. Podstawowe dokumenty związane obrotem materiałowym w etapie produkcji [opracowanie własne]

Czynność

Rodzaj dokumentu

Funkcja dokumentu

dowód Rw – wystawiany przy
pobieraniu materiałów do produkcji

stanowi podstawę ewidencji wydania
materiałów do produkcji i zaliczenia
w koszty

dowód Zw – wystawiany przy
zwrocie do magazynu materiałów

stanowi podstawę ewidencji
materiałów nie zużytych w produkcji

dowód Mm – wystawiany przy
przesunięciach
międzymagazynowych

stanowi podstawę ewidencji
przesunięć materiałów między
magazynami

Produkcj
a

dowód Pk – polecenie księgowania

stanowi postawę rozliczenia zużycia
materiałów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wycena bieżąca materiałów
Materiały mogą być wyceniane według:
− rzeczywistych cen zakupu,
− rzeczywistych cen nabycia,
− rzeczywistego kosztu wytworzenia.
(wyjaśnienie istoty cen patrz wycena bieżąca towarów p. 4.3.)
Stosowanie do wyceny materiałów rzeczywistych cen nabycia lub zakupu stwarza problemy
przy wycenie rozchodu materiałów, zwłaszcza że materiały do produkcji nabywane są często od
różnych dostawców, po różnych cenach i trudno jest ustalić z której dostawy pochodzi
wydawany materiał.
W takim przypadku do wyceny rozchodu materiałów można stosować jedną z metod podanych
w tabeli 8.

Tabela 8. Metody wyceny rozchodu materiałów [opracowanie własne na podstawie 6]

Metoda

Opis

FIFO

„pierwsze przyszło – pierwsze wyszło”, wycena wydawanych materiałów
dokonywana jest według najwcześniejszej dostawy znajdującej się
w magazynie

LIFO

„ostatnie weszło – pierwsze wyszło”, wycena wydawanych materiałów
dokonywana jest według ostatniej dostawy znajdującej się w magazynie

Cen
przeciętnych

wycena wydawanych materiałów dokonywana jest według średniej ważonej
ceny, którą ustala się po każdej dostawie materiałów

W zależności od przyjętej metody wyceny rozchodu materiałów wartość rozchodu jest różna.
Przyjęty sposób wyceny należy określić w zakładowym planie kont. Zmiana metody wyceny
może nastąpić w kolejnym roku obrotowym.

Stałe ceny ewidencyjne

Wycena według opisanych metod jest pracochłonna, szczególnie w jednostce, gdzie obrót

materiałowy jest duży. Można wówczas dokonywać wyceny według stałych cen ewidencyjnych,
które są ustalane na określony czas, np.: kwartał, rok, i w tym czasie nie zmieniają się mimo
zmian rzeczywistych cen zakupu materiałów. Stosowanie stałych cen ewidencyjnych jest
związane z prowadzeniem konta korygującego „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”
do konta „Materiały”.
Powstałe odchylenia między rzeczywistą ceną zakupu a ewidencyjną mogą być debetowe (czyli
dodatnie) lub kredytowe (czyli ujemne).
Odchylenia debetowe

Cena rzeczywista zakupionego materiału 320,- zł, a cena ewidencyjna 295,- zł; różnica 25,-

zł jest odchyleniem debetowym (dodatnim), zwiększającym cenę zakupionego materiału do ceny
rzeczywistej.
Odchylenia kredytowe

Cena rzeczywista zakupionego materiału 250,- zł, a cena ewidencyjna 265,- zł;

różnica 15,- zł, jest odchyleniem kredytowym (ujemnym), korygującym cenę zakupionego
materiału do ceny rzeczywistej.

Rozliczenie zakupu materiałów

Przy ewidencji zakupu materiałów, podobnie jak przy ewidencji zakupu towarów, może

zachodzić rozbieżność w czasie między otrzymaniem faktury VAT za zakup materiałów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a dowodem Pz potwierdzającym odbiór materiałów. By skonfrontować te dwa dokumenty,
stosowane jest konto „Rozliczenie zakupu materiałów”.
Konto „Rozliczenie zakupu materiałów” może wykazywać na koniec okresu sprawozdawczego
dwa salda:
− saldo Ct – wykazuje „dostawy niefakturowane”,
− saldo Dt – wykazuje „materiały w drodze”.
Zasada funkcjonowania konta „Rozliczenie zakupu materiałów” jest taka sama jak konta
„Rozliczenie zakupu towarów” (rys. 13). Odchylenia powstałe w wyniku stosowanych cen
ewidencyjnych odnoszone są na konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”,
odchylenia debetowe na stronę debet, a kredytowe na stronę kredyt tego konta.

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów
Odchylenia ujęte na koncie „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów” rozliczne są na
materiały:
− wydawane do zużycia,
− sprzedane,
− zapas materiałów w magazynie.
Rozliczanie odchyleń dokonywane jest metodą odchyleń przeciętnych, po obliczeniu wskaźnika
narzutu odchyleń.

Odchylenia na początek okresu + odchylenia powstałe w bieżący okresie

Wno =

Stan początkowy + przychody zapasu materiałów

x 100%

Obliczony wskaźnik pozwala na rozliczenie odchyleń,
np. materiały zużyte w bieżącym okresie x Wno = wartość odchyleń przypadająca na materiały
zużyte.

Przykład ewidencji zużycia materiałów w jednostce handlowej prowadzącej także
działalność produkcyjną

Jednostka prowadzi rozliczenie kosztów w zespole „4” i „5”.

Salda początkowe konta: „Materiały” 2000,-, „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów” 200,- (Dt).

Operacje gospodarcze:

1) faktura VAT za zakupione materiały „X”

wartość materiałów

25 300,-

b) podatek VAT 22%

5 566,-

wartość brutto faktury

30 866,-

2) Pz przyjęto materiały „X” według cen
ewidencyjnych 23

000,-

3) Pk przeksięgowanie odchyleń

2 300,-

(25 300,- - 23 000,- = 2 300,-)

4) Rw wydano materiały do zużycia 20

000,-

5) Pk przeksięgowanie zużycia w koszty
działalności produkcyjnej

20 000,-

Obliczyć i przeksięgować odchylenia przypadające na materiały wydane do zużycia.

Obliczyć odchylenia przypadające na zapas materiałów w magazynie.

Rozrachunki

Rozliczenie

zakupu

Dt z dostawcami Ct Dt materiałów Ct

Dt Materiały Ct

30 866,- (1c 1c) 30 866,-

5 566,-(1b Sp. 2 000,-

20 000,- (4

23 000,- (2 2) 23 000,-

2 300,- (3 25 000,-

20 000,-

5 000,- Sk.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25 000,-

Odchylenia od cen ewidencyjnych

Dt VAT naliczony Ct

Dt materiałów Ct

1b) 5 566,-

Sp. 200,-

2 000,- (6

3) 2 300,-

2 500,-

2 000,-

500,- (Sk

2 500,-

Koszty

działalności

Dt Zużycie materiałów Ct Dt Rozliczenie kosztów Ct

Dt produkcyjnej Ct

4) 20 000,-

20 000,- (5 5) 20 000,-

6) 2 000,-

2 000,- (6 6) 2 000,-

Obliczenie wskaźnika narzutu odchyleń:

200,- + 2 300,-

Wno

25 000,-

x 100% = 10%

Obliczenie odchyleń przypadających na materiały zużyte (odchylenia debetowe – dodatnie obciążają
zużycie)

20 000,- x 10% = 2 000,-

6) Pk przeksięgowanie odchyleń obciążających
materiałów

2 000,-

7) Pk przeksięgowanie odchyleń w koszty
działalności produkcyjnej

2 000,-

Obliczenie odchyleń przypadających na zapas materiałów

5 000,- x 10% = 500,- (zgodne z saldem końcowym konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”)

Rys. 29. Przykład ewidencji zużycia materiałów w jednostce handlowej prowadzącej także działalność produkcyjną

[opracowanie własne]

Rozliczanie kosztów zakupu materiałów

Koszty zakupu materiałów mogą być zaliczone w koszt bieżącego okresu, jeśli ich wielkość

nie jest znaczna w stosunku do wartości materiałów i nie będą miały istotnego wpływu na wynik
finansowy.
W innym przypadku koszty zakupu materiałów należy rozliczać w czasie, zgodnie z zasadą
rachunkowości „współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania”.
Ewidencja kosztów zakupu rozliczanych w czasie przebiega następująco:
− bieżąca ewidencja poniesionych kosztów zakupu (np. kosztów transportu) zaliczana jest

w koszty według rodzaju (np. „Usługi obce”),

− przeksięgowanie kosztów w ciężar konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu”

(RMK),

− rozliczanie kosztów zakupu w koszty danego okresu sprawozdawczego za pomocą

wskaźnika narzutu kosztów zakupu.

Stan poczatkowy konta RMK + koszty bieżącego okresu

Wnkz =

Stan początkowy + przychody zapasu (materiałów)

x 100%

Wnkz – wskaźnik narzutu kosztów zakupu
Narzut kosztów zakupu (Nkz) do rozliczenia w koszty bieżącego okresu oblicza się w sposób
następujący:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nkz = materiały zużyte (lub sprzedane) x Wnkz
Koszty zakupu przypadające na zapas materiałów oblicza się w sposób następujący:
Nkz = zapas materiałów x Wnkz.

Wycena bilansowa materiałów

Rzeczowe składniki aktywów obrotowych na dzień bilansowy wyceniane są według cen

nabycia lub kosztów wytworzenia, które nie mogą być wyższe niż ceny sprzedaży netto.
W bilansie wartość materiałów należy ująć wraz z odchyleniami oraz kosztami zakupu.
Materiały, podobnie jak towary, mogą utracić swoją wartość z różnych powodów,

np. nieprzydatność, przeterminowanie. Należy dokonać odpisu aktualizacyjnego wartość
materiałów, który jest zaliczany w ciężar „Pozostałych kosztów operacyjnych”.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości można cofnąć dokonane odpisy aktualizujące, jeżeli ustaną
przyczyny, dla których ten odpis był dokonany.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest różnica między materiałami a towarami?
2. Na jakich kontach może być prowadzona ewidencja materiałów?
3. Jakie dokumenty związane są z obrotem materiałowym?
4. Według jakich cen może być prowadzona ewidencja obrotu materiałowego?
5. Co oznaczają określenia FIFO i LIFO?
6. Kiedy powstają odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów?
7. Jakie są rodzaje odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów?
8. Jaką funkcję pełni konto rozliczenie zakupu materiałów?
9. Jak można rozliczać koszty zakupu materiałów?
10. Jak wycenia się materiały do bilansu?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaksięguj podane operacje na kontach, rozlicz odchylenia i koszty zakupu oraz ustal

wartość bilansową materiałów. W jednostce gospodarczej miały miejsce następujące operacje
gospodarcze:
1 Faktura VAT od dostawcy „C” za materiały „X” 100 kg po 3,20 zł za kg, podatek

VAT 22%,

……….

2 Pz

przyjęto materiały „X” do magazynu według cen ewidencyjnych 100 kg x 3,-

zł

……….

3 Faktura VAT za transport towarów wartość netto usługi 1 200,- zł ……….
4 Pz

przyjęto materiały „Y” do magazynu według cen ewidencyjnych 200 kg x 3,-

zł

……….

5 Faktura od dostawcy „A” za materiały „Z” 250 kg po 4,20 kg podatek VAT 22%

……….

6 Faktura od dostawcy „D” za materiały „W” 100 kg po 3,80 kg podatek VAT 22% ……….
7 Pz

przyjęto materiały „Z” do magazynu według cen ewidencyjnych 250 kg x 3,- zł ……….

8 Rw wydano do zużycia materiały 200 kg materiałów według cen ewidencyjnych

……….

9 Wz wydano materiały do przerobu obcego 50,- kg według cen ewidencyjnych

……….

Jednostka rozlicza koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym. Koszty produkcji gromadzi
na koncie „Koszty produkcji”. Koszty transportu rozlicza w czasie według wskaźnika narzutu
kosztów zakupu, na zakończenie okresu sprawozdawczego. Odchylenia rozlicza wskaźnikiem
narzutu odchyleń na koniec okresu sprawozdawczego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) zanalizować informacje podane w założeniach do ćwiczenia,
3) obliczyć brakujące kwoty,
4) otworzyć odpowiednie konta,
5) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
7) obliczyć wskaźnik odchyleń przeciętych i rozliczyć odchylenia na podstawie dokumentu Pk,
8) obliczyć wskaźnik narzutu kosztów zakupu i rozliczyć koszty zakupu na podstawie

dokumentu Pk,

9) ustalić saldo konta „Rozliczenie zakupu materiałów”,
10) ustalić wartość bilansową materiałów,
11) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− druki Pk,
− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie podanych informacji otwórz konta saldami początkowymi

na 01.01.200x r.
Salda początkowe wybranych kont z bilansu PH. „Kredka” na 31.12. 200x r. są następujące:
Materiały (według rzeczywistych cen zakupu) 18 200,- zł, Zobowiązania wobec dostawców
7 600,- zł. W informacjach dodatkowych podane zostały wyjaśnienia: wartość materiałów
w drodze – 2 150,- zł, odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (Dt) 3 200,- zł. Rozliczenia
międzyokresowe kosztów zakupu (koszty transportu rozliczane w czasie) 4 400,- zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) zanalizować podane informacje w założeniach do ćwiczenia,
3) ustalić salda początkowe kont na podstawie podanych informacji,
4) otworzyć odpowiednie konta saldami początkowymi,
5) porównać zapisy na kontach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− przykładowy plan kont,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić dokumenty związane z obrotem materiałowym?

2) podać konta związane z ewidencją materiałów?

3) określić funkcje konta Rozliczenie zakupu materiałów?

4) zaewidencjonować obrót materiałowy według podanych założeń?

5) rozliczyć odchylenia od cen ewidencyjnych według podanych założeń?

6) rozliczyć koszty zakupu według podanych założeń?

7) ustalić wartość bilansową materiałów?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Inwentaryzacja składników majątku

4.6.1. Materiał nauczania

Cel inwentaryzacji
Cele inwentaryzacji to:
− ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki gospodarczej,
− porównanie stanu rzeczywistego ze stanem ewidencyjnym,
− ustalenie różnic inwentaryzacyjnych,
− wskazanie sposobu rozliczenia powstałych różnic inwentaryzacyjnych,
− rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone mienie,
− ocena przydatności składników objętych spisem.

Tryb i zakres przeprowadzania oraz dokumentacja inwentaryzacji

Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji są określone w art. 26 ustawy

o rachunkowości.
Stosowane formy prowadzenia inwentaryzacji to np.: spis z natury, porównanie danych z ksiąg
rachunkowych, pisemne potwierdzenia salda.
Przykładowe sposoby i terminy przeprowadzania inwentaryzacji:
− środki trwałe – w drodze spisu z natury, przynajmniej raz na cztery lata,
− środki pieniężne w kasie – na ostatni dzień każdego roku obrotowego,
− środki pieniężne na rachunku bankowym - na koniec każdego roku obrotowego w drodze

pisemnego potwierdzenia salda,

− towary, materiały objęte ewidencją ilościowo-wartościową – przynajmniej raz na dwa lata

w drodze spisu z natury.

Organizacja inwentaryzacji
Organizacja inwentaryzacji obejmuje:
− zarządzenie kierownika jednostki w sprawie inwentaryzacji, powołujące komisję

inwentaryzacyjną i przewodniczącego komisji inwetaryzacyjnej,

− opracowanie planu i harmonogramu inwentaryzacji,
− przygotowanie arkusz spisowych,
− przeprowadzenie inwentaryzacji przez komisje spisowe,
− przekazanie arkuszy spisowych do działu księgowości, który porównuje wyniki

inwentaryzacji ze stanem księgowym,

− ustalenie różnic inwentaryzacyjnych przez dział księgowości,
− postępowanie wyjaśniające w sprawie wykazanych różnic, które prowadzi komisja

inwentaryzacyjna,

− propozycje co do sposobu rozliczenia powstałych różnic, skierowane są przez komisję

inwentaryzacyjną do kierownika jednostki,

− decyzję kierownika jednostki,
− rozliczenie różnic i wprowadzenie do ewidencji księgowej tak, by mogły być uwzględnione

w bilansie na koniec roku obrotowego.

Arkusze spisowe

Arkusze spisowe powinny być kolejno ponumerowane. Przewodniczący komisji

inwentaryzacyjnej lub jego zastępca wydaje je zespołom spisowym. Prawidłowo sporządzony
arkusz spisowy powinien zawierać: pieczęć jednostki, określenie rodzaju inwentaryzacji,
np.: okresowa, roczna, określenie sposobu przeprowadzenia inwentaryzacji, nazwę i adres

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

inwentaryzowanej jednostki lub jej części, dane osoby materialnie odpowiedzialnej, skład
komisji inwentaryzacyjnej, dane innych osób obecnych przy spisie, dzień
i godzinę rozpoczęcia i zakończenia spisu, nazwy, symbole, jednostki miary i ilość spisywanych
składników, podpisy – członków komisji inwentaryzacyjnej i osoby odpowiedzialnej
materialnie, osoby dokonującej wyceny i osoby sprawdzającej. Arkusze spisowe powinny być
wypełnione
w sposób staranny i czytelny.

Weryfikacja, rozliczanie i ewidencja różnic inwentaryzacyjnych

Różnice inwentaryzacyjne to rozbieżności między stanem rzeczywistym wykazanym

w arkuszach spisowych a stanem księgowym w ewidencji księgowej.
Rodzaje różnic inwetaryzacyjnych:
− niedobory - stan rzeczywisty jest mniejszy od stanu księgowego,
− nadwyżki - stan rzeczywisty jest większy od stanu księgowego,
− szkody – nastąpiło częściowe lub całkowite uszkodzenie, zniszczenie.
Ponadto można dokonać podziału niedoborów i szkód na: zawinione i niezawinione.
Wśród przyczyn niedoborów niezawinionych wyróżnia się:
− naturalne - określone normami ubytków, spowodowane, np. wysychaniem, ubytkami

w wyniku krojenia, przesypywania itp.,

− pozorne – wynikające z pomyłek w ewidencji księgowej, np. gdy pomiar przy wydawaniu

jest ustalany szacunkowo,

− nadzwyczajne - powstałe w wyniku zdarzeń nadzwyczajnych (powódź, pożar, kradzież

z włamaniem).

Niedobory i szkody są zawinione, jeśli powstały z przyczyny osób materialnie
odpowiedzialnych za powierzone im składniki. Nadwyżki – mogą być wynikiem, np. pomyłek
przy wydawaniu.
Rozliczanie różnic inwentaryzacyjnych

Niedobory i nadwyżki ewidencjonowane są na kontach: „Rozliczenie niedoborów”

i „Rozliczenie nadwyżek” w korespondencji z kontem składnika, którego dotyczą,
np. korespondencja kont dla niedoboru towarów przedstawia się następująco:

Dt Towary Ct

Dt Rozliczenie niedoborów Ct

1) przeksięgowanie niedoboru towarów

Rozliczenie niedoborów niezawinionych

Jedną z możliwości rozliczenia niedoborów i nadwyżek niezawinionych jest kompensata.

Można zastosować kompensatę, jeżeli: niedobory i nadwyżki dotyczą tej samej osoby
materialnie odpowiedzialnej, ustalone zostały w tym samym spisie i odnoszą się do podobnych
składników.

Zasada kompensaty

Należy przyjąć mniejszą ilość składnika i niższą cenę, na przykład:
niedobór 120 szt. po 20 zł

nadwyżka 100 szt. po 30,- zł.

− kompensata 100 szt. x 20,- zł = 2 000,- zł (Dt Rozliczenie nadwyżek – Ct Rozliczenie

niedoborów),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− niedobór ilościowy 20 szt. (120 – 100) x 20,- zł = 400,- zł (Dt Pozostałe koszty operacyjne –

Ct Rozliczenie niedoborów),

− nadwyżka wartościowa 100 szt. x 10,- zł (30,- - 20,-) = 1 000,- zł (Ct Pozostałe przychody

operacyjne – Dt Rozliczenie nadwyżek).

Niedobory niezawinione uznane za powstałe z przyczyn naturalnych obciążają „Koszty
produkcji” lub „Koszty handlowe”, a uznane za szkody odnoszone są w ciężar „Strat
nadzwyczajnych”.
W przypadku niedoborów zawinionych kierownik jednostki wszczyna postępowanie obciążenia
osoby materialnie odpowiedzialnej.
Ujawnione nadwyżki odnoszone są na „Pozostałe przychody operacyjne”.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są metody prowadzenia inwentaryzacji?
2. Jakie są zasady organizacji inwentaryzacji?
3. Jakie są zasady wypełniania arkuszy spisowych?
4. Jak klasyfikuje się różnice inwentaryzacyjne?
5. Jakie są zasady rozliczania różnic inwentaryzacyjnych?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź inwentaryzację składników majątku znajdujących się w pracowni, w której

odbywasz zajęcia, ustal różnice inwentaryzacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym inwentaryzacji,
2) pobrać arkusze spisowe,
3) spisać składniki, znajdujące się w pracowni zgodnie ze stanem rzeczywistym,
4) ustalić różnice inwentaryzacyjne i przedstawić wnioski,
5) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− arkusz spisowe,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Ustal różnice inwentaryzacyjne dokonaj ich ewidencji i rozliczenia dla niżej podanych

danych.
Przeprowadzono inwentaryzację w jednostce handlu hurtowego w drodze spisu z natury
i ustalono następujące ilości towarów.
Lp. Nazwa towaru

Ilość w szt.

Cena w zł Wartość w zł

1 Towary

100

200,-

2 Towary

150,-

3 Towary

120

320,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4 Towary

150

80,-

5 Towary

300

100,-

6 Towary

180

250,-

Wartość razem

Stany księgowe towarów są stepujące:
Lp. Nazwa towaru

Ilość w szt.

Cena w zł Wartość w zł

1 Towary

200,-

2 Towary

150,-

3 Towary

120

320,-

4 Towary

150

80,-

5 Towary

300

100,-

6 Towary

180

250,-

Wartość razem

Jednostka prowadzi ewidencję towarów według cen zakupu netto, stosuje marżę hurtową 25%,
liczoną od ceny zakupu. Komisja inwentaryzacyjna, po zapoznaniu się z wyjaśnieniami osoby
materialnie odpowiedzialnej, zgłosiła propozycję uznania niedoboru za niezawiniony
i zaproponowała dokonanie kompensaty do rozliczenia zaistniałych różnic inwentaryzacyjnych.
Kierownik jednostki zaakceptował wnioski komisji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym inwentaryzacji,
2) wycenić towary,
3) ustalić dekretację operacji gospodarczych,
4) zaewidencjonować różnice inwentaryzacyjne,
5) rozliczyć różnice inwentaryzacyjne,
6) porównać otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt przedmiotowy,
− kalkulator,
− przybory do pisania,
− literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować cel i zasady organizacji inwentaryzacji?

2) zdefiniować pojęcie i rodzaje niedoborów?

3) wypełnić arkusz spisowy?

4) zdefiniować pojęcie nadwyżek?

5) sklasyfikować różnice inwetaryzacyjne?

6) zaewidencjonować i rozliczyć różnice inwetaryzacyjne według podanych

założeń?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących ewidencji majątku przedsiębiorstwa handlowego.

Wszystkie zadania w teście, to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

− zaznacz prawidłową odpowiedź poprzez napisania X we właściwej kratce, (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż zadanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Zadania oznaczone gwiazdką są
trudniejsze niż pozostałe, ale to chyba nie jest przeszkoda, żeby na nie odpowiedzieć.

8. Na rozwiązanie

testu

masz

min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. *Do rozliczenia niedoborów i nadwyżek zastosowano kompensatę. Niedobór 20 szt.

po 15,- zł, nadwyżka 30 szt. po 18,- zł. Jaka powinna być kwota kompensaty w zł?
a) 300,-
b) 370,-
c) 540,-
d) 600,-

2. Zakres, tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji określa:

a) ustawa o inwentaryzacji,
b) ustawa o rachunkowości,
c) ustawa o podatku dochodowym,
d) ustawa o podatku od towarów i usług.

3. Niedobory materiałów, które powstają z przyczyn naturalnych mieszczące się w granicach

norm rozliczane są w koszty:

a) ogólne zarządu,
b) straty nadzwyczajne,
c) pozostałe koszty operacyjne,
d) produkcji.

4. Arkusze spisowe oznaczone i przygotowane do przeprowadzenie inwentaryzacji

przechowuje:

a) główny księgowy,
b) przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej,
c) kierownik jednostki,
d) członek komisji inwentaryzacyjnej.

5. Inwestycje długoterminowe zaliczane są do:

a) kapitałów własnych,
b) aktywów trwałych,
c) rezerw długoterminowych,
d) aktywów obrotowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Sprzedano 200 szt. obligacji na rynku wtórnym, cena zakupu obligacji 110,- zł za 1

obligację, cena sprzedaży 115- zł za 1 obligację. Różnicę między ceną sprzedaży a ceną
zakupu należy zaksięgować jako:

a) przychody ze sprzedaży,
b) pozostałe przychody operacyjne,
c) zyski nadzwyczajne,
d) przychody finansowe.

7. Jaka zmiana w stanie środków trwałych została zaewidencjonowana na kontach, dotycząca

środka trwałego o wartości początkowej 1 200,-zł?

Pozostałe

Dt Środki trwałe Ct

Dt Umorzenie Ct

Dt koszty operacyjne Ct

Sp. 21 000,- 800,- (1

1) 800,-

2 800,- Sp.

1a) 400,-

400,- (1a

Rozrachunki z

Pozostałe przychody

Dt odbiorcami Ct

Dt operacyjne Ct

Dt VAT należny Ct

2) 1 342,-

1 100,- (2a

242,- (2b

a) likwidacja środka trwałego,
b) sprzedaż środka trwałego,
c) przyjęcie środka trwałego,
d) przekazanie środka trwałego.

8. Przychodem z tytułu posiadania akcji obcych jest:

a) stałe oprocentowanie,
b) dywidenda,
c) stała kwota na 1 akcję,
d) indeks wzrostu cen.

9. W jednostce handlowej będącej podatnikiem podatku VAT zaewidencjonowano następujące

kwoty podatku: VAT naliczony 17 052,80, VAT należny 21 421,40. Po wypełnieniu
deklaracji VAT 7 ustalono:

a) kwota do zwrotu podatku na rachunek wskazany przez podatnika - 4 368,60,
b) kwota podatku podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego

- 4 367,00,

c) kwota podatku do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy - 4 367,00,
d) kwota podatku podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego

- 4 367,60.

10. Jednostka gospodarcza stosuje metodę liniową do naliczania amortyzacji środków trwałych.

Jaka będzie kwota umorzenia i amortyzacji za bieżący miesiąc?

Lp. Nazwa środka trwałego Wartość

początkowa

Stawka
amortyzacji w %

Dotychczasowe
umorzenie

Budynki

250 000,-

2,5

80 000,-

Samochód osobowy

56 000,-

12 000,-

Zestaw komputerowy

7 800,-

1 170,-

4. Inne

środki trwałe

12 400,-

1 860,-

a) 423,82
b) 827,64
c) 1 411,35
d) 1 835,16

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. *Na koncie „Rozliczenie zakupu towarów” ustalono obroty za bieżący miesiąc. Jakie salda

i w jakiej kwocie należy zapisać na koncie?

Dt Rozliczenie zakupu towarów Ct

1) 34 648,-

6 248,- (1a

3) 13 176,-

28 400,- (3a

5) 5 856,-

2 376,- (4

6) 8 784,-

1 056,- (5a

1 584,- (6a

62 464,-

45 764,-

Sk. Sk.

a) b) c) d)

Dostawy niefakturowane

18 000,-

6 100,-

7 200,-

6 100,-

Towary w drodze

4 800,-

15 600,-

16 900,-

22 800,-

12. Cena zakupu netto towaru wynosi 52,- zł za 1 szt. Jednostka realizuje marżę hurtową 30%

liczoną od ceny zakupu, stawka podatku VAT 22%. Jaka będzie cena hurtowa brutto w zł dla
tego towaru?

a) 67,60
b) 79,04
c) 82,47
d) 85,47

13. *Jednostka detaliczna ewidencjonuje towary według cen detalicznych. Przyjęto dostawę

towarów, których wartość według cen zakupu netto wynosi15 000,- zł. Stosowany narzut
marży detalicznej liczony od ceny zakupu netto to 25%. Jaka będzie kwota zarezerwowanej
marży i zarezerwowanego VAT dla przyjętych towarów? Stawka podatku VAT na przyjęte
towary 22%.

a) b) c) d)

Zarezerwowana marża

3 300,-

3 750,-

4 125,-

Zarezerwowany VAT

3 750,-

4 125,-

4 500,-

3 750,-

14. *Jednostka ewidencjonuje materiały według stałych cen ewidencyjnych. Jaka będzie kwota

odchyleń przypadających na materiały zużyte obliczona przy zastosowaniu wskaźnika
odchyleń przeciętnych dla podanych wielkości zewidencjonowanych na kontach w bieżącym
miesiącu?

Odchylenia od cen

Dt Materiały Ct Dt ewidencyjnych materiałów Ct Dt Zużycie materiałów Dt
Sp. 38 000,- 1 200,- (2 Sp. 1 900,-

2) 1 200,-

1) 800,- 8 400,- (3 1a) 40,-

3) 8 400,-

a) 194,-
b) 240,-
c) 320,-
d) 480,-

15. *Jednostka handlowa ewidencjonuje towary według cen hurtowych netto, nalicza 30% marżę

liczoną od ceny zakupu. Towary opodatkowane są stawką podatku VAT 22% Otrzymano
fakturę VAT za zakupione towary wartość netto 32 000,- zł, podatek VAT 7 040,-, razem
wartość brutto faktury 39 040,- zł. Jakie kwoty należy zaewidencjonować na koncie
„Towary” i „Zarezerwowana marża”?

a) b) c) d)

Towary

32 000,-

41 600,-

32 000,-

Zarezerwowana marża

7 040,-

12 480,-

9 600,-

12 480,-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Jednostka dokonała przeceny zapasów towarów w magazynie z uwagi na zbliżający się

upływ terminu przydatności do spożycia. Kwota przeceny wszystkich towarów objętych
przeceną wyniosła 1 620,-. W ciężar, jakiego konta księgowany jest odpis aktualizujący
wartość towarów?

Dt Towary Ct Dt ? Ct

4 620,- (1 1) 4 620,-

a) koszty według rodzaju,
b) pozostałe koszty operacyjne,
c) straty nadzwyczajne,
d) koszty finansowe.

17. Dokumenty związane ze sprzedażą towarów w jednostkach hurtowych będących

podatnikami VAT to:
a) faktura VAT i Pz,
b) faktura VAT i Rw,
c) faktura VAT i Pw,
d) faktura VAT i Wz.

18. PH. „Alka-Bis” sprzedało towary na kwotę netto 28 500,- w tym 8 400,-opdatkowanych

stawką podatku VAT 7%, a pozostałe stawką 22%. Jakie kwoty podatku VAT w zł powinny
być wpisane na fakturze?

a) 1 995,- i 4 048,-
b) 4 422,- i 588,-
c) 6 270,- i 588,-
d) 1 407,- i 1 848,-

19. *Jednostka hurtowa sprzedała towary faktura VAT sprzedaży: wartość towarów netto

28 600,-, podatek VAT 22% 6 292,-, wartość brutto 34 892,-. Jednostka ewidencjonuje
towary według cen zakupu netto, nalicza 35% marży liczonych od cen zakupu. Jakie kwoty
w zł należy zaksięgować na kontach „Przychody ze sprzedaży towarów” i „Wartość towarów
według cen zakupu”?

a) b) c) d)

Przychody ze sprzedaży towarów

34 892,-

28 600,-

34 892,-

Wartość towarów według cen zakupu

28 600,-

22 000,-

6 292,-

22 000,-

20. *Oprocentowanie kredytu lesingowego uzyskanego na podstawie umowy leasingu

finansowego za cały czas trwania umowy należy:

a) rozliczyć jednorazowo w koszty bieżącego miesiąca
b) rozliczać w koszty w czasie trwania umowy,
c) rozliczyć w koszty bieżącego roku obrotowego,
d) nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punktacja

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Frymark I.: Rachunkowość handlowa 1. WSiP, Warszawa 2002
2. Frymark I.: Rachunkowość handlowa 2. WSiP, Warszawa 2002
3. Gos W. (pod redakcją): Vademecum samodzielnego księgowego. Polska Akademia

Rachunkowości, Warszawa 2005

4. Kuczyńska-Cesarz A: Rachunkowość cz. I. Difin, Warszawa 2005
5. Matuszewicz J., Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Finans-Serwis, Warszawa

2002

6. Padurek B: Rachunkowość handlowa część II skryptu. Wydawnictwo B. Padurek, Wrocław

2006

7. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.

z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.)

8. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54,

poz. 535 z późn. zm.)

9. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694

z późn. zm.)

10. www.mf.gov.pl
11. www.stat.gov.pl
12. www.msp.money.pl
13. www.tf.pl
14. www.vat.pl
15. Wzorcowy plan kont.www.gofin.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
15 Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego
15 Ewidencja majatku przedsiebi Nieznany (2)
ewidencja majatku trwalego
CV Przedstawiciel handlowy (2)
15 Ocena?ektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa
Wykłady WORD, W.8. Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym
Korespondencja handlowa- wzory pism, REKLAMACJA4, Przedsiębiorstwo Handlowe
Korespondencja handlowa- wzory pism, REKLAMACJA7, Przedsiębiorstwo Handlowe
Wykłady WORD, W.2. Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym
wykres słupkowy - przedstawiciele handlowi, Szkoła
Korespondencja handlowa- wzory pism, ZAPYTANIE O OFERTĘ6, Przedsiębiorstwo Handlowe
Wykłady WORD, W.7. Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym
Wykłady WORD, W.5. Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym
Korespondencja handlowa pisma, zamówienie, Przedsiębiorstwo Handlowe
Wykłady WORD, W.5. Zarządzanie przedsiębiorstwem handlowym
Korespondencja handlowa pisma, zamówienie, Przedsiębiorstwo Handlowe
Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

więcej podobnych podstron