Poradnik Wymagania stawiane użytkownikom substancji chemicznych

Ryszard Kowal

Wymagania stawiane

użytkownikom substancji

chemicznych

Wydział Chemiczny

Politechniki Wrocławskiej

Wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego 27

50-370 Wrocław

Wrocław 2004

Ryszard Kowal
Wymagania stawiane użytkownikom substancji
chemicznych

Opracowanie zawiera również przykłady kart charakterystyki
bezpieczeństwa użycia chemikaliów oferowanych przez
obecnych na polskim rynku producentów.

Pytania i uwagi prosimy kierować pod adres:
e-mail: ryszard.kowal@pwr.wroc.pl

Skład komputerowy i opracowanie techniczne
Piotr Nowak

Korekta
Maria Kisza

ISBN 83-907247-0-7



Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej
50-370 Wrocław
Wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego 27
Tel. (71) 320-24-25, fax (71) 320-35-03
Internet: www.ch.pwr.wroc.pl

Spis treści

Wstęp ................................................................................... 5
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach
i preparatach chemicznych. .................................................. 6
Przepisy

ogólne

.............................................................. 6

Oznakowanie opakowania substancji

preparatów

niebezpiecznych ........................................ 8

Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów

Chemicznych

.................................................................. 9

Substancje

nowe

............................................................. 10

Substancje

istniejące ...................................................... 13

Informowanie o niebezpiecznych preparatach ............... 13

Badania substancji i preparatów chemicznych ............... 15

Przepisy

nadzorze

....................................................... 16

Przepisy karne i kary pieniężne ...................................... 17

Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy
przejściowe i końcowe ......................................................... 18
Wymagania stawiane użytkownikom substancji
i preparatów chemicznych ................................................... 20
Rozporządzenia wydane do ustawy o substancjach
i preparatach chemicznych .................................................. 21
Klasyfikacja

substancji

chemicznych .............................. 21

Symbole

zagrożenia ....................................................... 22

Zwroty rodzaju zagrożenia (R) ........................................ 23

Oznakowanie substancji chemicznych ........................... 28

Wzory znaków i symboli ostrzegawczych ....................... 30

Zwroty

bezpieczeństwa (S) ............................................. 31

Substancje

sklasyfikowane

i oznakowane....................... 34

Charakterystyka poszczególnych kategorii substancji
niebezpiecznych ................................................................... 36
Substancje

wybuchowe

.................................................. 37

Substancje

utleniające .................................................... 38

Substancje

skrajnie

łatwo palne ..................................... 39

Substancje

wysoce

łatwo palne ...................................... 40

Substancje

łatwo palne ................................................... 41

Substancje bardzo toksyczne ......................................... 42

Substancje

toksyczne

..................................................... 43

Substancje

szkodliwe

..................................................... 45

Kryteria

toksyczności ...................................................... 46

Substancje

żrące ............................................................ 48

Substancje

drażniące ..................................................... 50

Badania

in vitro oraz in vivo ............................................ 51

Substancje

uczulające .................................................... 53

Substancje

rakotwórcze

.................................................. 55

Substancje

mutagenne

................................................... 57

Substancje

działające szkodliwie na rozrodczość .......... 59

Substancje niebezpieczne dla środowiska ..................... 61

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych ............... 63
Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów
Chemicznych ........................................................................ 71
Substancje chemiczne używane w domu ............................ 72
Ustawa o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych .................................................................. 74
Postępowanie z opakowaniami po chemikaliach ........... 75
Przepisy

karne

................................................................ 76

Ustawa o odpadach ............................................................. 77
Definicja

odpadów

........................................................... 78

Klasyfikacja

odpadów.

Katalog odpadów ....................... 78

Wykaz rozporządzeń wydanych do ustawy
o substancjach i preparatach chemicznych.
Stan prawny z 1 stycznia 2004 r. ......................................... 81
Przykłady kart charakterystyki substancji
niebezpiecznych ................................................................... 84
Międzynarodowa karta bezpieczeństwa
chemicznego

................................................................... 85

Karta charakterystyki CIOP ............................................ 87

Karata charakterystyki Korporacji Sigma-Aldrich ...........100

Wstęp

Omówienie zapisów ustawy o substancjach i prepara-

tach chemicznych oraz wydanych do niej rozporządzeń ma na
celu takie przybliżenie użytkownikom substancji chemicznych,
obowiązującego prawa, aby je mogli stosować w pracy zawo-
dowej.

Dla zachowania przejrzystości rozpatrywanej proble-

matyki przy omawianiu ustawy o substancjach i preparatach
chemicznych i wydanych do niej rozporządzeń, ograniczono
obszar analizowanych zapisów tylko do substancji chemicz-
nych. Z tego powodu pominięto zapisy poświęcone prepara-
tom chemicznym, tj. mieszaninom zawierającym co najmniej
dwie substancje chemiczne. Wymagania stawiane użytkowni-
kom substancji chemicznych dopełnia krótkie omówienie zapi-
sów dwóch ustaw; ustawy o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych (Dz.U.01.63.638) i ustawy o odpadach
(Dz.U. 01.62.628)

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych

(Dz.U.01.11.84) określa zakazy, ograniczenia produkcji oraz
warunki wprowadzania do obrotu i stosowania substancji i
preparatów chemicznych. Wymieniona ustawa eliminuje ist-
niejącą lukę prawną, tj. pozwala zachować kontrolę państwa
nad produkcją i zużyciem substancji i preparatów chemicz-
nych. Zarówno ustawa jak i wydane do niej akty wykonawcze
porządkują też obszar prac z użyciem substancji i preparatów
chemicznych. Omawiane regulacje prawne podają, jak w pra-
widłowy sposób zapewnić ochronę zdrowia człowieka i środo-
wiska przed zagrożeniami stwarzanymi przez substancje i
preparaty chemiczne. Zapisy ustawy nie obejmują warunków
transportu substancji i preparatów chemicznych.

Ustawę o zmianie ustawy o substancjach i preparatach

chemicznych (Dz.U.02.142.1187) uchwalono przed
przystąpieniem Polski do UE, aby umożliwić Komisji
Europejskiej Sejmu RP zgłoszenie nowych substancji
chemicznych oraz wprowadzenie poprawek dostosowujących

omawianą ustawę do przepisów prawa wspólnotowego

. Tym

samym wprowadzone zmiany nadały europejski charakter
ustawie o substancjach i preparatach chemicznych.

Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach
i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz. 84)

Przepisy ogólne

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych precyzuje,
jakie substancje i preparaty chemiczne należy uważać za
niebezpieczne. W rozumieniu ustawy takimi substancjami i
preparatami niebezpiecznymi są substancje i preparaty
zaklasyfikowane co najmniej do jednej z niżej wymienionych
kategorii:

1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych,
2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających,
3) substancje i preparaty skrajnie łatwo palne,
4) substancje i preparaty wysoce łatwo palne,
5) substancje i preparaty łatwo palne,
6) substancje i preparaty bardzo toksyczne,
7) substancje i preparaty toksyczne,
8) substancje i preparaty szkodliwe,
9) substancje i preparaty żrące,
10) substancje i preparaty drażniące,
11) substancje i preparaty uczulające,

Wynikającego z:

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/45/WE z 31 maja 1999 r. w

sprawie ujednolicania ustaw, rozporządzeń i zarządzeń dotyczących klasyfiko-
wania, opakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE nr
L 200, 30.07.99 z późniejszymi zmianami).

• Dyrektywy Rady 67/548/EWG z 27 czerwca 1967 r. w sprawie ujednolicenia

ustaw rozporządzeń i zarządzeń dotyczących klasyfikacji, opakowań i oznako-
wania substancji niebezpiecznych (Dz.Urz. WE nr L 196, 16.08.67 z późniejszy-
mi zmianami).

• Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 793/93 z 23 marca 1993 w sprawie oceny i

kontroli ryzyka powodowanego przez istniejące substancje (Dz. Urz. WE nr I 84
05.04.93 z późniejszymi zmianami).

12) substancje i preparaty rakotwórcze,
13) substancje i preparaty mutagenne,
14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrod-

czość,

15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska.

Na podstawie zapisów tej ustawy Minister Zdrowia

określił w drodze rozporządzenia wykaz substancji niebez-
piecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem

. Wszystkie

substancje i preparaty podlegają klasyfikacji pod względem
stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla
środowiska, z określeniem kategorii zagrożenia. Na podstawie
upoważnienia zawartego w tej ustawie Minister Zdrowia
określił w drodze rozporządzenia kryteria i sposób klasyfikacji
substancji i preparatów chemicznych

W działalności zawodowej niedopuszczalne jest stoso-

wanie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecz-
nych bez posiadania karty charakterystyki. Karta charak-
terystyki substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecz-
nego stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych właściwo-
ściach substancji (lub preparatu) oraz o zasadach i zalece-
niach ich bezpiecznego stosowania.

Na podstawie upoważnienia zawartego w tej ustawie

Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia wzór kart
charakterystyki, sposób ich sporządzania i aktualizowania,
sposób dystrybucji kart charakterystyki oraz przypadki stoso-
wania substancji (i preparatów) niebezpiecznych, kiedy dostar-
czanie kart charakterystyk nie jest wymagane

Osoba stosująca substancję niebezpieczną lub

preparat niebezpieczny ma obowiązek zapoznania się z kartą
charakterystyki. Osoba wprowadzająca na terytorium RP
substancje (i preparaty) chemiczne ma obowiązek bezpłatne-

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych

wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U.02.129.1110).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji

substancji i preparatów chemicznych (Dz.U.02.140.1172).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie karty charakterystyki substancji

niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz.U.02.140.1171).

go udostępniania kart charakterystyki tych substancji (i prepa-
ratów) chemicznych. Osoba stosująca substancję niebez-
pieczną lub preparat niebezpieczny, która wie, że mogą one
stworzyć zagrożenie dla zdrowia człowieka lub środowiska,
ma obowiązek podjęcia niezbędnych działań zapobiegających
powstaniu zagrożenia.

Oznakowanie opakowania substancji

i preparatów niebezpiecznych

Oznakowanie opakowania substancji (preparatu)

niebezpiecznej obejmuje:

nazwę umożliwiającą jednoznaczną identyfikację,

nazwę i siedzibę (imię i nazwisko, adres osoby
wprowadzającej substancję do obrotu),

odpowiednie znaki i napisy ostrzegawcze,

informacje o wymaganym postępowaniu z opróżnionymi
opakowaniami.

Oznakowanie powinno być sporządzone w języku polskim.

Na podstawie ustawowego upoważnienia Minister

Zdrowia określił w drodze rozporządzenia sposób oznakowa-
nia opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów
niebezpiecznych

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie oznakowania opakowań substancji

niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U.02.140.1173).

Inspektor do Spraw Substancji

i Preparatów Chemicznych

Tworzy się urząd Inspektora do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych, zwanego dalej Inspektorem.
Inspektor może wydawać decyzje w przypadkach określonych
w ustawie. Do decyzji i postanowień wydawanych przez
Inspektora stosuje się przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego. Organem odwoławczym od decyzji
Inspektora jest minister właściwy do spraw zdrowia.

Do zadań Inspektora należy:
1) Przyjmowanie

wymaganych

ustawą zgłoszeń substancji

nowych w celu oceny ryzyka

stwarzanego przez te

substancje,

2) Gromadzenie danych dotyczących niebezpiecznych

substancji i niebezpiecznych preparatów,

3) Udostępnianie danych dotyczących niebezpiecznych

substancji i niebezpiecznych preparatów służbom
medycznym i ratowniczym,

4) Wymiana informacji na temat substancji nowych z

Komisją Europejską i właściwymi organami państw.

Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia sposób
dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia i dla środowiska
stwarzanego przez substancje chemiczne

Ministrowie (zdrowia, gospodarki, pracy i środowiska) wyznaczą podległe im

jednostki badawczo-rozwojowe do współpracy z Inspektorem przy wykonywaniu
określonych (w ustawie) zadań dotyczących oceny ryzyka stwarzanego przez
substancje chemiczne.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka

dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne
(Dz.U.03.52.467).

Substancje nowe

Przed wprowadzeniem do obrotu substancji nowej

, w

jej postaci własnej lub jako składnika preparatu wymagane jest
zgłoszenie jej do Inspektora

. Zgłoszeniu podlegają substancje

nowe:
1)

wytwarzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) przywożone przez importera mającego siedzibę na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3) wytwarzane poza terytorium UE i Polski przez pro-

ducenta, który na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
ustanowił wyłącznego przedstawiciela.

Obowiązek zgłoszenia Inspektorowi substancji nowej ciążyna:
1) producencie

wprowadzającym substancję nową do

obrotu w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu,
w przypadku substancji wytwarzanych na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,

2) importerze

wprowadzającym substancję nową do

obrotu w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu,
jeżeli jego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczy-
pospolitej Polskiej albo wyłącznym przedstawicielu
producenta substancji nowej, mającym siedzibę na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Substancje nowe to substancje, które nie są umieszczone na liście obejmującej

Europejski Wykaz Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (European
Inventory of Existing Commercial Chemical Substances – EINECS ). Minister
Zdrowia opublikuje w Dzienniku Urzędowym listę substancji nowych
zamieszczonych w Europejskim Wykazie Notyfikowanych Substancji
Chemicznych (European List of Notified Chemical Substances - ELINCS).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych danych, które

producent lub importer przedstawia Inspektorowi do Spraw Substancji i
Preparatów Chemicznych w przypadku wprowadzenia do obrotu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej niektórych substancji nowych (Dz.U.03.50.436).

Ilekroć w ustawie jest mowa o producencie - rozumie się przez to osobę

wytwarzającą substancję lub preparat. Przez osobę rozumie się osobę fizyczną
lub prawną, a także jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej.

Ilekroć w ustawie jest mowa o importerze - rozumie się przez to osobę dokonującą

wprowadzenia substancji lub preparatu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
państw członkowskich Unii Europejskiej.

Zgłoszenie substancji nowej powinno być dokonane:
1) najpóźniej na 60 dni przed wprowadzeniem do obrotu

substancji nowej w postaci własnej lub jako składnika
preparatu, w przypadku, gdy przewidywana wielkość
obrotu wynosi, co najmniej 1 tonę rocznie,

2) najpóźniej na 30 dni przed wprowadzeniem do obrotu

substancji nowej w postaci własnej lub jako składnika
preparatu, w przypadku, gdy przewidywana wielkość
obrotu jest mniejsza niż 1 tona rocznie.

Obowiązkowi zgłoszenia nie podlegają:
1) polimery, z wyjątkiem polimerów zawierających, co

najmniej 2% substancji nowej w postaci związanej,

2) związki wielocząsteczkowe – produkty polimeryzacji i

polikondensacji oraz poliaddukty, z wyjątkiem produktów
zawierających, co najmniej 2% nowej substancji w
postaci związanej, które były w obrocie w okresie od 18
września 1981 r. do 31 października 1993 r.,

substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje
dodatkowe do żywności,

substancje nowe stosowane wyłącznie jako dodatki do
pasz, w rozumieniu przepisów o nadzorze nad
niektórymi środkami żywienia zwierząt,

substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje
czynne, w rozumieniu przepisów o środkach
farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach,
hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym,

substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje
biologicznie czynne, w rozumieniu przepisów o ochronie
roślin uprawnych,

substancje nowe, których wielkość obrotu nie przekracza
10 kg rocznie,

substancje nowe wprowadzane do obrotu wyłącznie w
celu prowadzenia badań naukowych i rozwojowych w
jednostkach badawczo-rozwojowych lub innych labora-
toriach, jeżeli wielkość obrotu nie przekracza 100 kg
rocznie i producent lub importer przechowuje pisemne
informacje na temat takiej substancji, dotyczące

identyfikacji substancji, oznakowania, ilości wprowa-
dzonej do obrotu i listy odbiorców.

Odroczeniu na jeden rok podlegają zgłoszenia substancji
nowych wprowadzanych do obrotu w celu przeprowadzenia
badań dotyczących rozwoju procesu produkcji, które są
dostarczane ograniczonej liczbie odbiorców.

Dokumentacja przedstawiona przez zgłaszającego

Inspektorowi substancję nową powinna zawierać:

1) dane

niezbędne do oceny ryzyka stwarzanego przez

substancję nową dla zdrowia człowieka i środowiska

, w

tym informacje dotyczące niekorzystnych skutków
działania substancji nowej w warunkach przewidywanych
zastosowań,

2) propozycję klasyfikacji, oznakowania opakowań i karty

charakterystyki w przypadku nowych substancji
niebezpiecznych,

3) do

dokumentacji,

zgłaszający może dołączyć wyniki wstę-

pnej oceny ryzyka, wykonanej zgodnie z innymi
przepisami,

4) zgłaszający może wystąpić do Inspektora z

uzasadnionym wnioskiem o wyrażenie zgody na nie
udostępnianie ewentualnym przyszłym zgłaszającym,
przez okres nie dłuższy niż 1 rok, danych na temat jego
tożsamości.

Inspektor wyda zgłaszającemu, odpowiednio w ciągu 60 lub
30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia, potwierdzenie zgłosze-
nia zawierające numer ewidencyjny zgłoszenia. W przypadku,
gdy dokumentacja przedstawiona w zgłoszeniu nie jest
zgodna z wymaganiami ustawy, Inspektor ma obowiązek
powiadomienia o tym zgłaszającego, odpowiednio przed
upływem 60 lub 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych danych wymaganych

w dokumentacji przedstawianej przez zgłaszającego substancję nową,
niezbędnych do oceny ryzyka stwarzanego przez taką substancję dla zdrowia
człowieka i dla środowiska (Dz.U.03.50.437).

Substancje istniejące

Wprowadzenie do obrotu na terytorium Rzeczy-

pospolitej Polskiej substancji istniejących

, w ich postaci

własnej lub jako składnika preparatu, wymaga poinformowania
o tym Inspektora. Mając na uwadze zastosowanie substancji
istniejących oraz ryzyko stwarzane przez te substancje
minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze
rozporządzenia:

• rodzaj substancji istniejących podlegających zgłoszeniu,

• osoby, których dotyczy obowiązek poinformowania,

• zakres i rodzaj wymaganych informacji,

• wielkość obrotu wymagającą zgłoszenia, mając na

uwadze zastosowanie tych substancji oraz ryzyko
stwarzane przez te substancje.

Informowanie o niebezpiecznych preparatach

1) Wprowadzenie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej preparatu niebezpiecznego wymaga poinfor-
mowania Inspektora.

2) Poinformowania dokona osoba wprowadzająca preparat

niebezpieczny do obrotu, najpóźniej w dniu jego
wprowadzenia do obrotu, przedstawiając:

• nazwę i adres wraz z numerem telefonu osoby

wprowadzającej preparat niebezpieczny do obrotu,

• nazwę handlową preparatu niebezpiecznego,

• kartę charakterystyki.

3) Inspektor

może zażądać ujawnienia szczegółowego skła-

du chemicznego preparatu niebezpiecznego. Informacja

Listę substancji chemicznych występujących w produkcji lub w obrocie ogłasza

Minister Zdrowia w Dzienniku Urzędowym. Lista powinna obejmować Europejski
Wykaz Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (EINECS - zawiera 100
tysięcy substancji chemicznych).

taka jest poufna i może zostać wykorzystana wyłącznie w
celach medycznych do zapobiegania i postępowania
leczniczego.

Obrót określonymi kategoriami substancji niebezpiecz-

nych i preparatów niebezpiecznych wymaga posiadania kwali-
fikacji stwierdzanych przez właściwego inspektora sanitar-
nego.

Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze

rozporządzenia:

• kategorie substancji niebezpiecznych i preparatów

niebezpiecznych, obrót którymi wymaga posiadania
określonych kwalifikacji,

• kwalifikacje wymagane od osób prowadzących na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obrót określonymi
kategoriami substancji niebezpiecznych i preparatów
niebezpiecznych,

• tryb uznawania kwalifikacji osób pochodzących z innych

państw.

W razie stwierdzenia, że produkcja, obrót lub stoso-

wanie substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecz-
nego stwarzają nieuzasadnione ryzyko dla zdrowia człowieka
lub środowiska, bądź, gdy wynika to z porozumień między-
narodowych, minister właściwy do spraw gospodarki określi, w
drodze rozporządzenia, ograniczenia, zakazy lub warunki:

•

produkcji, obrotu lub stosowania takiej substancji lub
preparatu,

•

wprowadzania do obrotu lub stosowania produktów
zawierających takie substancje lub preparaty

Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze
rozporządzenia:

•

listę substancji i preparatów, których wywóz z terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej wymaga uzyskania zezwolenia

Inspektora,

•

listę państw będących stronami takich porozumień,

•

wzór wniosku o uzyskanie zezwolenia,

•

tryb uzyskania zezwolenia,

•

postępowanie Inspektora po otrzymaniu wniosku.

Jeżeli istnieją szczegółowe dowody, że preparat stwarza
niedopuszczalne zagrożenie dla człowieka lub środowiska,
nawet w przypadku, gdy osoba wprowadzająca taki preparat
do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, spełnia
wszystkie wymogi ustawy, Inspektor do Spraw Substancji i
Preparatów Chemicznych może, na czas określony, nie
dłuższy niż 3 miesiące, zakazać, w drodze decyzji,
wprowadzania takiego preparatu do obrotu lub określić
warunki, jakie muszą zostać spełnione podczas wprowadzania
do obrotu.

Badania substancji i preparatów chemicznych

1) Badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i

ekotoksyczności substancji i preparatów, wykonywane w
celu spełnienia wymogów ustawy, będą przeprowadzane
zgodnie z przepisami, o których mowa niżej.

2) Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze

rozporządzenia:

• metody przeprowadzania badań,

• kryteria, które muszą spełniać jednostki

organizacyjne wykonujące wymagane ustawą badania,

• jednostkę lub jednostki uprawnione do kontroli i

weryfikacji spełnienia ww. kryteriów,

• tryb nadawania i cofania uprawnień,

• sposób i tryb uznawania uprawnień nadanych przez

jednostki nie polskie uprawnione do kontroli i weryfikacji
spełniania kryteriów.

3) Koszty kontroli i weryfikacji badań (wymienionych w

punkcie 1) oraz koszty związane z nadawaniem uprawnień

(wymienionych w punkcie 2) obciążają wnoszące o nie
jednostki.

4) Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze

rozporządzenia

, wysokość i sposób wnoszenia opłat.

Przepisy o nadzorze

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy przez

osoby wprowadzające substancje (preparaty) do obrotu i
stosujące je w działalności zawodowej sprawuje:

1) Inspekcja Sanitarna,
2) Inspekcja Ochrony Środowiska – w zakresie zagrożeń dla

środowiska,

3) Państwowa Inspekcja Pracy – w zakresie nadzoru i kontroli

przestrzegania przepisów ustawy przez pracodawców,

4) Inspekcja Handlowa – w zakresie oznakowania opakowań

jednostkowych substancji niebezpiecznych i preparatów
niebezpiecznych w sprzedaży hurtowej i detalicznej,

5) Państwowa Straż Pożarna – w zakresie właściwego

oznakowania miejsc składowania substancji i preparatów

6) Straż Graniczna i organy celne – w zakresie

przestrzegania zakazów dotyczących przywozu substancji
i preparatów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2003 r. w sprawie kryteriów,

które powinny spełniać jednostki organizacyjne wykonujące badania substancji i
preparatów chemicznych, oraz kontroli spełnienia tych kryteriów (Dz.U.03.
116.1103).

Przepisy karne i kary pieniężne

• Kto wbrew decyzji Inspektora do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych wprowadza do obrotu
preparat stwarzający niedopuszczalne zagrożenie dla
zdrowia człowieka lub środowiska lub nie przestrzega
określonych w decyzji warunków jego wprowadzania do
obrotu – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności
albo pozbawienia wolności do lat 2.

• Karze grzywny podlega ten, kto wprowadza do obrotu

substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny
bez oznakowania albo niewłaściwie oznakowaną lub
bez wymaganej karty charakterystyki.

• Karze grzywny podlega ten, kto dostarcza wymaganą

kartę charakterystyki niekompletną lub nierzetelną.

• Karze grzywny podlega ten, kto reklamuje substancję

niebezpieczną bez wymienienia kategorii niebezpie-
czeństwa związanej z tą substancją.

• Kto nie powiadamia Inspektora do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych o nowych danych na temat
oddziaływania substancji nowej na zdrowie człowieka
lub na środowisko, lub o nowych zastosowaniach
substancji nowej – podlega karze grzywny.

• Kto wprowadza do obrotu substancję nową, w jej

postaci własnej lub jako składnik preparatu, bez
wymaganego ustawą zgłoszenia obowiązany jest
wpłacić do budżetu państwa kwotę stanowiącą 100%
sumy uzyskanej ze sprzedaży tej substancji lub
preparatu.

Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy

przejściowe i końcowe

Wprowadza się następujące zmiany w Kodeksie pracy:

1. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów

chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny,
umożliwiający ich identyfikację.

Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych
substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez
posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów
oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpie-
czających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub
wybuchem.

3. Zasady klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych

pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, wykaz
substancji niebezpiecznych, wymagania dotyczące kart
charakterystyki substancji lub preparatów niebezpiecznych
oraz sposób ich oznakowania określają odrębne przepisy.

Traci moc ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach
trujących (Dz.U. Nr 22, poz. 116, z 1983 r. Nr 6, poz. 35,
z 1996 r. Nr 24, poz. 110 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668).

Istniejące w ustawie o substancjach i preparatach chemicz-
nych zapisy upoważniają do sformułowania szeregu wyma-
gań, jakie są stawiane użytkownikom substancji i preparatów
chemicznych.

•

Obowiązek informowania użytkownika substancji che-
micznych o stwarzanych przez nie zagrożeniach dla
zdrowia i dla środowiska

•

Obowiązek klasyfikacji substancji i preparatów chemicz-
nych pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla
zdrowia człowieka i dla środowiska

•

Obowiązek stosowania w działalności zawodowej kart
charakterystyki substancji niebezpiecznych

•

Obowiązek zapoznania się z kartą charakterystyki
substancji niebezpiecznych nałożony na osoby stosujące
substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne

•

Obowiązek podjęcia niezbędnych działań zapobiega-
jących powstaniu zagrożenia, jeśli stosowana substancja
chemiczna może stworzyć zagrożenie dla zdrowia
człowieka lub dla środowiska.

Wymagania stawiane użytkownikom substancji

i preparatów chemicznych

Przedstawione wyżej obowiązki wynikające z ustawy o

substancjach i preparatach chemicznych oraz wprowadzone
zapisy do Kodeksu pracy upoważniają do sformułowania
warunków zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w
pracy z substancjami chemicznymi.

W praktyce zawodowej przestrzeganie zapisów ustawy

o substancjach i preparatach chemicznych można sprowadzić
do następujących obowiązków:
1) Sporządzenia listy (wykazu) niebezpiecznych substancji

chemicznych przygotowanych na potrzeby aktualnie
prowadzonych prac,

2) Sprowadzenia kart charakterystyki dla każdej wymienionej

w wykazie substancji chemicznej,

3) Zapoznania pracowników laboratorium z informacjami

zawartymi w sprowadzonych kartach charakterystyki,

4) Przygotowania roztworów do neutralizacji oparzeń i zatruć

zgodnie z informacjami podanymi w kartach charak-
terystyki,

5) Opracowania procedury postępowania w przypadku wy-

stąpienia zagrożenia, jakie może stworzyć stosowana
substancja chemiczna.

Rozporządzenia wydane do ustawy o substancjach

i preparatach chemicznych

Do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych

wydanych zostało wiele aktów wykonawczych – rozporządzeń.
Wykaz tych rozporządzeń umieszczony został na końcu
opracowania a kilka z nich omówiono niżej.

Klasyfikacja substancji chemicznych

Minister Zdrowia w Rozporządzeniu z dnia 11 lipca

2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji

preparatów chemicznych (Dz.U.02.140.1172) precyzuje wy-
magania, jakie musi spełnić substancja (preparat) należąca do
jednej z wymienionych w ustawie kategorii, aby ją uznać za
niebezpieczną.

Podstawą klasyfikacji substancji chemicznych są:

• w przypadku substancji nowych – dane zawarte w doku-

mentacji przedstawionej Inspektorowi ds. Substancji i Pre-
paratów Chemicznych przy zgłaszaniu takich substancji,

• w przypadku pozostałych substancji – dane uzyskane z

innych źródeł, którymi mogą być w szczególności wyniki
wcześniej wykonanych badań, informacje wymagane na
mocy umów międzynarodowych dotyczących transportu
niebezpiecznych substancji, informacje uzyskane z piś-
miennictwa naukowego oraz informacje wynikające z pra-
ktyki, a dostarczone przez służby bezpieczeństwa i higie-
ny pracy. W razie potrzeby pod uwagę bierze się również
przekonywające wyniki analiz, strukturę cząsteczki,
aktywność biologiczną i ocenę ekspertów.

Klasyfikację substancji (i preparatów) chemicznych

Dla

zachowania

przejrzystości tekstu omówiono tylko zapisy dotyczące substancji

chemicznych. Klasyfikacji preparatów chemicznych należy poświęcić oddzielne
opracowanie.

wykonuje się:

1) Na podstawie ich właściwości fizykochemicznych,
2) Na podstawie ich toksyczności,
3) Na podstawie analizy wywoływanych przez nie skutków

specyficznych dla zdrowia człowieka,

4) Na podstawie analizy wywoływanych przez nie skutków

działania na środowisko.

Celem klasyfikacji jest określenie wszystkich właściwo-

ści substancji (i preparatów), które mogą stwarzać zagrożenia
w czasie ich normalnego stosowania lub użytkowania np. tok-
syczności, niebezpiecznych właściwości fizykochemicznych
czy ekotoksyczności. Analizie poddaje się wszystkie rodzaje
zagrożeń, jakie wywołują substancje chemiczne.

Po określeniu właściwości powodujących zagrożenie

substancjom (i preparatom) chemicznym zostaje przypisane
odpowiednie oznakowanie w celu wskazania tego zagrożenia
dla ochrony zdrowia człowieka i dla środowiska. Substancjom
(i preparatom) należącym do określonych kategorii niebezpie-
czeństwa wymienionych w ustawie i rozporządzeniu przypisuje
się symbole określające zagrożenie.

Symbole zagrożenia

Zagrożenie Symbol

zagrożenia

Substancje i preparaty wybuchowe

Substancje i preparaty utleniające O
Substancje i preparaty skrajnie łatwo palne

F+

Substancje i preparaty wysoce łatwo palne

Substancje i preparaty bardzo toksyczne

T+

Substancje i preparaty toksyczne

Substancje i preparaty szkodliwe

Substancje i preparaty żrące C
Substancje i preparaty drażniące Xi
Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska N
Substancje i preparaty o działaniu uczulającym

Xn lub Xi

Substancje i preparaty rakotwórcze, mutagenne

T lub Xn

i działające szkodliwie na rozrodczość

Zagrożenia wynikające z innych niebezpiecznych wła-

ściwości substancji (lub preparatu) są wyrażone szczegółowo
za pomocą zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia. Sym-
bole i zwroty zagrożenia są też wykorzystane w celu okre-
ślenia oznakowania substancji (i preparatów) chemicznych

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz ich numery

Numer

Zwrotu

Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia

(Zwrot R)

Produkt wybuchowy w stanie suchym.

R2 Zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu

z ogniem lub innymi źródłami zapłonu.

R3 Skrajne

zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia,

kontaktu z ogniem lub innymi źródłami zapłonu.

R4 Tworzy

łatwo wybuchające związki metaliczne.

Ogrzanie grozi wybuchem.

Produkt wybuchowy z dostępem i bez dostępu powietrza.

R7 Może spowodować pożar.
R8

Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar.

Grozi wybuchem po zmieszaniu z materiałem zapalnym.

R10 Produkt

łatwo palny.

R11 Produkt

wysoce

łatwo palny.

R12 Produkt

skrajnie

łatwo palny.

R14 Reaguje

gwałtownie z wodą.

R15

W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne gazy.

R16

Produkt wybuchowy po zmieszaniu z substancjami
utleniającymi.

R17

Samorzutnie zapala się w powietrzu (piroforyczny*).

R18 Podczas

stosowania

mogą powstawać łatwo palne

lub wybuchowe mieszaniny par z powietrzem.

R19 Może tworzyć wybuchowe nadtlenki.
R20 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe.
R21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą.
R22 Działa szkodliwie po połknięciu.
R23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe.
R24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą.
R25 Działa toksycznie po połknięciu.
R26 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe.
R27 Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą.

Numer

Zwrotu

Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia

(Zwrot R)

R28 Działa bardzo toksycznie po połknięciu.
R29

W kontakcie z wodą uwalnia toksyczne gazy.

R30 Podczas

stosowania

może stać się wysoce łatwo palny.

R31

W kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy.

R32

W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy.

R33 Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie.
R34

Powoduje oparzenia.

R35 Powoduje

poważne oparzenia.

R36 Działa drażniąco na oczy.
R37 Działa drażniąco na drogi oddechowe.
R38 Działa drażniąco na skórę.
R39 Zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych

zmian w stanie zdrowia.

R40

Ograniczone dowody działania rakotwórczego.

R41 Ryzyko

poważnego uszkodzenia oczu.

R42 Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą

oddechową.

R43 Może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą.
R44 Zagrożenie wybuchem po ogrzaniu w zamkniętym pojemniku.
R45 Może powodować raka.
R46 Może powodować dziedziczne wady genetyczne.
R48 Stwarza

poważne zagrożenie zdrowia w następstwie

długotrwałego narażenia.

R49 Może powodować raka w następstwie narażenia drogą

oddechową.

R50 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.
R51 Działa toksycznie na organizmy wodne.
R52 Działa szkodliwie na organizmy wodne.
R53 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany

w środowisku wodnym.

R54 Działa toksycznie na rośliny.
R55 Działa toksycznie na zwierzęta.
R56 Działa toksycznie na organizmy glebowe.
R57 Działa toksycznie na pszczoły.
R58 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany

w środowisku.

R59 Stwarza

zagrożenie dla warstwy ozonowej.

R60 Może upośledzać płodność.
R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki.
R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności.

R31

W kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy.

R63 Możliwe ryzyko szkodliwego działania na dziecko w łonie matki.
R64 Może oddziaływać szkodliwie na dzieci karmione piersią.
R65 Działa szkodliwie; może powodować uszkodzenie płuc

w przypadku połknięcia.

R66 Powtarzające się narażenie może powodować wysuszanie

lub pękanie skóry.

R67 Pary

mogą wywoływać uczucie senności i zawroty głowy.

R68 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie

zdrowia.

* – Wyjaśnienie autora

Numer

zwrotu

Łączone zwroty R

R14/15

Reaguje gwałtownie z wodą, uwalniając skrajnie łatwo
palne gazy.

R15/29

W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne,
toksyczne gazy.

R20/21

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą.

R20/22

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu.

R20/21/22

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie
ze skórą i po połknięciu.

R21/22

Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu.

R23/24

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą.

R23/25

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu.

R23/24/25

Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie
ze skórą i po połknięciu.

R24/25

Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu.

R26/27

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe
i w kontakcie ze skórą.

R26/28

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe
i po połknięciu.

R26/27/28

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe,
w kontakcie ze skórą i po połknięciu.

R27/28

Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą
i po połknięciu.

R36/37

Działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe.

R36/38

Działa drażniąco na oczy i skórę.

R36/37/38

Działa drażniąco na oczy, drogi oddechowe i skórę.

R37/38

Działa drażniąco na drogi oddechowe i skórę.

R39/23

Działa toksycznie przez drogi oddechowe; zagraża
powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych
zmian w stanie zdrowia.

R39/24

Działa toksycznie w kontakcie ze skórą; zagraża powsta-
niem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie
zdrowia.

R39/25

Działa toksycznie po połknięciu; zagraża powstaniem
bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie
zdrowia.

R39/23/24

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą; zagraża powstaniem bardzo poważnych
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R39/23/25

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu;
zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych
zmian w stanie zdrowia.

R39/24/25

Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu;
zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych
zmian w stanie zdrowia.

R39/23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie

ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo
poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R39/26

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe; zagraża
powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian
w stanie zdrowia.

R39/27

Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą; zagraża
powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian
w stanie zdrowia.

R39/28

Działa bardzo toksycznie po połknięciu; zagraża
powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych
zmian w stanie zdrowia.

R39/26/27

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe
i w kontakcie ze skórą; zagraża powstaniem bardzo
poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R39/26/28

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe
i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R39/27/28

Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą
i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R39/26/27/28 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kon-

takcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bar-
dzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R42/43

Może powodować uczulenie w następstwie narażenia
drogą oddechową i w kontakcie ze skórą.

R48/20

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; stwarza poważ-
ne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego nara-
żenia.

R48/21

Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne
zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego
narażenia.

R48/22

Działa szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagro-
żenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia.

R48/20/21

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia
w następstwie długotrwałego narażenia.

R48/20/22

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu;
stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie
długotrwałego narażenia.

R48/21/22

Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu;
stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie
długotrwałego narażenia.

R48/20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie

ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie
zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia.

R48/23

Działa toksycznie przez drogi oddechowe; stwarza powa-
żne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego na-
rażenia.

R48/24

Działa toksycznie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne
zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego
narażenia.

R48/25

Działa toksycznie po połknięciu; stwarza poważne zagro-
żenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia.

R48/23/24

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia
w następstwie długotrwałego narażenia.

R48/23/25

Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu;
stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie
długotrwałego narażenia.

R48/24/25

Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu;
stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie
długotrwałego narażenia.

R48/23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie

ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie
zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia.

Numer

zwrotu

Łączone zwroty R

R50/53

Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może
powodować długo utrzymujące się niekorzystne
zmiany w środowisku wodnym.

R51/53

Działa toksycznie na organizmy wodne; może powodować
długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku
wodnym.

R52/53

Działa szkodliwie na organizmy wodne; może powodować
długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku
wodnym.

R68/20

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; możliwe ryzyko
powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R68/21

Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą; możliwe ryzyko
powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R68/22

Działa szkodliwie po połknięciu; możliwe ryzyko powstania
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

R68/20/21

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie
ze skórą; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych
zmian w stanie zdrowia.

R68/20/22

Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu;
możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian
w stanie zdrowia.

R68/21/22

Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu;
możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian
w stanie zdrowia.

R68/20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie

ze skórą i po połknięciu; możliwe ryzyko powstania
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

Oznakowanie substancji chemicznych

Sposób oznakowania opakowań substancji (i prepara-

ów) niebezpiecznych, oraz treść napisów i wzorów znaków
ostrzegawczych wymaganych przy oznakowaniu takich opako-
wań zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca
2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebez-
piecznych i preparatów niebezpiecznych

(Dz.U.02.140.

Podstawą wydania tego rozporządzenia były obowiązujące w Unii Europejskiej

przepisy dotyczące oznakowania substancji i preparatów ujęte w Dyrektywie Rady

1173).

W rozumieniu rozporządzenia oznakowanie polega na

umieszczeniu na opakowaniu substancji niebezpiecznej (lub
preparatu niebezpiecznego) znaków i napisów ostrzegaw-
czych. Oznakowanie opakowania każdej substancji niebez-
piecznej powinno zawierać:

1. Nazwę substancji,
2. Nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu

producenta substancji,

3. Znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich

znaczenie zgodnie z kryteriami klasyfikacji, a gdy sub-
stancji przypisano więcej niż jeden symbol to:

obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpo-

wiadającego symbolom T lub T+ czyni znaki ostrze-
gawcze odpowiadające symbolom Xn, Xi i C fakulta-
tywnymi

obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpo-

wiadającego symbolowi C czyni znaki ostrzegawcze
odpowiadające symbolom Xn i Xi fakultatywnymi,

obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpo-

wiadającego symbolowi E czyni znaki ostrzegawcze
odpowiadające symbolom F, F+ i O fakultatywnymi,

obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpo-

wiadającego symbolowi Xn czyni znak ostrzegawczy
odpowiadający symbolowi Xi fakultatywnym,

4. Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia, zwane dalej

„zwrotami R”

5. Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania

niebezpiecznej substancji (preparatu) chemicznej.

Wzory znaków i symboli ostrzegawczych oraz napisy

określające ich znaczenie podaje, przedstawiony w formie

67/548/EWG (nowelizowanej Dyrektywą 2000/32/WE) oraz w Dyrektywie
1999/45/WE. Dlatego w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia przyjęto zasady
oznakowania opakowań substancji i preparatów dokładnie takie same jakie
obowiązują w Unii Europejskiej. Omawiane rozporządzenie jest dobrym
przykładem dostosowania (harmonizacji) prawa krajowego z wymaganiami prawa
obowiązującego w Unii Europejskiej.

tabeli, załącznik do omawianego Rozporządzenia Ministra
Zdrowia. Piktogramy na znakach ostrzegawczych powinny być
koloru czarnego na pomarańczowym tle.

Wzory znaków i symboli ostrzegawczych oraz ich znaczenie

Znak

ostrzegawczy

Symbol

Ostrzegawczy

Znaczenie znaku

ostrzegawczego

T+

Substancja bardzo

toksyczna

Substancja toksyczna

Substancja szkodliwa

Substancja żrąca

Substancja drażniąca

Substancja niebezpieczna

dla środowiska

Substancja wybuchowa

Substancja utleniająca

F+

Substancja skrajnie

łatwo palna

Substancja wysoce

łatwo palna

Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania

substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego oraz
ich numery zawiera, przytoczony w formie tabeli, kolejny
załącznik tego rozporządzenia.

Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania

substancji niebezpiecznych lub preparatów

niebezpiecznych oraz ich numery

Nr zwrotu Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania (zwrot S)

Przechowywać pod zamknięciem.

Chronić przed dziećmi.

Przechowywać w chłodnym miejscu.

Nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych.

Przechowywać w ... (cieczy wskazanej przez producenta).

Przechowywać w atmosferze ... (obojętnego gazu
wskazanego przez producenta).

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty.

Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu.

Przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym.

S12 Nie

przechowywać pojemnika szczelnie zamkniętego.

S13

Nie przechowywać razem z żywnością, napojami
i paszami dla zwierząt.

S14

Nie przechowywać razem z ... (materiałami określonymi
przez producenta).

S15

Przechowywać z dala od źródeł ciepła.

S16

Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu – nie palić tytoniu.

S17

Nie przechowywać razem z materiałami zapalnymi.

S18

Zachować ostrożność w trakcie otwierania i manipulacji
z pojemnikiem.

S20

Nie jeść i nie pić podczas stosowania produktu.

S21

Nie palić tytoniu podczas stosowania produktu.

S22

Nie wdychać pyłu.

S23

Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy (rodzaj określi
producent).

S24

Unikać zanieczyszczenia skóry.

S25 Unikać zanieczyszczenia oczu.
S26

Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody
i zasięgnąć porady lekarza.

S27

Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież.

S28 Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością ...

(cieczy określonej przez producenta).

S29

Nie wprowadzać do kanalizacji.

Nr zwrotu Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania (zwrot S)

S30

Nigdy nie dodawać wody do tego produktu.

S33

Zastosować środki ostrożności zapobiegające wyładowaniom
elektrostatycznym.

S35

Usuwać produkt i jego opakowanie w sposób bezpieczny.

S36

Nosić odpowiednią odzież ochronną.

S37 Nosić odpowiednie rękawice ochronne.
S38

W przypadku niedostatecznej wentylacji stosować
odpowiednie indywidualne środki ochrony dróg oddechowych.

S39

Nosić okulary lub ochronę twarzy.

S40

Czyścić podłogę i wszystkie inne obiekty zanieczyszczone tym
produktem ... (środkiem wskazanym przez producenta).

S41 Nie

wdychać dymów powstających w wyniku pożaru lub

wybuchu.

S42 Podczas

fumigacji/rozpylania/natryskiwania

stosować

odpowiednie środki ochrony dróg oddechowych (rodzaj określi
producent).

S43

W przypadku pożaru używać ... (podać rodzaj sprzętu
przeciwpożarowego. Jeżeli woda zwiększa zagrożenie,
dodać: „nigdy nie używać wody”).

S45

W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie
zasięgnij porady lekarza – jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

S46

W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza
– pokaż opakowanie lub etykietę.

S47

Przechowywać w temperaturze nieprzekraczającej ... °C
(określi producent).

S48 Przechowywać produkt zwilżony ... (właściwy materiał określi

producent).

S49

Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu.

S50

Nie mieszać z ... (określi producent).

S51 Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych

pomieszczeniach.

S52

Nie zaleca się nanoszenia na duże płaszczyzny
wewnątrz pomieszczeń.

S53

Unikać narażenia – przed użyciem zapoznać się z instrukcją.

S56

Zużyty produkt oraz opakowanie dostarczyć na składowisko
odpadów niebezpiecznych.

S57 Używać odpowiednich pojemników zapobiegających skażeniu

środowiska.

S59

Przestrzegać wskazówek producenta lub dostawcy
dotyczących odzysku lub wtórnego wykorzystania.

S60

Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny.

S37 Nosić odpowiednie rękawice ochronne.
S61

Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie
z instrukcją lub kartą charakterystyki.

S62

W razie połknięcia nie wywoływać wymiotów: niezwłocznie
zasięgnąć porady lekarza i pokazać opakowanie lub etykietę.

S63

W przypadku zatrucia drogą oddechową wyprowadzić lub
wynieść poszkodowanego na świeże powietrze i zapewnić
warunki do odpoczynku.

S64

W przypadku połknięcia wypłukać usta wodą – nigdy nie
stosować u osób nieprzytomnych.

Nr zwrotu

Łączone zwroty S

S1/2

Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.

S3/7

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w chłodnym
miejscu.

S3/9/14

Przechowywać w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu,
z dala od ... (materiału wskazanego przez producenta).

S3/9/14/4
9

Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu, w
chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu; nie przechowywać
razem z ... (materiałami wskazanymi przez producenta).

S3/9/49

Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu
w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu.

S3/14

Przechowywać w chłodnym miejscu; nie przechowywać
razem z ... (materiałami wskazanymi przez producenta).

S7/8

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w suchym
pomieszczeniu.

S7/9

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w miejscu
dobrze wentylowanym.

S7/47

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w temperaturze
nieprzekraczającej ... °C (określi producent).

S20/21

Nie jeść i nie pić oraz nie palić tytoniu podczas stosowania
produktu.

S24/25

Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu.

S27/28

W przypadku zanieczyszczenia skóry natychmiast zdjąć całą
zanieczyszczoną odzież i przemyć zanieczyszczoną skórę
dużą ilością ... (rodzaj cieczy określi producent).

S29/35

Nie wprowadzać do kanalizacji, a produkt i opakowanie
usuwać w sposób bezpieczny.

S29/56

Nie wprowadzać do kanalizacji, a zużyty produkt i opakowanie
dostarczyć na składowisko odpadów niebezpiecznych.

S36/37

Nosić odpowiednią odzież ochronną i odpowiednie rękawice
ochronne.

Nr zwrotu

Łączone zwroty S

S36/37/39 Nosić odpowiednią odzież ochronną, odpowiednie rękawice

ochronne i okulary lub ochronę twarzy.

S36/39

Nosić odpowiednią odzież ochronną i okulary lub ochronę
twarzy.

S37/39

Nosić odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub
ochronę twarzy.

S47/49

Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu
w temperaturze nieprzekraczającej ... °C (określi producent).

Substancje sklasyfikowane i oznakowane

Wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasy-

fikacją i oznakowaniem, uporządkowany wg wzrastających
numerów indeksowych podany został w załączniku do rozpo-
rządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 w sprawie
wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i
oznakowaniem (Dz.U.05.201.1674)

. Przykład tak sklasyfiko-

wanych substancji chemicznych podany został w poniższej
tabeli.

Przykład sklasyfikowanych substancji chemicznych podany jest w załączniku do

rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 w sprawie wykazu
substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem
(Dz.U.05.201.1674).

Charakterystyka poszczególnych kategorii

substancji niebezpiecznych

Na podstawie kryteriów przyjętych w rozporządzeniach

Ministra Zdrowia

substancje uznane ustawowo za niebez-

pieczne powinny być sklasyfikowane i odpowiednio oznako-
wane.

Substancjom chemicznym zaklasyfikowanym do okre-

ślonej kategorii substancji niebezpiecznych należy przypisać
symbole zagrożenia, zwroty R, zwroty S, znaki i symbole
ostrzegawcze oraz napisy określające ich znaczenie. Zgodnie
z podanymi regułami, poszczególnym kategoriom substancji
niebezpiecznych, które zostały wymienione w ustawie o
substancjach i preparatach chemicznych należy przypisać
takie cechy w niżej przedstawiony sposób.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji
substancji i preparatów chemicznych (Dz.U.02.140.1172) oraz Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań
substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U.02.140.1173).

Substancje wybuchowe

Jako substancje (i preparaty) o właściwościach wybuchowych
klasyfikuje się ciała stałe, ciecze i materiały o konsystencji
pasty lub żelu, które w wyniku reakcji egzotermicznej (również
bez udziału tlenu z powietrza) gwałtownie wydzielają gazy,
oraz takie materiały, które w określonych warunkach badania
detonują, ulegają szybkiej deflagracji (spalaniu wybuchowe-
mu) lub wybuchają w trakcie podgrzewania w częściowo
zamkniętej przestrzeni. Substancje i preparaty klasyfikuje się
jako wybuchowe na podstawie wyników badań i przypisuje się
im symbol literowy „E” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol

znak ostrzegawczy

Jeżeli substancje i preparaty w postaci wprowadzonej do

obrotu mają właściwości wybuchowe. Obowiązuje następujący

zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia:

R2 Zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z

ogniem lub innymi źródłami zapłonu.
Substancje i preparaty wybuchowe, włączając pewne
organiczne nadtlenki, z wyłączeniem substancji i preparatów
wybuchowych, którym przypisuje się zwrot R3.

R3 Skrajne

zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia,

kontaktu z ogniem lub innymi źródłami zapłonu.
Substancje i preparaty szczególnie wrażliwe na ww. działanie,
np. sole kwasu pikrynowego.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

wybuchowy

Substancje utleniające

Jako substancje (i preparaty) o właściwościach utleniających
klasyfikuje się substancje i preparaty, których reakcje wywoła-
ne kontaktem z innymi substancjami, w szczególności łatwo
palnymi, są reakcjami wysoce egzotermicznymi. Substancje i
preparaty klasyfikuje się jako mające właściwości utleniające
na podstawie wyników badań i przypisuje się im symbol
literowy „O” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol

znak ostrzegawczy

Obowiązuje jeden zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia, wy-
znaczony na podstawie wyników badań, przypisany zgodnie z
następującymi kryteriami:

R7 Może spowodować pożar.

Organiczne nadtlenki, które posiadają właściwości zapalne,
nawet gdy nie pozostają w kontakcie z innymi materiałami
palnymi.

Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar.
Inne utleniające substancje i preparaty, w tym nieorganiczne
nadtlenki, które mogą spowodować pożar lub zwiększyć
ryzyko pożaru w kontakcie z materiałem zapalnym.

R9 Grozi

wybuchem

po zmieszaniu z materiałem zapalnym.

Inne substancje i preparaty, w tym nieorganiczne nadtlenki,
które stają się wybuchowe po zmieszaniu z materiałami
zapalnymi, np. niektóre chlorany.

Uwaga: Metod tych nie stosuje się do oceny właściwości
utleniających nadtlenków organicznych. Organiczne nadtlenki,
niezaklasyfikowane jako substancje wybuchowe, klasyfikuje
się jako utleniające na podstawie ich struktury chemicznej (np.
R-0-0-H, R

-0-0-R

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

utleniająca/y

Substancje skrajnie łatwo palne

Jako substancje (i preparaty) skrajnie łatwo palne klasyfikuje
się substancje i preparaty w stanie ciekłym o wyjątkowo niskiej
temperaturze zapłonu i wyjątkowo niskiej temperaturze
wrzenia oraz substancje i preparaty w stanie gazowym, które
w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury palą się w
kontakcie z powietrzem. Substancje i preparaty klasyfikuje się
jako skrajnie łatwo palne na podstawie wyników badań i
przypisuje się im symbol literowy „F+” oraz poniżej przedsta-
wiony piktogram.

F+

Symbol

znak ostrzegawczy

Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia ustala się zgodnie z
następującymi kryteriami:

R12 Substancja/preparat/produkt

skrajnie

łatwo palna(y).

Substancje i preparaty ciekłe o temperaturze zapłonu poniżej
0°C oraz temperaturze wrzenia (lub w przypadku zakresu
temperatur wrzenia, temperaturze początku wrzenia) niższej
lub równej 35°C. Substancje i preparaty w postaci gazu, palne
w normalnych warunkach temperatury i ciśnienia.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat
skrajnie łatwo palna

Substancje wysoce łatwo palne

Jako substancje (i preparaty) wysoce łatwo palne klasyfikuje
się:
-

substancje i preparaty, które w normalnych warunkach
ciśnienia i temperatury, w kontakcie z powietrzem mogą
nagrzewać się i w konsekwencji tego zapalić się bez
dostarczenia energii,

substancje i preparaty w stanie stałym, które w wyniku
krótkotrwałego kontaktu ze źródłem zapłonu mogą
zapalić-

się i proces palenia się lub tlenia trwa nadal

po usunięciu źródła zapłonu,

substancje i preparaty w stanie ciekłym o bardzo niskiej
temperaturze zapłonu,

substancje i preparaty, które w kontakcie z wodą lub
wilgotnym powietrzem wydzielają skrajnie łatwo palne
gazy w niebezpiecznych ilościach.

Substancje i preparaty klasyfikuje się jako wysoce łatwo palne
na podstawie wyników badań i przypisuje się im symbol
literowy „F” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol

znak ostrzegawczy

Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia ustala się zgodnie z

następującymi kryteriami:

R11 Substancja/preparat/produkt

wysoce

łatwo palna(y).

Substancje i preparaty w stanie stałym, które mogą łatwo
zapalić się w wyniku krótkotrwałego kontaktu ze źródłem
zapłonu i które mogą spalić się lub wypalić po usunięciu tego
źródła.
Substancje i preparaty ciekłe o temperaturze zapłonu poniżej
21°C, które nie są skrajnie łatwo palne.

substancja/preparat

wysoce łatwo palna

R15 W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne gazy.

Substancje i preparaty, które w kontakcie z wodą lub
wilgotnym powietrzem uwalniają skrajnie łatwo palne gazy, w
ilościach niebezpiecznych, z szybkością wynoszącą co
najmniej 1 litr/kg /godzinę.

R17 Samorzutnie zapala się w powietrzu (piroforyczna).

Substancje i preparaty, które mogą rozgrzać się i w rezultacie
zapalić w kontakcie z powietrzem w temperaturze otoczenia,
bez jakiegokolwiek dostarczania energii.

Substancje łatwo palne

Jako substancje (i preparaty) łatwo palne klasyfikuje się substancje i
preparaty w stanie ciekłym o niskiej temperaturze zapłonu.
Substancje i preparaty klasyfikuje się jako łatwo palne na podstawie
wyników badań. Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia ustala się
zgodnie z kryteriami wymienionymi poniżej:

R10 Substancja/preparat/produkt

łatwo palna(y).

Substancje i preparaty w stanie ciekłym, o temperaturze
zapłonu od 21°C do 55°C. Preparatów o temperaturze
zapłonu równej lub wyższej od 21°C i niższej lub równej 55°C
nie klasyfikuje się jako łatwo palnych, jeżeli nie mogą
podtrzymać palenia oraz jeżeli nie stwarzają zagrożenia dla
ich użytkowników i dla innych osób.

Substancje bardzo toksyczne

Jako substancje (i preparaty) bardzo toksyczne klasyfikuje się
substancje i preparaty, które w przypadku spożycia, wchło-
nięcia drogą oddechową lub przez skórę w bardzo małych
ilościach mogą spowodować zgon albo ostre lub przewlekłe
niekorzystne skutki dla zdrowia człowieka. Substancje i
preparaty klasyfikuje się jako bardzo toksyczne i przypisuje się
im symbol literowy „T+” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

T+

Symbol

znak ostrzegawczy

Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia ustala się zgodnie z
następującymi kryteriami:

R28 Działa bardzo toksycznie po połknięciu.

, droga pokarmowa, szczur:

≤

25 mg/kg. Mniej niż 100%

badanych szczurów przeżywa po podaniu do żołądka
substancji lub preparatu w dawce 5 mg/kg w przypadku
zastosowania procedury ustalonej dawki.

R27 Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą.

po naniesieniu na skórę, szczur lub królik:

≤

50 mg/kg.

R26 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe.

po narażeniu inhalacyjnym na aerozol, szczur:

≤

0,25

mg/l przez 4 godziny. CL

po narażeniu inhalacyjnym na pary

lub gazy, szczur:

≤

0,5 mg/l przez 4 godziny.

R39 Zagraża powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych

zmian w stanie zdrowia człowieka.
Przekonujący dowód, że nieodwracalne skutki, mogą być
spowodowane przez jednorazowe narażenie odpowiednią
drogą w wyżej wymienionym zakresie dawek lub stężeń.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

bardzo toksyczna/y

W celu wskazania drogi podania/narażenia powodującego
nieodwracalne zmiany w stanie zdrowia człowieka stosuje się
następujące zwroty łączone: R39/26, R39/27, R39/28,
R39/26/27, R39/26/28, R39/27/28, R39/26/27/28.

Substancje toksyczne

Jako substancje (i preparaty) toksyczne klasyfikuje się sub-
stancje i preparaty, które w przypadku spożycia, wchłonięcia
drogą oddechową lub przez skórę ich małych ilości mogą
spowodować zgon albo ostre lub przewlekłe niekorzystne
skutki dla zdrowia człowieka. Substancje i preparaty
klasyfikuje się jako toksyczne i przypisuje się im symbol
literowy „T” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol

znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożeń ustala się zgodnie z

następującymi kryteriami:

R25 Działa toksycznie po połknięciu.

, droga pokarmowa, szczur: 25 < DL

≤

200 mg/kg. 100%

szczurów przeżywa po podaniu substancji lub preparatu do
żołądka w dawce 5mg/kg, ale obserwuje się wyraźne działanie
toksyczne przy tej dawce w przypadku zastosowania
procedury ustalonej dawki.

R24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą.

po naniesieniu na skórę, szczur lub królik: 50 < DL

≤

400 mg/kg.

R23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe.

po narażeniu inhalacyjnym na aerozol, szczur: 0,25 <

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

toksyczna/y

≤

1mg/l przez 4 godziny.

po narażeniu inhalacyjnym na pary lub gazy, szczur: 0,5

< CL

≤

2 mg/l przez 4 godziny.

R39 Zagraża powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych

zmian w stanie zdrowia człowieka.
Przekonujący dowód, że nieodwracalne uszkodzenia, mogą
być spowodowane przez jednorazowe narażenie
(odpowiednią drogą), szczególnie w wyżej wymienionym
zakresie dawek i stężeń. W celu wskazania drogi
podania/narażenia powodujących nieodwracalne zmiany w
stanie zdrowia człowieka stosuje się jeden z następujących
zwrotów łączonych: R39/23, R39/24, R39/25, R39/23/24,
R39/23/25, R39/24/25, R39/23/24/25.

R48 Stwarza poważne zagrożenie zdrowia człowieka w

następstwie długotrwałego narażenia.
Poważne uszkodzenia (wyraźne zaburzenia funkcjonalne lub
zmiany morfologiczne, które posiadają znaczenie
toksykologiczne) mogą być spowodowane przez powtarzane
lub przedłużone narażenie odpowiednią drogą. Substancje i
preparaty sklasyfikowane są jako co najmniej toksyczne, kiedy
poważne uszkodzenia obserwowane są na poziomie
narażenia o jeden rząd wielkości (dziesięć razy) niższym od
poziomu narażenia powodującego konieczność przypisania
zwrotu R48 substancjom szkodliwym.

W celu wskazania drogi podania/narażenia powodującego
poważne zagrożenie zdrowia człowieka stosuje się jeden z
następujących zwrotów łączonych: R48/23, R48/24, R48/25,
R48/23/24, R48/23/25, R48/24/25, R48/23/24/25.
W celu wskazania drogi podania/narażenia powodujących
nieodwracalne zmiany w stanie zdrowia człowieka stosuje się
jeden z następujących zwrotów łączonych: R39/23, R39/24,
R39/25, R39/23/24, R39/23/25, R39/24/25, R39/23/24/25.

Substancje szkodliwe

Jako substancje (i preparaty) szkodliwe klasyfikuje się sub-
stancje i preparaty, które w przypadku spożycia, wchłonięcia
drogą oddechową lub przez skórę mogą spowodować zgon
albo ostre lub przewlekłe niekorzystne skutki dla zdrowia
człowieka. Substancje i preparaty klasyfikuje się jako
szkodliwe i przypisuje się im symbol literowy „Xn” oraz poniżej
przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia ustala się zgodnie z
następującymi kryteriami:

R22 Działa szkodliwie po połknięciu.

, droga pokarmowa, szczur: 200 < DL

≤

2000 mg/kg.

100% szczurów przeżywa po podaniu substancji lub preparatu
do żołądka w dawce 50 mg/kg, ale obserwuje się wyraźne
działanie toksyczne po tej dawce w przypadku zastosowania
procedury ustalonej dawki. Mniej niż 100% badanych
szczurów przeżywa po podaniu do żołądka substancji lub
preparatu w dawce 500 mg/kg w przypadku zastosowania
procedury ustalonej dawki.

R21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą.

po naniesieniu na skórę, szczur lub królik:

400 < DL

< 2000 mg/kg.

R20 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe.

po narażeniu inhalacyjnym na aerozole, szczur:

1 < CL

< 5 mg/l przez 4 godziny.

po narażeniu inhalacyjnym na pary i gazy, szczur:

2 < CL

<20 mg/l przez 4 godziny.

R40 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie

zdrowia człowieka.
Przekonujący dowód, że nieodwracalne uszkodzenia –

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

szkodliwa/y

odmienne od skutków działania substancji rakotwórczych,
mutagennych i działających na rozrodczość – mogą być
spowodowane przez jednorazowe narażenie odpowiednią
drogą podania, szczególnie w wyżej wymienionym zakresie
dawek i stężeń. W celu wskazania drogi podania/narażenia
stwarzającego ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w
stanie zdrowia człowieka stosuje się jeden z następujących
zwrotów łączonych: R40/20, R40/21, R40/22, R40/20/21,
R40/20/22, R40/21/22, R40/20/21/22.

Kryteria toksyczności

Klasyfikacja substancji (lub preparatów) pod względem

toksyczności na podstawie wartości DL

lub CL

Klasa
toksyczności

podanie

żołądka
szczura

naniesienie na

skórę szczura

lub królika

narażenie inhalacyjne

szczura

areozole

na gazy

i pary

mg/kg

masy ciała

mg/kg

masy ciała

mg/litr/4

godz.

mg/litr/4

godz.

Bardzo
toksyczne

< 25

< 50

< 0,25

< 0,5

Toksyczne ponad

25-200

ponad

50-400

ponad

0,25-1

ponad

0,5-2

Szkodliwe ponad

200-2000

ponad

400-2000

ponad

1-5

ponad

2-20

Dla określenia stopnia toksyczności substancji che-

micznych ustala się następujące wskaźniki:

DL50
ustala się na podstawie ilości substancji, która podana
zwierzętom doświadczalnym doustnie lub na skórę powoduje
śmierć połowy zwierząt w badanej grupie. Wynik podaje się w
jednostkach wagowych substancji na jednostkowy ciężar
organizmu (mg/kg), określając gatunek zwierząt, jakie zostały

użyte do doświadczeń oraz informacje o drodze podawania
substancji.

CL50
Jeżeli substancja występuje w postaci gazu, to podaje się
wskaźnik CL50, który ustala się na podstawie ilości substancji,
która podana zwierzętom doświadczalnym inhalacyjnie
powoduje śmierć połowy zwierząt w badanej grupie. Wynik
podaje się w jednostkach wagowych substancji na
jednostkową objętość powietrza [mg/m3].

Ostrą toksyczność substancji chemicznych określa się

w oparciu o wyniki badań doświadczalnych na podstawie,
których ustalono wartości DL50 lub CL50. Na tej podstawie
substancje klasyfikuje się jako bardzo toksyczne, toksyczne
lub szkodliwe

Substancje żrące

Jako substancje (i preparaty) żrące klasyfikuje się substancje i
preparaty, które w zetknięciu z żywymi tkankami mogą
powodować ich zniszczenie. Substancje i preparaty klasyfikuje
się jako żrące i przypisuje się im symbol literowy „C” oraz
poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Jeżeli po naniesieniu na zdrową, nieuszkodzoną skórę
zwierzęcia spowodują podrażnienie skóry, zniszczenie tkanek
skóry na całej jej grubości u co najmniej jednego zwierzęcia
lub gdy rezultat może być przewidziany na podstawie
właściwości fizykochemicznych, np. dla mocnych kwasów lub
zasad (pH < 2 lub pH > 11,5). Pod uwagę bierze się również
substancje i preparaty o pH od 2 do 11,5*. Klasyfikację można
przeprowadzić na podstawie wyników uznanych badań in vitro.

* Substancje o odczynie obojętnym (pH=7) takie jak brom,

roztwór chlorowodoru w rozpuszczalniku organicznym też
są substancjami (preparatami) żrącymi.

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia przypisuje się zgodnie z

następującymi kryteriami:

R35 Powoduje

poważne oparzenia.

Jeżeli substancja lub preparat naniesione na zdrową,
nieuszkodzoną skórę zwierzęcia spowodują zniszczenie
tkanek skóry na całej grubości w wyniku narażenia trwającego
do 3 minut lub jeżeli ten wynik można przewidzieć.

R34 Powoduje

oparzenia.

Jeżeli substancja lub preparat naniesione na zdrową,
nieuszkodzoną skórę zwierzęcia spowodują zniszczenie

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

żrący

tkanek skóry na całej grubości w wyniku narażenia trwającego
do 4 godzin lub jeżeli ten wynik można przewidzieć. Nadtlenki
organiczne, z wyjątkiem tych, dla których istnieją dowody, że
nie wykazują własności żrących.

Substancje drażniące

Jako substancje (i preparaty) drażniące klasyfikuje się
substancje i preparaty niewykazujące działania żrącego, które
w przypadku krótkotrwałego, długotrwałego lub wielokrotnego
kontaktu ze skórą lub błoną śluzową mogą powodować ich
stany zapalne. Substancje i preparaty niewykazujące
właściwości żrących klasyfikuje się jako drażniące i przypisuje
się im symbol literowy „Xi” oraz poniżej przedstawiony
piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia przypisuje się zgodnie z

następującymi kryteriami:

R38 Działa drażniąco na skórę.

Jeżeli substancja lub preparat naniesiona na skórę królika, w
czasie narażenia trwającego do 4 godzin, zgodnie z metodami
zawartymi w przepisach wydanych na podstawie art. 24 ust. 2
pkt 1 ustawy, spowodują powstanie wyraźnego stanu
zapalnego, który utrzymuje się przez co najmniej 24 godziny
od zakończenia narażenia.

R36 Działa drażniąco na oczy.

Jeżeli substancja lub preparat naniesiona do worka
spojówkowego oka zwierzęcia powodują powstanie
wyraźnych uszkodzeń utrzymujących się co najmniej przez 24
godziny od momentu wkroplenia.

R37 Działa drażniąco na drogi oddechowe.

Substancje i preparaty, które wywierają poważne działanie
drażniące na układ oddechowy; zwykle na podstawie
obserwacji praktycznych u człowieka lub wyników
odpowiednich badań na zwierzętach.

R41 Ryzyko

poważnego uszkodzenia oczu.

Jeżeli substancja lub preparat naniesiona do worka

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

drażniąca/y

spojówkowego oka zwierzęcia powodują poważne
uszkodzenia, powstające w ciągu 72 godzin od momentu
wkroplenia badanej substancji lub preparatu, które utrzymują
się co najmniej przez 24 godziny.

Badania in vitro oraz in vivo

Badania in vitro (poza żywym organizmem) prowadzi

się na hodowanych w warunkach sztucznych tkankach (skóry,
wątroby, tkanki łącznej tzw. fibroblastach mysich lub ludzkich).
Kultury tkankowe in vitro tj. hodowane poza żywym organi-
zmem tkanki umożliwiają prowadzenie różnych badań, w tym i
badań nad działaniem czynników chemicznych, które zastę-
pują badania in vivo (na żywym organizmie) opisane niżej.
Badania na zwierzętach prowadzone są dopiero po wyczer-
paniu wszystkich możliwych dróg uzyskania potrzebnych
wyników eksperymentalnych

. Do przeprowadzenia badań na

zwierzętach wymagane jest spełnienie, co najmniej dwóch
warunków; etycznego i technicznego. Warunek etyczny
zostanie spełniony, kiedy zainteresowany potrafi uzasadnić, że
planowane badania są konieczne, a wiarygodne wyniki można
uzyskać dopiero po przeprowadzeniu badań in vivo. Zgodę na
wykonanie takich badań musi uzyskać podmiot (uczelnia) w
Krajowej Komisji Etycznej przy Premierze RP. Kolejną zgodę
na takie badania musi też wydać lokalna Komisja Etyczna
(istniejąca przy Akademii Medycznej lub Akademii Rolniczej).

Warunki techniczne niezbędne do wykonywania prac

na zwierzętach są spełnione, jeśli ubiegający się o zgodę
podmiot dysponuje zorganizowaną zwierzętarnią

, w której

Dyrektywa Rady 86/609/EWG dotycząca ochrony zwierząt przed używaniem ich

do celów eksperymentalnych, lub innych celów o charakterze naukowym
(Dz.U.WE nr L 358 z 18.12.1986r. zakazuje prowadzenia doświadczeń na
zwierzętach, jeżeli istnieje inna naukowo uzasadniona metoda, dająca właściwie
wyniki, możliwa do przeprowadzenia, która nie wymaga użycia zwierzęcia.

Ustawa o ochronie zwierząt (Dz.U.02.135.1141) zabrania:

• używania do doświadczeń i testów zwierząt nie pochodzących z hodowli

zwierząt laboratoryjnych,

• używania do doświadczeń zwierząt bezdomnych.

zwierzęta są karmione, leczone i badane. Takie zwierzętarnie
mają tylko wyspecjalizowane jednostki (niektóre Akademie
Medyczne i Rolnicze).

Przykład

Po uzyskaniu wymaganych pozwoleń, zamówienie na

zakup zwierząt eksperymentalnych składa się w wyżej
wymienionych wyspecjalizowanych jednostkach. Zakupione
zwierzęta poddaje się szczepieniu specjalnymi preparatami,
(których oddziaływanie się bada) lub wprowadza do organizmu
zwierzęcia (drogą pokarmową, inhalacyjną, dermalną)
testowane substancje chemiczne. Po upływie, wymaganego
okresu infekcji lub narażenia, (tzw. hotelowania) zwierzęta się
bada lub zabija. Pobiera się też materiał do dalszych badań,
mikrobiologicznych i biochemicznych (taki jak krew, mocz,
wątrobę), który jest analizowany w specjalistycznych
laboratoriach.

Substancje uczulające

Jako substancje (i preparaty) uczulające klasyfikuje się
substancje i preparaty, które w przypadku wchłonięcia do
organizmu drogą oddechową lub przez skórę mogą
wywoływać stan nadwrażliwości, a kolejne narażenie na
substancję spowoduje niekorzystne dla zdrowia człowieka
charakterystyczne skutki. Substancje i preparaty klasyfikuje
się jako uczulające i przypisuje się im symbol literowy „Xn”
oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia przypisuje się zgodnie z
następującymi kryteriami:

R42 Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą

oddechową.
– Jeżeli istnieją dowody, że substancje lub preparaty wywołują
reakcje uczuleniowe w układzie oddechowym lub gdy istnieją
pozytywne wyniki badań doświadczalnych na zwierzętach.
– Jeżeli substancja jest izocyjanianem, chyba że istnieją
doświadczalne dowody, że taka substancja lub zawierający ją
preparat nie indukują nadwrażliwości układu oddechowego.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

szkodliwa/y

Substancje i preparaty klasyfikuje się jako uczulające i

przypisuje się im symbol literowy „Xi” oraz poniżej
przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia przypisuje się zgodnie z

następującymi kryteriami:

R43 Może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą.

– Jeżeli doświadczenie praktyczne wskazuje, że substancja
lub preparat są w stanie wywołać reakcję uczuleniową u
znacznej liczby osób w następstwie kontaktu ze skórą.
– W przypadku pozytywnych wyników badań na zwierzętach.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

drażniąca/y

Substancje rakotwórcze

Jako substancje (i preparaty) rakotwórcze klasyfikuje się
substancje i preparaty, które w przypadku spożywania,
wchłaniania drogą oddechową lub przez skórę mogą być
przyczyną raka lub wzrostu częstości jego występowania.
Substancje rakotwórcze podzielono na trzy kategorie:

Kategoria 1

Substancje o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla czło-
wieka. Są to substancje, dla których istnieją wystarczające
dowody wskazujące na związek przyczynowy pomiędzy
narażeniem człowieka na tę substancję a powstaniem raka.

Kategoria 2

Substancje, które rozpatruje się jako rakotwórcze dla czło-
wieka. Są to substancje, dla których istnieją wystarczające
dowody pozwalające na przyjęcie założenia, że narażenie
człowieka na te substancje może w rezultacie prowadzić do
powstania raka.

Kategoria 3

Substancje o możliwym działaniu rakotwórczym na człowieka.
Są to substancje, co do których dostępne informacje nie
pozwalają na przeprowadzenie zadowalającej oceny. Istnieją
dla nich dowody pochodzące z odpowiednich badań na
zwierzętach, nie wystarczają jednak dla umieszczenia tej
substancji w kategorii 2.

Substancjom należącym do kategorii 1 lub 2 przypisuje się
symbol literowy „T” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia przypisuje się zgodnie z
następującymi kryteriami:

R45 Może powodować raka.

W przypadku substancji, które stwarzają ryzyko rako-

twórczego działania jedynie, gdy dostają się do organizmu na
drodze inhalacyjnej, w szczególności jako pyły, pary lub dymy
(inne drogi narażenia, np. na drodze pokarmowej lub w kon-
takcie ze skórą, nie stwarzają zagrożenia rakotwórczego)
stosuje się następujący zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia:

R49 Może powodować raka w następstwie narażenia drogą

oddechową.

Substancjom należącym do kategorii 3 przypisuje się symbol
literowy „Xn” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

i zwrot:

R40 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie

zdrowia człowieka.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

toksyczna/y

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

szkodliwa/y

Substancje mutagenne

Jako substancje (i preparaty) mutagenne klasyfikuje się sub-
stancje i preparaty, które w przypadku spożywania, wchła-
niania drogą oddechową lub przez skórę mogą być przyczyną
dziedzicznych wad genetycznych lub wzrostu częstości ich
występowania.

Substancje mutagenne podzielono na trzy kategorie:

Kategoria 1

Substancje o udowodnionym działaniu mutagennym dla
człowieka.

Są to substancje, dla których istnieją wystarczające
dowody wskazujące na związek przyczynowy pomiędzy
narażeniem człowieka na tę substancję a dziedzicznymi
uszkodzeniami genetycznymi.

Kategoria 2

Substancje, które należy rozpatrywać jako mutagenne dla
człowieka.

Są to substancje, dla których istnieją wystarczające
dowody pozwalające na przyjęcie założenia, że
narażenie człowieka na te substancje może w rezultacie
prowadzić do uszkodzeń genetycznych, które mogą być
dziedziczone.

Kategoria 3

Substancje o możliwym działaniu mutagennym u człowieka.

Są to substancje, dla których istnieją dowody
pochodzące z odpowiednich badań mutagenności, które
jednak nie wystarczają, aby umieścić te substancje w
kategorii 1 i 2.

Substancjom należącym do kategorii 1 i 2 przypisuje się
symbol literowy „T” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

i następujący zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia:

R46 Może powodować dziedziczne wady genetyczne.

Substancjom należącym do kategorii 3 przypisuje się symbol
literowy „Xn” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

i następujący zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia:

R40 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie

zdrowia człowieka.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

toksyczna/y

Napis ostrzegawczy

Substancja/preparat

szkodliwa/y

Substancje działające szkodliwie na rozrodczość

Jako substancje (i preparaty) działające szkodliwie na rozrod-
czość klasyfikuje się substancje i preparaty, które w przypadku
spożywania, wchłaniania drogą oddechową lub przez skórę
mogą być przyczyną szkodliwych skutków u potomstwa,
innych niż wady genetyczne, lub wzrostu częstości występo-
wania takich skutków oraz zaburzeń funkcji lub możliwości
rozrodczych u człowieka

Substancje działające szkodliwie na rozrodczość podzielono
na 3 kategorie:

Kategoria 1

Substancje o udowodnionym szkodliwym działaniu na funkcje
rozrodcze u człowieka.

Są to substancje, dla których ustalono przyczynowy
związek pomiędzy narażeniem a upośledzeniem funkcji
rozrodczej u człowieka.

Substancje o udowodnionym szkodliwym działaniu na rozwój
płodu.

Są to substancje, dla których ustalono związek przy-
czynowy pomiędzy narażeniem człowieka a zmianami w
rozwoju jego potomstwa.

Kategoria 2

Substancje, które należy rozpatrywać jako działające szko-
dliwie na funkcje rozrodcze u człowieka.

Są to substancje, dla których istnieją wystarczające
dowody pozwalające na przyjęcie założenia, że nara-
żenie człowieka na taką substancję może upośledzać
funkcje rozrodcze.

Kategoria 3

Substancje, które wzbudzają podejrzenie, ze względu na
możliwość szkodliwego działania na funkcje rozrodcze u
człowieka.

Substancjom należącym do kategorii 1 i 2 przypisuje się
symbol literowy „T” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

i następujące zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia:

R60 Może upośledzać płodność.
R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki.

Substancjom należącym do kategorii 3 przypisuje się symbol
literowy „Xn” oraz poniżej przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

i następujące zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia:

R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności.
R63 Możliwe ryzyko szkodliwego działania na dziecko w łonie

matki.

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

toksyczna/y

Napis ostrzegawczy

substancja/preparat

szkodliwa/y

Substancje niebezpieczne dla środowiska

Do substancji (preparatów) niebezpiecznych sklasyfikowanych
na podstawie analizy skutków działania na środowisko należą:

•

substancje (i preparaty) niebezpieczne dla
środowiska wodnego,

•

substancje (i preparaty) niebezpieczne dla biosyste-
mów innych niż wodne.

Podstawowym celem klasyfikacji substancji i prepa-

ratów niebezpiecznych dla środowiska jest ostrzeżenie ich
użytkowników przed zagrożeniami, jakie stwarzają dla eko-
systemów. Przedstawione kryteria odnoszą się do ekosys-
temów wodnych; przyjmuje się jednak, że niektóre substancje i
preparaty mogą oddziaływać jednocześnie lub alternatywnie
na inne ekosystemy, złożone z rozmaitych organizmów, od
mikroflory i mikrofauny gleby do naczelnych.

Jako substancje (i preparaty) niebezpieczne dla

środowiska klasyfikuje się substancje i preparaty, które po
przedostaniu się do środowiska stwarzają lub mogą stwarzać
natychmiastowe lub opóźnione zagrożenie dla jednego lub
większej liczby składników środowiska. Uwzględniając
aktualny stan wiedzy, klasyfikację substancji i preparatów
przeprowadza się na podstawie ich działania ostrego lub
przewlekłego w ekosystemie wodnym lub ich działania ostrego
lub przewlekłego w innych ekosystemach. Substancje i
preparaty klasyfikuje się jako niebezpieczne dla środowiska i
przypisuje się im symbol literowy „N” oraz poniżej
przedstawiony piktogram.

Symbol znak ostrzegawczy

oraz zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia, zgodnie z

Napis ostrzegawczy

Substancja/preparat

niebezpieczna/y

dla środowiska

następującymi kryteriami:

R50 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.
R53 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany

w środowisku wodnym.

R50 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.
R51 Działa toksycznie na organizmy wodne.
R53 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany

w środowisku wodnym.

R52 Działa szkodliwie na organizmy wodne.
R53 Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany

w środowisku wodnym.

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych

Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych to bazy da-
nych zawierające informacje o niebezpiecznych własnościach
substancji chemicznych, o rodzaju i rozmiarach stwarzanych
przez nie zagrożeniach, a także o sposobie postępowania w
przypadku awarii, zatrucia, pożaru czy unieszkodliwienia
(neutralizacji) negatywnego wpływu na środowisko naturalne.

Niebezpieczne substancje chemiczne stanowią

potencjalne źródło zagrożeń w środowisku życia i pracy
człowieka. Obowiązek przeciwdziałania ujawnieniu się
zagrożeń, które wnoszą używane substancje chemiczne,
obowiązek posiadania opracowanej metody postępowania z
niebezpiecznymi substancjami chemicznymi w przypadku
awarii i obowiązek usuwania jej skutków (neutralizacji skażeń),
zostanie wypełniony, jeśli w pracy z substancjami chemicz-
nymi będą przestrzegane zasady bezpieczeństwa (wyma-
gania) określone w kartach charakterystyki substancji niebez-
piecznych. Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych
są bardzo ważnym elementem profilaktyki technicznej i
medycznej w środowisku pracy człowieka.

Informacje zawarte w kartach charakterystyk substancji

niebezpiecznych są przeznaczone dla użytkowników
prowadzących działalność zawodową w celu umożliwienia im
podjęcia w miejscu pracy środków niezbędnych do zapewnie-
nia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i środo-
wiska. Poza pracodawcami, użytkownikami i przewoźnikami
niebezpiecznych materiałów chemicznych, zgromadzone dane
są wykorzystywane przez:

• Służby sanitarno-epidemiologiczne,

• Państwową Inspekcję Pracy, Państwową Inspekcję

Ochrony Środowiska,

• Straż Graniczną, Straż Pożarną.

Zgodnie z Art. 5 ustawy o substancjach i preparatach

chemicznych osoba wprowadzająca do obrotu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej substancję niebezpieczną jest
obowiązana do bezpłatnego udostępniania ich odbiorcy karty
charakterystyki takiej substancji najpóźniej w dniu pierwszej
dostawy.

W praktyce zawodowej zapis ten jest wypełniany przez

firmy (POCH, Aldrich, Fluka, Sigma, Merck) sprzedające na
rynku RP chemikalia (odczynniki chemiczne) w ten sposób, że
na żądanie odbiorcy karty charakterystyk substancji niebez-
piecznych są bezpłatnie udostępniane. Mimo precyzyjnych
zapisów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w
sprawie kart charakterystyk substancji niebezpiecznych
dotyczących wzoru według, którego takie karty mają być
tworzone istnieją w nich pewne rozbieżności wynikające z
różnych kryteriów klasyfikacji np. te same substancje
chemiczne sklasyfikowane są przez jednych producentów jako
bardzo toksyczne a przez innych jako toksyczne. Z tego
powodu warto porównać informacje zawarte w kartach
charakterystyki sporządzonych przez różnych producentów dla
tej samej niebezpiecznej substancji chemicznej.

W 1989 r. Międzynarodowa Organizacja Pracy

uchwaliła rezolucję dotyczącą harmonizacji systemów
klasyfikacji i znakowania, dla stosowanych w pracy,
niebezpiecznych substancji chemicznych. Od 1991 r. w
ramach Międzynarodowego Programu Bezpieczeństwa
Chemicznego (International Programme on Chemical Safety –
IPCS dostępnego na stronie internetowej: www.inchem.org),
trwają prace nad przyjęciem globalnego systemu klasyfikacji
substancji niebezpiecznych. We współpracy Międzynarodowej
Organizacji Pracy i Komisji Europejskiej opracowane zostały
Międzynarodowe Karty Bezpieczeństwa Chemicznego
(International Chemical Safety Cards).

Karty charakterystyk wydane przez Mercka według

dyrektywy UE 91/155/EEC są umieszczone na CD w The
Merck Chemical Database ver. 2002’1 Polska. W mer-
ckowskich kartach charakterystyk, dostępnych w Internecie
pod adresem: (http://www.merck.com.pl/chemdat/chemDAT-

index.htm) w ok. 20 wersjach narodowych, uwzględniono też
specyficzne przepisy każdego kraju.

Karty charakterystyk dla sprzedawanych w Polsce od-

czynników chemicznych sporządzone zostały też przez POCh
(Polskie Odczynniki Chemiczne). Na stronie internetowej
www.poch.com.pl, znajduje się zbiór nowych kart charaktery-
styk substancji niebezpiecznych opracowany zgodnie z Roz-
porządzeniami Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r w spra-
wie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu
niebezpiecznego (Dz.U.02.140.1171) oraz z 11 lipca 2002 r w
sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i prepara-
tów chemicznych (Dz.U.02.140.1172).

Informacje o odpowiednikach kart charakterystyki sub-

stancji niebezpiecznych (MSDS) opracowanych przez konsor-
cium Sigma-Aldrich dostępne są w trybie on line (lub na CD
ROM) na stronie internetowej: www.sigmaaldrich.com. Mate-
rial Safety Data Sheets (MSDS) zostały przygotowane dla po-
nad 90 000 chemikaliów Sigma, Aldrich, Fluka, Supelco i Rie-
del-de Haën. MSDS są dostępne w 32 wersjach językowych.
Karty charakterystyki przetłumaczone na język polski są do-
stępne na stronie internetowej: www.sigmaaldrich.com/new.
Znajdująca się pod adresem: www.ilpi.com/msds/index.html
strona zatytułowana „Where to Find Material Safety Data
Sheets on the Internet” pozwala znaleźć pełną odpowiedź na
pytanie „Gdzie w Internecie można znaleźć informacje o
Material Safety Data Sheets (MSDS)?”.

Z istniejących na rynku opracowań komercyjnych tj.

odpłatnie udostępnianych zbiorów kart charakterystyk (na CD-
ROM) wraz z częścią opisową i tekstami aktów prawnych
dotyczących produkcji, dystrybucji i stosowania substancji
niebezpiecznych na uwagę zasługują opracowania przygo-
towane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy

(CIOP) i

Wydawnictwo Informacji Zawodowej Alfa-Weka z przetłuma-
czoną publikacją Urlicha Welzbachera pt. „Neue Dadenblatter
fur gefahrliche Arbeitsstoffe nach der Gefahrstoffverordnung„

Mniej wiarygodne wydają się być karty charakterystyk tworzone przez inne

podmioty.

(o polskim tytule „Niebezpieczne substancje – praktyczny
poradnik„). Wymieniony poradnik zawiera „Arkusze danych” tj.
niemieckie odpowiedniki kart charakterystyk w polskim tłuma-
czeniu przygotowane w formie bazy danych na CD-ROM.
Równorzędne pod względem wiarygodności podawanych
informacji, są przygotowane w Centralnym Instytucie Ochrony
Pracy karty charakterystyk. Wydawane w Polsce przez Cen-
tralny Instytut Ochrony Pracy karty charakterystyk substancji
niebezpiecznych spełniają wymagania ONZ i Unii Europej-
skiej. Podlegają one okresowej weryfikacji tj. tworzy się
kolejne karty a już istniejące weryfikuje i aktualizuje.

Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych

powinny zawierać informacje sprawdzone

w praktycznym działaniu

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r.

w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i
preparatu niebezpiecznego (Dz.U.02.140.1171) ustala wzór
karty charakterystyki substancji niebezpiecznej (i preparatu
niebezpiecznego) oraz sposób jej sporządzania i aktualizowa-
nia. Minister Zdrowia w omawianym rozporządzeniu określa
przypadki kiedy dostarczanie kart charakterystyki nie jest
obowiązkowe. Karta charakterystyki dostarczana jest w formie
pisemnej lub w formie przekazu elektronicznego albo na ele-
ktronicznych nośnikach danych, jeżeli odbiorca ma odpowied-
nie środki do jej przyjęcia w takiej postaci. Karty charak-
terystyki są opracowywane przez osoby, które posiadają
odpowiednie kwalifikacje. Producent i dostawca niebezpiecz-
nej substancji chemicznej ma nie tylko obowiązek posiadania
karty charakterystyki tej substancji, ale ma też obowiązek
nieodpłatnego udostępnienia jej odbiorcy i użytkownikowi.
Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej powinny za-
wierać informacje przygotowane według podanego schematu:

1. Identyfikację substancji chemicznej
2. Skład i informacja o składnikach
3. Identyfikację zagrożeń
4. Pierwszą pomoc
5. Postępowanie w przypadku pożaru
6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do

środowiska

7. Postępowanie z substancją/preparatem i jego/jej magazy-

nowanie

8. Kontrolę narażenia i środki ochrony indywidualnej
9. Właściwości fizykochemiczne
10.Stabilność i reaktywność
11.Informacje toksykologiczne
12.Informacje ekologiczne
13.Postępowanie z odpadami
14.Informacje o transporcie
15.Informacje dotyczące przepisów prawnych
16.Inne informacje.

Każda część 16 punktowego schematu powinna zawierać

następujące, dokładnie sprecyzowane informacje:

1. Identyfikacja substancji chemicznej

Obejmuje nazwę, wzór sumaryczny, numery; numer
CAS – (Chemical Abstracts Service Registry Number),
numer RTECS – (Registry of Toxic Effects of Chemical
Substances), numer ONZ i numer EWG – można też
podać numer BRN (Beilstein Registry Number

∗

)

2. Skład i informacja o składnikach

Informacje o składnikach podaje się w sposób
umożliwiający odbiorcy łatwe określenie zagrożeń
stwarzanych przez składniki preparatu.

∗

uwaga autora

3. Identyfikacja

zagrożeń

Podając klasyfikację

substancji chemicznej (preparatu)

wskazuje się zagrożenie dla zdrowia człowieka lub dla
środowiska stwarzane przez tę substancję (preparat) a
wynikające z jej właściwości fizykochemicznych. Opisuje
się najważniejsze skutki i objawy szkodliwego działania
na zdrowie człowieka lub na środowisko spowodowane
niewłaściwym stosowaniem substancji chemicznej
(preparatu).

4. Pierwsza

pomoc

Informacje o pierwszej pomocy muszą być zwięzłe i
zrozumiałe dla poszkodowanego, osób postronnych i
osób udzielających pierwszej pomocy. W przypadku
(szcze-gólnie niebezpiecznych substancji chemicznych)
należy zamieścić informację o tym, że w pobliżu
stanowiska pracy muszą być dostępne środki
umożliwiające podjęcie bezzwłocznego określonego
postępowania leczniczego.

5. Postępowanie w przypadku pożaru

Należy podać podstawowe informacje o użyciu
właściwych środków gaśniczych dotyczące zwalczania
pożaru wywołanego przez daną substancję oraz
informacje o środkach gaśniczych jakich nie wolno
stosować ze względów bezpieczeństwa. Określić
zagrożenia wynikające z właściwości samej substancji,
jej produktów spalania i powstających gazów. Podać
środki ochrony indywidualnej dla strażaków.

6. Postępowanie w przypadku niezamierzone-

go uwolnienia do środowiska

W zależności od właściwości substancji (preparatu)
podaje się informacje dotyczące indywidualnych
środków ostrożności, środków ostrożności w zakresie

Patrz do omówionego Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i

sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U.02.140.1172).

ochrony środowiska i metod oczyszczania (użycia
materiału sorpcyjnego).

7. Postępowanie z substancją/preparatem i

jej/jego magazynowanie

Określa się środki gwarantujące bezpieczne obchodze-
nie się z substancją (preparatem) oraz warunki bez-
piecznego magazynowania (np. podaje się dopusz-
czalne ilości danej substancji, które mogą być przecho-
wywane w określonych warunkach).

8. Kontrola narażenia i środki ochrony

indywidualnej

Kontrola narażenia (w rozumieniu karty charakterystyki)
oznacza pełny zakres środków ostrożności, które
podejmuje się w czasie stosowania substancji (prepa-
ratu), aby zminimalizować narażenie pracowników
(zalecane procedury monitoringu, NDS – najwyższe
dopuszczalne stężenie, DSB – dopuszczalne stężenie
substancji toksycznych lub ich metabolitów w materiale
biologicznym, środki ochrony zbiorowej i indywidualnej).

9. Właściwości fizykochemiczne

Podaje się informacje dotyczące postaci, zapachu,
stałych fizykochemicznych, pH, palności, własności
wybuchowych i utleniających.

10. Stabilność i reaktywność

Określa się stabilność substancji (preparatu) oraz
możliwość wystąpienia niebezpiecznych reakcji (warunki
i materiały, których należy unikać oraz powstające
niebezpieczne produkty rozkładu).

11. Informacje toksykologiczne

Podaje się zwięzły i wszechstronny opis wszelkich
skutków toksycznego działania substancji (preparatu).

12. Informacje ekologiczne

Określa się wpływ substancji (preparatu) na środowisko i
jego zachowanie. Podaje się informacje dotyczące losów
substancji i jej produktów rozkładu w powietrzu, wodzie i
glebie.

13. Postępowanie z odpadami

Wskazuje się odpowiednie metody usuwania substancji
(preparatu) i opakowań po tych substancjach (prepa-
ratach). Wskazuje się przepisy dotyczące postępowania
z odpadami.

14. Informacje o transporcie

Podaje się wszystkie środki ostrożności, o których użyt-
kownik musi wiedzieć lub których musi przestrzegać
podczas transportu lub przemieszczania substancji
(preparatu).

15. Informacje dotyczące przepisów prawnych.

W tym punkcie wymienia się przepisy prawne dotyczące
ochrony zdrowia człowieka lub środowiska. Podaje się
też informacje dotyczące oznakowania opakowań.

16. Inne informacje

Podaje się inne informacje istotne dla zapewnienia
bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i
ochrony środowiska

Przykłady kart charakterystyk substancji

niebezpiecznych zamieszczono na końcu książki.

Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów

Chemicznych

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych

powołuje Urząd Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów
Chemicznych. Szczegółowe zadania i uprawnienia Inspektora
do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych, zwanego
dalej "Inspektorem", określa statut

. Do zadań Inspektora

należy:

1. Udostępnianie danych dotyczących niebezpiecznych sub-

stancji i niebezpiecznych preparatów służbom medycznym
i ratowniczym.

2. Wymiana informacji na temat substancji nowych z Komisją

Europejską i właściwymi organami państw. Przekazywanie
Komisji Europejskiej wyników oceny ryzyka nowej
substancji chemicznej zgłoszonej do Inspektora oraz
opiniowanie udostępnionych przez Komisję Europejską
wyników oceny ryzyka nowych substancji chemicznych,
zgłoszonych właściwym organom państw.

3. Współpraca z organizacjami międzynarodowymi ds.

substancji i preparatów chemicznych (współpraca z
Międzyrządowym Forum Bezpieczeństwa Chemicznego,
Międzynarodowym Programem Bezpieczeństwa Chemicz-
nego, Międzynarodowym Rejestrem Potencjalnie Toksycz-
nych Substancji Chemicznych, z Programem Ochrony
Środowiska Narodów Zjednoczonych oraz z Organizacją
Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).

Inspektor współpracuje:

1. Z Instytutem Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego

Nofera w Łodzi i innymi jednostkami wyznaczonymi przez
ministra właściwego do spraw zdrowia – w zakresie oceny
ryzyka dla zdrowia człowieka,

2. Z jednostką lub jednostkami badawczo-rozwojowymi

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 października 2001 r. w sprawie nadania

statutu Biuru do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych (Dz.U.01.121.1308).

wyznaczonymi przez ministra właściwego do spraw
środowiska – w zakresie oceny ryzyka dla środowiska,

3. Z jednostką lub jednostkami badawczo-rozwojowymi

wyznaczonymi przez ministra właściwego do spraw
gospodarki – w zakresie oceny zagrożeń spowodowanych
właściwościami fizykochemicznymi substancji
chemicznych,

4. Z jednostką lub jednostkami badawczo-rozwojowymi

wyznaczonymi przez ministra właściwego do spraw pracy
– w zakresie bezpieczeństwa pracowników stosujących
substancję chemiczną.

Substancje chemiczne używane w domu

Substancje chemiczne używane w gospodarstwie

domowym też stwarzają zagrożenie dla używających je osób
(i dzieci),

często nieświadomych grożących im

niebezpieczeństw. Aby uprzedzić ludzi o niebezpieczeństwie i
przeciwdziałać zdarzającym się wypadkom nałożono, na
producentów substancji chemicznych, obowiązek
umieszczania na opakowaniu odpowiednich zabezpieczeń i
ostrzeżeń. W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca
2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów,
których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia
utrudniające otwarcie przez dzieci i w wyczuwalne dotykiem
ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz.U.02.140.1174)
zawartych jest szereg zapisów obejmujących takim
obowiązkiem kilka kategorii niebezpiecznych substancji
chemicznych. Dla wymienionych niżej substancji chemicznych
wprowadzono obowiązek oznakowania opakowań w
wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie i w zamknięcia utrudniające
otwarcie przez dzieci.

Opakowania substancji lub preparatów oznakowanych

jako bardzo toksyczne, toksyczne lub żrące, oferowanych w
sprzedaży detalicznej dla konsumentów, zaopatruje się,
niezależnie od pojemności opakowania, w zamknięcie

utrudniające otwarcie przez dzieci i w wyczuwalne dotykiem
ostrzeżenie o niebezpieczeństwie. Opakowania substancji lub
preparatów oznakowanych jako szkodliwe, skrajnie łatwo
palne lub wysoce łatwo palne, oferowanych w sprzedaży
detalicznej dla konsumentów, zaopatruje się, niezależnie od
pojemności opakowania, w wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie
o niebezpieczeństwie. Opakowania substancji lub preparatów
zawierających, co najmniej 3% metanolu lub, co najmniej 1%
dichlorometanu, oferowanych w sprzedaży detalicznej dla
konsumentów, zaopatruje się, niezależnie od pojemności
opakowania, w zamknięcie utrudniające otwarcie przez dzieci.

Opakowania substancji lub preparatów, które

zaklasyfikowano jako szkodliwe z przypisanym zwrotem R65
"Działa szkodliwie; może powodować uszkodzenie płuc w
przypadku połknięcia", z wyjątkiem substancji lub preparatów
wprowadzanych do obrotu w pojemnikach aerozolowych lub w
pojemnikach wyposażonych w szczelne urządzenia do
wytwarzania aerozolu, zaopatruje się, niezależnie od
pojemności opakowania, w zamknięcie utrudniające otwarcie
przez dzieci.

Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

Celem uchwalenia ustawy o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych

(Dz.U.01.63.638) było zminimalizowanie

negatywnego wpływu opakowań i odpadów opakowaniowych
na środowisko. Dla zapewnienia ochrony życia i zdrowia ludzi
określono w ustawie wymagania, jakie powinny spełniać
opakowania oraz ustalono zasady postępowania z nimi.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
dostosowuje w tym zakresie polskie prawo do prawa Unii
Europejskiej

. Zapisy tej ustawy rozwiązały też stały problem

wielu użytkowników substancji chemicznych, którym było
zagospodarowanie opakowań. Na producentów, sprzedawców
i użytkowników substancji chemicznych nałożono szereg
obowiązków dotyczących właściwego postępowania z
opakowaniami po substancjach chemicznych zaliczanych do
różnych kategorii substancji niebezpiecznych.

Producent i importer substancji chemicznych bardzo

toksycznych, toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub
niebezpiecznych dla środowiska, są obowiązani ustalić
wysokość kaucji na opakowania jednostkowe tych substancji,
nie niższą od 10% i nie wyższą od 30% ceny substancji
chemicznej zawartej w takim opakowaniu. Producent i
importer substancji chemicznych, są obowiązani odebrać na
własny koszt od sprzedawcy opakowania wielokrotnego
użytku i odpady opakowaniowe po tych substancjach.

Do ustawy wydane zostały następujące akty wykonawcze:

• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie raportów

wojewódzkich dotyczących gospodarki opakowaniami (Dz.U.02.122.1054).

• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wzorów

formularzy służących do składania rocznych sprawozdań o masie wytworzonych,
przywiezionych z zagranicy oraz wywiezionych za granicę opakowań
(Dz.U.02.122.1053).

Zgodnie z Dyrektywą Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/EC w sprawie

opakowań i odpadów opakowaniowych (OJ L. 365, 31.12.94), która dotyczy
opakowań i odpadów z opakowań przemysłowych i handlowych (bez względu na
użyte materiały).

Postępowanie z opakowaniami po chemikaliach

Sprzedawca substancji chemicznych, jest obowiązany

pobrać kaucję za opakowania jednostkowe tych substancji w
wysokości ustalonej przez ich producenta lub importera.
Sprzedawca, jest obowiązany przyjmować od użytkowników
opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po
substancjach, w celu ich przekazania producentowi lub
importerowi. Przyjmując opakowania wielokrotnego użytku i
odpady opakowaniowe po tych substancjach, sprzedawca jest
obowiązany zwrócić pobraną kaucję. Użytkownik substancji
chemicznych, jest obowiązany zwrócić sprzedawcy
opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po
tych substancjach.

Przepisy karne

Kto, produkując, importując lub wprowadzając do obrotu

opakowania lub produkty w opakowaniach nie znakuje
opakowań zgodnie z wymogami, podlega karze grzywny.

Kto, produkując lub importując substancje chemiczne

bardzo toksyczne, toksyczne, rakotwórcze, mutagenne lub
niebezpieczne dla środowiska nie ustala wysokości kaucji na
opakowanie tej substancji lub ustala ją w wysokości
niezgodnej z przepisami, lub nie odbiera na własny koszt
opakowań po tych substancjach, podlega karze grzywny.

Kto, sprzedając substancje chemiczne bardzo

toksyczne, toksyczne, rakotwórcze, mutagenne lub
niebezpieczne dla środowiska: nie pobiera od użytkownika
substancji kaucji albo pobiera w wysokości niezgodnej z
przepisami, lub nie zwraca użytkownikowi substancji kaucji,
lub nie przyjmuje od użytkownika opakowania wielokrotnego
użytku i odpadów opakowaniowych po tej substancji, podlega
karze grzywny.
Kto,

będąc użytkownikiem substancji chemicznej bardzo

toksycznej, toksycznej, rakotwórczej, mutagennej lub niebez-
piecznej dla środowiska, nie zwraca sprzedawcy opakowania
wielokrotnego użytku i odpadów opakowaniowych po tej
substancji, podlega karze grzywny.

Ustawa o odpadach

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach

(Dz.U.01.62.628) określa zasady postępowania z odpadami w
sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz
ochronę środowiska.

Ustawa określa:

1. pojęcie odpadów,
2. zasady gospodarowania odpadami,
3. plany gospodarki odpadami,
4. obowiązki posiadaczy odpadów,
5. szczególne zasady gospodarowania niektórymi rodzajami

odpadów,

6. termiczne przekształcanie odpadów,
7. składowanie i magazynowanie odpadów,
8. międzynarodowy obrót odpadami,
9. kary za nieprzestrzeganie przepisów ustawy.

Załączniki do ustawy zawierają:

1. kategorie odpadów,
2. kategorie i rodzaje odpadów niebezpiecznych,
3. składniki odpadów, które kwalifikują je jako odpady

niebezpieczne,

4. właściwości odpadów, które powodują, że odpady

są niebezpieczne,

5. procesy odzysku,
6. procesy unieszkodliwiania odpadów.

Definicja odpadów

Odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący
do jednej z kategorii określonych w załączniku do ustawy,
których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do
ich pozbycia się jest obowiązany.
W Unii Europejskiej odpadami niebezpiecznymi są odpady

które:

• wymienione zostały w wykazie opracowanym przez

Komisję Europejską oraz

• wszelkie inne, co do których państwo członkowskie

uważa, że wykazują którąkolwiek z cech określonych w
dyrektywie jako niebezpieczne.

Klasyfikacja odpadów. Katalog odpadów

Podobnie kryteria klasyfikacji odpadów niebezpiecz-

nych, jak w przytoczonej dyrektywie 91/689/EWG, przyjęte
zostały w ustawie o odpadach. Wydane do ustawy o odpadach
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001
r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.01.112.1206) zawiera
sposób klasyfikowania odpadów i katalog odpadów wraz z
listą odpadów niebezpiecznych.

Zgodnie z rozporządzeniem odpady klasyfikuje się

według źródła powstawania w grupach 01 do 20 i przypisuje
im odpowiedni kod sześciocyfrowy określający rodzaj odpadu.
Katalog odpadów określa grupy, podgrupy i rodzaje odpadów
oraz ich kody wraz z listą odpadów niebezpiecznych.

Reguły gospodarowania odpadami niebezpiecznymi w UE zawarte są w

dyrektywie Rady 91/689/EWG z dn. 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów
niebezpiecznych.

Wybrany fragment katalogu odpadów

wraz z listą odpadów niebezpiecznych

Kod

Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i
stosowania produktów przemysłu chemii
nieorganicznej

06 01

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i
stosowania kwasów nieorganicznych

06 01 01* Kwas siarkowy i siarkawy
06 01 02* Kwas chlorowodorowy
06 01 03* Kwas fluorowodorowy
06 01 04* Kwas fosforowy i fosforawy
06 01 05* Kwas azotowy i azotawy
06 01 06* Inne kwasy
06 01 99

Inne niewymienione odpady

06 02

Odpady z produkcji, przygotowania,
obrotu i stosowania wodorotlenków

06 02 01* Wodorotlenek wapniowy
06 02 03* Wodorotlenek amonowy
06 02 04* Wodorotlenek sodowy i potasowy
06 02 05

Inne wodorotlenki

06 02 99

Inne niewymienione odpady

06 03

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu
i stosowania soli i ich roztworów oraz tlenków metali

06 03 11* Sole i roztwory zawierające cyjanki
06 03 13* Sole i roztwory zawierające metale ciężkie
06 03 14

Sole i roztwory inne niż wymienione w 06 03 11 i 06
03 13

06 03 99

Inne niewymienione odpady

06 04

Odpady zawierające metale inne niż wymienione w 06
03

06 04 03* Odpady zawierające arsen

Kod

Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów

06 04 04* Odpady zawierające rtęć
06 04 05

Odpady zawierające inne metale ciężkie

06 04 99

Inne niewymienione odpady

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i
stosowania produktów przemysłu chemii organicznej

07 01

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i
stosowania podstawowych produktów przemysłu
chemii organicznej

07 01 01* Wody popłuczne i ługi macierzyste
07 01 03* Rozpuszczalniki chlorowcoorganiczne, roztwory

z przemywania i ciecze macierzyste

07 01 04* Inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory

z przemywania i ciecze macierzyste

07 01 07* Pozostałości podestylacyjne i poreakcyjne

zawierające związki chlorowców

07 01 08* Inne pozostałości podestylacyjne i poreakcyjne
07 01 09* Zużyte sorbenty i osady pofiltracyjne zawierające

związki chlorowców

07 01 11* Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków

zawierające substancje niebezpieczne

07 02

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu
i stosowania tworzyw sztucznych oraz kauczuków
i włókien syntetycznych

07 02 01* Wody popłuczne i ługi macierzyste
07 02 03* Rozpuszczalniki chlorowcoorganiczne, roztwory

z przemywania i ciecze macierzyste

07 02 07* Pozostałości podestylacyjne i poreakcyjne

zawierające związki chlorowców

07 02 08* Inne pozostałości podestylacyjne i poreakcyjne
07 02 13

Odpady z tworzyw sztucznych

99 – odpady nieujęte w innych grupach
* – oznakowanie odpadów niebezpiecznych

Wykaz rozporządzeń wydanych do ustawy
o substancjach i preparatach chemicznych

(Dz.U.01.11.84).

Stan prawny z 1 stycznia 2006 r.

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 4 października 2001 r.

w sprawie nadania statutu Biuru do Spraw Substancji i
Preparatów Chemicznych (Dz.U.01.121.1308)

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu

substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i
oznakowaniem (Dz.U.05.201.1674)

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie karty charak-

terystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebez-
piecznego (Dz.U.02.140.1171); zmiana (Dz.U.05.2.8)

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i

sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych

(Dz.U.03.171.1666); zmiana (Dz.U.04.243.2440)

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie oznakowania

opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów nie-
bezpiecznych

(Dz.U.03.173.1679);

zmiana

(

Dz.U.04.260.

2595)

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie substancji

niebezpiecznych i preparatów, których opakowania należy
zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez
dzieci i w wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpie-
czeństwie (Dz.U.04.128.1348)

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14 sierpnia 2002 r. w

sprawie obowiązku dostarczania karty charakterystyki
niektórych preparatów niezaklasyfikowanych jako niebez-
pieczne (Dz.U.02.142.1194)

8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 17 stycznia 2003 r. w

sprawie informacji o preparatach niebezpiecznych, dla
których nie jest wymagane dostarczenie karty charaktery-
styki (Dz.U.03.19.170)

9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2003 r. w

sprawie szczegółowych danych, które producent lub
importer przedstawia Inspektorowi do Spraw Substancji i
Preparatów Chemicznych w przypadku wprowadzenia do
obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niektórych
substancji nowych

(

Dz.U.03.50.436)

10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2003 r. w

sprawie szczegółowych danych wymaganych w dokumen-
tacji przedstawianej przez zgłaszającego substancję
nową, niezbędnych do oceny ryzyka stwarzanego przez
taką substancję dla zdrowia człowieka i środowiska

(

Dz.U.03.50.437)

11.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2003 r. w
sprawie określenia progów wielkości obrotu substancjami
nowymi oraz zakresu i rodzaju badań wymaganych po
przekroczeniu tych progów

(Dz.U.03.50.438)

12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu

dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla
środowiska stwarzanego przez substancje nowe
(Dz.U.03.52.467)

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14 marca 2003 r w

sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz
pojemników i zbiorników służących do przechowywania
lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty
niebezpieczne (Dz.U.03.61.552)

14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 5 lipca 2004 r w sprawie ograniczeń,
zakazów i warunków obrotu lub stosowania substancji
niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz
zawierających je produktów (Dz.U.04.168.1762); zmiana
(Dz.U.05.39.372)

15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 kwietnia 2003 r. w

sprawie wysokości i sposobu wnoszenia opłat z tytułu
zgłoszenia substancji nowej i przedstawienia wyników
dodatkowych badań (Dz.U.03.116.1102)

16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 4 czerwca 2003 r. w

sprawie kryteriów, które powinny spełniać jednostki
organizacyjne wykonujące badania substancji i prepa-
ratów chemicznych, oraz kontroli spełnienia tych kryteriów
(Dz.U.03.116.1103); zmiana (Dz.U.05.4.31)

17. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z 28 marca 2003 r w

sprawie listy substancji nowych zamieszczonych w Euro-
pejskim Wykazie Notyfikowanych Substancji Chemicznych
(Dz.Urz.MZ.03.3.34)

18. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z 13 stycznia 2003 r. w

sprawie listy substancji chemicznych występujących w
produkcji lub obrocie (Dz.Urz.MZ.03.1.1)

19. Zarządzenie Ministra Zdrowia z 12 sierpnia 2003 r w

sprawie nadania statutu Biuru do Spraw Substancji i
Preparatów Chemicznych (Dz.Urz.MZ z 12 września 2003
r. nr 9 poz. 79)

20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 stycznia 2004 r. w

sprawie substancji chemicznych występujących w
produkcji lub w obrocie, podlegających zgłoszeniu
(Dz.U.04. 12.111)

21. Zarządzenie nr 11/2003 Inspektora do Spraw Substancji i

Preparatów Chemicznych z 24 listopada 2003 r. w
sprawie ustalenia regulaminu kontroli i weryfikacji
zgodności z zasadami Dobrej Praktyki Laboratoryjnej;
dostępne pod adresem http://www.chemikalia.mz.gov.pl

Przykłady kart charakterystyki substancji

niebezpiecznych

Międzynarodowe Karty Bezpieczeństwa Chemicznego

dostępne są na stronie internetowej Międzynarodowej
Organizacji Pracy pod adresem:

http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/
products/icsc/dtasht/

Przykład Międzynarodowej Karty Bezpieczeństwa
Chemicznego (International Chemical Safety Cards – ICSC)
przedstawiono na stronach 85 i 86. Natomiast w dalszej części
książki umieszczono, zgodnie z podaną kolejnością, inne
przykłady kart charakterystyki substancji niebezpiecznych
sporządzone przez Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) i
Konsorcjum Sigma-Aldrich.

ul. Czerniakowska 16
00-701 Warszawa
tel. 623 32 63, fax 623 36 93

HYDRAZYNA N

0099

Producent, importer lub dystrybutor (nazwa lub imię i nazwisko,
adres i numer telefonu)

Data sporządzenia/data aktualizacji

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa i synonimy:
polskie:

hydrazyna, dwuamina

angielskie:

hydrazine, diamine

niemieckie:

Hydrazin, Diamid

francuskie:

hydrazine, diamine

rosyjskie:

гидразин, диамид

Nazwa wg IUPAC:

hydrazine

Wzór chemiczny:

NNH

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH
Hydrazyna – substancja podstawowa, roztwory
Klasyfikacja substancji: T, C, Rakotw. Kat. 2, N; R: 45-10-
23/24/25-34-43-50-53
Numer CAS:

302-01-2

Numer UN (ONZ):

2029 – hydrazyna bezwodna

2030 – wodzian hydrazyny lub roztwory
wodne o stężeniu 37 ÷ 64%

3293 – roztwory wodne o stężeniu
poniżej 37%

Numer RTECS:

MU7175000 – hydrazyna

MV8050000 – roztwór hydrazyny o
stężeniu 35%

Numer indeksowy:

007-008-00-3

Numer WE (EINECS):

206-114-9

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja łatwo palna, toksyczna, rakotwórcza, żrąca lub

drażniąca (w zależności od stężenia), niebezpieczna dla środowiska.
Może powodować raka. Również działa toksycznie przez drogi odde-
chowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. Powoduje oparzenia.
Może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą. Działa bardzo
toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo
utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym.

4. PIERWSZA POMOC
Niezbędne leki: tlen, deksametazon do inhalacji, hydrokortyzon,
furosemid, relanium w amp. 10 mg; pyralgina do podawania
pozajelitowego (w amp.).
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: tlenoterapia i postępowanie objawowe.

ZATRUCIE INHALACYJNE
Przytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
W zależności od stanu poszkodowanego wyprowadzić go lub wynieść z
miejsca narażenia. Zapewnić spokój w pozycji siedzącej. Chronić przed
utratą ciepła. W razie duszności podawać tlen, najlepiej przez maskę.
Wezwać lekarza.

Pomoc lekarska
Kontynuować podawanie tlenu. Kontrolować układ oddechowy:
krwioplucie i objawy oskrzelowe wskazujące na toksyczne uszkodzenie
oskrzeli i oskrzelików uzasadniają podanie inhalacyjnie
deksametazonu.
W każdym przypadku zatrucia inhalacyjnego transport do szpitala
karetką reanimacyjną ze względu na ryzyko wystąpienia obrzęku płuc
po okresie utajenia objawów.

Nieprzytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Wynieść poszkodowanego z miejsca narażenia. Ułożyć w pozycji
bocznej ustalonej. Usunąć z jamy ustnej ruchome protezy i inne ciała
obce. Odessać przez cewnik strzykawką wydzielinę z nosa i jamy
ustnej. Jeżeli nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie metodą
usta-usta albo za pomocą aparatu typu AMBU. Założyć stałą drogę
dożylną (pielęgniarka). Pilnie wezwać lekarza.

Pomoc lekarska
W przypadku zaburzeń oddychania zaintubować, zastosować
sztuczne oddychanie za pomocą aparatu typu AMBU z podawaniem
tlenu. Kontrolować akcję serca (EKG). Objawy rozpoczynającego się
obrzęku płuc uzasadniają założenie stałej drogi, podanie dożylne
hydrokortyzonu i furosemidu.

SKAŻENIE SKÓRY
Pierwsza pomoc przedlekarska
Zdjąć odzież, myć skórę dużą ilością bieżącej letniej wody. Nie
stosować środków zobojętniających. Założyć jałowy opatrunek na
ewentualne oparzenia. Wezwać lekarza.

Pomoc lekarska
Transport do szpitala karetką PR – z zapewnieniem pomocy
dermatologicznej lub chirurgicznej oraz konieczność hospitalizacji ze
względu na wchłanianie przez skórę i ryzyko ogólnych objawów
zatrucia.

SKAŻENIE OCZU
Pierwsza pomoc przedlekarska
Płukać dużą ilością chłodnej wody, najlepiej bieżącej, około 15
minut.
Uwaga: osoby narażone na skażenie oczu powinny być
pouczone o konieczności i sposobie ich natychmiastowego
płukania.

Pomoc lekarska
W każdym przypadku skażenia oczu konieczna pilna konsultacja
okulistyczna (ryzyko uszkodzenia rogówki). Dalsze postępowanie
zgodne z zaleceniem okulisty.

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ
Przytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Nie wywoływać wymiotów, podać do wypicia białko jaj kurzych albo
mleko, poza tym nie podawać niczego doustnie.

Pomoc lekarska
Można podać pozajelitowo pyralginę. Transport do szpitala karetką

reanimacyjną w celu zapewnienia pomocy chirurgicznej.

Nieprzytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym.

Pomoc lekarska
Przy zaburzeniach oddychania zaintubować, zastosować sztuczne
oddychanie za pomocą aparatu typu AMBU, z podawaniem tlenu. W
przypadku wystąpienia drgawek zastosować leczenie objawowe –
można podać dożylnie relanium.
Uwaga: w każdym przypadku zatrucia transport do szpitala
karetką PR (w razie wskazań – reanimacyjną), z zapewnieniem
pomocy chirurgicznej ze względu na ryzyko perforacji ścian
przewodu pokarmowego.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU
Klasa temperaturowa: T3
Grupa wybuchowości: IIC
Kod HAZCHEM: 2PE – hydrazyna bezwodna

2P – wodzian hydrazyny i roztwory wodne

stężeniu 37 ÷ 64%

Szczególne zagrożenia
Łatwo palna, toksyczna i żrąca oleista ciecz. Pali się niebieskim
płomieniem. Roztwory wodne hydrazyny są palne w stężeniu
powyżej 40%. Pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem.
Gęstość par jest zbliżona do gęstości powietrza, co ułatwia
tworzenie i rozprzestrzenianie się toksycznych i palnych mieszanin.
Hydrazyna charakteryzuje się niską temperaturą samozapłonu, która
ulega obniżeniu – nawet do temperatury pokojowej – w kontakcie z
metalami, tlenkami metali oraz materiałami o rozwiniętej powierzchni
(azbestem, drewnem, suchą ziemią, żużlem, tkaninami). Zbiorniki
narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą
eksplodować.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z otoczenia wszystkie osoby nie biorące udziału w
likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację.
Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar

Środki gaśnicze: dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, piany (w

przypadku bezwodnej hydrazyny – odporne na alkohol), woda –

prądy rozproszone. Nie stosować zwartych strumieni wody na

powierzchnię palącej się cieczy.

Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek
węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozlewiska gasić z bezpiecznej
odległości pianą lub prądami wodnymi rozproszonymi. Zbiorniki
narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą
z bezpiecznej odległości; jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru
zagrożenia.

Nie dopuścić do przedostania się wód gaśniczych do kanalizacji.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną gazoszczelną z aparatem izolującym drogi
oddechowe.
Uwaga: pary są silnie toksyczne i drażniące.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO

UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.
Wyciek
Uwaga: obszar zagrożony wybuchem.
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i
używania narzędzi iskrzących); pary rozcieńczać prądami wodnymi
rozproszonymi; zabezpieczyć studzienki ściekowe; unikać bezpo-
średniego kontaktu z uwalniającą się substancją; nie dopuścić do
kontaktu z substancjami i czynnikami mogącymi zainicjować samo-
zapłon lub wybuchowy rozkład hydrazyny; jeśli to możliwe, zlikwido-
wać wyciek (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić, uszkodzone
opakowania umieścić w szczelnym opakowaniu ochronnym); w razie
dużego wycieku miejsce gromadzenia się cieczy obwałować,
zebraną ciecz odpompować; małe ilości rozlanej cieczy przysypać
niepalnym materiałem chłonnym i zebrać do zamykanego pojem-
nika; zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE
Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić,
nie palić tytoniu, unikać kontaktu z cieczą, unikać wdychania par,
przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować środki ochrony

indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze
wentylowanych pomieszczeniach, nie używać iskrzących narzędzi;
unikać działania na substancję otwartego ognia, wysokiej
temperatury, metali, tlenków metali, materiałów o dobrze rozwiniętej
powierzchni i światła.

Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie
oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym,
suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym,
wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu
przeciwwybuchowym, z wykładziną podłogową elektroprzewodzącą,
gładkimi ścianami; gładką, nienasiąkliwą podłogą i powierzchnią
regałów; bez ogrzewania.
Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy, soli,
tlenków metali. Chronić przed działaniem światła.

8.

KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna z obudową rejonu emisji
par do środowiska powietrznego oraz wentylacja ogólna pomie-
szczenia. Instalacje wentylacyjne muszą odpowiadać warunkom
ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu.
Najwyższe dopuszczalne stężenia
NDS 0,05

mg/m

NDSCh

0,1 mg/m

NDSP nie

ustalone

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-85/Z-04148 ark. 02 Ochrona czystości powietrza. Badania
zawartości hydrazyny i jej pochodnych. Oznaczanie hydrazyny na
stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną.
Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków
ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia
substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu ekspo-
zycji oraz czynności wykonywanych przez pracownika, na podstawie
katalogu "Środki ochrony indywidualnej" – INFOCHRON, wydawa-
nego na CD-ROM-ie przez Centralny Instytut Ochrony Pracy.
W sytuacjach awaryjnych, odzież ochronna gazoszczelna w wersji
antyelektrostatycznej, sprzęt izolujący drogi oddechowe skomple-
towany z maską.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Właściwości podstawowe:
Masa cząsteczkowa:

32,05

Stan skupienia w temp. 20°C:

ciecz

Barwa:

bezbarwna

Zapach:

amoniakalny

Temperatura topnienia:

1,4°C; -51,7°C – roztwór o stężeniu

64%
Temperatura wrzenia:

113,5°C; 120,1°C – roztwór o

stężeniu 64%
Temperatura zapłonu:

37,8°C; 72,8°C – roztwór o stężeniu

64%
Temperatura samozapłonu: 270°C
Granice wybuchowości w
mieszaninie z powietrzem:
– dolna:

4,7% obj.

– górna:

100% obj.

Stężenie stechiometryczne: 17,35% obj.
Gęstość:
– w temp. 20°C:

1,004 g/cm

– w temp. 25°C:

1,03 g/cm

– roztwór o stężeniu 64%

Gęstość par względem powietrza: 1,11
Prężność par:
– w temp. 20°C:

21 hPa

– w temp. 30°C:

33 hPa

Stężenie pary nasyconej:
– w temp. 20°C:

28 g/m

– w temp. 30°C:

42 g/m

Rozpuszczalność w wodzie: nieograniczona
Rozpuszczalność w innych
rozpuszczalnikach:

rozpuszcza się w alkoholu etylowym,

aminach, ciekłym amoniaku; nie rozpuszcza się w węglowodorach.

Właściwości dodatkowe:
Temperatura krytyczna:

380°C

Ciśnienie krytyczne:

14,69 MPa

Współczynnik załamania
światła w temp. 35°C:

1,4644

Lepkość w temp. 25°C:

0,90 mPa·s

Ciepło właściwe:

3,09 J/(g·K)

Ciepło parowania w temp.

wrzenia:

1254,1 J/g

Ciepło spalania:

-19,41 kJ/g

Współczynnik podziału
n-oktanol/woda (log):

-1,37

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
Stabilność: bezwodna hydrazyna jest nietrwała i ulega
egzotermicznemu rozkładowi do azotu i wodoru pod wpływem
światła, ogrzewania, a także w kontakcie z tlenkami żelaza i
molibdenem. Jest silnym reduktorem.
Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka
temperatura.
Materiały, jakich należy unikać: wybuchowo reaguje z utleniaczami
(nadtlenkiem wodoru, kwasem azotowym, tlenkami metali), sodem i
potasem. Z solami (zasadowym nadchloranem wapnia, azotanem
kadmu, chlorkiem cynawym, chlorkiem i azotynem rtęciawym i
rtęciowym) tworzy nietrwałe, wybuchowe kompleksy.
Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru
wydzielają się tlenki azotu, azot.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
Klasa toksyczności
Substancja łatwo palna, toksyczna, rakotwórcza (kat. 2), żrąca lub
drażniąca (w zależności od stężenia) oraz niebezpieczna dla
środowiska wg wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nie umieszczona w wykazie czynników rakotwórczych i
prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi (wg rozporządzenia MZiOS
z 11 września 1996 r.).
Substancja przypuszczalnie rakotwórcza dla ludzi wg IARC (grupa
2B).
Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – 4,7 mg/m

LD50

(szczur, doustnie) – 60 mg/kg

LC50 (szczur, inhalacja) – 760 mg/m

(4 h)

LD50 (królik, skóra) – 91 mg/kg
Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na
ustrój człowieka: substancja żrąca, drażniąca, uczulająca;
toksyczna dla ośrodkowego układu nerwowego, przypuszczalnie
rakotwórcza dla ludzi.
Drogi wchłaniania: drogi oddechowe, skóra, przewód pokarmowy.
Objawy zatrucia ostrego: w postaci pary wywołuje łzawienie i ból

oczu, zaczerwienienie spojówek, obrzęk twarzy, uczucie pieczenia w
nosie, gardle, kaszel, ślinotok. Może wystąpić pobudzenie
psychoruchowe, drgawki. Kaszel i duszność może się nasilać przez
parę dni, może wystąpić krwioplucie i obrzęk płuc.
Skażenie skóry ciekłą substancją wywołuje bolesne miejscowe
oparzenie; mogą wystąpić ogólne objawy zatrucia jak drogą inhalacyjną
wskutek wchłonięcia hydrazyny przez skórę. Skażenie oczu ciekłą
substancją wywołuje oparzenie chemiczne z ryzykiem trwałego
uszkodzenia gałki ocznej.
Drogą pokarmową wywołuje oparzenia błony śluzowej jamy ustnej i
przełyku, nudności, wymioty (z krwią), bóle brzucha, biegunkę. Może
nastąpić perforacja ścian przewodu pokarmowego, powodująca
zapalenie otaczających tkanek. Może wystąpić rozpad (hemoliza)
czerwonych krwinek, uszkodzenie wątroby i nerek.
Objawy zatrucia przewlekłego: następstwem narażenia oraz zatrucia
jest uszkodzenie wątroby. Sygnalizowano nowotwory wątroby, płuc,
jamy nosowej, sutka.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE
Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu: nie
ustalone
Dopuszczalne zanieczyszczenie śródlądowych wód powierz-
chniowych: nie ustalone
Dopuszczalne zanieczyszczenie w ściekach wprowadzanych do wód
i ziemi: nie ustalone
Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i
roślinnych:
Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC50/96 h) dla ryb: Pimephales promelas – 4,5
mg/l
Lebistes recticulatus – 3,85 mg/l
Toksyczność ostra (EC50/48 h) dla skorupiaków Daphnia pulex –
0,19 mg/l
Hamowanie wzrostu glonów (IC50/72 h): Scenedesmus quadricauda
– 0,005 mg/l
Microcystis aeruginosa – 0,00008 mg/l
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii Nitrosomonas –100 mg/l
Inne dane
Graniczne stężenie toksyczne dla ryb Leuciscus idus melanotus –
0,5 mg/l
Stężenie śmiertelne dla ryb: Leuciscus idus melanotus – 10 mg/l

Salmo gairdneri – 146 mg/l (30 min)
Graniczne stężenie toksyczne dla skorupiaków Daphnia magna –
0,23 mg/l
Stężenie śmiertelne dla skorupiaków Daphnia magna – 15 mg/l
Stężenie toksyczne dla bakterii Pseudomonas putida – 0,019 mg/l
Stężenie toksyczne dla pierwotniaków: Entosiphon sulcatum – 0,93
mg/l
Uronema parduczi – 0,24 mg/l
Chilomonas paramaecium – 0,0017 mg/l

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI
Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na
podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.
Postępowanie z odpadem

Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach

komunalnych. Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub
unieszkodliwianie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z
obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie
termiczne.
Małe ilości hydrazyny należy neutralizować, rozcieńczając ją wodą
do stężenia ok. 5%, a powstały roztwór należy traktować
nadtlenkiem wodoru (1 mol nadtlenku na 1 mol hydrazyny) lub 10-
procentowym roztworem podchlorynu wapnia (7-10 cz. wag.
podchlorynu na 1 cz. wag. hydrazyny).
Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego
odbiorcy odpadów. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie
przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne, po uprzednim
oczyszczeniu mogą być dalej stosowane.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE
Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu materiałów
niebezpiecznych.
Hydrazyna bezwodna
Numer rozpoznawczy materiału: UN 2029
Prawidłowa nazwa przewozowa: HYDRAZYNA BEZWODNA
Klasa: 8
Kod klasyfikacyjny: CFT
Grupa pakowania: I

Instrukcje pakowania:

P001

Numer rozpoznawczy zagrożenia:

–

Oznakowanie sztuk przesyłki:

„UN 2029”

nr 8

nr 3

nr 6.1

Oznakowanie środków transportu:

pojazdy samochodowe:

wagony:

nr 8

nr 3

nr 6.1

cysterny: przewóz niedozwolony
Hydrazyna w roztworze wodnym zawierającym co najmniej 37%, ale
nie więcej niż 64% masowych hydrazyny lub wodzian hydrazyny

Numer rozpoznawczy materiału: UN

2030

Prawidłowa nazwa przewozowa: Hydrazyna

roztworze

wodnym

Klasa: 8
Kod klasyfikacyjny: CT1
Grupa pakowania: II
Instrukcje pakowania:

P001, IBC02

Numer rozpoznawczy zagrożenia:

Oznakowanie sztuk przesyłki:

„UN 2030”

nr 6.1

Oznakowanie środków transportu:

pojazdy samochodowe:

wagony:

nr 8

nr 6.1

cysterny:

nr 8

nr 6.1

Hydrazyna w roztworze zawierającym nie więcej niż 37% masowych
hydrazyny

Numer rozpoznawczy materiału: UN

3293

Prawidłowa nazwa przewozowa: Hydrazyna w roztworze
wodnym
Klasa: 6.1
Kod klasyfikacyjny: T4
Grupa pakowania: III
Instrukcje pakowania:

P001, IBC03, LP01, R001

Numer rozpoznawczy zagrożenia: 60

Oznakowanie sztuk przesyłki:

„UN 3293”

6.1

Oznakowanie środków transportu:

pojazdy samochodowe:

wagony:

nr 6.1

cysterny:

nr 6.1

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH
Oznakowanie opakowania
Identyfikacja: hydrazyna bezwodna
Numer WE (EINECS): 206-114-9 Oznakowanie

Znaki ostrzegawcze:

Substancja toksyczna

Substancja niebezpieczna

dla środowiska

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka
10 – substancja łatwo palna
23/24/25 – działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze
skórą i po połknięciu
34 – powoduje oparzenia
43 – może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
52/53 – działa szkodliwie na organizmy wodne; może powodować
długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym

Klasyfikacja mieszanin w zależności od stężenia substancji w
mieszaninie
stężenie > = 25%
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka
23/24/25 – działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze
skórą i po połknięciu
34 – powoduje oparzenia
43 – może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
10% < = stężenie < 25%

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka
20/21/22 – działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze
skórą i po połknięciu
34 – powoduje oparzenia
43 – może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
3% < = stężenie < 10%

100

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka
20/21/22 – działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą
oddechową, w kontakcie ze skórą i po połknięciu
36/38 – działa drażniąco na oczy i skórę
43 – może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
1% < = stężenie < 3%

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka
43 – może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą
0,1% < = stężenie < 1%

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
45 – może powodować raka

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
53 – unikać narażenia – przed użyciem zapoznać się z instrukcją
45 – w przypadku awarii lub jeśli źle się poczujesz, niezwłocznie
zasięgnij porady lekarza – jeżeli to możliwe, pokaż etykietę
60 – substancję i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny
61 – unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z
instrukcją lub kartą charakterystyki

Przepisy krajowe
Jak podano w załączniku 6.

16. INNE INFORMACJE

Numer rejestracyjny:

0099

Data opracowania karty:

25.11.1994 r.

Data aktualizacji karty:

30.11.2002 r.

Jednostka zatwierdzająca:

Rada Programowa

101

Karta charakterystyki

Data druku: 12.04.2006

Data aktualizacji: 00/00/0000

Wersja .0

Zgodnie z 91/155/EEC

1 - Identyfikacja przedsiębiorstwa i produktu

Nazwa produktu

2-CHLOROETANOL

Numer produktu

15019

Przedsiębiorstwo

Sigma-Aldrich Sp. z o.o.

Szelągowska 30

61-626 Poznań
PL

Numer telefonu
kontaktowego

48-61-8290100

Numer telefonu
alarmowego

Straż pożarna
tel. 998

Faks

48-61-8290120

2 - Skład/Informacje o składnikach

Nazwa produktu

Numer CAS

Numer WE

2-CHLOROETHANOL 107-07-3

203-459-7

Wzór

ClO

Ciężar cząsteczkowy

80,51 AMU

Synonimy

102

3 - Identyfikacja zagrożeń

Specjalne określenie zagrożenia dla ludzi i środowiska
Działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową,
kontaktu ze skórą i spożycia.

4 - Pierwsza pomoc

Po narażeniu drogą oddechową

W razie narażenia droga oddechowa zapewnić poszkodowanemu dostęp
świeżego powietrza. Jeśli poszkodowany nie oddycha wykonać sztuczne
oddychanie. Jeśli oddychanie jest utrudnione podać tlen.

Po zanieczyszczeniu skóry

W przypadku zanieczyszczenia skóry płukać dużymi ilościami wody, przez co
najmniej 15 minut. Zdjąć zanieczyszczona odzież i obuwie. Wezwać lekarza.

Po zanieczyszczeniu oczu

W przypadku zanieczyszczenia oczu płukać dużymi ilościami wody, przez co
najmniej 15 minut. Zapewnić właściwe przepłukanie rozwierając powieki
palcami. Wezwać lekarza.

Po spożyciu

W razie połknięcia wypłukać usta wodą, o ile poszkodowany jest przytomny.
Natychmiast wezwać lekarza.

5 - Postępowanie w przypadku pożaru

Środki gaśnicze

Odpowiednie

Dwutlenek

węgla, suchy proszek do gaszenia chemikaliów, lub

odpowiednia piana.

Zagrożenia specjalne

Zagrożenia specyficzne

Ciecz palna. Wydziela toksyczne pary w warunkach pożaru.

Specjalne wyposażenie ochronne dla gaszących

Nosić niezależny aparat do oddychania i odzież ochronną dla zapobieżenia
kontaktowi ze skórą i oczami.

103

6 - Postępowanie w przypadku niezamierzonego
uwolnienia do środowiska

Procedury ochrony osobistej w razie wycieku lub rozlania

Ewakuować ludzi ze skażonego terenu. Wyłączyć wszystkie źródła ognia.

Procedury ochrony osobistej

Założyć niezależny aparat do oddychania, buty gumowe i grube rękawice
gumowe.

Metody oczyszczania miejsca

Zmieść, umieścić w worku i zachować do usunięcia odpadów. Unikać
wzbijania pyłu. Wywietrzyć teren i zmyć miejsce wycieku po zupełnym
zebraniu materiału.

7 - Postępowanie z substancją i jej przechowywanie

Postępowanie

Instrukcje bezpiecznego postępowania

Nie

wdychać pyłu. Nie dopuszczać do zanieczyszczenia oczu,

skóry, odzieży. Stosować odzież ochronną, rękawice i maskę.
Unikać narażenia długotrwałego lub powtarzanego.

Przechowywanie

Warunki przechowywania

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty. Przechowywać w

chłodnym, suchym miejscu.

Wymagania specjalne

Substancja

wrażliwa na wilgoć

8 - Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej

Wskazówki techniczne

Prysznic i stanowisko do płukania oczu. Używać tylko pod wyciągiem.

Ogólne środki higieny
Skażoną odzież wyprać przed ponownym użyciem. Po pracy zmyć
dokładnie.

Limity narażenia

104

Kraj Typ

Wartość

Polska NDS

mg/m

Polska NDSCh

mg/m

Polska NDSP

Limity narażenia - Dania

Źródło Typ

Wartość

OEL

TWA 3

mg/m

1 ppm

Uwagi: LH

Limity narażenia - Niemcy

Źródło Typ

Wartość

TRGS

OEL 3

mg/m

1 ppm

Uwagi: 4 H,Y

Limity narażenia - Norwegia

Źródło Typ

Wartość

OEL 3

mg/m

1 ppm

Uwagi: HT

Limity narażenia - Szwecja

Źródło

ACGIH 3,5

mg/m3

1 ppm

Uwagi: H

Limity narażenia - Szwajcaria

Źródło

Wartość

OEL

OEL 3

mg/m

1 ppm

Uwagi: H C

OEL

STEL 15

mg/m3

5 ppm

Uwagi: H C

Limity narażenia - Wielka Brytania

Źródło Typ

Wartość

105

OEL

STEL 3,4

mg/m

1 ppm

Uwagi: Skóra

Ochrona osobista

Ochrona dróg oddechowych

Maska dopuszczona przez NIOSH/MSHA.

Ochrona rąk

Odpowiednie

rękawice do chemikaliów.

Ochrona oczu

Gogle do chemikaliów.

9 - Właściwości fizykochemiczne

Wygląd

Stan fizyczny

Barwa

Przezroczysta ciecz

Bezbarwna

Cecha Wartość W

temperaturze

lub

pod ciśnieniem

Inne

---

Temperatura
wrzenia/Zakres

127 - 129 °C

Temp. Topnienia/Zakres
temp. topnienia

-89 °C

Temperatura zapłonu

55 °C

tygiel

zamknięty

Łatwopalność

---

Temperatura
samozapłonu

425 °C

Właściwości utleniające

---

Granice wybuchowości

Dolna: 5 %
Górna: 16 %

Prężność par

5 mmHg

20 °C

Ciężar właściwy Gęstość

1,202 g/cm3

Współczynnik podziału

---

Lepkość

---

Gęstość par

2,78 g/l

Stęż. par nasyconych

---

Szybkość parowania

---

Gęstość nasypowa

---

Temp. rozkładu

---

Zawartość
rozpuszczalnika

---

106

Zawartość wody

< 0,1 %

Napięcie powierzchniowe

---

Przewodność właściwa

---

Rozpuszczalność

---

N/A = niedostępne

10 - Stabilność i reaktywność

Stabilność

Substancja stabilna

Substancja stabilna.

Materiały, których należy unikać

Mocne środki utleniające.

Niebezpieczne produkty rozkładu

Monotlenek węgla, dwutlenek węgla, Gazowy chlorowodór.

Niebezpieczna polimeryzacja

Nie zachodzi

11 - Informacje toksykologiczne

Numer RTECS:

KK0875000

Toksyczność ostra

LCLO - Wdychanie - Człowiek: 305 ppm / 2H

Uwagi: Wątroba: Inne zmiany.
Nerki, moczowód, pęcherz: Inne zmiany.

DL50 - Doustnie - Szczur: 71 mg/kg

Uwagi: Zachowanie: senność (ogólnie obniżona aktywność).
Płuca, klatka piersiowa, lub oddychanie: Duszność

CL50 - Wdychanie - Szczur: 290 mg/m3

Uwagi: Zachowanie: senność (ogólnie obniżona aktywność).
Płuca, klatka piersiowa, lub oddychanie: Duszność

DL50 - Skóra - Szczur: 293 mg/kg

DL50 - Podskórnie - Szczur: 84 mg/kg

Uwagi: Zachowanie: senność (ogólnie obniżona aktywność).
Płuca, klatka piersiowa, lub oddychanie: Duszność

107

DL50 - Doustnie - Mysz: 81 mg/kg

CL50 - Wdychanie - Mysz: 385 mg/m3

Uwagi: Zachowanie: senność (ogólnie obniżona aktywność).
Płuca, klatka piersiowa, lub oddychanie: Duszność

DL50 - Skóra - Mysz: 18 mg/kg

DL50 - Śródotrzewnowo - Mysz: 97 mg/kg

DL50 - Podskórnie - Mysz: 98 mg/kg

DL50 - Skóra - Królik: 67 mg/kg

DL50 - Śródotrzewnowo - Królik: 80 mg/kg

DL50 - Podskórnie - Królik: 100 mg/kg

DL50 - Doustnie - Świnka morska: 110 mg/kg

Uwagi: Zachowanie: Środek ogólnie znieczulający.
Układ żołądkowo-jelitowy: Inne zmiany.
Nerki, moczowód, pęcherz: Inne zmiany.

CL50 - Wdychanie - Świnka morska: 870 mg/m

DL50 - Śródotrzewnowo - Świnka morska: 85 mg/kg

DL50 - Podskórnie - Świnka morska: 75 mg/kg

Dane o podrażnieniu

Skóra - Królik: 200 mg 2H

Uwagi: działanie łagodnie drażniące

Oczy - Królik: 2 mg

Uwagi: działanie ciężkiego podrażnienia

Oczy - Królik: 33 mg

Uwagi: Działanie umiarkowanie drażniące

Oczy - Królik: 9 mg 6H

Uwagi: Działanie umiarkowanie drażniące

108

Oznaki i objawy narażenia

Narażenie może spowodować: Mdłości, ból głowy i wymioty.
Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, właściwości chemiczne,
fizyczne i toksykologiczne nie zostały dokładnie zbadane.

Droga narażenia

Zanieczyszczenie skóry

Powoduje podrażnienie skóry.

Absorpcja przez skórę

Może działać śmiertelnie w przypadku absorpcji przez skórę.
Substancja łatwo absorbowana przez skórę.

Zanieczyszczenie oczu

Powoduje ciężkie podrażnienie oczu.

Narażenie drogą oddechową

Może działać śmiertelnie w przypadku narażenia drogą
oddechową. Materiał działa drażniąco na błony śluzowe i górne
drogi oddechowe.

Spożycie

Może działać śmiertelnie w przypadku spożycia.

Informacje o narządach docelowych

Nerki. Wątroba. Ośrodkowy układ nerwowy. Oczy. Układ krążenia.

Substancja rakotwórcza przy narażeniu długotrwałym

Wynik: Ten produkt stanowi lub zawiera składnik, który
prawdopodobnie nie jest rakotwórczy na podstawie klasyfikacji
IARC, ACGIH, NTP, lub EPA.

Narażenie przewlekłe - Mutagen

Gatunek Dawka Droga

Test

mutacji

Szczur

20 mg/l

Doustnie

Inne układy testów mutacji

Szczur

12 mg/l

wątroba

Inne układy testów mutacji

Szczur

1 mg/m

Wdychanie

Inne układy testów mutacji

Szczur

1 mg/m

Wdychanie

Analiza cytogenetyczna

Mysz

500 mg/kg

Doustnie

Analiza cytogenetyczna

Mysz

80 mg/l(+S9)

limfocyt

Mutacja w drobnoustrojach

Chomik

980 mg/l

jajnik

Analiza cytogenetyczna

Chomik

1200 mg/l

jajnik

Wymiana chromatyd
siostrzanych

Narażenie przewlekłe - Substancja teratogenna

Gatunek Dawka Droga

stosowania Czas

narażenia

Mysz

1100 mg/kg

Doustnie

(6-16D PREG)

Wynik: Działanie na zarodek lub płód: Fetotoksyczność (z wyjątkiem śmierci,
np. zahamowanie rozwoju płodu).

109

Specyficzne nieprawidłowości rozwojowe: Układ wątrobowo-żółciowy.

12 - Informacje ekologiczne

Brak danych.

13 - Postępowanie z odpadami

Usuwanie substancji

Ten materiał palny można spalić w piecu do spopielania chemikaliów
wyposażonym w dopalacz i skruber. Przestrzegać wszystkich państwowych
i lokalnych przepisów ochrony środowiska.

14 - Informacje o transporcie

RID/ADR

Nr UN: 1135

Klasa:
6.1

Grupa pakowania:
1

Ryzyko: 3

Właściwa nazwa

wysyłkowa

Chlorohydryna etylenu

CDG-Wielka Brytania

Nr UN: 1135

Klasa: 6.1 Kategoria

transportowa: 1

Grupa
pakowania: 1

IMDG

Nr UN:

1135

Klasa:
6.1

Grupa pakowania:
1

Ryzyko:
3

Numer EmS:
6.1-01

Właściwa nazwa

wysyłkowa

Chlorohydryna etylenu

Substancja

zanieczyszczająca
morze

Nie

Substancja silnie

zanieczyszczająca morze

Nie

IATA

Nr UN:

1135

Klasa:
6.1

Grupa pakowania:
1

Ryzyko:
3

Właściwa nazwa

wysyłkowa

Chlorohydryna etylenu

Grupa pakowania I dla

narażenia drogą
oddechową

Nie

110

15 - Informacje dotyczące przepisów prawnych

Klasyfikacja i oznakowanie zgodnie z Dz.U. z 2002 nr 140 poz. 1172 i
poz. 1173
Określenie niebezpieczeństwa:

Numer indeksowy

T+

Substancja bardzo toksyczna.

Zwroty R

26/27/28 Działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia

drogą oddechową, kontaktu ze skórą i spożycia.

Zwroty S

7/9 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty, w

dobrze wentylowanym miejscu.

28 Zanieczyszczoną skórę przemyć natychmiast dużą

ilością wody z mydłem.

Informacje dla określonego kraju
Niemcy

VbF

AII

WGK

Szwajcaria

Szwajcarska klasa toksyczności:

Norwegia

Oznaczenie na etykiecie, jeżeli opakowanie ma pojemność 1 litr lub

więcej.

YL-tall m3/l:

400000

Grupa YL:

Zwroty określające ryzyko:

20 Działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą oddechową.

Zwroty określające sposób bezpiecznego postępowania:

W przypadku niedostatecznej wentylacji, założyć odpowiedni sprzęt do
oddychania.

Podczas fumigacji/zadymiania/malowania natryskowego założyć
odpowiedni sprzęt do oddychania.

23 Nie

wdychać pary.

111

16 - Inne informacje

Gwarancja
Powyższe informacje uważa się za prawidłowe, ale nie wyczerpujące i
należy je stosować tylko jako orientacyjne. 2006 Korporacja Sigma-Aldrich
udziela licencji na wydrukowanie nieograniczonej liczby kopii tylko do
użytku wewnętrznego.
Wykluczenie odpowiedzialności

Tylko do zastosowań badawczo-rozwojowych. Nie do leków, gospodarstwa
domowego ani innych zastosowań.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wymagania Substancje chemiczne
Zagrożeniem chemicznym mogą być substancje chemiczne
INSTRUKCJA substancji chemicznej niebezpiecznej lub szkodliwej, instrukcje bhp
Wymagania stawiane pilotom posiadającym określone rangi wyglądają następująco, Lotnicze różności
adr ZNAKI I SYMBOLE INFORMACYJNE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH
jeżowiecki,gazownictwo, Zasady instalowania instalacji wewnętrznych wymagania stawiane instalacjom c
Od?rdzo?wna ludzie wykorzystują substancje chemiczne w życiu codziennym
Rozdz 5 Wymagania stawiane oprogramowaniu
Energetyczne wymagania stawiane sieciom komputerowym
Immunologia - Wyklady, immuno sciaga, Antygen - substancja chemiczna wielkocząsteczkowa, posiada cec
Substancja chemiczna, Wypracowania do szkoły, Chemia
Analiza substancji chemicznej atmosferycznych aerozoli, Analiza substancji chemicznej atmosferycznyc
biologia, ZANIECZYSZCZENIA WODY2, Zanieczyszczenia wód, wprowadzone do wód naturalnych organizmy żyw
instrukcja bhp postepowania z odczynnikami i substancjami chemicznymi w laboratorium
instrukcja bhp przy pracy z substancja chemiczna estrogenem sterydowym

więcej podobnych podstron