Baskijskie cechy i symbole narodowe

Pochodzenie basków

Pochodzenie narodu baskijskiego, przez wielu uważanego za fenomen etniczny Europy, nie jest do końca

wyjaśnione. Istnieje jednak wiele hipotez odnoszących się do jego pochodzenia. Ślady bytności

człowieka na terenie dzisiejszej Baskonii datowane są nawet na epokę późnego paleolitu, a konkretniej

– czasy kultury magdaleńskiej. Oczywiście jest to zdecydowanie za wcześnie, aby móc mówić o

narodzinach baskijskiego narodu, co jednak nie wyklucza istnienia pewnej ciągłości dziedzictwa

antropologiczno – kulturalnego 1. W literaturze przedmiotu spotyka się różne hipotezy dotyczące

pochodzenia Basków.

Pierwsza z nich, będąca jednocześnie najbardziej popularną mówi, iż Baskowie przybyli ze Wschodu,

prawdopodobnie z Kaukazu, o czym ma świadczyć podobieństwo miedzy strukturami gramatycznymi

języków: euskarskiego i niektórych należących do tzw. rodziny kaukaskiej. Wskazuje się też na

występowanie nazwy „Iberia” na Kaukazie i półwyspie hiszpańsko – portugalskim,

zaznaczając antropologiczne podobieństwo Basków do osobników typu armenoidalnego.

Druga hipoteza zakłada, że Baskowie są pozostałością prehistorycznej ludności, która napłynęła na

Półwysep Iberyjski z Zachodu, prawdopodobnie z kontynentu amerykańskiego 2.

Spotyka się także pogląd, zgodnie z którym Baskowie mieliby być pozostałością autochtonicznej ludności

staroeuropejskiej, zamieszkującej kontynent jeszcze przed przybyciem plemion indoeuropejskich.

Czyniłoby to Basków najstarszymi Europejczykami, żyjącymi na półwyspie, jeszcze przed przybyciem na

te tereny plemion celtyckich, a następnie uchodźców z rzymskiej Italii 3.

Istnieją też o wiele bardziej fantastyczne hipotezy mówiące o tym, że Baskowie są potomkami

uciekinierów z mitycznej Atlantydy, o czym miałyby min. świadczyć ich doskonałe zdolności nawigacyjne

4.

Jak widać ustalenie pochodzenia tego narodu nie jest rzeczą łatwą, a to także ze względu na tajemniczy

baskijski język, którego pochodzenie także nie jest do końca wyjaśnione.

Język baskijski

Język jest jednym z najważniejszych elementów niezbędnych do kształtowania się tożsamości

narodowej. Baskowie mówią o sobie - Euskaldun, czyli „ten, który ma euskara”, a o

zamieszkiwanym przez siebie obszarze - Euskadi Herria 5. Język baskijski, zwany przez Basków euskarą,

jest dziś jedynym zachowanym w Europie zachodniej żywym językiem nieindoeuropejskim, tak

kompletnie odmiennym od całej reszty europejskich języków, że lingwiści mają poważny problem z jego

klasyfikacją. Ta wyjątkowość baskijskiego języka spowodowała, że na przestrzeni wieków powstało wiele

koncepcji jego pochodzenia, łącznie z tak nieprawdopodobnymi jak ta, że po baskijsku mówili już Adam i

Ewa w raju, że używano tego języka do porozumiewania się z potworami morskimi, albo że miał on coś

wspólnego ze staroegipskim 6.

Abstrahując jednak od tych fantastycznych teorii, część językoznawców twierdzi dziś, że euskara jest

językiem czysto iberyjskim, a więc jednym z najstarszych języków europejskich. Inne teorie wiążą

pochodzenie euskary z językami pra – iberyjskimi oraz liguriańsko – etruskimi z północy

starożytnej Italii oraz z kaukaską rodziną języków gruzińskich. Według Milewskiego, język baskijski

wywodzi się od jafetyckiej grupy językowej, podobnie jak wymarły język Sumerów i najprawdopodobniej

pra – Baskowie przywędrowali do Europy z przed – Mezopotamii 7.

Najstarsze baskijskie źródła pisane pochodzą z XVI w., kiedy to w 1545 r. została wydana pierwsza

książka w języku baskijskim, będąca zbiorem pieśni religijnych i poezji miłosnej. Kilkadziesiąt lat później

został także wydany baskijski Nowy Testament 8.

Euskara jest językiem niezwykle skomplikowanym. Bazuje on na 5 samogłoskach, charakteryzuje go

brak formy przechodniej i nie przechodniej czasownika, a sam czasownik może posiadać 24 formy.

Dodatkowa trudność polega na tym, że z punktu widzenia człowieka władającego jednym z języków

indoeuropejskich, wszystkie baskijskie czasowniki są nieprzechodnie, co bardzo utrudnia naukę 9.

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38

Dodatkowo euskara posiada wiele dialektów (zdaniem Jakubowskiego jest ich 8) oraz subdialektów. Do

najbardziej rozpowszechnionych dialektów euskary należą: baskijski (który cechuje się dużą

odmiennością w porównaniu do pozostałych dialektów, przez co część lingwistów uważa go za oddzielny

język), gipuzkoański, laburdyński, dolnonawarski, suletyński i górno – nawarski. Powstaniu tej

różnorodności dialektów niewątpliwe sprzyjało ukształtowanie terenu w Kraju Basków, które utrudniało

kontakty między poszczególnymi społecznościami. W 1964 r. Królewska Akademia Języka Baskijskiego

podjęła pierwsze kroki ku jego unifikacji co 4 lata później zaowocowało powstaniem zunifikowanego

języka baskijskiego (euskera batua), do którego stworzenia posłużyły głównie dialekty z Laburdi (z

powodu swej znaczącej tradycji literackiej) oraz z Gipuzkoa. Mimo licznych słów krytyki (min.

odnoszących się do sztuczności tak powstałego tworu) oraz kontrowersji, jakie budził proces unifikacji

euskary, to dziś euskera batua jest oficjalnym językiem Kraju Basków, który używany jest zarówno w

środkach masowego przekazu, jak i w szkolnictwie oraz języku literackim 10.

Niestety, w wyniku procesów industrializacyjnych oraz wieloletniej represyjnej polityki rządów

frankistowskich, język baskijski jest dziś zagrożony wymarciem. Według spisu przeprowadzonego w

latach 1991- 1992, tylko 21 % Basków może się pochwalić jego biegłą znajomością, a 8 % zna euskarę

w niewielkim stopniu. Pozostałe 71 % mieszkańców Kraju Basków nie mówi już w swoim ojczystym

języku. 11 Powoli podnosi się jednak liczba osób mówiących w euskara, min. też dlatego, że jego

znajomość jest wymagana, aby zdobyć zatrudnienie na wielu stanowiskach, min. w sektorze publicznym

12.

Symbole narodowe Basków

Tak jak każdy naród, Baskowie posiadają swoje symbole narodowe. Jednym z głównych i najstarszych

baskijskich symboli jest Lauburu, który po baskijsku znaczy „cztery głowy”, nazywany

także baskijskim krzyżem lub baskijską swastyką. Nie wiadomo dokładnie kiedy i jak pojawił się on w

baskijskiej kulturze. Niektóre teorie mówią, iż symbol ten przywędrował wraz z Baskami z Azji, inne, że

wywodzi się on z celtyckiej swastyki, czego dowodem ma być fakt przebywania między 900 – 800

r. p.n.e na terenach dzisiejszej Baskonii ludów celtyckich, co czyni prawdopodobnym zaistnienie

wpływów kulturowych. Możliwym jest także, że Lauburu istniała już przed przybyciem na te tereny

ludności celtyckiej, a więc że jest oryginalnym baskijskim tworem, niezapożyczonym z innych kultur. Bez

względu na genezę Lauburu nie ulega wątpliwości, iż dla pierwszych mieszkańców dzisiejszej Baskonii

miał on ogromne znaczenie symboliczne, które, podobnie jak jego geneza, budzi liczne kontrowersje.

Niezwykle interesującą jest teoria jakoby cztery ramiona Lauburu, symbolizowały ludzkość, składającą

się z 4 elementów: formy (będącej powłoką zewnętrzną człowieka, naczyniem dla pozostałych 3

elementów), życia, uczuć oraz sumienia 13. Spotyka się też pogląd, wedle którego, 4 ramiona Lauburu

oznaczać miały „cztery głowy”, czyli regiony Kraju Basków 14. Był to także symbol

poruszającego się słońca (odgrywającego w mitologii baskijskiej bardzo ważną rolę) 15, a więc posiadał

on siłę odradzania oraz swego rodzaju amulet, odpędzający złe duchy, zjawy i demony przynależne

światu ciemności. Lauburu na swojego posiadacza sprowadzać miał szczęście, zdrowie oraz dobrobyt.

Dlatego też proto – baskijskie plemiona przedstawiały go na swych proporcach, herbach oraz

sztandarach wojennych. Często umieszczany był on też na domach, grobach i przedmiotach codziennego

użytku, takich jak choćby meble 16.

Dziś często zapomina się o pierwotnym znaczeniu tego symbolu, niemniej jednak jest on nadal obecny

w życiu współczesnych Basków. Używany jest on min. przez liczne baskijskie partie polityczne, a także

według niektórych stał się inspiracją kolejnego niezwykle ważnego baskijskiego symbolu narodowego, a

mianowicie baskijskiej flagi - ikurriny 17.

Ikurrina stworzona została przez ojca baskijskiego nacjonalizmu – Sabina Aranę. Podstawą jej

utworzenia był sztandar prowincji Bizkaia, który był cały czerwony i nie zawierał żadnych innych

dodatkowych elementów. Arana (początkowo tworząc flagę tylko dla wyżej wspomnianej prowincji)

chciał uwzględnić w jej symbolice różne elementy dotyczące historii baskijskiego narodu, zarówno tej

autentycznej, jak i legendarnej. 18 Dziś flaga baskijska jest czerwona, z dwoma wąskimi pasami

biegnącymi po przekątnych i przecinającymi się w środku oraz z dwoma, tej samej szerokości, pasami

białymi, dzielącymi prostokąt flagi na cztery równe części 19. Pasy te tworzą dwa krzyże, biały –

prosty, ma symbolizować Boga oraz zielony, ukośny, zwany krzyżem św. Andrzeja 20, ma oznaczać

niepodległość Kraju Basków.

Wedle legendy, to właśnie w dniu św. Andrzeja 867 r. lud Bizkai miał pod miejscowością Padura stoczyć

bitwę z mieszkańcami Durango, która była tak zaciętą i krwawą, iż po jej zakończeniu kamenie miały

przybrać kolor czerwony, a miejscowość Padura od tego momentu zaczęto nazywać Arrigorriaga, od

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38

baskijskiego arria – kamień i gorri – czerwony. Wedle innej teorii, kolor czerwony 21,jest

symbolem baskijskiego narodu, baskijskiej rasy, kolor zielony odwołuje się do dębu w Guernice, pod

którym podpisywane były fueros, a kolor biały, podobnie jak powyżej, to kolor boski, mający podkreślać

oddanie baskijskiego narodu religii katolickiej 22. Nie sposób także nie dostrzec podobieństwa baskijskiej

flagi do powstałej ostatecznie w 1801 r. flagi brytyjskiej, która prawdopodobnie także stanowiła

inspirację dla Sabino Arany. Po powstaniu Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej (PNV) w 1894 r. stała się

ikurrina również jej symbolem i znakiem rozpoznawczym. To właśnie PNV w 1933 r. zaproponowała ją

jako flagę dla całego Kraju Basków, co ostatecznie miało miejsce w roku 1936. Reżim generała Franco

zakazał używania ikurrini w 1938 r. i od tego czasu stała się ona symbolem oporu będąc min.

wykorzystywaną w akcjach ETA, która prowokacyjnie zawieszała ją w publicznych miejscach. Baskijska

flaga została powtórnie przywrócona po demokratycznych przemianach w 1977 r. 23

Kolejnym niezwykle istotnym baskijskim symbolem jest Arrano Baltza – baskijski czarny orzeł na

żółtym tle 24, który początkowo był symbolem królestwa Nawarry.

Według niektórych specjalistów zajmujących się heraldyką, pierwowzorem Arrano Beltza miał być

gatunek „orła przedniego”, który występuje na terenach Kraju Basków. Pierwszy raz

symbol ten pojawia się w IX w., podczas gdy w Nawarze panował Ińigo Aristy i w tym okresie właśnie

wielu upatruje jego genezę. Inna teoria, stawiająca sobie za cel wyjaśnienie pochodzenia Arrano Beltzy

mówi, iż orzeł znany w dzisiejszym kształcie, został do Nawarry sprowadzony dopiero w pierwszej

połowie XII w. przez arystokratyczną rodzinę z Normandii.

Historyczna kariera czarnego orła dobiega końca wieku XIII, kiedy to wojska Sancho VII Mocnego

odniosły zwycięstwo nad wojskami arabskimi. Aby odpowiednio uczcić to wydarzenie, władca postanowił

zmienić symbol Nawarry na złote łańcuchy, które symbolizować miały bogactwo odebrane

muzułmańskiemu władcy. Arrano Beltza nie zniknął jednak od razu, gdyż widnieje on na niektórych

dokumentach wydanych po wspomnianej wyżej bitwie. Prawdopodobnie więc czarny orzeł na dobre znika

z Nawarrskiej symboliki dopiero po śmierci Sancho, za rządów jego siostrzeńca- Teobalda 25, aby

powrócić jako Symbol Kraju Basków dopiero na początku XX w. Często w tym okresie wykorzystywany

był on przez baskijskich nacjonalistów oraz myślicieli narodowych. Uważali go oni za najstarszy symbol

Baskonii, podkreślając jego autentyczność (w przeciwieństwie np. do ikurriny, która mimo swych

niewątpliwych odniesień do baskijskiej historii i tradycji była symbolem stworzonym przez Sabino

Aranę). Dziś jest on niewątpliwie symbolem baskijskiej jedności, gdyż to właśnie w okresie Nawarry,

której pierwotnie był symbolem zjednoczona była większość baskijskich ziem 26.

Baskijski hymn i święta narodowe

Baskowie, jak każdy naród posiadają także swój hymn oraz święta narodowe. Melodia baskijskiego

hymnu bazuje na muzyce baskijskiego tańca ludowego, słowa natomiast zostały stworzone prze Sabino

Arana. Początkowo był to hymn jedynie Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV). Gdy w 1935 r. w Baskonii

powstał pierwszy koalicyjny rząd pieśń została zatwierdzona w wersji, jaką znamy dzisiaj. W 1983 r.

baskijski parlament zdecydował, że stanie się ona oficjalnym hymnem całego Kraju Basków 27. Za

oficjalną została jednak uznana tylko melodia hymnu. Partie opozycyjne uznały bowiem, że jego tekst

jest zbyt religijny i nadal bardziej kojarzy się z PNV, niż całym Krajem Basków 28.

Największym baskijskim świętem narodowym jest Aberri Eguna, hucznie obchodzona w okresie świąt

wielkanocnych, zwłaszcza w tych regionach Baskonii, gdzie ruch nacjonalistyczny jest najsilniejszy.

Pierwszy raz Aberri Euguna świętowano w marcu 1932 r. w Bilbao. Wybór Wielkanocy –

najważniejszego katolickiego święta w baskijskim kalendarzu nie był bynajmniej przypadkowym.

Wczesny baskijski nacjonalizm niezwykle mocno podkreślał bowiem związek Basków z religią katolicką.

Wybór ten miał także ogromne znaczenie symboliczne. Tak jak podczas Wielkiej Nocy zmartwychwstawał

Chrystus, tak samo na nowo odradzać się mieli Baskowie, którzy podczas obchodów narodowego święta

mieli na nowo odnajdywać swoją tożsamość oraz przeznaczenie. Aberri Eguna jest świętem radosnym,

podczas którego ulicami przechodzą kolorowe procesje, tańczone są baskijskie tańce narodowe i

śpiewane piosenki, a także mają miejsce liczne imprezy sportowe. Jest to święto obchodzone nie tylko w

prowincjach baskijskich, znajdujących się na terenie Hiszpanii, ale także we Francji czy przez baskijską

mniejszość w Ameryce 29.

Charakterystyka typowego Baska

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38

Baskowie odróżniają się od pozostałych mieszkańców Hiszpanii także cechami wyglądu zewnętrznego.

Statystyczny Bask jest wyższy i ma jaśniejsze włosy niż większość Hiszpanów. Wielu mężczyzn nosi

berety – narodowy symbol, łączący Basków po obu stronach Pirenejów. Wspólne po obu stronach

granicy są także skoczne tańce, którym zazwyczaj towarzyszy dźwięk bębnów, trąbek i gwizdków. W

Kraju Basków popularne są także różnego rodzaju gry i zabawy. Jedną z najpopularniejszych baskijskich

gier jest pelota zwana także jai alai. Jest to szybka gra w piłkę, rozgrywająca się na ogrodzonym z

trzech stron murem korcie, gdzie gołymi rękami lub plecionymi wiklinowymi rakietami

(przypominającymi swym kształtem wygięte łyżki), ciska się małą gumową piłeczką, co wymaga

ogromnego wysiłku fizycznego. Zabawa ta promowana jest przez baskijski rząd jako „najszybsza

gra na świecie”, gdyż prędkość rzucanej w niej piłki dochodzi czasem do 200 km/h. Gra ta przez

wielu uważana jest za narodowy baskijski sport, gdyż grano w nią podczas różnego rodzaju świąt i fiest

już setki lat temu 30.

Stereotypowy Bask, mimo swej skłonności do zabawy, jest osobą raczej zdystansowaną i poważną.

Baskowie uważani są także za naród mocny i wytrzymały, o czym świadczyć mają organizowane przez

nich zawody, polegające na rąbaniu drewna i podnoszeniu kamieni. Baskowie są także narodem bardzo

muzykalnym. Niezwykle istotną rolę w baskijskiej kulturze ludowej pełni po dziś dzień Bertsolaritza

– ustna poezja śpiewana, będąca improwizowaną sztuką tworzenia wierszy w języku euskara, o

której pierwsze dokumenty mówią już XVI w. (choć zapewne powstała znacznie wcześniej). Początkowo

była to rozrywka jedynie ludzi ubogich, praktykowana przez lud i dla ludu, dziś uważana jest za sztukę

elitarną, a to ze względu na niską znajomość euskary w baskijskim społeczeństwie. W czasach nam

współczesnych przybiera ona najczęściej formę improwizowanych występów przed publicznością,

podczas których śpiewak stoi na scenie, a osoba zwana gai – jartzailea (w wolnym tłumaczeniu z

baskijskiego: „podawacz tematów”) wyznacza improwizowany temat, a często też liczbę

sylab i melodię, na której rozwinięcie artysta ma najczęściej kilka sekund. Ze względu na to, że

początkowo Bertsolariza tworzona była przede wszystkim w saardotegiariach (miejsca gdzie pije się

sagardobę, będącą winem robionym z jabłek) i tabernach, improwizatorami byli wyłącznie mężczyźni, oni

też stanowili publiczność, obecnie często sztuką zajmują się kobiety. Niezwykle istotnym elementem w

sztuce Bertsolaritzy jest rywalizacja (jest ona nazywana „walką poprzez piosenkę”, a

także „słownym sportem narodowym”). Nie może więc ona istnieć w ukryciu, do swojego

rozkwitu potrzebuje konkurenta oraz publiczności (która najczęściej bierze aktywny udział w występie

śpiewaka wyrażając swój aplauz lub jego brak, a także powtarzając za nim ostatnie wersy utworu).

Mimo, że Bertsolaritzy towarzyszy melodia, to nie sam śpiew, ale słowa są tutaj najważniejsze. Z zasady

krótkie bertso są zabawne, natomiast te dłuższe – melancholijne i smutne. Tematyka bywa

jednak niezwykle różnorodna, dotykając wszystkich niemal sfer życia od historii, miłości czy postaci

mitycznych, nie wyłączając takich dziedzin jak sport, polityka czy seks. Zdaniem K. Migros, tak jak

kiedyś w Bertsolaritzy dominowały tematy religijne i obyczajowe, tak dziś znacznie częściej niż

poprzednio dominują tematy polityczne. Politykę, jej zdaniem można też dostrzec w samej promocji tej

sztuki, gdyż ma ona stanowić kolejny argument na rzecz odrębności Basków, a co za tym idzie, ich

prawa do samostanowienia 31.

Autor: Monika Baranowska

Przypisy

1 Z. Jakubowska, Madryt 11 marca, Warszawa 2005, s. 19.

2 J. R. Lardizabal, Mity, wierzenia i obyczaje Basków, Pruszków 2000, s. 29.

3 P. Łaski, Baskijska mniejszość narodowa w Hiszpanii, „Sprawy Międzynarodowe”, 1984,

nr 10, s. 101.

4 J. R. Lardizabal, op.cit.,

5 Ibidem.

6 Z. Jakubowska, op. cit., s. 18.

7 Cyt. za: W. Żelazny, Francja wobec mniejszości narodowych. Etniczność, etnolpolityka,

etnosocjologia, Tyczyn 2000, s. 224.

8 B. Jakubowski, Euskera, „Wiedza i życie”, 1998, nr 7, s. 53, Część źródeł podaje iż

najstarszy ślad pisanego baskijskiego pochodzi z X w. w Glosass Emilianenses w klasztorze San Milan

dell Cogola, patrz: W. Żelazny, op. cit., s. 224.

9 Ibidem, s. 225.

10 Język baskijski, [w:] http://www.haritz.org/eusk/eusk.php?lang=pl, (8 V 2007).

11 Cyt. za: B. Jakubowski, op. cit.,

12 K. Mirgos, Bertsolarizta i jej miejsce we współczesnej kulturze baskijskiej, „Lud”, t.

86, s. 78.

13 The Baskian Swastika Lauburu, its symbolic meaning and history, [w:] http://www.swastika-

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38

info.com/en/startpage/all/1066313818.html, (10 V 2007).

14 Lauburu, [w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Lauburu, (10 V 2007).

15 W baskijskich wierzeniach słońce dzięki temu, że rozjaśniało mrok było synonimem dobra, a więc

świata przynależnego ludziom, w przeciwieństwie do świata nocy, będącego przestrzenią, w której

poruszały się złe istoty. Baskowie wierzyli, że słońce, które w dzień przesuwa się po sklepieniu

niebieskim i oświetla ziemię, w nocy przemierza i oświetla podziemie. Wyraźnym śladem kultu solarnego

było budowanie domów, tak aby główne wejście znajdowało się na ścianie wschodniej, po to by poranne

promienie słońca mogły wejść do środka budynku. Także zmarli układani byli w grabach w taki sposób,

aby ich głowy znajdowały się po wschodniej stronie. J. R. Lardizabal, op. cit., s. 41 – 45.

16 Lauburu, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

17 J. R. Lardizabal, op. cit., s. 44.

18 Ikurrina, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

19 J. R. Lardizabal, op. cit., s. 44.

20 Forma krzyża, na którym wedle legendy miał być ukrzyżowany w miejscowości Patras na Peloponezie

w roku 70 św. Andrzej. Motyw często stosowany w heraldyce, [w:]

http://www.dst.mkw.pl/andrzej/albercik.html, (10 V 2007).

21 Ikurrina, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

22 Ikurrina,[w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Ikurri%C3%B1a, (22 II 2007).

23 Ibidem.

24 Spotyka się opinie, iż pierwotnie tło na którym przedstawiany jest baskijski orzeł było koloru białego.

Z upływem czasu papier na których odciśnięte były pieczęcie z wizerunkami orła w sposób naturalny

pożółkły przez co odczytanie ze stuprocentową pewnością oryginalnych barw stało się niemożliwe.

Arrano Beltza, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

25 Ibidem.

26 Arrano Beltza, [w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Arrano_Beltza, (10 v 2007).

27 The official Basque anthem, [w:] http://www.lehendakaritza.ejgv.euskadi.net/r48-

2286/en/contenidos/informacion/himo_ikurrina/en_461/himno_i.html, (10 V2007).

28 Eusko Abendaren Ereserkia, [w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Gora_ta_Gora_Euzkadi, (9 V 2007).

29 J. Ysursa, Aberri Eguna. Creating the day of the Basque Homeland, [w:]

http://www.buber.net/Basque/Folklore/aberri.html, (11 V 2007), oraz: http://www.nabasque.org/pdf/17-

1.pdf.

30 Kraje i Ludzie, (red.) Zespół Time – Life Books, Warszawa 1991, s. 23 – 24, oraz:

http://www.jai-alai.info/,(10 V 2007).

31 K. Mirgos, op. cit., s. 67 – 80.

Bibliografia

Książki:

1. Kraje i ludzie, (red.) Zespół Time - Life Books, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1991.

2. Lardizabal Jorge Ruiz, Mity, wierzenia i obyczaje Basków, Oficyna Wydawnicza

„Rewasz”, Pruszków 2002.

3. Żelazny Walter, Francja wobec mniejszości narodowych. Etniczność, etnolpolityka, etnosocjologia,

Wyższa Szkoła Społeczno – Gospodarcza, Tyczyn 2000.

Czasopisma:

1. Jakubowski Bronisław, Euskera,”Wiedza i Życie”, 1998, nr 7, s. 52 – 55.

2. Łaski Piotr, Baskijska mniejszość narodowa w Hiszpanii, „Sprawy Międzynarodowe”,

1984, nr 10, s. 101 – 110.

3. Mirgos Katarzyna, Bertsolarizta i jej miejsce we współczesnej kulturze baskijskiej,

„Lud”, t. 86, s. 67 – 88

Internet:

1. Arrano Beltza, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

2. Ikurrina,[w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Ikurri%C3%B1a (22 II 2007).

3. Ikurrina, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

4. Język baskijski, [w:] http://www.haritz.org/eusk/eusk.php?lang=pl, (8 V 2007)

5. Lauburu, [w:] http://en.wikipedia.org/wiki/Lauburu, (10 V 2007).

6.. Lauburu, [w:] http://www.haritz.org/symbole/druk.php?lang=pl, (10 V 2007).

7. The official Basque anthem, [w:] http://www.lehendakaritza.ejgv.euskadi.net/r48-

2286/en/contenidos/informacion/himo_ikurrina/en_461/himno_i.html, (10 V2007).

8. The Baskian Swastika Lauburu, its symbolic meaning and history, [w:] http://www.swastika-

info.com/en/startpage/all/1066313818.html, (10 V 2007).

9. Ysursa John, Aberri Eguna. Creating the day of the Basque Homeland, [w:]

http://www.buber.net/Basque/Folklore/aberri.html, (11 V 2007).

10. http://www.jai-alai.info/, (10 V 2007).

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38

http://www.wos.org.pl

Kreator PDF

Utworzono 25 November, 2009, 03:38