Makroekonomia Zagadnienia dr Paweł Zamora

1. Wprowadzenie do makroekonomii i rachunku dochodu narodowego.
Makroekonomia a mikroekonomia.
Mikroekonomia analizuje sposób podejmowania decyzji ekonomicznych przez pojedyncze
podmioty gospodarcze, sposób funkcjonowania pojedynczych rynków oraz bada wpływ decyzji
rządowych na te decyzje i rynki.
Makroekonomia to nauka o gospodarce jako całości, bada związki zachodzące w całej
gospodarce (np. popyt konsumpcyjny, popyt inwestycyjny w całej gospodarce). Podstawowe
zagadnienia służące makroekonomicznej analizy to inflacja, bezrobocie i wzrost gospodarczy-
mikroekonomia zaś zajmuje się popytem na konkretne dobro lub analizuje rynki konkretnych dóbr.
Makroekonomiczne aspekty mikroekonomii.
Makroekonomia wykorzystuje podstawowe idee mikroekonomii próbując wyjaśnić wzrost i
fluktuację /wahania/. Makroekonomia musi patrzeć na zachowania konsumentów i
przedsiębiorstw, organizacji rynków pracy i przemysłu , funkcjonowanie rynków finansowych oraz
machinacji rządu .
Mikro- a makroekonomia:
-mikroekonomia bada szczegółowo wycinek gospodarki, natomiast makroekonomia celowo
upraszcza analizę poszczególnych elementów gospodarki w celu uchwycenia istotnych zależności
w gospodarce jako całości
-zarówno modele mikro- jaki makroekonomiczne stanowią świadome uproszczenie analizowanej
rzeczywistości w celu uzyskania odpowiedzi na konkretne pytania.
Modele makroekonomiczne i ich rodzaje.
Model makroekonomiczny – narzędzie analityczne, mające na celu opisanie funkcjonowania
gospodarki danego kraju lub regionu. Modele takie powstają zwykle w celu opisania dynamiki
zagregowanych wielkości, takich jak całkowita ilość wyprodukowanych towarów i usług, łącznie
uzyskany dochód, poziom zaangażowania zasobów produkcyjnych oraz poziom cen. Modele
makroekonomiczne mogą być: logiczne, matematyczne i / lub obliczeniowe; różne rodzaje modeli
makroekonomicznych służą różnym celom i mają różne wady i zalety. Modele mogą być
stosowane w celu wyjaśnienia i zilustrowania podstawowych teoretycznych zasad, mogą być
używane do testowania, porównywania i oceniania różnych teorii makroekonomicznych.
Proste modele teoretyczne. Są to np. model IS-LM i model Mundella-Fleminga z makroekonomii
keynesowskiej, a model Sołowa – neoklasycznej teorii wzrostu gospodarczego. Te modele mają
kilka funkcji. Opierają się na kilku równaniach z udziałem kilku zmiennych, które często mogą
być wyjaśnione przy pomocy prostych diagramów. Wiele z tych modeli to modele statyczne – ale
niektóre są dynamiczne, opisujące gospodarkę przez wiele okresów. Zmienne, które pojawiają się
w tych modelach często stanowią agregaty makroekonomiczne (np. PKB lub całkowitego
zatrudnienia). Modele takie są dość proste do wykorzystania jako ilustracje teoretycznych
pomysłów makroekonomicznych – ale dokładne prognozowanie ilościowe, badania lub ocena
polityki są zwykle niemożliwe bez znacznego poszerzanie struktury modelu.
Empiryczne modele prognostyczne. Modele te opisują korelację pomiędzy różnymi danymi
makroekonomicznymi, wykorzystując głównie analizę szeregów czasowych. Podobnie jak w
prostszych modelach teoretycznych, empiryczne modele prognostyczne operują na zagregowanych
danych statystycznych, pozwalając jednocześnie na analizę bardziej szczegółową (na przykład,
badając relacje między wielkością produkcji, zatrudnienia, inwestycji i innych zmiennych w
różnych branżach). Wprawdzie wybór zmiennych, które używane są w takich równaniach,
częściowo kierowany jest przez teorię ekonomii, ale wiele z tych zmiennych jest określana
głównie czysto empiryczne. Pierwszy globalny model makroekonomiczny – WEFA– został
zainicjowany przez Lawrence Klein. Na szeroką skalę modele empiryczne tego typu, w tym model
WEFA, są nadal w użyciu – szczególnie dla celów prognozowania.
Dynamiczne stochastyczne modele równowagi ogólnej (DSGE) Podstawę tych modeli stanowią
takie elementy w gospodarce, jak gospodarstwa domowe, firmy i rządy, w jednym lub więcej
krajach, jak również preferencje, technologie i ograniczenia budżetu każdego z nich. Zakłada się,
że każdy z elementów dokonuje optymalnego wyboru, biorąc pod uwagę ceny i strategie innych
elementów, zarówno w okresie bieżącym jak również w przyszłości. Decyzje różnych elementów
oparte są na założeniu, że zawsze znajdują się ceny, które zrównują podaż z popytem na
wszystkich rynkach.

Modele obliczeniowe oparte na elementach ekonomicznych. Rozwinęła się w tym samym
czasie co model DSGE – została oparta na teorii elementów (ACE). Podobnie jak model DSGE,
ACE ma na celu rozbicie relacji makroekonomicznych do poziomu decyzji mikroekonomicznych.
Modele ACE opierają swe funkcjonowanie o zdefiniowany zestaw czynników, składających się na
gospodarkę, a następnie na określeniu rodzajów interakcji, w jakie poszczególne elementy mogą
wchodzić pomiędzy sobą lub z rynkiem, jako całością.
Makroekonomia a polityka gospodarcza.
Polityka makroekonomiczna to oddziaływanie rządu na zachowania się gospodarki jako całości, za
pośrednictwem całej gamy narzędzi polityki gospodarczej. Jest to więc polityka gospodarcza
prowadzona w makroskali, której nadrzędnym zadaniem jest poprawa bytu większości lub całej
ludności kraju, poprzez dążenie do realizacji celów co do których osiągnięto pewna ogólną zgodę a
są nimi: pełne i stabilne zatrudnienie; rozsądna stabilność cen; wysokie i coraz wyższe zarobki,
inne cele o charakterze międzynarodowym.
Przy wykorzystaniu dostępnych środków polityki gospodarczej. Jej realizacja wymaga poniesienia
także określonych kosztów, wiążących się z poświęceniem pewnych wolności indywidualnych.
Podstawowe problemy makroekonomii: wzrost gospodarczy – wahania koniunktury, inflacja,
bezrobocie – krzywa Phillipsa.
Wzrost gospodarczy- Przyrost realnego PKB w danym okresie. Pomiar- tempo wzrostu,
dynamika realnego PKB. Pomiar wzrostu gospodarczego:

∗

Krótkookresowy wzrost gospodarczy- przyrost realnego PKB w danym roku w porównaniu z
rokiem poprzednim;

∗

Długookresowy wzrost gospodarczy- przyrost potencjalnego PKB, czyli możliwości
produkcyjnych-wzrost w ujęciu ekonomicznym- wzrost zasobów czynników wytwórczych oraz
efektywności ich wykorzystania (postęp techniczny i technologiczny, lepsza organizacja pracy
itp.) G=∆Y/Y0= Y1-Y0/Y0

Polityka pro cykliczna zmienna w zależności od fazy, działanie by wydłużyć cykl prosperitu a
skracać czas kryzysu.
Długookresowy wzrost gospodarczy jest uzależniony od poziomu wzrostu produkcji potencjalnej,
decyduje o jej wzroście. Takie ujęcie określane jest jako podażowe. Podstawowe czynniki
produkcji: siła robocza, kapitał, ziemia.
Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen. W polityce ekonomicznej państwa znaczenie
ma polityka stabilizowania cen, która oznacza utrzymanie ich poziomu na niskiej amplitudzie
wahań tzn. odchylenia w górę i w dół nie są wysokie.
Pomiar inflacji:

•

W oparciu o CPI - indeks cen dóbr i usług konsumpcyjnych- koszyk ponad 2000 dóbr i usług
najczęściej kupowanych przez przeciętnego Polaka.

•

W oparciu o deflator PKB- mierzy zmiany przeciętnego poziomu cen wszystkich dóbr i usług
wchodzących w skład PKB (relacja nominalnego PKB do realnego PKB x100).

•

PPI - indeks cen dóbr produkcyjnych- w Polsce 2 najczęściej używane rodzaje PPI: indeks cen
produkcji sprzedanej przemysłu, indeks cen produkcji budowlano-montażowej.

•

Inflacja bazowa- 5 wskaźników obliczanych przez NBP, aby wyeliminować jednorazowe,
sezonowe, przypadkowe itp. zmiany cen.

•

Inflacja średnioroczna a inflacja miesiąc do miesiąca.

Rodzaje inflacji z punktu widzenia stopy inflacji:
- pełzająca do 5% - krocząca 5-10% - galopująca 10-100% - hiperinflacja powyżej 100%

Dwa główne nurty inflacji: -popytowa – z punktu widzenia zewnętrznego czynnika
inflacjogennego np. wzrost wydatków budżetowych -kosztowa – socjologiczna, teoria cen
administracyjnych, teoria inflacji pchanej przez koszty osobowe.
Skutki inflacji: komplikuje i zakłamuje poziom rachunku ekonomicznego, osłabia skłonność do
oszczędzania, wpływa na prawidłową redystrybucję dochodu narodowego i pod jej wpływem
redystrybucja jest przypadkowa i niekontrolowana; jeżeli inflacja się nasila to następuje
niekontrolowany przepływ dochodów między grupami społecznymi.
Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że część ludności wieku produkcyjnym zdolnej i
gotowej do podjęcia pracy pozostaje bez pracy, pomimo prób jej znalezienia. W UK szacowane na
podstawie ilości wypłacanych zasiłków dla bezrobotnych.
Mechanizmy bezrobocia wg Keynesa:
- zasoby siły roboczej to suma zatrudnienia i bezrobocia Sr= Z+B
- współczynnik aktywności zawodowej Az=Sr/lp , gdzie lp- ludność w wieku produkcyjnym
- bezrobocie określone wzorem B= Az*lp-Z
-obok tych miar absolutnych występują też miary relatywne, do których zaliczamy stopę
bezrobocia b=B/Sr *100
Metody pomiaru bezrobocia:
- szacunkowa – przeprowadzana przez Urząd Pracy i zalicza do osób bezrobotnych: osoby zdolne i
gotowe do pracy, osoby pozostające bez pracy i nie uczące się, osoby zarejestrowane w urzędzie
Pracy
- metoda BAEL – badanie aktywności ekonomicznej ludności: osoby w okresie badanego tygodnia
nie pracują, aktywnie poszukują pracy, są gotowe podjąć pracę w danym tygodniu lub następnym
Bezrobocie frykcyjne- nieredukowalne minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce.
Powstaje w związku z powolnością przystosowania struktury podaży siły roboczej i popytu na siłę
roboczą; frykcje – niedopasowania
Bezrobocie strukturalne- powstaje z powodu nie dostosowania kwalifikacji pracowników i
zapotrzebowania pracodawców w sytuacji kiedy struktura popytu i produkcji nieustannie się
zmieniają. Przyczyna takiego bezrobocia są np. pojawiające się nowe technologie. Przyczyny: brak
kapitału w gospodarce, złe proporcje w rozmieszczeniu zasobów w kraju.
Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne)- pojawia się, gdy niedostateczny poziom popytu
zagregowanego sprawia, że miejsc pracy nie wystarcza dla wszystkich, którzy szukają tej pracy.
Wiąże się z wahaniami koniunktury.
Bezrobocie sezonowe- np.. w rolnictwie, budownictwie, turystyce.
Luka PKB wynika z faktu występowania bezrobocia. To % odchylenie rzeczywistego PKB od
potencjalnego PKB, czyli od wielkości produkcji występującej w sytuacji pełnego zatrudnienia W
celu wyznaczenia luki stosujemy tzn. prawo Okuna- luka PKB zwiększa się o 2,5 lub 3,5 % dla
każdego 1%wzrostu naturalnej stopy bezrobocia Yr-Yp/Yp=2,5 – 3,5 %

Krzywa Philipsa:
Kształt krzywej wyjaśnia się tym, że przy wzroście popytu
globalnego początkowo istnieje ogromna nadwyżka siły
roboczej, która może zostać zatrudniona, aby zaspokoić
zwiększony popyt, bez potrzeby znacznego podnoszenia płac.
Jednak w miarę wyczerpywania się zasobów siły roboczej,
przedsiębiorstwa muszą oferować coraz wyższe płace, aby
zdobyć potrzebną siłę roboczą. Położenie krzywej Philipsa
zależy od pozapopytowych czynników wywołujących inflację i

bezrobocie, takich jak: bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztowa, inflacja
strukturalna i wywołana kosztami.
Główne szkoły w makroekonomii klasyczna, keynesowska- Makroekonomia stan obecny.
Model Keynesowski- 1. Dotyczy krótkiego okresu, ceny i płace są stałe, moce wytwórcze nie są w
pełni wykorzystane, faktyczna stopa bezrobocia jest wyższa od naturalnej. 2. Produkcja faktyczna
zależy od rozmiarów globalnego popytu tzn. im wyższe wydatki tym wyższa produkcja faktyczna.
3. Model ten lepiej tłumaczy przyczyny kryzysu, nie wyjaśnia inflacji w warunkach niepełnego
wykorzystania mocy produkcyjnych. 4. Rola państwa- rząd powinien prowadzić ekspansywną
politykę fiskalną i pieniężną aby pobudzić popyt globalny i przybliżyć gospodarkę do poziomu

pełnego zatrudnienia. 5. Opłacalność oszczędzania- oszczędności zależą od poziomu bieżącego
dochodu, w krótkim czasie nie opłaca się więcej oszczędzać, rośnie poziom bezrobocia
przymusowego.
Model klasyczny- 1. Dotyczy długiego okresu, płace są doskonale elastyczne, moce wytwórcze w
pełni wykorzystane , nie ma bezrobocia przymusowego. 2. Poziom produkcji faktycznej zawsze
równy potencjalnej. 3. Model ten lepiej tłumaczy przyczyny inflacji, nie wyjaśnia kryzysów,
ponieważ stwarza popyt na samą siebie. 4. Rola państwa- nie ma uzasadnienia aktywna rola
państwa w gospodarce – prowadzi tylko do wzrostu cen i innych wielkości nominalnych. 5.
Oszczędności i inwestycje zależą od tego samego czynnika – poziomu stopy %, przyrost
oszczędności prowadzi do przyrostu inwestycji, co w dalszej konsekwencji powoduje przyrost
zasobu kapitału.
Gospodarka jako system; gospodarka otwarta i zamknięta.

Gospodarka zamknięta to gospodarka, która nie utrzymuje stosunków gospodarczych z
zagranicą. W gospodarce zamkniętej produkt krajowy brutto, jest to wartość wyprodukowanych w
ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów i inwestorów dóbr finalnych, powiększona o
wydatki państwa. Nie istnieją import i eksport, a zatem nie są one uwzględniane w PKB. W takich
warunkach PKB nie różni się wielkością od produktu narodowego brutto, PNB, i od produktu
narodowego netto, PNN, liczonego czy to w cenach czynników produkcji, czy w cenach
rynkowych.

Gospodarka otwarta- uczestniczy w handlu międzynarodowym dobrami i kapitałem (tzn.
importuje i eksportuje). Ważną rolę odgrywają powiązania handlowe i finansowe z zagranicą.
Grupy podmiotów w gospodarce (sektor gospodarstw domowych, sektor przedsiębiorstw, sektor
rządowy i sektor zagraniczny).
Gospodarstwa domowe – dysponują czynnikami produkcji lub – inaczej –nakładami niezbędnymi
w procesie produkcji. Są także faktycznymi właścicielami przedsiębiorstw. Gospodarstwa
Domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś
wykorzystują te czynniki do wytwarzania dóbr i usług. Tym usługom odpowiadają pewne
płatności.
Przedsiębiorstwo to niezależna jednostka gospodarcza, wyodrębniona pod względem
ekonomicznym, techniczno-organizacyjnym i prawnym utworzona w celu trwałego zarobkowego
zaspokajania potrzeb osób trzecich na rynku. Przedsiębiorstwa ze względu na formy własności
firm dzieli się na sektor publiczny i prywatny. Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która
zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli. Jego działalność ma zastosowanie

na poziomie państwowym, regionalnym oraz lokalnym. Sektor prywatny jest pojęciem
określającym część gospodarki narodowej, która nie jest finansowana ani kapitałem państwowym
ani samorządowym. Innymi słowy są to przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze, które
należą do rąk prywatnych.
Sektor rządowy – organa władzy publicznej oraz podległe im jednostki organizacyjne w całości
lub części finansowane ze środków publicznych. Włączone są do sektora publicznego: państwowe
jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest w
całości lub w części finansowana ze środków publicznych. Wyłączone są: przedsiębiorstwa, banki
państwowe, spółki prawa handlowego.
Sektor zagraniczny (Z) obejmuje eksport i import towarów i usług. Rezultaty obu tych operacji
we wszystkich schematach zagregowanych są prezentowane jako eksport netto tzn. nadwyżka
eksportu netto nad importem i tak np. jeżeli wartość importu > wartość eksportu Ţ eksport netto
będzie wartością ujemną. Nadwyżka eksportu nad importem traktowana jest jako lokowanie
oszczędności za granicą, zaś nadwyżka importu nad eksportem jako oszczędności sektora
zagranicznego.
Rodzaje rynków w gospodarce (rynek dóbr i usług konsumpcyjnych, rynek pracy, rynek pieniądza
i rynek walutowy).
Rynek dóbr konsumpcyjnych– zespół transakcji dobrami i usługami, które służą zaspakajaniu
potrzeb indywidualnych konsumentów i ich gospodarstw domowych. Konsument dokonuje
zakupów na podstawie istniejącego w danym momencie systemu cen oraz posiadanych dochodów,
którymi rozporządza. Uczestnicy to producenci różnych dóbr i usług oraz konsumenci
indywidualni.
Rynek pracy to miejsce zetknięcia się pracodawców poszukujących pracowników po określonej
cenie i pracowników mających określone kwalifikacje i wymagania płacowe.
Interesy obu są odmienne: pracodawca chce zapłacić jak najmniej, płace są bowiem elementem
kosztów, zaś pracownicy chcą zaś zarobić jak najwięcej, bo stanowią źródło ich dochodów.
Rynek pracy znajduje się w nierównowadze gdy następuje:
- nadwyżka popytu nad podażą na pracę (S

< D

), mówimy wtedy o braku rąk do pracy, tzn.

niedostatecznej podaży,
- nadwyżka podaży nad popytem na pracę (S

> D

), mówimy wtedy o bezrobociu.

Rynek pracy znajduje się w równowadze, jeżeli każdy człowiek, chcący podjąć pracę przy
danym poziomie wynagrodzenia, znajduje zatrudnienie i jeśli każdy pracodawca, chcący zatrudnić
pracowników i oferujących określoną płacę, znajduje chętnych do jej podjęcia.
Równowaga na rynku pieniądza – rynek pieniądza znajduje się w równowadze wówczas, gdy
wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza jest równa wielkości zaoferowanej.
Nadwyżka popytu na pieniądz musi zostać dokładnie zrównoważona przez nadwyżkę podaży
obligacji. W przeciwnym wypadku ludzie planowaliby utrzymywanie większego majątku od tego,
jaki faktycznie posiadają. Jeśli rynek pieniądza jest w stanie równowagi wielkość realnych
zasobów (podaż) pieniądza

równa się wielkości popytu na te zasoby.->

= L(Y,r)

Prosty i rozwinięty model ruchu okrężnego w gospodarce zamkniętej i gospodarce otwartej.
Prosty:

Rozwinięty:

Produkt narodowy brutto a produkt krajowy brutto.
PKB to miernik produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na obszarze
danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PKB może być wyrażony w cenach
rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników
wytwórczych (cenach netto). PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie
uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych. PKB, w odróżnieniu od PNB, obejmuje wyłącznie
produkcję wytworzoną w danym kraju i nie uwzględnia różnic dotyczących przynależności
państwowej lub narodowej działających w danym kraju podmiotów gospodarczych. Porównanie
definicji PNB i PKB pozwala stwierdzić, że PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody
netto z tytułu własności za granicą.
Metody liczenia (szacowania) produkcji społecznej.
PKB liczymy:
PKB = C + I, PKB = C + I + G, PKB = C + I + G + NX.
PNB liczymy:
PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą
Miary produkcji społecznej.
Miary ogólnej produkcji krajowej, PNB, PNN, PKB. PNN= PNB – amortyzacja.

Amortyzacja jest to zmniejszanie się w czasie wartości majątku trwałego przedsiębiorstwa
w wyniku jego zużywania się w procesie produkcyjnym.

Nominalny i realny produkt krajowy brutto.
PKB nominalny – mierzy się go w cenach bieżących, czyli w takich, które istniały gdy osiągano
składające się na niego dochody.
PKB realny – czyli PKB w cenach stałych, koryguje nominalny PKB o skutki inflacji i wyraża go
w cenach istniejący w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy lub rok
podstawowy. Pozwala on na uzyskanie bardziej precyzyjnego obrazu zmian produkcji wytwarzanej
w całej gospodarce.
Wykorzystanie PKB do porównań w czasie i przestrzeni.

Mierzenie produktu krajowego brutto, lub też całkowitej produkcji dóbr i usług pozwala
ekonomistom ocenić wzrost gospodarczy kraju w kolejnych latach oraz umożliwia
śledzenia skutków oddziaływania polityki rządu na produkcję i dochody. Umożliwia on
również ekonomistom sprawdzenie ich teorii dotyczących sposobu funkcjonowania
gospodarki w skali makro w stosunku do rzeczywistych danych.

PKB a inne miary dobrobytu społecznego.
DN- dochód narodowy jest to PNN w cenach bazowych. Jest sumą procentów, płac i rent oraz
niepodzielnych zysków przedsiębiorstw.
PNB per capita to całkowity PNB podzielony przez liczbę ludności kraju.
2. Model keynesowski gospodarki.
Składniki popytu globalnego.
W warunkach braku państwa i wymiany z zagranica występują dwa źródła popytu: popyt
konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny przedsiębiorstw. AD=C+I.
RDO= Y dochód narodowy + T podatki + B transfery z budżetu państwa. Przy braku państwa
RDO to po prostu dochody otrzymane od przedsiębiorstw.
Funkcja konsumpcji- pokazuje wielkość popytu konsumpcyjnego globalnego przy każdym
poziomie RDO.

C=Ca+KSKY S=-Ca+(1-KSK)Y
Co określa konsumpcję gospodarstw? Dochód gospodarstwa, Zamożność gospodarstwa, Stopy
procentowe, Oczekiwania gospodarstw odnośnie przyszłości, stopy podatkowe. Wg Keynesa
konsumpcja gospodarstw jest wprost zależna od dochodu absolutnego.
Hipoteza dochodu absolutnego- konsumpcja gospodarstw rożnie coraz wolniej tzw. skłonność do
konsumpcji rosnąca skłonność do oszczędzania w miarę wzrostu dochodu. KSK- stosunek
przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu. KSK=∆C/∆Y . KSO=∆ S/∆Y

Równowaga w modelu. Równowaga w modelu (planowane oszczędności i planowane inwestycje).
Planowane inwestycje. Inwestycje trwałe= inwestycje rzeczowe.
Jeden komponent inwestycji – zapasy – jest częściowo determinowany przez decyzje gospodarstw
domowych odnośnie zakupów, które nie są pod pełną kontrolą firm.
Załóżmy, że planowane inwestycje są stale, nie ulegają zmianie, gdy dochody rosną lub maleją gdy
zmienna, tak jak planowane inwestycje nie jest zależna od stanu gospodarki, wtedy mówimy że
jest to zmienna autonomiczna.
Planowane zagregowane wydatki.

Równowaga w modelu w krótkim okresie wg Keynesa (model mnożnikowy) – równowaga jest
punkt, w którym planowane zagregowane wydatki są równe zagregowanej produkcji.
Oszczędności/ Inwestycje
Przybliżenie do równowagi. Oszczędzanie jest wyciekiem ze strumienia wydatków. Jeżeli
planowane inwestycje są dokładnie równe oszczędnościom wtedy planowane zagregowane
wydatki są dokładnie równe zagregowanej produkcji. Zagregowana produkcja będzie równa
planowanym zagregowanym wydatkom tylko wtedy, kiedy oszczędności są równe planowanym
inwestycjom. S=I

Efekty wywołane zmiana inwestycji: efekt popytowy , efekt podażowy, efekt mnożnika.
Działanie mnożnika wydatkowego.
Zasada mnożnika: istotnym założeniem jest występowanie w gospodarce stanu niepełnego
wykorzystania czynników wytwórczych, a więc istnienia: bezrobocia, rezerw aparatu
wytwórczego. W celu uruchomienia rezerw musi się pojawić pewien impuls o charakterze
autonomicznym np. konsumpcja autonomiczna, inwestycje, wydatki rządowe, eksport netto.

M= ∆Y/ ∆Aa, ∆Aa *m= ∆Y m=1/1-KSK, m=1/KSO
Mnożnik inwestycyjny- współczynnik określający o ile wzrośnie dochód Y w stanie równowagi w
wyniku zrealizowania nowych inwestycji S.
Paradoks zapobiegliwości.
Paradoks zapobiegliwości wpisuje się w nurt ekonomii keynesowskiej. Zakładamy, że
gospodarstwa domowe przeznaczają swoje dochody rozporządzalne na konsumpcję lub na
oszczędności. Funkcja konsumpcji opisana jest wzorem: C = a + Cyd, oszczędności S = -a + sYD.
Paradoks zapobiegliwości - zmiana wydatków autonomicznych na konsumpcje powoduje
identyczna zmianę poziomu oszczędności autonomicznych, nie zmienia jednak poziomu
oszczędności w punkcie równowagi. Jest tak gdy- zmianie ulega poziom dochodu zapewniającego

równowagę, co pozwala spełnić założenie o równości poziomu oszczędności i planowanych
inwestycji w punkcie równowagi).
3. Rola Państwa w gospodarce, państwo a dochód narodowy.
Rola państwa w gospodarce.
Państwo spełnia podwójną rolę w gospodarce narodowej:
W sferze mikroekonomicznej jest zobowiązane dostarczać dobra i usługi publiczne, przeciwdziałać
zawodnościom rynku i efektom zewnętrznym oraz korygować wtórny podział dochodu
narodowego w celu zniwelowania nierówności społecznych. W sferze makroekonomicznej
powinno dążyć do łagodzenia wahań cyklicznych i stabilizacji makroekonomicznej na poziomi
produkcji potencjalnej i pełnego zatrudnienia.
Realizacji tych zadań państwo prowadzi za pomocą polityki fiskalnej: aktywnej lub pasywnej
Politykę fiskalną możemy określić jako politykę państwa polegającą na wykorzystaniu wydatków
publicznych i podatków oraz zadłużenia (długu publicznego) w celu wpływania na poziom
agregatowego popytu i na stabilizację gospodarki.
Funkcje państwa.
Funkcje ekonomiczne budżetu państwa:
Funkcja redystrybucyjna - budżet jest podstawowym instrumentem (narzędziem) redystrybucji
(wtórnego podziału) dochodu narodowego;
Funkcja alokacyjna oznacza że budżet spełnia bardzo ważną rolę – w racjonalnej alokacji
zasobów umożliwia ona dokonywanie pożądanych zmian struktury wytworzonego dochodu
narodowego;
Funkcja stabilizacyjna – jest to najważniejsza funkcja budżetu mająca zapewnić utrzymanie
(stabilizację) długookresowej równowagi makroekonomicznej);
Cele polityki gospodarczej.
1. Cele systemowe- to dążenie podmiotów polityki gospodarczej do ustanowienia lub zmiany
określonych elementów i rozwiązań systemu gospodarczego. Mogą dotyczyć zarówno układu
organizacyjnego gospodarki jak i układu regulacji. W sferze układu organizacyjnego celami
systemowymi określa się dążenie do:
- powoływania określonych publicznych systemów gospodarczych;
- zmiany struktury własnościowej gospodarki;
-zmiany z zakresu centralnych decyzji przedmiotowych.
W sferze układu regulacji jest to dążenie do realizacji takich celów jak:
- zmiany obowiązujących w ramach danej gospodarki reguł systemu;
- zmiany z zakresu centralnych parametrów regulacyjnych;
- zmiany reguł systemu pobudzania i zasilania podmiotów systemu gospodarczego.
Cele systemowe polityki gospodarczej pojawiają się zazwyczaj wtedy, gdy w gospodarce narastają
negatywne zjawiska hamujące rozwój gospodarczy, a organy polityki gospodarczej nie dostrzegają
takiego stanu rzeczy w mankamentach systemu gospodarczego;
2.Cele strukturalne - dążenie podmiotów polityki gospodarczej do kształtowania wszelkich
proporcji gospodarczych. Cele te są rozwiązywane innymi celami polityki gospodarczej, np.: cele
polegające na dążeniach zmiany elementów układu systemu gosp. wiążą się jednocześnie z
dążeniami do zmian strukturalnych w gospodarce. Oznacza to, że cele systemowe pokrywają się w
tym przypadku z celami strukturalnymi. Również cele redystrybucyjne są z natury jednocześnie
celami strukturalnymi, choć traktowane są jako odrębna grupa celów polityki gospodarczej.;
3.Cele redystrybucyjne - dążenie państwa do korygowania pierwotnych dochodów
społeczeństwa. Skala celów redystrybucyjnych zależy w dużym stopniu od aktywności
gospodarczej państwa. Jeżeli państwo ma aspiracje do prowadzenia rozbudowanej polityki
społecznej i angażowania się w działalność gospodarczą to skala obciążenia podatkowego musi
być adekwatna do skali podatków budżetowych. Jeżeli państwo nie ma takich aspiracji i kieruje się
ideałami liberalizmu to ogranicza ingerencje pierwotnych podziałów dochodu społeczeństwa.
4. Cele stabilizacyjne - Pod pojęciem celów stabilizacyjnych określa się dążenie państwa do:
- wysokiego stopnia wykorzystania czynników wytwórczych;
- stabilnego w czasie poziomu cen;
- równowagi bilansu płatniczego;

- wysokiego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Cele stabilizacyjne nie zawsze muszą być
zgodne, mogą mieć nawet sprzeczny charakter.

Rodzaje polityk gospodarczych.
•polityka fiskalna – decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków (Sektor finansów
publicznych; Polityka dochodów i wydatków budżetowych; Dochody: podatki, polityka
podatkowa; Wydatki: transfery, polityka wydatków; Deficyt (nadwyżka) i sposób finansowania;
Dług publiczny czyli suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych).
•polityka pieniężna - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen.
Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do
realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.
(Pieniądz; pojęcie, funkcje, miary; Popyt na pieniądz, inflacja, deflacja; Polityka pieniężna:
kształtowanie podaży pieniądza; Instrumenty: stopy procentowe, OOR, rezerwy, kurs; Polityka
kursowa jako część polityki pieniężnej)
•polityka kursowa - posługiwanie się kursem walutowym przez władze monetarne danego
państwa w taki sposób, aby osiągnąć z góry ustalone cele gospodarcze. Sposób prowadzenia
polityki kursowej w znacznym stopniu wpływa na rozwój ekonomiczny danego kraju.
•polityka strukturalna – jej celem jest: Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki przez
szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do
dziedzin wysoko rentownych; Zwiększanie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach
światowych przez kształtowanie nowoczesnej struktury gospodarczej oraz jej proeksportową
orientację; Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczania wpływu barier
rozwojowych (barier surowcowych, energetycznych, ekologicznych, demograficznych itd.);
Unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie dziedzin charakteryzujących się wyższym
postępem

technicznym,

technologicznym

organizacyjnym;

Przyspieszenie

wzrostu

gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.
•polityki sektorowe (polityka zatrudnienia, polityka przemysłowa, polityka rolna, polityka
energetyczna, itp.)
•polityka społeczna - przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe
zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów
społecznych.
Struktura dochodów i wydatków budżetu państwa w Polsce.

Projekt budżetu jest opracowywany przez Ministerstwo Finansów i zatwierdzany przez rząd,
następnie dokładnie dyskutowany i ostatecznie zatwierdzany przez parlament. Budżetem państwa
nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa. Budżet państwa ma swój
rachunek w banku centralnym, oznacza to, że przyjmuje on wszystkie jego wpływy i realizuje
wydatki oraz przechowuje czasowo wolne środki pieniężne.
Budżet państwowy w Polsce

Dochody: Podatki pośrednie, Podatki od osób fizycznych, podatki od osób prawnych, podatki
od wzrostu wynagrodzeń, podatek majątkowy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty z cła, dochody ze
sprzedaży majątku państwowego, inne dochody budżetu

Wydatki: Dotacje na finansowanie zadań gospodarczych, oświata i wychowanie, szkolnictwo
wyższe, kultura i sztuka, ochrona zdrowia, opieka społeczna, Administracja państwowa, wymiar
sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne, Finanse, Ubezpieczenia społeczne, obrona narodowa,
inne wydatki.
Świadczenia społeczne obejmują wszystkie środki przekazywane przez podmioty publiczne-
państwo, samorządy terytorialne, instytucje społeczne na rzecz gospodarstw domowych.
Wydatki socjalne obejmują m.in.: ubezpieczenia społeczne, finansowanie rent i emerytur, zasiłków
dla bezrobotnych, pomoc społeczną, usługi społeczne, ochrona zdrowia, kultury. W Polsce istnieją
obecnie 2 główne źródła finansowania sfery socjalnej poprzez budżet i poprzez fundusze celowe.
Wydatki socjalne stanowią znaczną część wydatków budżetowych.

Pojęcie i rodzaje podatków

Podatek to wynikające z ustawy świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego
czyli państwa lub samorządu jednostronnie przez ten podmiot ustalone: o charakterze: ogólnym,

zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, przymusowym.

Rodzaje podatków:

-akcyzowy, rolny, od gier, od towarów i usług , od dochodów osób prawnych, leśny, od
posiadanych psów, od dochodów osób fizycznych, od środków transportu , od spadków i darowizn,
od nieruchomości.

Podatki dochodowe: -podatek dochodowy od osób fizycznych, p.d.o.o. prawnych

Podmiotem uprawnionym do pobierania podatków jest gmina i państwo (Urząd Skarbowy).
Ogólność podatków oznacza, że jest on tak skonstruowany, że zasady ustalania i poboru podatku
odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone w prawie podatkowym.
Bezzwrotność podatków oznacza iż podatek pobrany zgodnie z prawem nie ulega zwrotowi.
Wyjątek stanowią sytuacje nadmiernego lub niesłusznego pobrania.

Nieodpłatność podatku oznacza, że podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje ze strony państwa
lub jednostki samorządu terytorialnego żadnego wzajemnego świadczenia.
Przymusowy charakter podatku oznacza możność pobrania go w drodze egzekucji
administracyjnej przez podmiot uprawniony, gdy zobowiązany podatnik nie uiszcza go
dobrowolnie.
Dochodowy charakter podatku związany jest z przedmiotem opodatkowania. Przedmiot
opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi dochód rozumiany jako
różnica pomiędzy przychodem a kosztami poniesionymi celu jego uzyskania.
Dług publiczny w Polsce.
Dług publiczny obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych,
ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego
sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:
papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami
udziałowymi), pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),
kredyty, przyjęte depozyty, zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności
minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).
Polityka dotycząca obniżania długu publicznego:
Aby wpłynąć na zmienne, od których zależy dynamika stosunku długu do PKB można
wykorzystać następujące instrumenty:

−

Polityka zwiększania dochodu

−

Polityka zmierzająca do zróżnicowania salda pierwotnego

−

Polityka dotycząca wydatków.

−

Polityka dotycząca dochodów.

−

Polityka stopy procentowej.

Dług publiczny w Polsce
Upoważnienie. Do zaciągania zobowiązań dla sfinansowania potrzeb finansowych państwa, spłaty
tych zobowiązań oraz przeprowadzenia innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem
długiem upoważniony jest Minister Finansów.
Obliczanie wielkości długu publicznego; Państwowy dług publiczny jest liczony według wartości
nominalnej.

•

Wartość wyemitowanych papierów wartościowych

•

Wartość zaciągniętych kredytów i pożyczek

•

Wartość przyjętych depozytów

•

Wartość wymagalnych zobowiązań, z wyłączeniem zobowiązań z tytułu gwarancji i poręczeń,

•

Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych (np. obligacje lub
kredyty ze skapitalizowanymi odsetkami)

Dług wyrażony w walutach obcych przelicza się na walutę krajową według kursu średniego walut
obcych ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w ostatnim dniu roboczym danego okresu
sprawozdawczego.
Podstawy prawne dotyczące państwowego długu publicznego: Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej, Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych: Wprowadza niezbędne
definicje, określa ogólne zasady zaciągania długu, emisji papierów wartościowych i zarządzania
długiem Skarbu Państwa, a także procedury ostrożnościowe i sanacyjne; Akty wykonawcze do
ustawy o finansach publicznych (rozporządzeniach). Wysokość długu publicznego w Polsce:

styczeń 2009 583,9 mld, 2010 rok -747,9 mld, marzec 2011774,8 mld zł
Budżet państwa a popyt globalny.
Głównym źródłem dochodu budżetu są podatki , opłaty cła i dochody ze sprzedaży
prywatyzowanych przedsiębiorstw. Żywo dyskutowany jest problem wysokości podatków. Gdy są
zbyt wysokie unika się ich płacenia , rozszerza się szara strefa występują oszustwa podatkowe i
osłabienie bodźców do pracy. Zależność między stopą podatkową a przychodami budżetowymi z
podatków objaśnia krzywa Laffera.
Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między
stawką opodatkowania a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w
latach 70. XX w. przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera; bywa używana jako argument
za zmniejszeniem podatków.

Wzrost stopy opodatkowania początkowo skutkuje

wzrostem wpływów budżetowych z podatków, ale po przekroczeniu pewnego poziomu wpływy te
spadają.
T → dochód; t → stawka opodatkowania; t* → stawka opodatkowania maksymalizująca wpływy
do budżetu; stopy t1 i t3 dają takie same wpływy budżetowe
Krzywa Laffera jest najbardziej znanym modelem ekonomii podaży której twórcy postulowali
obniżenie stóp podatkowych w celu pobudzenia inwestycji oraz ograniczenia roli państwa w
gospodarce w celu zwiększenia podaży pracy.
Podstawową przesłanką dla polityki fiskalnej państwa formułowaną na podstawie krzywej Laffera
jest możliwość zwiększenia wpływów podatkowych poprzez obniżenie stopy opodatkowania.
Polityka budżetowa – polega na regulacji wysokości oraz proporcji dochodów i wydatków
budżetowych. Obejmuje politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych. Jej cele muszą
być zgodne z celami polityki gospodarczej i społecznej państwa. Polityka budżetowa zajmuje się
sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych do realizacji stojących przed
państwem zadań. Dochody i wydatki budżetowe wykorzystywane są do zapewnienia wykonania
określonych usług publicznych, ochrony istniejących instytucji polityczno-ustrojowych,
zapewnienia rozwoju i ochrony określonych dziedzin i form działalności gospodarczej i realizacji
określonych przemian w gospodarce. Głównym środkiem realizacji polityki budżetowej jest budżet
państwa.
Rodzaje polityki budżetowej: Aktywna polityka budżetowa (dyskrecjonalna) – polega na
stosowaniu przez rząd określonych środków oddziaływania na popyt globalny w celu
przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom w gospodarce, stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia.
Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter: ekspansywny – pobudzenie popytu globalnego
poprzez zwiększenie wydatków państwa lub obniżenie podatków. Powoduje to uaktywnienie
procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego; restrykcyjny – państwo ogranicza
nadmierny popyt globalny przez zmniejszenie wydatków budżetowych lub podwyższenie
podatków. Pasywna polityka budżetowa – pewne elementy dochodów i wydatków budżetowych
automatycznie reagują na zmiany aktywności gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące
wahania koniunkturalne. Impulsy te to tzw. automatyczne stabilizatory i ich uruchomienie nie
wymaga podejmowania żadnych decyzji ze strony rządu. Polityka pasywna występuje zazwyczaj
jako pierwszy etap zmagań z wahaniami koniunktury.
Funkcje polityki budżetowej
Funkcja alokacyjna – Polega na oddziaływaniu na strukturę produkcji poprzez alokowanie
środków na działalność publiczną i zwiększanie tych wydatków. Pozwala to w pewien sposób
wyrównać niedoskonałości mechanizmu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim

możliwość korzystania z pewnych usług lub dóbr. Zadania:

•

podział czynników produkcji między sektorem prywatnym i publicznym

•

podział czynników produkcji w ramach sektora publicznego

•

oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnego

Funkcja redystrybucyjna – świadome oddziaływanie państwa w celu korygowania podziału
dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych. Sposoby realizacji funkcji
redystrybucyjnej: Bezpośrednie – redystrybucja dokonywana jest za pomocą systemu podatkowego
(redukowanie dochodów) i pieniężnych transferów socjalnych (uzupełnianie dochodów), które
obejmują różne świadczenia socjalne. Pośrednie – redystrybucja polega na bezpłatnym, lub
częściowo płatnym, zaspokajaniu potrzeb w ramach usług społecznych (np. wydatki na
kształcenie, mobilność terytorialną i zawodową siły roboczej) i różnicowaniu obciążeń podatkami
konsumpcyjnymi dóbr luksusowych i powszechnego użytku.
Funkcja stabilizacyjna –wykorzystanie instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do
osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta uważana jest za najważniejszą
funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu
kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki
poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną.

Funkcja ta wywodzi się z teorii J.M.

Keynes’a, który twierdził, iż interwencjonizm państwowy (za pomocą dochodów i wydatków budżetowych) jest
konieczny do zapewnienia równowagi w gospodarce na poziomie pełnego zatrudnienia.

Równowaga w modelu z uwzględnieniem budżetu państwa.

Wydatki państwa na dobra i usługi (G) są wielkością autonomiczną i nie zależą od bieżącej
produkcji i dochodu (jest to założenie upraszczające).
Podatki netto (NT) zmieniają się wraz ze zmianami dochodu: NT = tY, t  stopa podatkowa netto:
t = NT/Y

Podatki netto to podatki minus płatności transferowe.

Saldo budżetu państwa == dochody budżetowe – wydatki państw
Mnożnik zrównoważonego budżetu.
Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków
państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
Przy stopie podatkowej równej 20% i krańcowej skłonności do konsumpcji (KSK / MPC) równej
0,7 państwo zwiększa wydatki o 200 jednostek pieniężnych i jednocześnie o taką samą kwotę
zwiększa wpływy z podatków. Wzrost wydatków rządowych podnosi zagregowany popyt o 200,
natomiast wzrost podatków obniża łączny popyt o

. W efekcie popyt globalny

wzrasta o

, a następnie dodatkowo o wpływ mnożnika.

Polityka makroekonomiczna a polityka fiskalna.
Narzędzia makroekonomiczne: polityka kursu walutowego, polityka stopy procentowej, polityka
fiskalna (podatkowa, budżetowa), polityka monetarna (pieniężna), polityka handlu zagranicznego,
polityka kredytowa, polityka cenowo – dochodowa.
Narzędzia makroekonomiczne to pewne zmienne ekonomiczne, pozostające pod bezpośrednią
kontrolą rządu. Zmiana narzędzi powoduje oddziaływanie na jeden lub więcej celów
makroekonomicznych.
Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę; Prowadzona przez rząd. Cel: stabilizowanie
koniunktury; Instrumenty: podatki, wydatki.
- pasywna – automatyczne stabilizatory koniunktury, które samoczynnie reagują na zmiany
koniunktury.

- aktywna (dyskrecjonalna) – świadomy interwencjonizm państwa, polegający na podejmowaniu
decyzji o zmianie podatków i wydatków, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele
gospodarcze.
Polityka fiskalna pasywna – automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK) _1
• ASK – mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność PKB na zmiany koniunktury
gospodarczej.
• Automatyzm tych instrumentów polega na tym, że:– po ich zatwierdzeniu zaczynają działać bez
konieczności wprowadzania częstych korekt na skutek zmian sytuacji gospodarczej; – siła i zakres
ich działania zależą niemal wyłącznie od skali zmian poziomu aktywności gospodarczej.
Polityka fiskalna pasywna – automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK) _2
• Główne ASK: zasiłki dla bezrobotnych, progresywne opodatkowanie dochodów.
• Schemat działania ASK: – recesja – hamują spadek popytu globalnego (AD) – wysoka
koniunktura – hamują wzrost AD. – efekty: częściowo korygują zmiany w AD.
Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna
• Polega na zmianie stawek podatkowych, zmianie wydatków budżetowych,
• Instrumenty: wydatki budżetowe, stawki podatkowe
• Podział aktywnej polityki w zależności od bieżącej koniunktury gospodarczej i ustalonych celów:
– Restrykcyjna – ograniczenie tempa wzrostu popytu globalnego;

– Ekspansywna – zwiększenie tempa wzrostu popytu globalnego.

Dług publiczny państwa a deficyt budżetu państwa.
Dług publiczny jest wyrazem zobowiązania Skarbu Państwa jako dłużnika (pożyczkobiorcy) do
zwrotu kwoty pożyczonej i odsetek na rzecz wierzycieli którymi z reguły są podmioty obrotu
publicznego (banki, przedsiębiorcy, ludność) którzy czasowo pożyczyli Skarbowi Państwa swoje
środki. Dług publiczny jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego. Deficyt
budżetowy wymuszone lub zamierzone okoliczności społeczne i gospodarcze, wyrażające się w
tym, że wydatki Skarbu Państwa są wyższe od możliwych do osiągnięcia dochodów państwa.
Deficyt budżetu Skarbu Państwa może być pokryty przychodami: *ze sprzedaży skarbowych
pap. wart.; *z kredytów i pożyczek zaciąganych przez Skarb Państwa; *z prywatyzacji majątku
Skarbu Państwa; *z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych. Państwowy dług publiczny składa
się z długu Skarbu Państwa i długu sektora samorządowego. Obejmuje zobowiązania sektora
publicznego. Łączną kwotę państwowego długu publicznego oblicza się jako wartość nominalną
zobowiązań, tj wartość nominalną wyemitowanych pap. wart oraz wartość nominalną
zaciągniętych pożyczek, kredytów lub innych zobowiązań. Potrzeby pożyczkowe budżetu
państwa środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu budżetu państwa, a także spłat
wcześniej zaciągniętych zobow. sfinansowania udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek oraz
wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa. Regulacje
prawne dot. długu publicznego: *nie wolno zaciągać pożyczek ani udzielać gwarancji i poręczeń
finansowych w następstwie których dług publiczny przekroczy wartość 3/5 rocznego PKB, *Sejm

nie może ustalić wyższego deficytu budżetowego, od tego który został zaproponowany przez
Radę Ministrów w projekcie ustawy budżetowej, *inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy o
zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji i poręczeń finans. przez państwo
przysługuje Radzie Ministrów, *ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu
budżetowego przez zaciąganie zobow. w centralnym banku państwa (NBP).
Struktura handlu zagranicznego w Polsce.
Handel zagraniczny - wymiana części własnej produkcji danego kraju na dobra lub usługi
wytwarzane przez inne kraje; handel zagraniczny jest wynikiem i przejawem udziału danego kraju
w międzynarodowym podziale pracy; umożliwia bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów i
mocy produkcyjnych, rozwój produkcji na większą skalę, pobudza postęp techniczny, przyczynia
się do zwiększenia wydajności pracy oraz efektywności gospodarowania; handel zagraniczny
zwiększa również elastyczność gospodarki. Handel zagraniczny dzielimy na:
- Import -Jest wynikiem międzynarodowego podziału pracy. Zaopatruje gospodarkę w towary
(usługi), których wytworzenie w kraju uważa się w danych warunkach za niemożliwe lub mniej
korzystne niż wykorzystanie dóbr realizowanych za granicą.
- Eksport - zorganizowana działalność polegająca na wywozie za granicę danego kraju towarów,
usług oraz kapitałów.
Wpływ handlu zagranicznego na popyt globalny.
Handel zagraniczny umożliwia zwiększenie całkowitego zapotrzebowania ponad wielkość popytu
krajowego, powiększając w ten sposób wielkość dochodu narodowego wytworzonego. W
warunkach istnienia wolnych mocy wytwórczych (siły roboczej i aparatu produkcyjnego),
wielkość powstającego dochodu narodowego jest określona przez wielkość popytu. Ta z kolei jest
w gospodarce zamkniętej określona przez wielkość środków, jaką społeczeństwo danego kraju
gotowe jest przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję.
Zmiany importu są na ogół wyraźnie powiązane ze zmianami poziomu dochodu narodowego. Jeśli
wzrost powoduje zwykle wzrost zapotrzebowania na import. Wynika to z tego, że zwiększenie
produkcji wymaga najczęściej zwiększenia zużycia sprowadzanych z zagranicy surowców, części
zamiennych i maszyn używanych w procesie produkcji, a także dóbr konsumpcyjnych.
Zwiększony import tych ostatnich dóbr wiąże się ze wzrostem sumy wynagrodzeń, wynikającym
ze wzrostu liczby przepracowanych godzin i wzrostu zatrudnienia, a przez to i popytu na artykuły
konsumpcyjne, z których część jest sprowadzana z zagranicy. Zależność między przyrostem
dochodu narodowego a eksportem nie przebiega tak jednokierunkowo jak w przypadku importu.
Najogólniej można tu wyróżnić trzy sytuacje. Jeżeli wzrost dochodu narodowego jest
spowodowany wzrostem popytu krajowego (np. w wyniku zwiększenia wydatków budżetowych
przez państwo), to w warunkach wzrostu popytu krajowego może nastąpić skierowanie na rynek
krajowy części towarów wywożonych poprzednio za granicę i wynikający stąd spadek eksportu.
Jeśli natomiast przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra
eksportowe przez dany kraj, to wzrostowi dochodu narodowego będzie towarzyszyło powiększenie
wywozu. Wzrost eksportu będzie towarzyszył wzrostowi dochodu narodowego danego kraju także
wtedy, gdy będzie się on wiązał ze zwiększeniem konkurencyjności wytwarzanych przezeń
towarów. Sytuacja taka może mieć miejsce zwłaszcza wówczas, gdy proces ilościowego
powiększenia produktu krajowego będzie powiązany z zasadniczym polepszeniem jakości i
nowoczesności wytworzonych dóbr (np. w wyniku przyspieszenia stosowania osiągnięć postępu
technicznego).
Równowaga w modelu z uwzględnieniem handlu zagranicznego.

Mnożnik w gospodarce otwartej.

Mnożnik dla gospodarki otwartej - informuje o ile jednostek wzrośnie poziom dochodu równowagi
dla gospodarki otwartej, jeżeli wydatki autonomiczne zmienią się o jednostkę
Ponieważ krańcowa skłonność do importu zmniejsza krańcową skłonność do konsumpcji dóbr
krajowych to mnożnik w gospodarce otwartej przyjmuje postać:
Mnożnik = 1/(1 - (MPC(1 - t) - MPI)) = 1/(1 + MPI - MPC(1 - t))
4. Pieniądz i banki w gospodarce.
Pieniądz i jego geneza.
Pieniądz – jest to środek umożliwiający wymianę dóbr i usług, a jego funkcje może pełnić
cokolwiek, co jest akceptowane przez strony wymiany. Jest ważnym wyznacznikiem produkcji,
bezrobocia i inflacji. Geneza: wymiana barterowa, pojawienie się pieniądza towarowego,
pojawienie się pieniądza papierowego; pieniądz gotówkowy i pieniądz bezgotówkowy, era
pieniądza bankowego- czeków wystawianych na depozyty w bankach lub innych instytucjach
finansowych,
Funkcje pieniądza:
a)miernik wartości - za pomocą ceny pozwala różnorodne towary sprowadzić do
porównywalności, wyrażając ich wartość w tych samych jednostkach.
b) środek cyrkulacji (obiegu) - pośredniczy w transakcjach, w których następuje równoczesne
wzajemne przekazanie towaru i pieniądza między ich uczestnikami.
c) środek tezauryzacji Pozwala gromadzić i przechowywać majątek , trwałość pieniądza: fizyczna
i realna
d) środek płatniczy - w sytuacji regulowania zobowiązań typu transferowego (płatności
transferowe) lub w transakcjach wymiennych, w których przepływ towaru i pieniądza nie jest
jednoczesny (opłaty za energię elektryczną, gaz, telefon, wypłata wynagrodzeń itp.)
e) pieniądz światowy- możliwość wymiany pieniądza
Rodzaje pieniądza
- Pieniądz towarowy , Pieniądz symboliczny - podstawą jego funkcjonowania jest umowa
społeczna, znajdująca wyraz w określonym akcie prawnym, nadającym także wartość znakom
pieniężnym; Pieniądz bezgotówkowy
Agregaty pieniężne

−

(

)

−

(

)

(

)

−

(

)

−

Kreacja pierwotna to proces przebiegający w banku centralnym, polegający na: udzielenie
kredytu bankom depozytowo-kredytowym, - wypłacenie gotówki przez bank centralny na rzecz
jednostki budżetowej (tzw. zasilanie gotówkowe), emisja przez bank centralny znaków
pieniężnych, zakup przez bank centralny zagranicznych walut i dewiz.

Wtórna kreacja jest to kreowanie nowego pieniądza, która odbywa się poprzez udzielanie kredytu
przez banki komercyjne różnym podmiotom gospodarczym. Działalność kredytowa banków
możliwa jest dzięki posiadanym przez nie zasobom pochodzącym ze źródeł takich, jak:
zdeponowane w bankach wkłady, środki własne banku, pożyczki zaciągane w banku centralnym,
pożyczki zaciągane na rynku międzybankowym.
Motywy trzymania pieniądza w postaci gotówki
Motyw transakcyjny trzymania pieniądza ma swoje źródło w niedoskonałej synchronizacji
wpływów i wydatków w czasie. Potrzeba trzymania pieniędzy, w jego przypadku, wynika zatem z
istniejącego odstępu w czasie między uzyskaniem dochodu a dokonaniem dzięki niemu zakupów.
Motyw przezorności wynika z naszej niepewności odnośnie rozkładu w czasie naszych wpływów
i wydatków. Jego istotą jest to, że decydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza w razie
nieoczekiwanych wydatków.
Motyw portfelowy jest związany z niechęcią ludzi do ryzyka, które związane jest np. z
inwestowaniem w ryzykowne akcje. Ludzie są zatem skłonni poświęcić przeciętnie wyższą stopę
zwrotu na rzecz pewniejszych i bezpieczniejszych lokat, czyli takiego portfela inwestycyjnego,
który przyniesie niższą, ale przewidywalną stopę zwrotu.
Równowaga na rynku pieniężnym
Równowaga na rynku pieniężnym prezentowana jest w postaci krzywej LM będącej odpowiednimi
kombinacjami stopy procentowej i realnego dochodu. Równowaga na rynku pieniężnym oznacza
równość realnego popytu na pieniądz, uzależnionego od poziomu realnego dochodu w gospodarce,
i podaży pieniądza w wyrażeniu realnym

Rodzaje banków w Polsce

Bank centralny – instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego.
Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa, bądź podporządkowana państwu.

Narzędzia banku centralnego: Pośrednie: Emisja pieniądza (bazy monetarnej), Operacje
otwartego rynku, Stopy procentowe, Rezerwy obowiązkowe, Rezerwy walutowe, Operacje
kredytowo – depozytowe BC; Bezpośrednie: Perswazja, Instrumenty administracyjno –
regulacyjne.
Banki komercyjne – wyspecjalizowana instytucja finansowa trudniąca się obsługą i
organizowaniem ruchu pieniądza między jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe
zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielenie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie
rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym. Świadczy usługi klientowi
masowemu. Usługi świadczone przez banki komercyjne są na gruncie prawa bankowego określane
mianem czynności bankowych.
Banki wyspecjalizowane

forma oraz zakres działalności, a także rodzaj obsługiwanych

klientów powodować będzie posiadanie oferty, której charakter będzie specyficzny, czy też
specjalny.

np. hipoteczne, inwestycyjne,

Funkcje banków komercyjnych

-funkcja kredytowa
-funkcja depozytowa; zarządzanie aktywami finansowymi i majątkiem na rzecz i w imieniu
klientów, a także czynności polegające na pośrednictwie banków w obrocie papierami
wartościowymi,

-funkcja płatnicza, polegająca na dokonywaniu płatności
Baza monetarna a mnożnik kreacji pieniądza.
Mnożnik kreacji pieniądza jest wartością makroekonomii pokazująca zmianę podaży pieniądza
wraz ze zmianą bazy monetarnej.
Mnożnik kreacji pieniądza nie jest wielkością stałą, jego wartość zależy od współczynnika rezerw
banków komercyjnych i od preferencji ludności co do form pieniądza. Mnożnik jest tym większy,
im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków oraz im niższy jest stosunek gotówki
w obiegu do depozytów płatnych na żądanie.
Wzór 1+ Cp / Cp+ Cb
Baza monetarna czyli zasób pieniądza wielkiej mocy (Bm, M0,) - jest to łączna ilość pieniądza
fizycznie, bezpośrednio wyemitowanego przez bank centralny.
Związek między bazą monetarną a całkowitą podażą pieniądza jest wyrażony za pomocą mnożnika
kreacji pieniądza. M=mkp*Bm
Bilans banku komercyjnego
Bilans banku można rozpatrywać w kilku obszarach.

w układzie tradycyjnym

w ujęciu z raportu rocznego

w ujęciu centrów kosztów i zysków

ze względu na dyskrecjonalność

AKTYWA: Gotówka, Obrotowe środki kasowe, Lokaty w bankach, Inwestycje rynkowe,
Należności od innych banków, Kredyty, Udziały, Rzeczowe środki trwałe
PASYWA: Kapitał i rezerwy, Rachunki klientów, Lokaty międzybankowe przyjęte, Kredyty
przyjęte, Inne pasywa
Narodowy Bank Polski jako bank centralny
Centralnym bankiem państwa jest NBP. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz
ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
Organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP. Prezes NBP jest
powoływany przez Sejm na wniosek RP na 6 lat. Prezes NBP nie może należeć do partii
politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z
godnością jego urzędu. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes NBP jako
przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w
równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie
założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w
ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania
założeń polityki pieniężnej. Organizację i zasady działania NBP oraz szczegółowe zasady
powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

Zadania i funkcje banku centralnego

Bank centralny jako bank banków: Ustala stopy rezerwy obowiązkowej, Licencjonuje i
monitoruje działalność banków komercyjnych, Jest ostatnią instancją kredytową, Prowadzi
operacje otwartego rynku, Prowadzi operacje walutowe
Bank centralny jako bank państwa: Emituje pieniądz, Organizuje system płatniczy, Czuwa nad
płynnością systemu pieniężnego, Prowadzi politykę pieniężna państwa, Prowadzi rachunki
państwa, Obsługuje od strony organizacyjnej rozliczenia międzynarodowe państwa, Prowadzi
politykę walutową, Utrzymuje rezerwy państwa, Sporządza bilans płatniczy państwa

Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego

Instrumenty sterowania bezpośredniego (kontroli administracyjnej) imitowanie kredytów oraz
administracyjna kontrola stóp procentowych.
Instrumenty sterowania bezpośredniego (kontroli administracyjnej) operacje otwartego rynku,
operacje depozytowo- kredytowe, rezerwa obowiązkowa
Operacje otwartego rynku- Transakcje kupna, sprzedaży krótkoterminowych papierów
wartościowych dokonywane między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi, z inicjatywy
banku centralnego. Operacje depozytowo- kredytowe - Refinansowanie się z inicjatywy banków
komercyjnych w banku centralnym. Rezerwa obowiązkowa.
Stopy procentowe NBP: Stopa lombardowa – określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na

rynku przez banki komercyjne. Stopa interwencyjna (referencyjna, zwana również stopą repo)
–wpływa na oprocentowanie pożyczek międzybankowych, depozytów i kredytów dla klientów, jak
również na rentowność skarbowych papierów wartościowych; pokazuje, ile banki zarabiają na
środkach, ulokowanych w banku centralnym. Stopa redyskontowa –stopa procentowa, która jest
stosowana w przypadku redyskonta przez bank centralny papierów wartościowych (w tym weksli),
zdyskontowanych wcześniej przez banki komercyjne. Jest to jeden ze sposobów pozyskiwania
środków. Stopa depozytowa – określająca oprocentowanie jednodniowych depozytów, składanych
przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa rezerw obowiązkowych- określana przez
bank centralny dla całego systemu bankowego. Jest to minimalny stosunek rezerwy w gotówce do
ogólnej sumy depozytów zgromadzonych w banku.
Rodzaje Polityki pieniężnej: Ekspansywna (łagodna) prowadzi do zwiększenia podaży
pieniądza; Obniżanie stóp procentowych banku centralnego; Obniżanie stopy rezerw
obowiązkowych; Skup papierów wartościowych w ramach operacji otwartego rynku.
Restrykcyjna (twarda) prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza: Podniesienie stóp
procentowych banku centralnego; Podniesienie stopy rezerw obowiązkowych; Sprzedaż papierów
wartościowych w ramach operacji otwartego rynku. Neutralna polityka pieniężna - Świadczy o
właściwej ilości pieniądza w gospodarce i polega na nie podejmowaniu działań w celu zmiany jego
ilości.
5. Bezrobocie i rynek pracy.

Rynek pracy i kształtowanie się płac.

Rynek pracy, jeden z rynków czynników wytwórczych, na którym przedmiotem wymiany są
usługi świadczone przez siłę roboczą, czyli praca. Rynek pracy w znaczeniu ogólnym składa się z
pojedynczych rynków pracy, dotyczących siły roboczej o określonych kwalifikacjach. Na każdym
z tych rynków czynnikiem równoważącym popyt i podaż pracy jest płaca równowagi, której
poziom jest zróżnicowany. Popyt na pracę ze strony pracodawców uzależniony jest w krótkim
okresie (przy braku możliwości zmiany techniki i technologii) od relacji pomiędzy płacą
równowagi a krańcową produktywnością pracy. Przedsiębiorcy opłaca się zwiększać zatrudnienie
dotąd, dopóki dodatkowy przychód, jaki osiągnie z zatrudnienia kolejnego pracownika, będzie
większy niż koszt jego zatrudnienia.
Procesy dostosowawcze w obrębie rynku pracy
a) ustne (niesformalizowane) a pisemne (sformalizowane) umowy o pracę;
b) okresowe zwolnienia pracowników (lay-offs);
c) zmiany wielkości nakładu pracy w okresach ożywienia i recesji - zatrudnianie i zwalnianie na
stałe jako końcowy etap dostosowań.

Pojęcie bezrobocia i jego pomiar (stopa bezrobocia).

Pełne zatrudnienie – występuje wtedy, gdy stopa bezrobocia sięga 3

Bezrobocie – to zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i
deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.
Stopa bezrobocia – jest to odsetek nie zatrudnionej siły roboczej w stosunku do ogólnej liczby
ludzi zdolnych do pracy.
Metody pomiaru bezrobocia: szacunkowa, BAEL (opisane wyżej)
Rodzaje bezrobocia
Frykcyjne, strukturalne, keynesowskie (koniunkturalne) - wynikające z niedostatku popytu -
powstaje kiedy popyt globalny (konsumpcyjny i inwestycyjny) zmniejszył się, a płace i ceny nie
zdążyły dostosować się, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia. Ponieważ skala

popytu globalnego ulega koniunkturalnym wahaniom, ten typ nazywamy także bezrobociem

Bezrobocie w koncepcji Beveridga

Z koncepcji krzywej Beveridge’a wynika, że między stopą bezrobocia a stopą wolnych miejsc
pracy występuje związek polegający na tym, że w okresach recesji gospodarczej wzrostowi stopy
bezrobocia towarzyszy spadek stopy wolnych miejsc pracy
Naturalna stopa bezrobocia
Poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi.
Ekonomiści często definiują naturalną stopę bezrobocia jako sumę bezrobocia frykcyjnego i
strukturalnego. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami
aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna
stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.
Neoklasyczna teoria bezrobocia
sformułowana przez A. Mashalla i A. C. Pigou, opiera się na założeniu, że w gospodarce
wolnorynkowej działają automatyczne mechanizmy doprowadzające do ustalania stanu
równowagi. Na rynku pracy takim mechanizmem jest płaca realna. Niższe zapotrzebowanie na siłę
roboczą przyczynia się do powstania nadwyżki podaży pracy nad popytem, a w konsekwencji do
pojawienia się bezrobocia. Na rynku pracy obniżają się więc płace realne. W przypadku popytu na
pracę niższe płace to niższe koszty produkcji, a z kolei dla pracowników jest czynnikiem
ograniczającym liczbę chętnych do podjęcia pracy po danej stawce płacowej. Neoklasycy uważają,
że należałoby ograniczyć działania związków zawodowych, usprawniać przepływ informacji
o kwalifikacjach pracowników i wolnych miejscach pracy oraz wytłumić aktywną ingerencję
państwa w procesy gospodarcze (zasiłki dla bezrobotnych i ustawy o płacy minimalnej).
Keynesowska teoria bezrobocia
W teorii zatrudnienia podstawową rolę odgrywa zasada efektywnego popytu. Zgodnie z nią,
rozmiary zatrudnienia w gospodarce wyznacza punkt przecięcia krzywej globalnej podaży z
krzywą globalnego popytu. Popyt efektywny występuje tylko wtedy, gdy bieżące, rzeczywiste
inwestycje są równe oszczędnościom. Decyzje przedsiębiorstw zależą przede wszystkim od
bieżącej stopy procentowej, a oszczędności od wysokości uzyskiwanych dochodów, więc trudno
jest zrównać ze sobą te dwie wielkości. W rzeczywistości częściej występuje niedostateczny popyt
globalny, który przyczynia się do obniżenia bieżącej produkcji, a w konsekwencji zatrudnienia.
Pojawia się w ten sposób bezrobocie przymusowe. Wg zwolenników tej teorii taki stan jest trwały,
ponieważ w gospodarce brakuje skutecznie i samoczynnie działających mechanizmów rynkowych,
zdolnych do wyciągnięcia gospodarki z tego stanu i zagwarantowania zatrudnienia na poziomie
naturalnym. Preferowanym kierunkiem polityki zatrudnienia, wg zwolenników tej teorii jest
aktywna ingerencja rządu w procesy gospodarcze przy użyciu instrumentów fiskalnych i
monetarnych, stymulująca zwiększenie efektywnego popytu.

Bezrobocie w Polsce
Stopa bezrobocia na koniec roku wynosiła 13,4 proc. To o 0,5 pkt więcej niż miesiąc
wcześniej W urzędach pracy zarejestrowanych było ponad 2,13 mln osób. W ciągu
miesiąca zarejestrowało się ponad 244 tys. osób - mniej niż w listopadzie, ale więcej niż
rok wcześniej. Pod koniec 2011 roku stopa bezrobocia wyniosła 12,5 proc. W grudniu
2012 roku wyrejestrowano 165 tys. osób. Przedsiębiorcy zgłosili tylko 35,7 tys. ofert
pracy.

Metody walki z bezrobociem
Aktywne metody walki z bezrobociem :
1. Programy państwowe – tworzenie miejsc pracy, czyli roboty publiczne eliminujące bezczynność
bezrobotnych i skracające ich czas oczekiwania na pracę, to przedsięwzięcia organizowane przez
państwo, poprawiają stan zagospodarowania kraju.
2. Subsydiowanie zatrudniania – bezpośrednie (pokrywanie części płac) lub pośrednie (ulgi
podatkowe proporcjonalne do liczby nowozatrudnionych).
3. Szkolenia zawodowe – kursy, przeszkolenia, doradztwo zawodowe.
4. Stymulowanie rozwoju – małych i średnich przedsiębiorstw przez sprzyjanie działalności
gospodarczej, tworzenie nowych sfer gospodarczych, system zasiłków celowych na zakładanie
własnych firm; jest to popularne w krajach wysoko rozwiniętych.’

5. Równoważenie rynku pracy – w układzie regionalnym; aktywna działalność wojewódzkich i
regionalnych organów zatrudniania.
Pasywne metody walki z bezrobociem:
1. Zasiłek – pełniący funkcję rekompensującą ale i motywacyjną; ma chronić bezrobotnych przed
pogorszeniem się warunków życiowych i motywować do podjęcia miejsc pracy i stymulować
rozwój pracy (od 1. Czerwca 2000 zasiłek = 434 zł 90 gr – dane z Rzeczpospolitej).
2.Zasiłki z funduszu pomocy społecznej.
3. Jednorazowe odszkodowania – dla osób zwolnionych z pracy.
4. Ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.
5. Przepisy umożliwiające przejście na wcześniejszą emeryturę (ograniczenie podaży).
6. Praca w niepełnym wymiarze (na pół etatu, popularne w Szwecji, gdzie ¼ zatrudnionych tak
pracuje).
7. Worksharing – dzielenie pracy między większą liczbę bezrobotnych przez ograniczenie godzin
nadliczbowych, skracanie czasu pracy.
8. Wydłużanie czasu urlopów, nauki.
Prywatne i społeczne koszy bezrobocia
1.Koszty prywatne zależą od charakteru bezrobocia. W przypadku bezrobocia dobrowolnego
prywatny koszt jest mniejszy niż prywatne korzyści z bycia bezrobotnym tzn. zasiłki są
stosunkowo wysokie do zarobków w proponowanej pracy. Prywatny koszt bezrobocia: depresja i
frustracja, objawy izolacji społecznej, zanik kwalifikacji, obniżenie standardu życia
2.Społeczne koszty bezrobocia wynikają z niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gospodarce
oraz konieczności wspierania osób pozostających bez pracy ze środków publicznych, zwłaszcza w
sytuacji bezrobocia przymusowego, gdy gospodarka produkuje mniej dóbr niż wynoszą jej
potencjalne zdolności. Społeczne koszty bezrobocia: strata dóbr i usług, które nie zostały
wytworzone ze względu na brak miejsc pracy, środki przeznaczone na zasiłki dla bezrobotnych i
pomoc socjalną mogłyby zostać wykorzystanie efektywniej
6. Inflacja
Inflacja – trwały wzrost cen w gospodarce w określonym czasie. Pomiar – stopa inflacji.
Deflacja – spadek cen w całej gospodarce.
Pomiar inflacji, Rodzaje inflacji, Skutki inflacji opisane wyżej
Główne teorie powstawania inflacji
1) Popytowe a) Keynesowska teoria inflacji popytowej b) Monetarystyczna teoria inflacji M.
Fredlana 2. Kosztowe a) socjologiczna teoria inflacji b) teorie R. Turweya c) teoria cen
administracyjnych d) koncepcje J.K. Galbaitha ,, siły równoważącej” e) spirala cenowo
dochodowa
Sposoby przeciwdziałania inflacji
1. polityka finansowa - nadrzędnym celem musi być pokrycie wydatków budżetowych dochodami.
Ograniczony powinien być deficyt budżetowy.
2. polityka pieniężno-kredytowa - podporządkowanie wymogowi realności emisji i kreacji
pieniądza.
Instrumenty: zamrożenie cen i płac, uruchamianie długu publicznego, wymiana pieniężna,
ograniczenie akumulacji w przedsiębiorstwie, zmiana struktury gospodarki (zwiększenie ilości
dóbr finalnych)
7.Model IS-LM.
Keynesowska funkcja konsumpcji i nowoczesne teorie konsumpcji
Popyt konsumpcyjny:
- Prosta keynesowska funkcja konsumpcji- poziom konsumpcji jest dodatnią funkcją dochodu
bieżącego C=KSK Yd
- Efekt majątkowy/kredyt konsumpcyjny polega na przesunięciu się w górę/w dół funkcji
konsumpcji pod wpływem wzrostu/spadku zasobów majątkowych gospodarstw domowych i
zwiększenia/spadku wydatków na każdym poziomie RDO CZYLI: majątek wlicza się w Co
ponieważ można z niego korzystać na takich samych zasadach jak z oszczędności(i funkcja AD na
wykresie reaguje na niego tak samo jak na Co) . Jeśli jego wartość wzrasta to można więcej
wydawać niż się zarabia (bo czerpie się z majątku)
-Teoria dochodu permanentnego

- Poziom konsumpcji zależy nie od poziomu dochodu bieżącego, ale od tzw. dochodu
permanentnego- przeciętnego w dłuższym okresie (ewentualnie w ciągu całego życia)
- Ludzie nie lubią, aby wahania ich poziomu bieżącego dochodu przenosiły się na wahania
poziomu życia- dążą do wygładzenie konsumpcji w czasie
- Tylko trwałe zmiany ich bieżącego dochodu wpływają na podniesienie ich poziomu konsumpcji,
przejściowe przyrosty dochodu są oszczędzane
-Teoria cyklu życia
-Zgodnie z nią jednostki przeznaczają na konsumpcję stały ułamek wartości bieżącego dochodu
uzyskanego na przestrzeni całego życia
- Życie dzieli się na etapy zróżnicowane pod względem osiąganych dochodów.
- Ludzie planują konsumpcję zgodnie ze średnim dochodem w ciągu całego życia

Rozszerzona funkcja inwestycji
Funkcja popytu na pieniądz jest sumą popytu transakcyjnego na pieniądz L1(Y) oraz funkcja
popytu spekulacyjnego na pieniądz L2(r). L1(Y)- popyt transakcyjny oczekujemy spadku stopy
transakcyjnej- popyt spekulacyjny.
Funkcja eksportu netto:
eksport netto zależy od wielkości współczynnika jakim jest skłonność do importu. Funkcja importu
netto ma wtedy postać: NX= NX

– MY ( M to jest import) oznacza to , że jeśli stopa procentowa

rośnie eksport netto maleje (Polskie towary staja się droższe dla konsumentów zza granicy, a
zagraniczne towary staja się tańsze dla Polaków. Powoduje to spadek eksportu i wzrost importu,
czyli spadek eksportu netto)
Efekt majątkowy oznacza zmianę wydatków konsumpcyjnych spowodowaną zmianą realnej
wartości majątku. Zgodnie z jego hipotezą, wzrost realnej wartości majątku posiadanego przez
gospodarstwa domowe powoduje, przy innych czynnikach niezmiennych, wzrost wydatków
konsumpcyjnych, zaś jego spadek ich zmniejszenie W wyniku wzrostu (spadku) zasobów
majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na każdym poziomie
rozporządzalnych dochodów osobistych, krzywa funkcji konsumpcji ulega przesunięciu w górę ( w
dół)
Krzywa IS i LM

Krzywa IS przedstawia wszystkie kombinacje stopy procentowej i dochodu, które spełniają
tożsamość dochodu, funkcję konsumpcji, inwestycji i eksportu netto. Krzywa IS jest opadająca,
ponieważ wzrost stopy procentowej powoduje spadek inwestycji i eksportu netto, co powoduje
obniżenie PKB w wyniku procesu mnożnikowego. Krzywa IS przesuwa się w prawo: gdy rosną
wydatki państwa i na odwrót. Wzrost G powoduje zwiększenie się PKB poprzez efekt
mnożnikowy, w wyniku zastosowania ekspansywnej polityki fiskalnej oraz wzrostu
autonomicznego popytu konsumpcyjnego.

Krzywa LM przedstawia wszystkie kombinacje stopy procentowej i dochodu spełniające
równanie popytu na pieniądz przy stałym poziomie podaży pieniądza i przy ustalonym z góry
poziomie cen. LM wznosi się ku górze, ponieważ wzrost dochodu powoduje wzrost
zapotrzebowania na pieniądz, co przy niezmienionej podaży pieniądza oznacza wzrost stopy
procentowej w celu obniżenia popytu na pieniądz tak by był on równy podaży. Wzrost podaży
pieniądza powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo i na odwrót. W celu zrównania popytu na
pieniądz z podażą pieniądza albo stopy procentowe muszą spaść albo dochód musi wzrosnąć.
Model IS-LM. Geneza i ogólna charakterystyka jest to model który pozwala na wyznaczenie
takiej kombinacji stopy % i realnego dochodu która jednocześnie zapewnia równowagę na rynku
dóbr i na rynku pieniężnym.
Równowaga na rynku towarowym zachodzi wtedy, gdy agregatowy popyt na dobra i usługi

(AP

) jest równy agregatowej podaży (Y), co możemy opisać wzorem:

7Krzywa IS: Jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i realnego dochodu, przy
których rynek dóbr znajduje się w stanie równowagi krótkookresowej (tzn. popyt na dobra =
podaży dóbr, czyli AD = Y, Równowaga na rynku występuje gdy oszczędności są równe
inwestycją (stąd nazwa IS). Suma planowanych dopływów do ruchu okrężnego jest równa sumie
planowanych odpływów z ruchu okrężnego, czyli I(r) +G +X =S (Y)+NT (Y) +Z(Y), gdzie: I-
inwestycje, G- wydatki rządowe na dobra i usługi, X-eksport, S - oszczędności zależne od
poziomu dochodu, NT- podatki netto, Z- import. Nachylenie krzywej IS jest ujemne (w stanie
równowagi na rynku dóbr wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć niższy dochód).
Stromość zależy od wrażliwości popytu globalnego na zmiany stopy procentowej.
Gdy zmiany stopy procentowej wywołują niewielkie przesunięcie krzywej popytu globalnego,
wówczas poziom dochodu odpowiadający warunkowi równowagi zmieni się nieznacznie i krzywa
IS będzie bardziej stroma.
Przesunięcia IS Wszystkie czynniki poza stopą procentową wywołujące przesuniecie krzywej
popytu globalnego, wywołują też przesunięcie krzywej IS. Zwiększenie AD = IS w prawo (AD ↑ =
IS →), zmniejszenie AD = IS w lewo (AD ↓ = IS ←).
Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi, gdy popyt na pieniądz w ujęciu realnym jest równy
podaży pieniądza w ujęciu realnym
Krzywa LM: Jest konstruowana dla danej realnej podaży pieniądza Ms Jest zbiorem różnych
kombinacji stopy procentowej i realnego dochodu, przy których rynek pieniężny (a szerzej rynek
finansowy) znajduje się w stanie równowagi, (czyli popyt na pieniądz w ujęciu realnym (L)=
realnej podaży pieniądza (M)). Nachylenie krzywej LM jest dodatnie. W stanie równowagi na
rynku pieniądza wyższemu dochodowi musi towarzyszyć wyższa stopa procentowa.
Stromość zależy od wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany dochodu oraz stopy procentowej.
Gdy zmiana dochodu wywołuje niewielkie przesunięcia krzywej popytu na pieniądz, wówczas
stopa procentowa odpowiadająca warunkom równowagi zmieni się nieznacznie i krzywa IS będzie
płasko. Im bardziej LL stroma tym bardziej LM nachylona.
Przesunięcia LM( LL → = LM →) (LL ← = LM ←)
Polityka fiskalna w modelu ISLM - opisuje zmiany Y oraz i wywołane zmianami wielkości
wydatków rządowych oraz podatków. Ekspansywna polityka fiskalna, której przejawem jest
zwiększanie G, z jednej strony powoduje wzrost zagregowanego popytu, ale zarazem prowadzi do
wzrostu stopy procentowej, co w efekcie wpływa na zmniejszenie nakładów inwestycyjnych. Jest
to tzw. efekt wypychania, który powoduje, iż ekspansywna polityka fiskalna zwiększająca poziom
Y może, w skrajnym przypadku, doprowadzić do zmniejszenia
stopy inwestycji. Polityka monetarna w modelu ISLM - opisuje ona zmiany Y oraz i następujące
na skutek zmiany realnej podaży pieniądza. Głównym mechanizmem służącym do prowadzenia tej
polityki są operacje otwartego rynku opisane w skrypcie o systemie bankowym. Decyzja o
wyborze polityki fiskalnej, monetarnej lub odpowiedniego ich połączenia zwykle podejmowana
jest (niestety!!!) w oparciu o doraźne cele polityczne. Tak więc pokusą większości rządów jest
prowadzenie ekspansywnej polityki fiskalnej opartej na zwiększaniu wydatków rządowych.
Zwolennicy ograniczania udziału rządu w gospodarce dążyć będą do obniżania podatków, zaś
monetaryści zalecać będą skoncentrowanie się na polityce monetarnej (podobnie jak

przedstawiciele sektora budowlanego, który jako pierwszy odczuwa skutki wzrostu produkcji w
efekcie zwiększenia podaży pieniądza).
8.Model AS-AD: AD = Y = C+I+G+(X-Z)
- przedstawia zależność poziomem cen w gospodarce a produktem narodowym brutto.
- pokazuje równowagę makroekonomiczna w krótkim i długim okresie.
- umożliwia analizę gospodarki w ujęciu modelu gospodarki otwartej i zamkniętej.
Zagregowany popyt AD:
- to ogół dóbr i usług na które istnieje zapotrzebowanie w gospodarce w danym czasie przy
określonym poziomie cen.
- stronę popytu reprezentują konsumenci krajowi i zagraniczni
- zagregowany popyt przedstawia krzywa zagregowanego popytu AD
ZMIANY (AD)
Przesunięcie wzdłuż krzywej AD: powoduje zmiana cen ( i dochodu)
Przesunięcia całej krzywej AD (powodują czynniki poza cenowe):
- oczekiwania (przyszłego dochodu, inflacji, zysku),
Przesuwa się pod wpływem zmiany podaży pieniądza lub wydatków rządowych. Jeśli któryś z
tych czynników wzrasta wówczas produkcja jest wyższa niż potencjalna. Powrót do produkcji
potencjalnej wymaga procesu dostosowawczego, który doprowadza do wzrostu poziomu cen.
Polityka fiskalna(PF) i monetarna powoduje inne skutki w gospodarce. PF powoduje, oprócz
wzrostu cen, wzrost stopy procentowej i prowadzi do pojawienia się efektu wypierania. Zaś dzięki
ekspansywnej polityce pieniężnej rosną głównie ceny, a stopa procentowa wraca do poprzedniego
poziomu.
Gdy krzywa AD przesuwa się w lewo produkcja spada poniżej potencjalnej. Powrót do produkcji
potencjalnej wymaga procesu dostosowawczego, który doprowadza do spadku poziomu cen
Zagregowana podaż AS:
- to ogół dóbr i usług oferowanych na rynku przez producentów w danym okresie przy określonym
poziomie cen.
- stronę podaży reprezentują producenci
- zagregowaną podaż przedstawia krzywa zagregowanej podaży LAS lub SAS
a)Globalna podaż w długim okresie
Globalna podaż:
LAS – graficzna ilustracja między poziomem cen a wielkością produkcji wytwarzonej przez
przedsiębiorstwo w długim okresie,
i SAS – ( to samo tylko) – w krótkim okresie, przyjmuje pionowe położenie względem osi X
LAS – globalna podaż długookresowa = potencjalny PKB
Y = f (L, K, T); L – pełne zatrudnienie (równowaga na rynku pracy); K = zasób kapitału
(fizycznego i ludzkiego); T = technologia
LAS
-Potencjalny PKB jest niezależny od poziomu cen, tak więc LAS jest pionowa przy potencjalnym
PKB.
-Przyczyną tej niezależności jest to, że ruchowi wzdłuż LAS towarzyszą zmiany dwóch rodzajów
cen: ceny dóbr i usług (poziom cen) oraz płacy nominalnej za pracę. Wzdłuż LAS, 10
procentowemu wzrostowi cen dóbr i usług towarzyszy 10 procentowy wzrost płacy nominalnej
oraz cen innych czynników produkcji. Oznacza to, że poziom cen, płacy oraz ceny innych
czynników produkcji wszystkie zmieniają się o taki sam procent. Tak więc ceny relatywne i płaca
realna pozostaje bez zmian. Kiedy zmienia się poziom płac, ale ceny względne i płaca realna
pozostają bez zmian, poziom pełnego zatrudnienia się nie zmienia i potencjalny PKB pozostaje
również bez zmian
ZMIANY LAS
Przesunięcia wzdłuż LAS -zmiany ceny (i płac nominalnych)
Przesunięcia całej krzywej LAS:
-zmiana pełnego zatrudnienia (L)
-zmiana zasobu kapitału (K) (poprzez inwestycje, szkolenia)
-postęp techniczny (A rośnie) = wzrost wydajności
-wojna, katastrofa naturalna (K, L maleją) = potencjalny PKB maleje i LAS przesuwa się w lewo

-postęp organizacyjny, odkrycia nowych zasobów, kurczenie się już istniejących itp..
b)Globalna podaż krótkookresowa SAS

realny PKB

poziom cen
deflator PKB

SAS

LAS

realny PKB
powyzej poziomu
potencjalnego

realny PKB
ponizej poziomu
potencjalnego

SAS – zależy od kosztów produkcji:
-płace nominalne, koszty energii, podatki, koszty surowców
-przejściowe anomalie klimatyczne (np. przymrozki, urodzaje)
Krótkookresowa krzywa podaży SAS pokazuje związek między ilością realnego PKB
wyprodukowanego i poziomem cen, kiedy nominalna płaca oraz ceny innych czynników produkcji
oraz potencjalny PKB pozostają bez zmian
Krzywa SAS jest rosnąca ponieważ koszt krańcowy przedsiębiorstwa wzrasta wraz ze wzrostem
produkcji, tak więc konieczne są wyższe ceny w stosunku do cen czynników produkcji, aby
spowodować wzrost w wytworzonej ilości PKB
ZMIANY SAS:
- kiedy zmienia się zmienna znajdująca się na osiach wykresu „przesuwamy” się wzdłuż krzywej
- kiedy zmienia się zmienna, której nie ma na osiach – cala krzywa się przesuwa
- jeśli krzywa rośnie – przesuwa się w prawo
- jeśli krzywa maleje- przesuwa się w lewo
Czynniki określające popyt zagregowany :
- wydatki konsumpcyjne – zakupy dokonywane przez gosp.domowe, ich wielkość zależna jest od
poziomu DN, zależą również od stylu życia, prognozy na przyszłość, dostępności kredytów itp.
Wraz ze wzrostem DN rosną wydadki konsumpcyjne, raz z jego spadkiem maleją
.- inwestycje – to wydatki poniesione na nowy wyprodukowane czynniki produkcyjne
umożliwiające odtworzenie zużytych czynników oraz wszelkiego rodzaju zgromadzone zapasy.
Prowadzą one do zwiększenia konsumpcji i zwiększenia mocy produkcyjnej gospodarce w
przyszłości. Na wielkość wydatków inwestycyjnych ma wpływ stopa %, wydatki rządowe.
- eksport netto
- wydatki rządowe
Czynniki wpływające na podaż:
- ceny towaru, - koszty produkcji – warunki naturalne i czynniki losowe (powódź, pożar),
sezonowość produkcji, liczba przedstawicieli w danej branży, - rozmiary importu i eksportu, -
przewidywania producentów
Równowaga w modelu AS- AD

- dotyczy sytuacji gdy wszystkie dobra i usługi wyprodukowane przez producentów w całej
gospodarce znajdują nabywców przy określonym poziomie cen w danym okresie.
- równowaga jest w miejscu przecięcia się lini AD z linią LAS lub SAS
- wzorst poziomu cen powyżej punktu równowagi lub spadek poziomu cen poniżej punktu
równowagi wywołuje stan nierównowagi makroekonomicznej
- jeśli poziom cen wzrośnie to wielkość zagregowanej podaży będzie większa od wielkości
zagregowanego popytu – w gospodarce pojawią się zapasy i powstanie nadwyżka dóbr i usług
- gdy poziom cen spadnie poniżej poziomu równowagi to wielkość zagregowanego przewyższy

poziom
cen

realny
PKB

rownowaga
dlugookresowa

w dlugim
pokresie placa
sie dostosowuje

SAS

LAS

wielkość zagregowanej podaży – w gospodarce pojawi się niedobór dóbr i usług.
Szok podażowy a interwencja państwa
Początkowo gospodarka znajduje się w punkcie A. Następuje szok negatywny i długoterminowa
krzywa LAS przesuwa się w lewo. Mamy na przykład poważną suszę czy inną katastrofę
naturalną. Realny PKB maleje a poziom cen wzrasta.
-fixed rule - Przy takiej polityce szok ten nie powoduje żadniej reakcji ze strony władz. AD
pozostaje na swoim miejscu. Równowaga pozostaje w B
feedback rule - Weźmy na przykład zasadę, według której w tej sytuacji rząd zwiększa wydatki a
bank centralny zwiększa podaż pieniądza. Globalny popyt zwiększa się do AD1. Jednak jedynym
skutkiem takiej polityki ekspansywej jest zwiększenie poziomu cen, zaś realny PKB pozostaje bez
zmian. Mamy punkt C.
Jeśli wykorzystywana jest polityka feedback zwiększania popytu za każdym razem, kiedy realny
PKB maleje (i jeśli jest to szok podażowy) wówczas taka polityka spowoduje, że fluktuacje cen
będą jeszcze silniejsze.
Przyczyny szoków w gospodarce
-Zmiany w inwestycjach,
- Związane z sytuacją polityczną; np. politycznie motywowane zaburzenia społeczne lub zmiany
demograficzne
- Związane z sytuacją ekonomiczną; np. załamanie gospodarki poważnego podmiotu wymiany
międzynarodowej, wzrost kursów walut
-Związane z międzynarodową sytuacja polityczną lub
- Nieregularnym pojawianiem się nowych technologii
SZOKI PODAŻOWE są wywołane przez zmiany w sferze realnej, np. - duże zmiany
technologiczne, - wahania cen surowców (wskutek np. klęski żywiołowej, zmowy kartelowej) -
wahania poziomu płac.
Oddziaływanie szoku podażowego może być:
- dodatnie (wzrost podaży globalnej i spadek kosztów produkcji),
- ujemne (spadek podaży globalnej i wzrost kosztów produkcji).
Przykłady szoków podażowych:
- gwałtowny wzrost cen ropy naftowej w latach 1973/74 i 1979 (szok negatywny),
- długotrwałe obniżenie cen ropy naftowej w latach 90-tych (szok pozytywny),
- wzrost produktywności gospodarki japońskiej w latach 60-tych i 70-tych (szok pozytywny).
SZOKI POPYTOWE
Powstają wskutek nagłych i nieprzewidzianych zmian popytu wewnętrznego i zewnętrznego.
Zmiany te mogą być wywołane m.in.
- przez politykę gospodarczą,
- otwarciem na nowe rynki,
- zmianami preferencji i gustów konsumentów.
Oddziaływanie szoku popytowego może być:
-dodatnie (wzrost popytu globalnego)
-ujemne (spadek popytu globalnego).
Przykład
-spadek popytu w latach 1929-30 w USA wywołany głównie spadkiem podaży pieniądza (szok
negatywny).
- wzrost popytu wewnętrznego w RFN po włączeniu NRD w 1990 r. (szok pozytywny)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
z zam e, dr Paweł Zamora
zag mik, dr Paweł Zamora
z eg mak, dr Paweł Zamora
zag zam, dr Paweł Zamora
Pytania egzamin dr Paweł Zamora
Makroekonomia-zagadnienia(1), inż. BHP, II Semestr, Makroekonomia
MAKROEKONOMIA ZAGADNIENIA, Studia - Administracja Samorządowa, Ekonomia i Zarządzane
Makroekonomia- zagadnienia na egzamin, Makroekonomia
Makroekonomia - zagadnienia (12 stron) , Makroekonomia
zagadnienia dr Pohl
makroekonomia 9 zagadnień, Ekonomia, ekonomia
Makroekonimia - zagadnienia (27 stron)
MAKROEKONOMIA.2008r.cw., MAKROEKONOMIA - ZAGADNIENIA WSTĘPNE
MAKROEKONOMIA.2008r.cw., MAKROEKONOMIA - ZAGADNIENIA WSTĘPNE

więcej podobnych podstron