Jacek Piekara - Ja, inkwizytor - Bicz Boży









Rozdział I

Stos


I daj nam siłę, byśmy nie przebaczali naszym winowajcom... – modlił się
Andreas Voerter tępo wpatrzony w ogień trawiący stojącego pośrodku stosu
mężczyznę. Ja również przyglądałem się uważnie, gdyż płonący na stosie biskup
to niezwyczajny widok i zapewniam was, mili moi, że obraz skwierczącego w
płomieniach dostojnika każdemu zapadłby w pamięć. Hierarcha był odziany w
fioletową sutannę, haftowaną złotem infułę i mucet obficie wyszywany
szlachetnymi kamieniami. W prawej dłoni dzierżył pastorał, a jak się później
przekonaliśmy, przywiązano mu go do palców sznurem, by nie upadł za wcześnie
na ziemię. Wszystko to płonęło już na Jego Ekscelencji i pomyślałem sobie, że
tak zapewne wyglądałby Mojżesz, gdyby jego konwersacja z ognistym krzewem
potoczyła się mniej udanie niż w rzeczywistości.
– Wody! Wody! – ryknął Hugon Hoffman i rozejrzał się bezradnie wokół.
Potem zerknął
w niebo, jakby spodziewał się, że Bóg odpowie na jego prośby i co najmniej
ześle rzęsistą ulewę. Ale dobremu Panu niespieszno było do gaszenia ciała
świątobliwego pasterza i nawet lamenty inkwizytora nie mogły niczego zdziałać.

Nie ukrywam, iż ja przede wszystkim z żalem spoglądałem na dobra, które się
marnowały, gdyż wartość biskupich szat z całą pewnością przewyższała wartość
kilku wiosek. Poza tym biskup i tak już nie żył, więc nie miało znaczenia, czy
wyjmiemy ze stosu jedynie jego podwędzonego w dymie trupa, czy też na wpół
spopielony kadłub.
– Na gwoździe i ciernie! Na straszliwy gniew Pana! – wyjąkał zduszonym
głosem Andreas Voerter. – Co się tutaj wyprawia? – Potoczył po nas takim
wzrokiem, jakbyśmy mogli odpowiedzieć na jego pytanie. – Co się wyprawia? –
powtórzył już żałosnym tonem.
Uniosłem wzrok i spojrzałem w granatowe niebo zasnute szarymi strzępami
chmur. Gdzieś daleko zobaczyłem cieniutkie pasemko błyskawicy.
– Burza idzie – powiedziałem.
***

Wszystko zaczęło się trzy dni wcześniej, kiedy do siedziby Inkwizytorium w
Bielstadt, gdzie miałem zaszczyt służyć, nadszedł tajemniczy list. Oznajmiał on,
że jeśli chcemy ujrzeć zbrodnicze skutki działalności sekty obmierzłych
heretyków, powinniśmy pojawić się pod Szubieniczną Górą, w okolicach
Lowenbergu, w sobotę po południu. Rzecz jasna, podobnych doniesień nie należy
lekceważyć, lecz nikt przy zdrowych zmysłach nie wysłałby czterech
inkwizytorów tylko z powodu jednego świstka papieru wrzuconego przez okno.
Jednak list oprócz zdawkowej informacji zawierał również fragment, który
podziałał na nas niczym uderzenie bata na leniwą chabetę. Otóż autor zapisał
cytat z Ewangelii brzmiący: Oto już siekiera do korzenia drzew jest przyłożona,
mieszając słowa łacińskie z greckimi i hebrajskimi. Niestety, rozpoznałem
zaledwie grekę oraz łacinę, lecz przełożony naszego oddziału Inkwizytorium,
Gregor Vogelbrandt, znał hebrajski na tyle, by przeczytać najprostsze słowa. A że
w tym języku zapisano jedynie słowo „drzewo”, więc sprawa była prosta i nawet
bez znajomości hebrajskiego rozpoznalibyśmy fragment Biblii. Cóż autor pisma
chciał nam przez to powiedzieć? Niewątpliwie pragnął, byśmy wiedzieli, że jest
człowiekiem znakomicie wykształconym. A jeśli tak, istnieją duże szanse, że
pochodząca od niego informacja nie jest wymysłem półgłówka lub byle
żartownisia. Zresztą, zapewniam was, mili moi, niewiele na świecie spotkaliśmy

osób, które miałyby ochotę pożartować ze Świętego Officjum. Tak jakoś sprawy
się ułożyły, że kiedy ludzie słyszeli „inkwizytor” lub „Inkwizytorium”,
największym dowcipnisiom uśmiech umierał na ustach. W dodatku list napisano
na kosztownym, spokojnie można rzec: wielce wykwintnym papierze, takim
samym, na którym bogacze wymieniają miłosne wyznania z kochankami. A styl
pisma autora wydawał się wskazywać człowieka świetnie znającego sztukę
kaligrafii.
– Przypatrzcie się dobrze – poinstruował nas Gregor Vogelbrandt. – I zwróćcie
uwagę na literę „t”, która wbija się w kartę niczym miecz. Tak pisać może
jedynie człowiek dumny i pewny siebie. A spójrzcie na to drapieżne „s” stawiane,
jakby miało być błyskawicą. Tak pisze jedynie człowiek zdecydowany i
odważny. Z kolei inne symptomy, które tu wyraźnie rozpoznaję, mogą
świadczyć, iż autora listu cechują bezwzględność oraz okrucieństwo.
Wszyscy pokiwaliśmy mądrze głowami, chociaż przyznam, że obserwacje
Gregora dotyczące stylu pisma ludzi, z którymi to obserwacjami miał okazję
zapoznawać nas już wcześniej, wywierały na mnie niespecjalne wrażenie. Nie
sądziłem, by po tym, w jaki sposób kto stawia litery, można wysnuć wnioski
dotyczące charakteru, postępowania czy przeszłości lub przyszłości piszącego.
Uważałem raczej, że podobna nauka jest w równym stopniu przydatna co
wróżenie z gwiazd, wnętrzności zwierząt lub linii dłoni. Zresztą do wyciągnięcia
wniosków takich, jakie wyciągnął Vogelbrandt, nie trzeba stosować
kaligraficznych czarów-marów. Bo niby kto mógł wysłać
podobnie bezczelne pismo do Inkwizytorium? Miał to być człowiek słaby,
lękliwy i łagodny niczym owieczka? Wolne żarty! Gregor jednak traktował swoje
spostrzeżenia oraz wynikające z nich wnioski nadzwyczaj poważnie. Tak samo
jak i potraktował całą sprawę listu. Zdecydował się wysłać w okolice
Szubienicznej Góry nie tylko nas, jego podwładnych, ale mimo że ostatnio
doskwierały mu naprawdę poważne zdrowotne kłopoty, postanowił ruszyć wraz z
nami. W siedzibie Inkwizytorium w Bielstadt pozostawił jedynie dwóch naszych
towarzyszy, którzy mieli zajmować się codziennymi obowiązkami. Na pewno do
podjęcia podobnej decyzji przyczynił się fakt, że właśnie zakończyliśmy wielkie,
trwające niemal rok
śledztwo, w czasie którego wykryliśmy rozgałęziony i potężny kult czcicieli

demonów. By wyobrazić sobie ogrom śledczej roboty, wystarczy powiedzieć, że
na śmierć przez całopalenie skazano prawie czterysta osób płci obojga, a
pomniejsze kary więzienia, okaleczenia oraz pokuty zadano co najmniej dwóm
tysiącom. A ileż tomów zapisaliśmy zeznaniami świadków! Ileż znalazło się tam
rozpaczliwych wyznań, ileż ujawniono obrzydliwych tajemnic, lecz również ileż
w trakcie przesłuchań padło grzesznych przechwałek, a nawet bluźnierczych
naigrywań ze świętej wiary! Poza tym skonfiskowaliśmy liczne czarnoksięskie
księgi, demoniczne receptury, tajemne mikstury i trucizny we wszelkich
możliwych postaciach, jak to maści, płynów lub kremów. Oczywiście nie
dalibyśmy rady poprowadzić w sześciu tak przeogromnego dzieła, lecz to
właśnie Gregor Vogelbrandt i my, jego podwładni, graliśmy w nim pierwsze
skrzypce, jako ci, którzy pierwsi natknęli się na ślady zbrodni. Teraz prowincja
wydawała się spokojna, bogobojna i przepełniona prawdziwie chrześcijańskim
bojaźliwym dygotem. W związku z tym mogliśmy wybrać się w kilkudniową
podróż (a na tyle, nie dłużej, ona się zapowiadała), nie trapiąc się poczuciem
zaniedbywania obowiązków. Przyznam, że ten rok intensywnego śledztwa i
walki o sprawę Bożą wiele mnie nauczył, a praca w Bielstadt znacznie różniła się
od bezmyślnej wegetacji w Kaiserbadzie, gdzie miałem okazję (bo nie powiem:
zaszczyt) poprzednio służyć. Tak to już często się składało, że młodzi
inkwizytorzy byli posyłani w wiele rejonów naszego wspaniałego Cesarstwa, nie
tylko by poznawać obyczaje, lecz by pasować się z siłą nieczystą w różnych
okolicznościach i różnych miejscach. Skrupulatnie zbierano też o nich wszelkie
informacje, które miały następnie posłużyć do wydania oceny na temat
przydatności konkretnego inkwizytora. I tak jedni lądowali potem w jakimś
zapyziałym, spokojnym miasteczku, gdzie głównie leżeli do góry brzuchami, a
inni byli rozpatrywani jako kandydaci do służby w Akwizgranie, Engelstadt lub
nawet, nawet, Hez-hezronie. No ale ci z Hez-hezronu to już elita elit, gdyż
inkwizytorzy ci teoretycznie mieli prawo wydawać rozkazy każdemu
funkcjonariuszowi Świętego Officjum na świecie, choćby był on przełożonym
wielkiego oddziału czy dzierżył starszeństwo podług wieku, zasług oraz stażu.
Słyszałem jednak, że niektórzy inkwizytorzy odmawiali zaszczytu służenia w
Hezie, gdyż wiele się mówiło o nieprzywidywalności zachowań oraz decyzji
naszego nominalnego zwierzchnika, biskupa Hez-hezronu, którego humory

potrafiły dać się we znaki nawet najbardziej zasłużonym spośród
funkcjonariuszy. Podobno właśnie Gregor Vogelbrandt był jednym z tych, którzy
odmówili zaszczytu zostania, jak złośliwie się nazywało inkwizytorów z Hezu,
„biskupim pieskiem”. Nie wiedziałem, jak wyglądała prawda, i, szczerze
mówiąc, nieszczególnie mnie to interesowało. Jednak miałem pewność, że sam
nie odmówiłbym, gdyby mi złożono podobną propozycję. I z pokorą przyjąłbym
na swe barki krzyż nawet tak uciążliwych obowiązków...
Po trzech dniach podróży zatrzymaliśmy się w solidnym zajeździe położonym
przy samym trakcie prowadzącym z Bielstadt do Luthoff, gdyż stamtąd najbliżej
było do Szubienicznej Góry. W najbliższej okolicy znajdowało się miasteczko
Loowenberg należące do wielce bogatego biskupa Augustyna Schaeffera, który w
swej pobliskiej posiadłości odpoczywał
od wielkomiejskiego zgiełku i wielkomiejskich intryg. Gregor zarekwirował całe
piętro karczmy i kazał wyrzucić wszystkich gości zajmujących tam pokoje
(śpiącym na parterze oraz w stajniach pozwolił łaskawie zostać), a najbardziej
niezadowolonego mężczyznę, który dawał temu niezadowoleniu głośny upust,
polecił publicznie wybatożyć na podwórzu przed zajazdem.
– Kto sprzeciwia się w małym i nie zostaje ukarany, ten nie odnajdzie w sobie
lęku, by nie sprzeciwić się w wielkim – oznajmił Gregor uroczystym tonem.
Jednak kara, choć dotkliwa (zwłaszcza że wybatożony mężczyzna zapewniał, iż
jest szlachcicem, a błękitnokrwiści ciężej przecież znoszą plagi niż zwykli
ludzie), nie była niebezpieczna dla życia czy zdrowia, bowiem w czasie jej
egzekwowania pyskacz omdlał tylko raz, a po zakończeniu egzekucji udało mu
się odpełznąć na bok o własnych siłach. Nikt z nas nie miał jednak za złe
Gregorowi tej łagodności, gdyż wiedzieliśmy, że ścieżka nadmiernej surowości
rzadko kiedy wiedzie do niewymuszonego uczucia. A my, inkwizytorzy,
dążyliśmy przecież, by nas miłowano...
– Gdzież się podziały dawne, dobre czasy? – westchnął Vogelbrandt. – Czasy,
kiedy nikomu nie przyszłoby nawet do głowy kontestować poleceń inkwizytora,
a co za tym idzie, nie musielibyśmy nikogo skazywać na upokarzającą chłostę.
– Można więc powiedzieć, że karzemy ludzi nie w odwecie za popełnione przez
nich grzeszne czyny, lecz za głupotę, iż zdecydowali się je popełnić –
podsumował

Hoffman napuszonym tonem. Tonem, który, nawiasem mówiąc, całkowicie nie
pasował do oczywistości wypowiadanego przez niego twierdzenia.
– Da Bóg, za dwie niedziele się wykuruje – pogodnie zauważył oberżysta.
Nie dziwiłem się tej wesołości, gdyż szlachcic, który miał opuścić zajazd
następnego poranka, będzie musiał pozostać w nim jeszcze kilkanaście dni,
nabijając w ten sposób kabzę właścicielowi gospody. Cóż, jak zwykle okazywało
się, że to, co jest nieszczęściem dla jednych, staje się fortunnym uśmiechem losu
dla innych. Poza tym naszemu gospodarzowi nie przeszkadzała wcale gościna
inkwizytorów, gdyż jak wiadomo, Święte Officjum płaci za noclegi i jedzenie
swych funkcjonariuszy. A inkwizytorzy ani nie lubili wylewać za kołnierz, ani
nie przepadali za umartwiającymi postami. Chociaż akurat nasz przełożony nie
należał do szczególnych hulaków lub obżartuchów. Wręcz zauważyłem, iż
ostatnimi czasy nic nie je, a jedynie popija wodę. Nie dziwiłem się tej diecie,
rozumiałem, że Vogelbrandt doszedł do słusznego wniosku, iż jeśli nie będzie
jadł, nie będzie również wydalał. A wydalanie w jego wypadku wiązało się z
ogromnym bólem. Z powodu tegoż oszczędnego trybu życia Gregor ostatnio w
coraz większym stopniu przypominał z wyglądu ascetę, zwłaszcza że w jego do
niedawna kruczoczarne włosy wdarły się grube pasma srebra, a jędrna, ogorzała
twarz wyblakła i została zryta zmarszczkami.
W każdym razie liczyłem, że Vogelbrandt nie będzie bronił swoim podwładnym
solidnie pojeść i w miarę popić, bo przecież każdy wiedział, że Bogu najlepiej
służy ten, kto ma krzepę i bystry umysł. A jak lepiej zyskać krzepę, niż jedząc
zdrowo i obficie? A jak lepiej zyskać bystrość, niż podlewając gardło trunkiem,
który dodaje swady, wyostrza obraz oglądanych rzeczy i pozwala zerknąć w
serce bliźniego? Rzecz jasna, z owym podlewaniem należało uważać, gdyż w
wypadku niektórych ludzi trunki działały niczym alchemiczny eliksir młodości,
sprowadzając ich do czasu gaworzenia, bezsensownego płaczu, wesołości
niewiadomego pochodzenia oraz chwiejnych kroków. A w dodatku zazwyczaj
następnego dnia okazywało się, iż stracili zęby... Na szczęście tego typu kłopoty
omijały waszego uniżonego sługę, gdyż alkohole lubiłem próbować w sposób
wielce umiarkowany, a ponad trunki przekładałem choćby toruńskie pierniczki z
gorącym mlekiem, które obficie osłodzono miodem. Czyż nie było to lepsze od
kwaśnego piwska lub cierpkiego wińska? Owszem, czasem człowiek mógł

kwaśnością i cierpkością skatować
podniebienie, gardziel oraz żołądek, ale nie zdarzało mi się to częściej niż raz na
kwartał.
Niestety, Gregor Vogelbrandt musiał zostać w zajeździe i wysłał nas samych na
Szubieniczną Górę, gdyż dolegliwości dręczące go od kilku tygodni nasiliły się
tak bardzo, że nie mógł nawet marzyć, by dosiąść konia. Zapewne do tego stanu
rzeczy przyczyniła się niemal trzydniowa podróż z Bielstadt, w którą Gregor tak
pochopnie się udał, a którą teraz najwyraźniej miał ciężko odchorować.
Doskonale widzieliśmy, że dojmujący ból sprawiało mu nie tylko chodzenie,
krzywił się również wtedy, gdy nieruchomo siedział na miękkich poduszkach.
Natomiast moi towarzysze, Hugon Hoffman i Andreas Voerter, zdawali się być w
jak najlepszej dyspozycji. Obaj byli ludźmi znajdującymi się pomiędzy wiekiem
późno młodzieńczym a dojrzałym, lecz inkwizytorskie doświadczenie solidnie
już zahartowało ich poprzez boje z siłami piekielnych stronników. W tym
towarzystwie to ja byłem najmłodszy i najmniej doświadczony i chociaż
wydawało mi się, że bystrością oraz lotnością umysłu góruję nad mymi
kompanami, jednak starałem się, by oni sami nie ujrzeli tego faktu nazbyt
wyraźnie. Bo, niestety, nawet wśród inkwizytorów zawiść oraz zazdrość nie
stanowiły rzadkich przypadków. Zwłaszcza kiedy było się tylko świnią mogącą
bezradnie zadzierać ryj do góry i śledzić majestatyczny lot orła pod
nieboskłonem.
Prości ludzie wyobrażają sobie, czy też chcą sobie wyobrażać, starego i
doświadczonego inkwizytora jako surowego ascetę o wyblakłej twarzy i
zgarbionych ramionach, natomiast młodego jako człowieka o obliczu
naznaczonym przez cierpienie i płonących fanatycznym ogniem oczach.
Niewiele w podobnym obrazie jest prawdy, a moi towarzysze zdawali się właśnie
o tym zaświadczać. Hugon Hoffman był bowiem krępym, płowowłosym osiłkiem
z głową jak piłka, która zdawała się umieszczona na szerokich ramionach z
pominięciem szyi. Poza tym miał niebieskie oczy i wąsy przypominające grubą,
acz krótką szczotkę. Natomiast chudy jak trzcina i wysoki Andreas Voerter miał
ciemne, opadające aż za ramiona włosy, delikatną twarz i oczy rozmarzonej
dziewczyny. Odnosiłem wrażenie, że żaden z towarzyszy inkwizytorów nie
przepadał za mną, ale chyba tylko dlatego, iż mimo mych starań dostrzegali

umysłową przepaść, jaka dzieliła ich ode mnie. Cóż tu dużo mówić: obaj byli
typami wiecznego wykonawcy rozkazów, natomiast moje aspiracje znacznie taki
stan rzeczy przerastały. Tylko tyle i aż tyle.
Jednak biorąc pod uwagę wszystkie wady i zalety kolegów inkwizytorów,
trzeba stwierdzić, że Hugon i Andreas byli z gruntu poczciwymi chłopcami, a w
profesjonalnych działaniach radzili sobie całkiem dobrze, zwłaszcza gdy
kierowała nimi dłoń umiejętnie trzymająca cugle i wprawnie rozdająca kiedy
trzeba razy bata, a kiedy trzeba słodkie jabłuszka. Do niedawna Gregor
Vogelbrandt był takim człowiekiem, lecz teraz przytłoczyła go przewlekła i
powodująca coraz więcej niedogodności choroba. W związku z tym nasz
przełożony nader szybko przechodził od stanu bezpodstawnej często wściekłości
po stan ogłupiałego zobojętnienia, a przede wszystkim zdawał się myśleć nie o
Sprawie, lecz o swoim obolałym tyłku. I dlatego my, podlegli mu inkwizytorzy,
rozmawiając z Gregorem, coraz częściej gubiliśmy z myśli sedno zadań, zadając
sobie raczej pytanie, czy przełożonemu hemoroidy pozwalają jeszcze rozumieć
nasze słowa, czy też nabrzmiały w takim stopniu, że Vogelbrandt jest w stanie
jedynie myśleć o bólu. Jak łatwo odgadnąć, podobne rozważania nie sprzyjały
ochocie do pracy.
***

Z Szubienicznej Góry wróciliśmy w niewesołych nastrojach. Co prawda
inkwizytorzy zazwyczaj nieszczególnie przejmują się losem wysokich rangą
duchownych (raczej zgodni byliśmy w osądzie, że im mniej tego tałatajstwa
plącze się po świecie, tym lepiej dla wiary Chrystusowej), ale wiedzieliśmy, że
widowiskowa śmierć znanego w okolicy biskupa odbije się
głośnym echem. A władze kościelne będą wymagały od inkwizytorów niemal
natychmiastowych wyników przejawiających się w złapaniu i surowym ukaraniu
winnych. W dodatku podróż okazała się męcząca, gdyż nie mogliśmy przecież
zostawić na wzgórzu trupa biskupa, lecz musieliśmy wezwać okolicznych
chłopów, uważać, by nieboszczyka zniesiono na dół wzgórza z poszanowaniem
zasad przyzwoitości, ułożyć go na zasłanej słomą furmance, no i oczywiście
poczłapać noga za nogą z chłopami do najbliższej wsi. Tam dopilnowaliśmy, by
ciało dostojnika rozebrano i obmyto, po czym powierzyliśmy je blademu z

przejęcia i przerażenia młodemu wikaremu. Wszystkie te zabiegi zajęły nam całą
noc, po czym bez snu udaliśmy się z powrotem, by jak najszybciej zdać ze
wszystkiego relację Gregorowi. Przyjechaliśmy zmęczeni, głodni i rozdrażnieni.
A naszych humorów nie polepszyło spotkanie z Gregorem, ponieważ zamiast
kąpieli, wygodnego materaca, świeżego jedzenia i grzanego wina (koniecznie z
goździkami lub chociaż z cynamonem!) czekał na nas przełożony. Przyglądałem
mu się dyskretnie, acz uważnie, kiedy Voerter referował wydarzenia, których
byliśmy świadkami. Twarz Gregora tężała z każdym wypowiadanym przez
Andreasa słowem. Vogelbrandt najwyraźniej był wściekły. A kiedy Vogelbrandt
był wściekły, jego oblicze zamieniało się w nieruchomą maskę i cedził słowa
przez zęby, jedno po drugim, takim tonem, jakby każde miało być komendą dla
kata. W tym nieszczęsnym położeniu mogliśmy pogratulować sobie tylko
jednego: wydawało się, że tego dnia hemoroidy trochę mniej dawały się
Gregorowi we znaki, a co za tym idzie – nasz przełożony będzie się zapewne
chociaż w części kierował rozumem, nie samymi emocjami. Nie żeby koniecznie
musiało nam to pomóc...
Gdy Voerter skończył meldunek (a opisał całe wydarzenie z najdrobniejszymi
detalami, tak że nawet ja niewiele miałbym cennych uwag do dodania),
Vogelbrandt milczał długą chwilę.
– Raport. Pisemny. Wieczorem – rozkazał w końcu.
Obrócił wzrok na mnie i Hugona Hoffmana.
– Chcecie coś dodać do opowieści Andreasa?
Grzecznie wyczekałem chwilę, a kiedy Hugon się nie odezwał, odchrząknąłem.
– Wydaje mi się... – zacząłem.
– Głośniej!
– Wydaje mi się – powtórzyłem pewniejszym tonem – że stos został ustawiony
przez kogoś znającego się na rzeczy...
Vogelbrandt zmrużył oczy.
– To znaczy?
– Bierwiona ułożono tak, by bis... by ofiara nie umarła szybko od zaczadzenia,
jak również by płomienie nie objęły natychmiast całej postaci. Podpalając stos,
morderca wziął również pod uwagę kierunek wiatru.
– Taaak – mruknął Gregor. – Co wy na to? – Spojrzał na Hoffmana oraz

Voertera. – Zgadzacie się z obserwacjami młodszego kolegi?
Wyraźnie słychać było, jak zaakcentował słowo „młodszego”, dając
podwładnym w ten sposób do zrozumienia, że jako bardziej doświadczeni
wiekiem i stażem powinni wcześniej sformułować podobny wniosek.
Voerter wzruszył ramionami, a Hoffman wymamrotał coś pod nosem.
– Co takiego, Hugonie? – syknął Vogelbrandt. – Mówiłeś coś?
– To mógł być przypadek – powtórzył głośniej Hoffman.
– Oczywiście, że to mógł być przypadek – nadspodziewanie łagodnie zgodził
się z nim nasz przełożony. – Zamordowanie biskupa to też przypadek. Po prostu
jakiś chłop chciał spalić trochę trawy, a tu, patrzcie państwo, biskup napatoczył
mu się na sam szczyt ogniska! Mam rację, Hugonie?
Hoffman znowu coś bąknął, lecz tym razem Vogelbrandt nie zwrócił już na
niego uwagi.
– A więc kat albo pomocnik katowski – powiedział bardziej chyba do siebie niż
do nas. – Albo... – zawiesił głos.
– Inkwizytor – dopowiedział głucho Voerter.
– Od razu inkwizytor – skrzywił się Vogelbrandt. – Pomyśl trochę, Andreasie.
To nie musiał być inkwizytor, lecz ktoś, kto niegdyś uczył się w Akademii
Inkwizytorium, lecz nie zakończył nauki. Taaak... W Hezie mają spis takich
ludzi, ale głowę dam, że prędzej wyślą nam tu nowego dowódcę niż tę listę.
Gregor miał do pewnego stopnia rację. W Inkwizytorium pilnie strzeżono listy
osób, które wpierw studiowały w Akademii, potem jednak za zgodą przełożonych
wybrały inną drogę życiową. Tego spisu nie udostępniano pochopnie, a w
kancelariach Hez-hezronu słowa „rozważnie” czy „po zastanowieniu” w
rzeczywistości czasami oznaczały „bardzo długo”, czasami wręcz „nigdy”.
Święte Officjum wspierało niedoszłych absolwentów Akademii, oni natomiast
wspierali Święte Officjum. Tak to już jest, podrap mnie po plecach, ja podrapię
ciebie po plecach... A że wśród tych niespełnionych inkwizytorów trafiało się
wielu ludzi sławnych, bogatych lub uczonych, więc tym pilniej strzeżono sekretu.
– Morderców musiało być co najmniej dwóch – oznajmił Hoffman. –
Zauważcie bowiem, że stos zapłonął, kiedy już dojechaliśmy do podnóża
wzniesienia. Pierwszy zbrodniarz wypatrzył nas i dał znak drugiemu, skrytemu
za bierwionami. Ten podpalił stos i uciekł stromym zboczem wśród krzaków.

– Nie sądzę – powiedziałem.
– A czemuż to nie sądzisz? – odezwał się Vogelbrandt.
– Całe wzgórze porośnięte jest krzewami. Strome zbocze, o którym mówił
Hugon, zarastają wysokie krzaki jeżyn. Czy któryś z was próbował kiedyś biegać
przez jeżyny?
Gregor uśmiechnął się, najwyraźniej do własnych dawnych wspomnień. Od
pewnego czasu odnosiłem wrażenie, że czuje się chyba lepiej, niż wygląda. Albo
też, co niewykluczone, nauczył się doskonale panować nad bólem...
– Nieważne którędy – wycofał się szybko Hoffman. – Którędyś jednak uciekł.
– Morderca był jeden – zawyrokował Vogelbrandt. – Zobaczył was ze szczytu
wzgórza, podpalił stos, później zanurkował w krzaki i zaczekał, aż odjedziecie.
Mieliście go cały czas koło siebie!
Słowo „głupcy” jakoś nie przeszło mu przez usta, jednak założyłbym się, że się
na nie cisnęło.
– Ze szczytu wzgórza nie widać dróżki, którą przyjechaliśmy – ośmieliłem się
odezwać. – A na pewno nic nie było widać o tej godzinie. Było już niemal
ciemno, Gregorze – dodałem bez mała przepraszającym tonem.
Przełożony spojrzał w stronę moich kolegów inkwizytorów, by potwierdzili
moje słowa lub im zaprzeczyli. Po chwili obaj dość niechętnie, lecz skinęli
głowami.
– Za ciemno – mruknął Voerter. – Zdecydowanie za ciemno.
– Jutro sprawdzę to... – Vogelbrandt przerwał w połowie zdania.
I on, i my wiedzieliśmy, że niczego nie sprawdzi i nigdzie nie pojedzie. Bo
spróbujcie kłusować lub galopować z nabrzmiałymi hemoroidami! Ba, spróbujcie
nawet truchtać stępem w takim pożałowania godnym stanie! Teraz Gregor
siedział na krześle okrytym miękką wyściółką, a i tak właśnie ujrzałem grymas
przebiegający mu przez twarz. Oho, więc nie nauczył się jeszcze panować nad
bólem!
– Skoro nie mógł was widzieć, pewnie i wy nie zobaczylibyście, jak uciekał.
– Usłyszelibyśmy – odparłem. – Nie da się przedrzeć przez taką gęstwę
bezszelestnie.
– Buzujący ogień mógł zagłuszyć każdy odgłos – nie zgodził się ze mną
Hoffman. – Poza tym jakoś tak, szczerze mówiąc, bardziej niż rozglądanie się po

krzakach i nasłuchiwanie to... – urwał.
– Poza tym jakoś, szczerze mówiąc, tak żeś darł mordę, że nie usłyszelibyśmy
stada galopujących wołów – warknął Voerter.
Hoffman poczerwieniał i wściekły obrócił się w jego stronę, ale nim zdążył coś
powiedzieć, Gregor uniósł dłoń.
– Macie współdziałać, nie kłócić się – rzekł zmęczonym głosem i znowu
zauważyłem skurcz, który zniekształcił na moment jego twarz. – Od samego
świtu zaczniecie pracę.
– Jeśli jeszcze mogę...
– Mów, Mordimerze.
– Biskup był odziany w uroczyste szaty liturgiczne. Czy nikogo po drodze nie
zdziwiło, że jedzie konno tak wystrojony? A czy nie zdumiało to jego
domowników, kiedy wyjeżdżał? A jeśli jechał w stroju codziennym, to czemu
zabrał ze sobą szaty, by się w nie przebrać na Szubienicznej Górze? A może ktoś
mu je na to wzgórze przywiózł?
– Trafna uwaga i ciekawe pytania – zgodził się Vogelbrandt. – A skoro popisałeś
się już celnymi obserwacjami, to właśnie tobie przypadnie zadanie przesłuchania
dworzan biskupa. Wszystkich. Jednego po drugim. U nas.
– Jak sobie życzysz, Gregorze – odparłem, starając się ukryć zdziwienie. –
Chociaż z uwagi na szybkość i precyzję działania pozwoliłbym sobie zająć jedną
z komnat w biskupim pałacu i tam przeprowadzić przesłuchania.
Moja propozycja wynikała nie tylko z faktu, że dzięki temu uniknę zbędnych
proceduralnych korowodów, ale złożyłem ją również dlatego, że dom
świątobliwego pasterza, świeć Panie nad jego duszą, słynął ze wspaniałej kuchni
oraz iście książęcych wygód. Ponieważ przesłuchania musiały zająć co najmniej
tydzień, dzięki przenosinom do pałacu miałem nadzieję, że również biedny
Mordimer Madderdin zakosztuje nieco możnowładczego luksusu. My,
inkwizytorzy, potrafimy bowiem obywać się kromeczką suchego chleba i
garnuszkiem stęchłej wody, lecz nie poznałem jeszcze nikogo w naszym gronie,
kto z radością kontentowałby się podobną dietą. Istotnie jednak prócz wygody
dla mnie miałoby to poskutkować wygodą dla śledztwa. Aż dziw brał, że
Vogelbrandt mógł zaproponować tak mało ekonomiczny model prowadzenia
przesłuchań. Tłumaczyła go jedynie choroba, a na tym przykładzie poznaliśmy,

że dolegliwości hemoroidowe potrafiły ogłupić do cna każdego, każąc mu
pamiętać i myśleć jedynie o bólu, czy raczej o jego ustaniu, i nie pozwalając na
zajęcie umysłu czymkolwiek innym.
– Weź do pomocy ludzi. Ilu chcesz.
Oczywiście Gregor nie miał na myśli inkwizytorów, gdyż tych było, wliczając
w to mnie, zaledwie czterech i zapowiadało się, że każdy będzie miał pełne ręce
roboty. Mogłem jednak skorzystać z pomocy żołnierzy miejscowego garnizonu,
drabów z miejskiej straży lub dworskiej milicji biskupa. Oczywiście z tych
ostatnich dopiero wtedy, kiedy stwierdzę, że żaden z nich nie maczał palców w
morderstwie. Zważywszy na fakt, że na terenie posiadłości trzeba będzie
zaprowadzić i utrzymać dyscyplinę, pomoc taka mogła okazać się konieczna.
Cóż, szykował się całkiem miły tydzień! Dla mnie o wiele milszy niż choćby dla
Andreasa Voertera, któremu Gregor zlecił przesłuchiwanie nie tylko ludzi
mieszkających w okolicach Szubienicznej Góry, lecz również wszystkich, którzy
mogli się tam znaleźć, a więc kupców, pielgrzymów zmierzających do grobu
świętego Hilarego, a nawet poczet okolicznego barona, który to baron polował w
okolicy. Krótko mówiąc, Voerter otrzymał zadanie gorsze od odszukania szpilki
w
stogu siana, gdyż jemu na dodatek miano co chwila stogi tegoż siana przerzucać
z miejsca na miejsce, tak by nie mógł wiedzieć, co zostało sprawdzone, a co nie.
Hugon Hoffman miał pozostać z Gregorem i służyć pomocą na miejscu. Nie
wiedziałem co prawda, jak dobru śledztwa przysłuży się dwóch inkwizytorów
siedzących w karczmie, lecz domyślałem się, że Vogelbrandt zdecydował się
trzymać Hugona przy sobie jako ostatnią deskę ratunku. Hoffman bowiem
stanowił nietypowy przypadek w naszym fachu. Odszedł z Inkwizytorium
zaledwie po roku służby, ukończył studia medyczne, po czym po kilku latach
praktyki w roli armijnego chirurga wybłagał ponowne przyjęcie w poczet
funkcjonariuszy Świętego Officjum. Jak powiadano, chirurgiem był
znamienitym. A Vogelbrandt najwyraźniej przypuszczał, że pomoc chirurga może
mu się przydać.
– Czy powiadomisz Hez, Gregorze? – ośmielił się zapytać Hoffman.
Vogelbrandt zapatrzył się w płomień świecy i nie odzywał tak długo, że
zastanawiałem się, czy w ogóle zechce odpowiedzieć na pytanie.

– Na razie nie – zdecydował w końcu.
W Hez-hezronie, drugim co do świetności mieście naszego przesławnego
Cesarstwa, znajdowała się główna siedziba Świętego Officjum. Tam też
urzędował biskup, który był nominalnym zwierzchnikiem wszystkich
inkwizytorów na świecie. Na miejscu Vogelbrandta nie wahałbym się przed
zawiadomieniem kancelarii Jego Ekscelencji, iż ktoś właśnie spalił na stosie
biskupa. Co prawda emerytowanego i pozostającego bez diecezji, ale zawsze
biskupa. W dodatku człowieka niezwykle bogatego i, jak mówiono, świetnie
ustosunkowanego. Jednak Gregor Vogelbrandt był naszym przełożonym i on miał
zaszczyt podejmowania decyzji oraz obowiązek wzięcia odpowiedzialności za
ich skutki. Skoro uznał, że nie należy niepokoić heskiej kancelarii naszymi
kłopotami, widać miał w tym jakiś cel.


Rozdział II

Pałac


Pałac biskupi. Ha, cóż to był za budynek! W jakiż wyrafinowany sposób łączył
prostotę i wygodę z elegancją kształtu (o ile oczywiście na tak hermetyczny
temat mógł wypowiadać się prostak podobny do mnie). Po pałacu i jego
otoczeniu łatwo było poznać, że biskup dorobił się albo ogromnego majątku, albo
też ogromnych długów (jedno zresztą nie wykluczało drugiego). Na mnie
szczególne wrażenie zrobił prezentowany w westybulu cykl fresków, który
przedstawiał wszystkie etapy zarówno Męki Pańskiej, jak i Zstąpienia. Później
przekonałem się, że freski miały swą kontynuację, gdyż na sklepieniu biskupiej
kaplicy wyobrażono ogromne malowidło obrazujące zdobycie Rzymu przez
armię Jezusa. Zwłaszcza ciekawa wydała mi się perspektywa, z której autor ujął
te wydarzenia. Zwykle bowiem przedstawiano na pierwszym planie Jezusa i
Apostołów, tutaj natomiast przez otwarte bramy wlewało się wojsko Chrystusa, a
gdzieś na uboczu stał Jezus pogrążony w rozmowie z
człowiekiem ubranym w senatorską togę. Dałbym sobie głowę obciąć, że był to

nikt inny jak Marek Kwintyliusz, pierwszy ze znaczących Rzymian, którzy
otworzyli serca i umysły przed Jezusem, a który w nagrodę otrzymał zadanie
stworzenia Świętego Officjum, instytucji mającej stać na straży wiary oraz
wiernych. Tak, tak, to Marek Kwintyliusz był tym, który położył solidne
fundamenty pod późniejszą chwałę Inkwizytorium, on stworzył zasady, jakimi
kierowaliśmy się aż do dzisiaj. Przyglądałem się dłuższą chwilę temu obrazowi i
zauważyłem, że malarz ukazał wyraźnie oblicze Jezusa, natomiast Marek
Kwintyliusz stał obrócony profilem, a cień padający od drzewa zasłaniał mu
częściowo twarz. Jak widać, artysta zręcznie wybrnął z kłopotu, jakim był fakt, iż
nie zachowało się do współczesnych czasów żadne wiarygodne świadectwo
mówiące o wyglądzie naszego fundatora. Ani dokładny opis, ani rycina, ani
płaskorzeźba, ani pomnik, ani tym bardziej obraz. O Marku Kwintyliuszu
mówiono jako o człowieku wysokim i dobrze zbudowanym. To wszystko, co o
nim wiedzieliśmy, gdyż istniały nawet spory co do tego, czy miał jasne, czy
ciemne włosy, cerę bladą, czy też spaloną słońcem. Tak jak nie znaliśmy wyglądu
najsłynniejszego i najbardziej pobożnego z Rzymian, tak nie wiedzieliśmy, co się
z nim stało w tym smutnym czasie, kiedy Jezus opuścił swój lud. Czy nasz Pan
zabrał ze sobą Marka Kwintyliusza, by ten cieszył się wieczną łaską w Bożej
chwale? Tak przynajmniej twierdziły oficjalne pisma, lecz jak było naprawdę,
nikt nie umiał powiedzieć...
Na nasze żądanie już wcześniej żołnierze biskupa otoczyli główny budynek oraz
budynki gospodarcze, nie pozwalając nikomu do nich wejść ani nikomu z nich
wyjść bez specjalnej przepustki. Przynajmniej dzięki temu mieliśmy pewność, że
służący oraz dworzanie nie rozbiegną się na cztery strony świata, jak to często
bywało, kiedy umierał arystokrata. No i kiedy w dodatku umierał w tak straszny
sposób jak Jego Ekscelencja, mogło to spowodować dające się wytłumaczyć
przerażenie u wszystkich mu bliskich ludzi, począwszy od ogrodników i
stajennych aż po ulubionych paziów.
A skoro o paziach mowa, to z tego, co się dowiedziałem i co nie było dla nikogo
w okolicy żadną tajemnicą, biskup przedkładał towarzystwo złotowłosych
efebów nie tylko nad towarzystwo dam, lecz nawet nad towarzystwo świętych
ksiąg czy świętych mężów. Ponoć młodzieniec, by zyskać względy biskupa,
musiał być delikatnej urody, wiotkiej sylwetki, łagodnych obyczajów oraz

kląskać słodko niczym słowik. A czy taki człowiek byłby zdolny do
przeprowadzenia śmiałej akcji porwania i spalenia swego suzerena? Raczej nie.
Za to, kto wie, może ojciec lub starszy brat jednego z biskupich ulubieńców
uznał, że pała Jego Ekscelencji dodana do herbu nie przynosi wcale rodowi
sławy, i postanowił wziąć sprawy w swoje ręce? Ale niby dlaczego miałby wtedy
palić biskupa i w dodatku powiadamiać o wszystkim Inkwizytorium? Nie
prościej byłoby nasłać zbójów albo sprowokować wypadek na polowaniu,
zwłaszcza że biskup wręcz przepadał za konną jazdą i tropieniem zwierzyny?
Wiadomo przecież, że nie jeden, nie dwóch i nie dziesięciu feudałów zginęło w
naszym przesławnym Cesarstwie w czasie polowań. Bo a to koń się potknął w
galopie (wcześniej dziwnym trafem nie dociągnięto popręgów), a to nagły poryw
wiatru odmienił lot strzały i zamiast w bok jelenia trafiała ona w plecy
nieszczęśnika, a to spragniony gonitwą myśliwy przyjmował bukłaczek wina od
któregoś z towarzyszy i, nie wiedzieć czemu, chwilę potem konał w boleściach. I
tak dalej, i tak dalej. Krótko mówiąc, polowania w naszym chwalebnym
Cesarstwie miały to do siebie, że nie do końca było wiadomo, kto w nich jest
myśliwym, a kto zwierzyną, i myśliwi często przeżywali w związku z tym
bolesne rozczarowanie. Jednak w tym wypadku zabójca zdecydował się na
przeprowadzenie operacji nie tylko skomplikowanej, lecz również jakże
widowiskowej! A przecież musiał wiedzieć, że tak ostentacyjne zamordowanie
kościelnego dostojnika rozwścieczy zarówno duchownych, jak i inkwizytorów,
którzy poświęcą wiele starań i sił, by wyśledzić grzesznika. Najwyraźniej
morderca był więc człowiekiem zuchwale pewnym siebie, co mogło
oznaczać, że albo ogarnęło go szaleństwo, albo działał na polecenie kogoś
niezwykle wysoko postawionego, albo niespecjalnie zależało mu na życiu.
Zabawne, że Gregor Vogelbrandt w dość dobry sposób opisał tego człowieka na
podstawie jego charakteru pisma. Oczywiście uznawałem to jedynie za zbieg
okoliczności, wyraźnie ukazujący, iż w pracy inkwizytora należy odrzucać nawet
dowody prowadzące do prawidłowych rozwiązań, jeśli zostały wysnute na
podstawie wyimaginowanych przesłanek.
Zająłem osobiste apartamenty biskupa, bynajmniej nie z uwagi na panującą w
nich wygodę, lecz uznałem, że powaga śledztwa wymaga, bym przesłuchiwał
dworzan w miejscu, które kojarzy im się z majestatem władzy. Człowiek mniej

oddany swemu zajęciu mógłby zapewne przy okazji rozkoszować się
przestrzenią, pięknymi przedmiotami oraz wygodnymi sprzętami, mnie jednak
zbyt pochłaniało samo śledztwo, bym miał czerpać przyjemność z korzystania z
biskupich luksusów.
Rozpocząłem od wezwania efebów usługujących Jego Ekscelencji, lecz nie
udało mi się niczego dowiedzieć poza tym, że stwierdziłem, iż wszyscy są głupi
oraz zestrachani. No ale świętej pamięci biskup nie mądrości w nich szukał, a
bojaźń przed inkwizytorskim śledztwem łatwo można pojąć. Przez pięć dni,
godzina po godzinie, kwadrans po kwadransie i minuta po minucie,
przesłuchiwałem wszystkich dworzan biskupa. Zyskałem nieoczekiwaną pomoc,
gdyż Gregor wyjawił mi, że jeden z oficerów studiował dawnymi czasy w
prześwietnej Akademii Inkwizytorium. Oczywiście z tego faktu nikt na biskupim
dworze nie zdawał sobie sprawy. Oficer nazywał się Konrad Peiper i był
szpakowatym, zasuszonym mężczyzną o pobrużdżonej zmarszczkami twarzy i
haczykowatym nosie. Wezwałem go zaraz po przesłuchaniu biskupiego haremu.
– Mam nadzieję, że będziecie mogli mi pomóc – rzekłem, ściskając dłoń
Peipera.
– Nie sądzę – odparł. – Jednak zrobię, co w mojej mocy.
Zaprosiłem, by usiadł, i postawiłem przed nim kielich wina.
– Dlaczego nie sądzicie?
– Bo nie wiem nic o nikim, kto mógłby źle życzyć Jego Ekscelencji.
– Coś podobnego! A z tego, co ja wiem, biskup prowadził tak bujne życie, że
dziwnym się wydaje, iż zabito go dopiero teraz.
– To nie tak – rzekł pewnym tonem oficer. – Rzecz jasna, wiecie, że Schaeffer
nie tylko nie przepuścił żadnemu chłopakowi o jędrnych pośladkach, ale też golił
poddanych podatkami. Tylko zastanówcie się, mistrzu Madderdin, jak wielu
znacie wielkich panów, którzy nie zdzieraliby skóry z włościan i mieszczan? A
cudzołożenie czy sodomia? Toż świat nie widział większych zbereźników nad
starych biskupów lub kardynałów. A to otaczają się chłopcami, a to sprzedajnymi
dziewkami. Zwykła rzecz w naszym Cesarstwie. A w Italii rzecz ma się jeszcze
gorzej. Po cóż by zabijać, skoro to zwyczajna sprawa?
– Trudno wam w pewnej mierze nie przyznać racji – zgodziłem się. –
Przynajmniej w tym, że trudno o większą świnię niż leciwy biskup. Jednak... –

zawiesiłem głos – musicie sami dobrze wiedzieć, że nigdy nie wiadomo, kiedy
ktoś posunie się o krok za daleko. Nigdy nie wiadomo również, co zrobią krewni
takich chłopaczków. Może ojcom, wujom lub starszym braciom nie podobało się,
że Jego Ekscelencja kręci swym wiertłem w tyłkach ich krewniaków? Może to
ludzie nie tak nowocześnie patrzący na świat jak wy tutaj, na biskupim dworze?
Może nie uznawali sodomii za, jak to żeście rzekli...? „zwyczajną sprawę”?
Peiper wzruszył ramionami. Najwyraźniej w ogóle nie przejął się moją ironią.
– Ekscelencja zawsze hojnie obdarzał rodziny tych dupodajów, tak żeśmy ich tu
zwali, za waszym przeproszeniem. A to puścił wioskę w dzierżawę, a to
podarował konika z rzędem, nie uskarżali się. A nikogo też siłą na figle nie
ciągnął. To pamiętajcie. – Peiper uniósł wskazujący
palec. – Nikogo.
– Wzór cnót z tego biskupa – zadrwiłem, a policzki oficera pokryły się
ceglastym rumieńcem.
– Ja go nie bronię. Tylko mówię prawdę, by wasze śledztwo nie zeszło na
manowce.
– Wielce wam jestem wdzięczny – powiedziałem. Rumieniec Peipera nabrał
barw. – Wyjawcie mi, z łaski swojej, czy w ciągu ostatnich kilku miesięcy któryś
ze sług nie targnął się na własne życie? Nikt tu się nie utopił, nie powiesił, nie
poderżnął sobie żył?
Oficer potrząsnął głową.
– Jeden stajenny zginął, będzie dwa miesiące. Konik go kopnął w skroń.
Czaszkę mu rozłupał kopytem, jak nie przymierzając orzech młotem.
– Młody? Urodziwy?
Peiper prychnął.
– Jeśli lubicie siwobrodych starców, którzy nie kąpali się od ostatniej krucjaty,
pewnie wydałby się wam powabny.
– Cieszę się, że humor wam dopisuje – życzliwie skwitowałem te słowa, z
rozbawieniem zauważając, że wygasający już rumieniec na policzkach mojego
rozmówcy znowu ściemniał. – Zacznijmy od innej strony – zaproponowałem. –
Opowiedzcie mi o dniu, w którym zginął biskup. Droga na wzgórze, na którym
go spalono, na tę, jak ją nazywają, Szubieniczną Górę, zajmie spokojnie
jadącemu konnemu co najmniej cztery godziny. Kiedy widzieliście Schaeffera po

raz ostatni?
– Ja widziałem go rano, ale wiem, o co wam chodzi. Jego Ekscelencja opuścił
pałac w południe. Kazał osiodłać konika i odjechał.
– Sam?
– Ano sam.
– Często udawał się na takie samotne wycieczki?
– A wiecie co...? – Peiper spojrzał na mnie uważnie. – Jak tak pomyślę, to
nigdy.
– Zawsze ktoś mu towarzyszył?
– Zawsze – z wyraźnym zdumieniem odparł oficer. – Czasami nawet ja, ale
częściej albo sekretarz, albo któryś z tych tam... chłoptasiów.
– A tym razem nikt... – zawiesiłem głos. – Dziwne, prawda?
– Taaak. – Skinął wolno głową. – Wypytajcie stajennych i odźwiernego. Skoro
wyjechał sam, właśnie oni musieli go widzieć jako ostatni.
– Nie omieszkam usłuchać waszej rady. Jego Ekscelencja, płonąc na stosie,
odziany był w liturgiczne szaty. Nikogo nie zdziwiło, że wyjeżdża z pałacu w tak
uroczystym stroju?
– Srogi Boże, macie rację! – Peiper plasnął się dłonią w czoło. – Ale ja nic o
tym nie wiem! Sądzę, że by mi doniesiono o czymś takim. – Wzruszył
ramionami. – Wybaczcie, naprawdę musicie wypytać służących.
– A powiedzcie jeszcze, jak układało się biskupowi z sekretarzem? Bo wielu
znałem ludzi, którzy potrafili nieźle dać popalić swoim pomagierom... Tak im
życie obrzydzali, że wydawało się, iż śmierć milsza od ich towarzystwa. A w
podobnym nastroju łatwo o popełnienie głupstwa.
– Nic z tych rzeczy – zaprzeczył Peiper. – Teobald Krankl jest człowiekiem
uczonym. A w dodatku delikatnym i miłych obyczajów, a sami pewnie wiecie, że
prędzej świnię się nauczy fruwać, niż zmusi jednego z tych uniwersyteckich
mędrków do godnego zachowania. – Chciał splunąć, ale zdał sobie sprawę, gdzie
jest, i powstrzymał się w ostatniej chwili. – Jeżeli Schaeffer miał szacunek dla
kogokolwiek, to właśnie dla sekretarza – dokończył.
– A może był zazdrosny?
– Myślicie, że on ten tego tam z Jego Ekscelencją? – Oficer roześmiał się
głośno. – Nie, nie, zapewniam was. Przy całej swej uczoności Teobald to chłop

na schwał. Wszystkie już tu służki wymłócił, nawet co szpetniejsze. Biskup
wiedział o tym i żartował sobie, że niby taki z niego ogier.
– Nawet najśmieszniejszy żarcik może się z czasem przejeść – zauważyłem.
Peiper pokręcił głową z poważną miną.
– Wasza sprawa, mistrzu inkwizytorze, w którą stronę obrócicie swe podejrzenia
– rzekł niemal uroczyście. – Jednak jak dla mnie, a przecież jestem tu
domownikiem od wielu lat, to oni byli serdecznymi przyjaciółmi. Zresztą od
pewnego czasu Krankl mniej interesował się dziewkami, więc nie było powodów
do takich żartów.
Uśmiechnąłem się jedynie w myślach, gdyż miałem swoje zdanie na temat
serdecznych przyjaciół i ich zachowań. Któż skuteczniej naciągnie cię na wielkie
sumy, jak nie serdeczny przyjaciel? Któż w czasie twej nieobecności lepiej się
zajmie twoją żonką, jak nie ukochany kamrat? Któż chętniej sprzeda twoje
tajemnice, jak nie ten, który je wcześniej poznał, a więc ulubiony druh? Ha!
Tegoż, jak powiadał Peiper, serdecznego przyjaciela biskupa miałem okazję
poznać wcześniej, gdyż nie tylko oprowadził mnie po pałacu, lecz również
przygotował listę osób do przesłuchania. Widziałem, że bardzo stara się być
pomocny, co obudziło moje natychmiastowe podejrzenia, ponieważ mogło
znaczyć, że spolegliwym posłuszeństwem stara się zatrzeć winy, o których
jeszcze nie wiem. Pomyślałem jednak, że nie przesłucham go ani jako
pierwszego świadka, ani jako dziesiątego. Jeżeli miał coś wspólnego ze śmiercią
Jego Ekscelencji, niech teraz bije się z myślami, niech dręczą go obawa,
niepewność lub wyrzuty sumienia, niech zastanawia się, czemu inkwizytor nie
wzywa go na przesłuchanie albo czy ktoś wcześniej badany nie dostarczył temuż
inkwizytorowi obciążających dowodów. Krótko mówiąc: niech gryzie się ile
wlezie. A gdy już skruszeje od tego gryzienia, wtedy dopiero wezwę go na
rozmowę. Z doświadczenia i opowieści wiedziałem, że nie raz i nie dwa zdarzało
się, iż taki przetrzymany w niepewności oskarżony całkowicie się załamywał po
pierwszych pytaniach. Okazywało się bowiem, że nieznośna chęć zrzucenia
balastu z sumienia była silniejsza niż strach przed karą lub pragnienie ukrycia
zbrodni.
Zgodnie z sugestiami Peipera wcześniej kazałem wezwać wszystkich, którzy
jako ostatni widzieli żywego biskupa, a więc stajennych, ogrodnika i

odźwiernego. Już po wymianie kilku zdań z każdym z nich wywnioskowałem, że
to ludzie o lotności wbitych w ziemię i omszałych głazów. Nie była to informacja
zła, gdyż nie wyobrażałem sobie, by którykolwiek nawet nie uknuł intrygę
mającą na celu pozbawienie życia biskupa, lecz chociażby w niej uczestniczył.
Nie mogłem jednak wymagać od podobnych kreatur, by w czymkolwiek mi
pomogli. Chociaż nie powiem: olśnieni inkwizytorską powagą pomóc się starali.
Wyjawili jednak jedną niezwykle istotną rzecz: biskup nie wyjechał za bramy
pałacowe w stroju liturgicznym. Stajenni, ogrodnik i odźwierny nie do końca
mogli się zgodzić, opisując strój Schaeffera, lecz jedno było pewne: nie był
ubrany w sutannę, infułę oraz mucet. W dłoniach nie trzymał pastorału,
aczkolwiek odźwierny wyjawił, że widział przy końskim boku jakiś długi,
owinięty płótnem pakunek. Wszystko wskazywało więc, że Jego Ekscelencja
zabrał ze sobą uroczysty ubiór, by przebrać się i wejść w nim na stos. Było to co
najmniej dziwne, choć my, inkwizytorzy, widzieliśmy już tak wiele szatańskich
sprawek, że niewiele rzeczy na tym nie najweselszym ze światów jest w stanie
nas zdumieć.
Wezwany wreszcie przeze mnie Teobald Krankl zawiódł oczekiwania na całej
linii. Wydawał się szczerze zasmucony śmiercią biskupa, ale ani nie
przestraszony, ani nie roztrzęsiony.
– Jego Ekscelencja żył, jak żył – odpowiedział na pytanie, czy biskup miał
wrogów, a jeśli tak, to kogo. – W takim wypadku o nieprzyjaciół nietrudno.
– Macie na myśli fakt, iż był... – chciałem powiedzieć „sodomitą”, ale uznałem,
że być może zręczniej będzie użyć nieco bardziej delikatnego sformułowania – iż
przedkładał szorstką męską przyjaźń nad niewieście wdzięki?
Krankl zerknął na mnie z zaskoczeniem, którego nie udało mu się ukryć.
– Tak. To właśnie miałem na myśli – odparł wyraźnie zdumiony, iż nie użyłem
bardziej dosadnego sformułowania, opisując nieszczęsne zwyrodnienie, któremu
ulegał Schaeffer.
– Kogo biskup mógł darzyć tak wielkim zaufaniem, by wyjechać samotnie w
kilkugodzinną podróż na spotkanie z nim? Może jakaś nowa miłość? Wiecie coś
na ten temat?
Krankl rozłożył ramiona.
– Mówiąc szczerze, inkwizytorze, starałem się trzymać z dala od prywatnego

życia Jego Ekscelencji. Wiedziałem pewne rzeczy, bo każdy je wiedział, ale ani
ja się nie dopytywałem, ani Augustyn mi się nie zwierzał. Tak, tak: Augustyn –
powtórzył, dostrzegając moje spojrzenie. – Znaliśmy się od dwudziestu pięciu lat
i zezwolił mi zwracać się do niego w konfidencjonalnej formie.
– Wszystko bardzo pięknie – powiedziałem. – Ale, na gniew Jezusa! musiała
być jakaś przyczyna, że biskup zachował się tamtego dnia nietypowo oraz
niezgodnie z zawsze przestrzeganymi obyczajami. Wyjechał samotnie i nikomu
nie mówiąc w jakim celu. W dodatku podróż w obie strony miała potrwać co
najmniej osiem godzin. Co się stało, panie Krankl? Co się wcześniej wydarzyło,
że biskup powziął tak dziwny zamiar? W jakim celu zabrał ze sobą strój
liturgiczny?
Sekretarz Schaeffera pokręcił głową, potem rozłożył ręce. Na jego twarzy
odmalowała się nieudawana konsternacja.
– Nie wiem. Bogu przysięgam, że nawet najmniejsze podejrzenie nie świta mi w
głowie. Tamtego dnia nie zdziwiłem się, że wyjechał, bo zwykle podejmował
decyzje szybko i nie zwierzał mi się z nich. Dopiero potem... kiedy dowiedziałem
się, że wyjechał sam, to trochę zbiło mnie z tropu. Ale szczerze mówiąc,
pomyślałem jak i wy, że wybrał się gdzieś niedaleko poigrać z jakimś
chłopaczkiem.
– Lubił tak sobie poigrać, czy w lesie, czy na łące?
– A to musielibyście jego spytać – odparł Krankl niemal obrażonym tonem.
– Panie Krankl, jesteście szlachcicem, prawda?
– Tttak. – Nagły obrót rozmowy najwyraźniej go zaskoczył.
– Bogatym? Ustosunkowanym na dworze? Należycie może do grona bliskich
przyjaciół cesarza lub papieża?
– Trzy razy nie. – Uśmiechnął się blado. – Chociaż mój dziad był bogaczem, a
majątek miał tak ogromny, że nawet ufundował dzielnicę dla biedoty w
Koblencji.
Teraz przypomniałem sobie już, skąd znane mi jest nazwisko Krankla.
Rzeczywiście na kilku czynszowych kamienicach w Koblencji znajdowały się
napisy ku czci Tybalda Krankla.
– Skoro nie jesteście ani ustosunkowani, ani bogaci, nie utrudniajcie mi
śledztwa, bardzo was proszę, i odpowiadajcie na zadane wam pytania. Bo

torturować i spalić możemy każdego człowieka w Cesarstwie, ale za kimś, kto
nie jest bogaczem ani przyjacielem dostojników, nie ujmie się nawet pies z
kulawą nogą. Rozumiecie, co mam na myśli?
Milczał przez chwilę, lecz po jego minie widziałem, że nieszczególnie
przestraszył się tych gróźb. Wreszcie ku mojemu zaskoczeniu uśmiechnął się.
– Wyłuszczyliście wszystko tak jasno, że tylko głupiec by nie pojął – rzekł, a ja
nie usłyszałem w jego głosie ani zdenerwowania, ani urazy. – Więc odpowiem
wam, że Jego
Ekscelencja wolał raczej miękkie materace i puchowe kołdry niż mrówki żrące w
tyłek i wiatr gwiżdżący w jajach.
– O, widzicie! Jak chcecie, to potraficie – pochwaliłem go. – Opisaliście
upodobania Jego Ekscelencji nie dość, że obrazowo, to jeszcze dokładnie.
Podziękował mi oszczędnym skinieniem głowy, najwyraźniej niepewny, czy
mówię serio, czy też kpię sobie z niego.
– A teraz zastanówcie się, drogi panie sekretarzu, jako człowiek znający biskupa
od tak wielu lat: czym można by go skusić do podobnego samotnego wyjazdu?
Kto i jakich mógłby użyć argumentów, by wywabić Schaeffera z pałacu?
Myślał dłuższy czas, potem ze zdenerwowaniem potarł pięścią szczękę.
– Życzyłbym sobie, byście nie potraktowali moich słów jako obstrukcji
śledztwa – odezwał się w końcu. – Przysięgam wam jednak, że nie mam
najmniejszego pojęcia. Ja... ja... Naprawdę w głowie mi się to nie mieści...
– Samotne polowanie? – poddałem pomysł.
– Nigdy w życiu! Zawsze brał łowczego.
– Sekretna rozmowa? Może z czyimś wysłannikiem zabiegającym o dyskrecję?
– Nie wiem... Niby czemu miałby nie wezwać mnie...
– A jeśli ktoś przedstawił się jako, no chociażby, poseł od papieża i poprosił o
spotkanie w cztery oczy, jak wtedy zareagowałby Schaeffer?
– Natychmiast by mi o tym powiedział – odparł bardzo zdecydowanym tonem
Krankl.
W tym wypadku był tak pewien siebie, że i ja nabrałem pewności, iż albo
znajdował się w bardzo bliskiej konfidencji ze swym pryncypałem, albo
przynajmniej o takowej konfidencji był święcie przekonany.
Zadałem jeszcze kilka pytań, które nie wniosły niczego do sprawy, po czym

podziękowałem mu i poleciłem zajmować się wszystkimi kwestiami
administracyjnymi oraz informować mnie, jeśli tylko zdarzyłoby się coś
niespodziewanego lub niepokojącego.
– Jeszcze jedno – rzekłem, gdy sekretarz kierował się do drzwi. – Mówią, że
podobno niezły z was ogier. To prawda?
– Lubię towarzystwo kobiet – odparł niespeszony.
– Podobno ostatnio jakby mniej...
– Nie wiem, dlaczego to, z kim sypiam i jak często to robię, zajmuje
czcigodnego mistrza Inkwizytorium, ale zapewniam was, że wszystkiego
możecie się dowiedzieć od mojego lekarza – powiedział z uprzedzającą
grzecznością – który wyłuszczy wam dokładnie, czemu od pewnego czasu i,
niestety, jeszcze przez pewien czas będę zmuszony pędzić żywot ascety. Co,
możecie mi wierzyć na słowo, bardzo mi nie odpowiada.
– Dziękuję wam, panie Krankl. – Skinąłem głową.
– Naprawdę dobrze wam życzę. – Krankl odwrócił się, kiedy już stał w progu. –
Augustyna śmiało mogłem nazywać przyjacielem, więc szczerze pragnę, by ktoś,
kto go zamordował w tak okrutny i hańbiący sposób, poniósł stosowną karę.
– I tak się stanie – odparłem poważnie. – Wierzcie mi, że tak się stanie.
Tego samego dnia przeprowadziłem jeszcze wiele rozmów na wiele tematów.
Odwiedziłem kuchnię oraz pralnię, gdyż zwykle są to dwa miejsca, w których
nietrudno zapoznać się z interesującymi ploteczkami, nietrudno też usłyszeć
człowieka, któremu żartem, w gniewie lub ze zwykłej próżności wypsnie się
jedno lub kilka słówek za dużo.
Kiedy następnego dnia na wezwanie Gregora opuszczałem posiadłość biskupa,
ku mojemu zdziwieniu dostrzegłem starca przycupniętego w pełnym kolorowych
kwiatów ogrodzie. Ku zdziwieniu, gdyż nie przypominałem sobie, nie tylko bym
przesłuchiwał tego mężczyznę, ale
bym go nawet kiedykolwiek widział.
– Hej, ty! – krzyknąłem. – Chodź no tu!
Powtórzyłem wezwanie jeszcze dwa razy, aż wreszcie, chcąc nie chcąc,
zsiadłem z siodła i skierowałem się w stronę starca. Uznałem, że widocznie wraz
z wiekiem dopadła go głuchota i nie słyszał moich nawoływań. Zdążyłem tylko
zejść ze ścieżki, by szybciej przedostać się w pobliże mężczyzny, kiedy...

– Złaź stąd! – zawołał. – Ale już, huncwocie jeden! Po ścieżce masz iść, a nie
kwiaty będziesz deptał!
Pogroził mi sękatym, zarośniętym brudem palcem.
– Jesteście ogrodnikiem? – zapytałem, posłusznie wchodząc tam, gdzie mi
nakazał.
– Nie, chłopcze. Podczaszym koronnym. Nie widać? – Pokręcił głową z
politowaniem, jakby dziwiąc się mojemu brakowi rozumu. – Nie jestem
ogrodnikiem – rzekł już rzeczowo. – Lecz przełożonym wszystkich biskupich
ogrodników. Mistrzem sztuki ogrodniczej.
Wyprostował się, jakby chciał urosnąć pod wpływem przed chwilą
wypowiedzianych słów. Już na kilka kroków przed sobą roztaczał intensywny
zapach, czy raczej lepiej powiedzieć: smród surowej cebuli. No cóż, z dwojga
złego wolałem jednak surową cebulę niż odór gnijącego ścierwa, którym to
odorem część mieszkańców naszego błogosławionego Cesarstwa chodziła
otulona niczym całunem.
– A dlaczego was nie widziałem wcześniej?
– Łatwiej mi będzie odpowiedzieć na to pytanie, jeśli się dowiem, kim jesteś,
chłopcze.
– Mordimer Madderdin, inkwizytor – odrzekłem.
– Ach tak... Słyszałem, słyszałem. – Obrócił na mnie spojrzenie, nie
dostrzegłem jednak, by skonfundował się tym, iż przed chwilą nazywał mnie
chłopcem. – Nie widzieliście mnie, mistrzu inkwizytorze, gdyż zaledwie dzisiaj
rano wróciłem z Luthoff, gdzie gościłem u mojej najmłodszej córuni, za wiedzą i
pozwoleniem Jego Ekscelencji, świeć Panie nad jego duszą.
– Rzeczywiście. – Pstryknąłem palcami, gdyż przypomniałem sobie w tym
momencie, iż Peiper mówił mi o nieobecności głównego ogrodnika oraz o
powodach tej nieobecności.
– Urodziła szczęśliwie?
– Z łaską Bożą.
– Jakim imieniem ochrzczono dziecko?
– Anna Zofia.
– Bardzo ładnie.
– I ja tak sądzę, mistrzu inkwizytorze.

– A kto jest ojcem?
– Beniamin Straub, mistrz cechu bławatników. Człowiek wielce szanowany i w
Luthoff, i w szerokiej okolicy.
Pokiwałem głową, jakbym zgadzał się z rozmówcą, chociaż oczywiście
pierwszy raz w życiu słyszałem o Beniaminie Straubie, a jeśli chodzi o cech
bławatników, to nawet nie wiedziałem, że istnieje w Luthoff.
– No cóż, pomożecie mi w czymś? Wiecie o czymś, czym chcielibyście się
podzielić z inkwizytorem?
– Wybaczcie, lecz niewielką uwagę zwracam na ludzi – rzekł z uśmiechem. –
Patrzę raczej w ziemię niż ponad nią.
– I cóż w niej widzicie interesującego?
– Życie – odparł. – I walkę o to życie.
Roześmiałem się.
– A któż tak zawzięcie walczy?
– A dla przykładu pożyteczne rośliny z chwastami. I na tym polega zadanie
ogrodnika, by im pomóc, chociażby przez pielenie.
– Pielenie. No tak. – Skinąłem ogrodnikowi głową. – Bywajcie – rzekłem – i
opiekujcie się tymi swoimi kwiatkami.
– Pielenie, mistrzu inkwizytorze, nie wiecie nawet, jakże to trudne i
odpowiedzialne zajęcie.
– Czyżby? – spytałem grzecznie, lecz stałem już plecami do mężczyzny.
– Oczywiście! Trzebaż by wam tłumaczyć, jak wielkie znaczenie dla jarzyn,
ziół i ozdobnych roślin ma to, by nie przeszkadzały im chwasty, by nie wyciągały
z ziemi sił życiowych, by nie zasłaniały im słońca, nie wypijały wody? Można
rzec, że wy i ja trudnimy się tym samym. Ja usuwam z ogrodu chwasty, by
chronić pożyteczne rośliny, tak jak wy usuwacie ludzkie chwasty z ziemskiego
ogrodu, by poprzez to działanie ocalić niewinne stworzenia boże.
– Słyszę sporo racji w tym, co mówicie – stwierdziłem i obróciłem się w jego
stronę, gdyż musiałem przyznać, że człowiek ten znacząco odbiegał lotnością
umysłu od swych pomocników i całkiem interesująco się z nim gawędziło.
Wyciągnął z kieszeni fartucha dorodną, pozbawioną łupiny cebulę i wgryzł się w
nią łapczywie, jakby była jabłkiem. Sok spłynął mu po ustach i brodzie. Aż mnie
oczy zapiekły, kiedy na to patrzyłem. Tymczasem ogrodnik zmiażdżył

odgryziony kęs w zębach i przełknął. Chuchnął z zadowoleniem, a mnie owiał
cebulowy wiatr.
– Pielenie – odezwał się takim tonem, jakby było to jedno ze świętych słów. –
Nie wyobrażacie sobie nawet, ilu ludzi staje bezradnych w obliczu zabiegu
pielenia.
– A czemuż to?
– Bowiem nie patrzą w głąb. – Pokiwał surowo wskazującym palcem. – A
jedynie na zewnętrzną powłokę. Wydaje im się, że wszystko jest dobrze, kiedy
oczyszczą ziemię z wyrastających ponad nią traw, perzów czy ostów.
– A to nie wystarcza? – na pół stwierdziłem, na pół spytałem, gdyż kwestiom
związanym z ogrodnictwem nie poświęciłem w życiu na tyle dużo czasu, bym się
mógł uważać za człowieka biegłego w owej sztuce.
– Oczywiście, że nie wystarcza! – wykrzyknął oburzony. – Jak mogliście sądzić,
że wystarcza? – Spojrzał na mnie rozżalonym wzrokiem.
– Wybaczcie. – Rozłożyłem dłonie.
– Trzeba sięgnąć głębiej, pod ziemię, wyrwać korzeń po korzeniu, tak by chwast
już nie ożył. Samo wyrastające ponad ziemię zielsko, mistrzu inkwizytorze, to
jedynie sygnał dla ogrodnika, że musi zanurzyć dłonie pod ziemię i poszukać
korzeni. Ci, którzy zapominają lub nie chcą pamiętać o korzeniach, rychło stracą
cały ogród, zwłaszcza że chwasty najsilniej się plenią i są najbardziej żywotne
oraz odporne. Można je wyrywać, palić, a one i tak prędzej czy później znowu
się pojawią. Dlatego też praca pielącego nigdy nie ma końca.
– Coś takiego – powiedziałem. – Wasze zajęcie rzeczywiście coraz bardziej
przypomina moje. Widzę tylko jedną różnicę.
– A mianowicie?
– Chwast staje się chwastem przez sam fakt swego narodzenia. To znaczy
wykiełkowania, czy co one tam robią – poprawiłem się. – Tymczasem człowiek
zawsze ma wybór, a do zostania ludzkim chwastem nie przymusza go nikt poza
jego grzeszną wolą.
– Dobrze powiedziane! – Klasnął w dłonie ubrudzone tłustą, czarną ziemią. – W
pełni się z wami zgadzam, mistrzu inkwizytorze. Zdajecie się całkiem rozsądnym
młodym człowiekiem.
W innych ustach takie słowa mogłyby zabrzmieć protekcjonalnie, wręcz

obraźliwie, lecz starzec wypowiedział zdanie z prawdziwym przekonaniem i
niedającą się ukryć życzliwością.
– Pokornie wam dziękuję – odparłem z uśmiechem, gdyż zawsze lubiłem ludzi
potrafiących szczerze wyrażać swe poglądy.
Otrzepał dłonie jedną o drugą, a potem o uda i westchnął, jak sądziłem, na poły
ze zmęczenia, a na poły z zadowolenia. Może z wykonywanej pracy, a może z
mądrości, którymi mnie przed chwilą raczył.
– Jedźcie z Bogiem – rzekł. – I odnajdźcie prawdę.
Pokiwałem mu ręką, podszedłem do mego wierzchowca, lecz zdecydowałem się
jeszcze nie wyjeżdżać za bramę. Cofnąłem się do pałacu, gdzie znalazłem
Peipera i zamieniłem z nim kilka słów. A potem już mocno pogoniłem konia,
gdyż Gregor Vogelbrandt nie lubił, kiedy jego podwładni spóźniali się na
wyznaczone spotkania.


Rozdział III

Misja


Zebraliśmy się w dużej izbie zajmowanej przez Gregora. Przełożony nie
poprosił nas, byśmy usiedli, więc staliśmy na środku pomieszczenia niczym
służba wezwana, by wydać jej rozkazy. No i prawda jest taka, że byliśmy służbą.
Szkoda tylko, że Gregor zapominał, iż byliśmy sługami Boga, nie żadnego
człowieka. Pomyślałem, że kto wie, może nadejdzie czas, gdy arogancki Gregor
zapłaci za swój brak taktu oraz wyrozumiałości. – A więc nic – zimnym tonem
podsumował nasze relacje Vogelbrandt.
I generalnie miał rację, gdyż, niestety, niewiele mieliśmy do zameldowania.
Najpierw Voerter rozwlekle opowiadał o tym, czego się dowiedział, penetrując
okolicę, w której popełniono zbrodnię, lecz wszystkie jego wywody można było
podsumować słowami: nic niezwykłego, nic ciekawego. Owszem, kilku chłopów
widziało jadącego stępa biskupa, a jeden podobno nawet podbiegł w pobliże
dostojnika, czapkował mu i pokornie wyłuszczał jakąś

prośbę, nie doczekał się jednak ani odpowiedzi, ani nawet by zwrócono na niego
uwagę. Biskup po prostu jechał przed siebie i zdawał się pogrążony w
rozmyślaniach lub modlitwie.
– Albo przydrzemał – zauważył Hoffman. – Jak zdarzyć się może każdemu
staremu próchnu, kiedy pogrzeje się na słoneczku.
– Stajenni, ogrodnik oraz odźwierny mówili mi to samo – wtrąciłem. –
Opowiadali, że biskup jechał z przymkniętymi oczami i zdawał się nie zwracać
uwagi na nic ani na nikogo.
– Czasami tak się zdarza, gdy człowiek pogrążony jest w głębokim strapieniu –
odezwał się niepewnie Hoffman.
– Czy było to inne zachowanie niż zazwyczaj? – spytał Vogelbrandt, ignorując
słowa Hugona.
– Otóż to, Gregorze, otóż to! Schaeffer niemal zawsze zagadywał do służących,
a przynajmniej odpowiadał skinieniem głowy lub chociażby uśmiechem na
ukłony – wyjaśniłem. – Zdumiewające, lecz przy wszystkich swych wadach i
słabościach był to człowiek więcej niż uprzejmy. Odniosłem wrażenie, że lubił,
kiedy dworzanie mówili o nim jako o dobrym, ludzkim panisku.
– A był taki naprawdę?
– I tak, i nie, Gregorze. Kilka razy ponoć zbyt prędko podpisał jakieś wyroki,
jednakowoż mówiono, że potem szczerze żałował popędliwości i modlił się za
dusze niesłusznie skazanych...
– Pomogło im to pewnie jak kotu kadzidło – zarechotał Hoffman.
– Mówi się: jak umarłemu kadzidło. – Vogelbrandt obrócił nieprzychylne
spojrzenie na naszego towarzysza. – A poza tym milcz, jeśli nie masz nic
istotnego do powiedzenia.
Hoffman poczerwieniał, opuścił głowę i bąknął tylko coś, co chyba miało
brzmieć jak: „Oczywiście, Gregorze”.
– Co to byli za ludzie? Ci skazani? – przełożony znów zwrócił się do mnie.
– Nikt istotny. Poza tym ostatnia taka sprawa miała miejsce kilka lat temu.
Natomiast teraz mówiono, że Schaeffer jakby złagodniał, zdobroduszniał.
Jedyne, co się nie zmieniło, to że bezwzględnie ściągał podatki, cła, myta, w
ogóle wszystkie należne mu trybuty.
– Gdyby za takie sprawki miano zabijać, nie mielibyśmy już szlachty –

uśmiechnął się Vogelbrandt.
Potem zrelacjonowałem dokładnie rozmowy z dworzanami biskupa, a
szczególną uwagę poświęciłem Konradowi Peiperowi oraz Teobaldowi
Kranklowi.
– Sądzisz, że któryś z nich? Obaj razem? W zmowie?
– Raczej nie, Gregorze. Cóż by im przyszło ze śmierci chlebodawcy?
– A jeśli Krankl zdefraudował pieniądze? – poddał myśl Vogelbrandt. –
Mówiłeś przecież, że zajmował się finansami biskupa. Wyobraźmy sobie więc, że
Schaeffer trafia na trop oszustwa. Jego sekretarzowi grozi nie tylko
kompromitacja, ale proces, bieda, może i śmierć. Przekupuje Peipera i razem
doprowadzają do zgonu biskupa.
– Czemu nie pozorują wypadku? Choroby? Dlaczego szykują tak niezwykłe
widowisko?
– By skierować nasze podejrzenia w złą stronę.
– Nie przekonuje mnie twoja koncepcja, Gregorze.
Vogelbrandt westchnął.
– Nie martw się, Mordimerze. Mnie też nie przekonuje. Za dużo zachodu, za
dużo niebezpieczeństw po drodze, za dużo ryzyka, że wszystko w pewnym
momencie się posypie. O wiele łatwiej byłoby przeprowadzić inną intrygę.
– Na przykład zwalić winę na któregoś z kochanków biskupa.
– Właśnie tak, Mordimerze, właśnie tak. Zarżnąć Schaeffera w łóżku i zaraz
potem usiec jego chłoptasia, niby przyłapanego na gorącym uczynku albo
ucieczce.
Milczeliśmy wszyscy przez chwilę.
– Czy doszedłeś, którego ze służących nie było tego dnia na terenie pałacu?
– Oczywiście, Gregorze. Wypytywałem niezwykle szczegółowo. Każdy
przesłuchiwany musiał mi opowiedzieć, kogo widział po południu w pałacu, a
czyja nieobecność rzuciła mu się, być może, w oczy.
– I czyja?
– No i właśnie niczyja. – Wzruszyłem ramionami. – Owszem, kilku służących
nie było na terenie posiadłości, jednak wysłano ich z konkretnymi poleceniami.
Kazałem sprawdzić wszystkich i wszyscy mają dobre wytłumaczenie. Choć czy
te tłumaczenia są we wszystkich wypadkach prawdziwe, wymagać jeszcze będzie

ustalenia. Sprawdzenie tych detali zleciłem Peiperowi, lecz wątpię, byśmy
doczekali się jakichś rewelacji.
– A miejsce? – zapytał Gregor. – Czy któryś z was wypytał o historię tego
miejsca? Wzgórza, na którym spalono Schaeffera?
Spojrzeliśmy z Andreasem i Hugonem po sobie i zgodnie zaprzeczyliśmy.
– Tyle, co wiedzieliśmy na początku – odrzekłem za nas trzech. – Na szczycie
stała niegdyś murowana szubienica. Solidna. Duża. I ośmiu chłopa dało się na
niej naraz powiesić.
– Na takim odludziu stała szubienica – powtórzył Vogelbrandt. – Nie
zastanowiło was, orły wy moje, czemu zbudowano szubienicę tak daleko od
jakiejkolwiek wsi? Nie mówiąc już o mieście.
– To chyba stara historia – mruknął Voerter. – Może kiedyś pod wzgórzem było
miasto albo chociaż wioski, czy ja wiem...
– Może! Chyba! Czy ja wiem! Kto wie! Tak ostatnio wyglądają raporty
inkwizytorów? – Jeszcze nigdy nie widziałem Gregora tak wściekłego.
Opuściłem głowę i kątem oka dostrzegłem, że moi koledzy uczynili podobnie.
Kiedy Vogelbrandt się pieklił, można było zrobić tylko jedno: schować uszy po
sobie i próbować przeczekać burzę.
– To aż cztery godziny drogi od biskupiego pałacu – odezwał się po dłuższej
chwili Vogelbrandt już spokojniej. – Czemu morderca zadał sobie tyle trudu?
– Jakiż trud, skoro biskup sam przyjechał – nie zgodził się Hoffman.
– To odludna okolica. Zbrodniarz mógł więc wszystko przyszykować bez
zwracania na siebie uwagi – dodał Voerter.
– Ułożenie podobnego stosu, jaki widzieliśmy, stanowi niełatwe zadanie –
wtrąciłem. – Ale zgadzam się, że na tym odludziu istniała spora szansa, by
wszystko przygotować w tajemnicy.
– W okolicy jest kilka podobnych wzniesień. Czemu morderca wybrał akurat to,
nie inne? – Vogelbrandt wrócił do znaczenia wzgórza w całej historii.
– Sądzisz więc, że Szubieniczna Góra może odgrywać szczególną rolę?
Hmmm... – Voerter podrapał się po nosie. – Wybadam natychmiast całą rzecz.
Jeśli karczmarz nie będzie wiedział, popytam na dworze barona. To do niego
należy wzgórze. Wiesz, o kogo mi chodzi, prawda? Mówię o tym baronie, który
polował nieopodal w czasie tego nieszczęsnego zdarzenia.

– Tak, tak, i który nic nie wie, i nic nie widział. – Gregor machnął ręką. – Więc
do roboty, Andreasie. Wyjaśnij sprawę. – Nie czekając, aż Voerter opuści pokój,
znowu spojrzał na mnie. – Nikt poza tym, Mordimerze, nie zwrócił twojej
uwagi?
– Bardzo mi przykro, Gregorze. Wszyscy wydają się tak samo niewinni, czy
może raczej – skrzywiłem usta – tak samo winni.
– Zacznijmy kwalifikowane przesłuchania – zaproponował Hoffman. – Po kolei.
Od najprostszego stajennego czy kuchcika aż po oficerów i sekretarza. W końcu
coś znajdziemy.
Vogelbrandt przymknął oczy.
– Ilu tam jest ludzi służby?
– Będzie setka – wyjaśniłem.
Nasz przełożony odemknął powieki i skupił spojrzenie na Hoffmanie.
– Chcesz więc, Hugonie, rozpocząć tortury stu osób. A nas, przypominam, jest
czterech.
– Możemy prowadzić przesłuchania równolegle, ściągnąć oprawców z...
– Mordimerze?
– W ostateczności jest to jakiś pomysł – przyznałem niechętnie. – Chociaż nie
wiem, czy gra okazałaby się warta świeczki. Niby czemu mamy torturować ludzi,
którzy znajdowali się dwadzieścia mil od miejsca zbrodni? I to w dodatku stu!
Gregor skinął głową i skrzywił się z wyraźnym bólem. Jak widać, nawet tak
niewielki ruch (i to częścią ciała oddaloną przecież od siedliska boleści) sprawiał
mu nieznośną mękę.
– Trudno nie przyznać ci racji, Mordimerze. Chociaż myśl Hugona nie jest tak
całkowicie pozbawiona rozsądku. Wiemy przecież, że gniazdo os najgłośniej
brzęczy, kiedy nim gwałtownie potrząsnąć...
Zadowolony Hoffman skwapliwie pokiwał głową.
–...jednak pomysł prowadzenia kwalifikowanych przesłuchań na setce ludzi
przez czterech inkwizytorów wydaje mi się niefortunny. – Uśmiech stężał
Hoffmanowi na twarzy. – Co nie znaczy, że nie mamy tymże pomysłem zagrozić.
Mordimerze, zawiadomisz Konrada Peipera,
że Inkwizytorium poważnie rozważa koncepcję uwięzienia wszystkich dworzan
biskupa, poczynając od najmniej ważnych aż po najważniejszych. Oczywiście

będą przesłuchiwani i jeśli zajdzie taka konieczność, torturowani. Chyba że do tej
pory znajdzie się właściwy sprawca...
Vogelbrandt znów przymknął oczy, a ja dostrzegłem, jak drżą mu dłonie, które
opierał na poręczy fotela. Aż zbielały mu kostki śródręcza.
– Miejmy nadzieję, że to coś da – dokończył słabym głosem.
– Gregorze, wybacz pytanie, czy w zaistniałej sytuacji nie powinniśmy jednak
zawiadomić Hezu. Sam przecież powiedziałeś, że jest nas tylko czterech... –
ośmielił się Hoffman, lecz w tym wypadku wydawało mi się, że ciężko odmówić
racji jego sugestii.
– Tak. Tak. Już niedługo... – szepnął Vogelbrandt. – A teraz idźcie już. No
idźcie!
Posłusznie opuściliśmy komnatę przełożonego.
– Dlaczego go nie operujesz, Hugonie? – spytałem, kiedy tylko drzwi się
zamknęły.
Hoffman wzruszył ramionami.
– A proszę cię bardzo! Idź i namów Gregora, żeby dał się operować. – Machnął
dłonią. – Ile ja się go naprosiłem, nie masz pojęcia. Przecież widzę, jak cierpi.
– Boi się? – zdumiałem się, gdyż zawsze uważałem Vogelbrandta za człowieka
z kamienia i stali.
– Boi się, boi, każdy by się bał... W tym stanie nie wiem, czy operacja
cokolwiek da. Jeśli chciałbym wszystko usunąć – skrzywił się – wtedy powstanie
jedna wielka rana, Mordimerze. A nie ma nic prostszego, niż zakazić taką ranę.
– Chcesz powiedzieć, że Gregor umrze?
– Moim zdaniem: tak. – Hoffman obniżył głos do szeptu: – Ale bynajmniej nie z
powodu hemoroidów.
– Jak to? Nie rozumiem, co masz na myśli.
– A co tu rozumieć? Powiesi się albo poderżnie sobie żyły. Myślisz, że ile
można wytrzymać taki ból? I głowę dam, Mordimerze, że z tego powodu Gregor
nie chce zawiadamiać Hezu.
Przysiedliśmy na ławie na parterze gospody.
– Przyznam, że się gubię – powiedziałem. – I nie bardzo widzę związek między
pomocą z Hezu a obolałym tyłkiem Gregora.
– Mój Boże, czyś ty się zakochał, czy co, że w ogóle nie myślisz? – Hoffman

pokręcił głową i spojrzał z wyraźnym politowaniem. – Gregor uważa, że to może
być jego ostatnia sprawa. I chce ją rozwiązać sam, rozumiesz? Być tym, którego
się zapamięta jako przenikliwego i rozumnego śledczego. A nie jako
podrzędnego inkwizytora z podrzędnego oddziału Świętego Officjum, który
musiał wezwać pomoc, kiedy tylko zetknął się z poważniejszą sprawą.
– Myślisz? – Byłem naprawdę zdziwiony, gdyż nigdy nie podejrzewałbym, że
Gregorowi tak bardzo zależy na opinii bliźnich. – Przecież to, co zrobiliśmy w
zeszłym roku, to, jak oczyściliśmy Bielstadt i okolice... Czyż tamte czyny nie
wystarczą Gregorowi, by uznał, że zostanie zapamiętany?
– Ludzie, których złapaliśmy i spaliliśmy w Bielstadt, lękali się Świętego
Officjum. A ten człowiek, ten morderca biskupa, rzucił nam bezczelne i zuchwałe
wyzwanie. Czyż nie tak?
– Hm, trudno się z tobą nie zgodzić. Ale czy Gregor tak myśli? Nie wiem...
– Jestem tego pewien. – Hoffman podniósł się z miejsca. – Za to nie jestem
pewien, co my powinniśmy uczynić z tym kłopotem – mocno zaakcentował
słowo „my”.
– Z hemoroidami Gregora? – spytałem niewinnie.
– Dobrze wiesz, o czym mówię.
Oczywiście, że wiedziałem. Hugon zastanawiał się, czy nie byłoby lepiej dla
wszystkich,
gdybyśmy sami zawiadomili inkwizytorów z Hez-hezronu o nietypowej i
zagadkowej sprawie. Szkopuł tkwił jednak w tym, że nigdzie nie przepadano za
inkwizytorami, którzy omijali drogę służbową. Jeśli raz sprzeciwiłeś się
przełożonemu, kto zagwarantuje, że nie zrobisz tego po raz drugi? Jeżeli
odmówiłeś wykonania polecenia, które okazało się niefortunne, kto
zagwarantuje, że nie odmówisz wykonania ważnego rozkazu tylko dlatego, iż
wyda ci się niewłaściwy?
– Jesteś lekarzem – stwierdziłem na pozór bez związku z sytuacją, lecz Hoffman
natychmiast zrozumiał sugestię.
– Oczywiście – rzekł i uśmiechnął się szeroko. – Oczywiście. Masz rację.
Jednak poczekam jeszcze dzień lub dwa.
I w ten sposób wilk będzie syty, a owca mniej więcej cała, pomyślałem.
Chodziło bowiem o to, że Hugon jako wykwalifikowany medyk mógł

zdecydować, iż choroba uniemożliwia Gregorowi podejmowanie racjonalnych
decyzji. A jako jego zastępca musiał w związku z tym zawiadomić Hez-hezron.
W ten sposób nie doczeka się opinii nielojalnego podwładnego, a wręcz
przeciwnie: zręczne wybrnięcie z trudnej sytuacji powinno zostać docenione
przez zwierzchników.
***

Z zadowoleniem przekonałem się, iż Gregor potrafi jeszcze wcale bystro
rozumować, pomimo iż był przyciśnięty bólem. Oczywiście jego pomysł, by
zbadać historię Szubienicznej Góry, nie był olśniewający lub genialny, gdyż
każdy, kogo nie obarczono pracą nad miarę (tak jak nie przymierzając mnie),
prędzej czy później uznałby takie postępowanie za konieczne. Tak czy inaczej,
wyszło szydło z worka, ponieważ okazało się, że wzgórze, na którym spłonął
biskup, miało całkiem interesującą przeszłość.
– Miałem szczęście, gdyż syn miejscowego barona jest wielkim miłośnikiem
historii. – Voerter był wielce zadowolony z siebie. – Wie chyba o wszystkim, co
zdarzyło się na tych ziemiach od czasów Jezusa.
W słowach mojego kolegi istniała niewątpliwa przesada, gdyż po odejściu
Chrystusa nastały czasy zamętu i jeśli jeszcze można było ze źródeł wywiedzieć
się dokładnie, co działo się w Italii, Hiszpanii, Galii czy Małej Azji, to na pewno
mogliśmy się tylko gubić w przypuszczeniach na temat zdarzeń we wschodniej
Germanii.
– Wyobraźcie sobie, że na tym wzgórzu – kontynuował Andreas – poganie
urządzali całopalne ofiary z ludzi, by przebłagać swych bogów...
– No! – klasnął w ręce Hoffman. – Więc to po prostu pogański spisek. Jesteśmy
w domu!
Gregor spiorunował Hugona wzrokiem, lecz nie odezwał się do niego, tylko
ponaglił Voertera:
– Dalej, dalej...
– Potem jednak, kiedy nasz Kościół rozpostarł nad Germanią miłosierny płaszcz
świętej wiary, na Szubienicznej Górze spalono wszystkich pogańskich kapłanów.
A później przez wiele lat palono tych, których podejrzewano o sprzyjanie Starym
Bogom.

– Demonom – poprawił go Hoffman z wyraźną naganą w głosie.
– Dla tych, których palono, nie były to żadne demony, tylko Starzy Bogowie –
Voerter nie przejął się uwagą.
– Jeśli miejsce zbrodni ma jakiekolwiek znaczenie dla mordercy, jeśli ten
człowiek czy ci ludzie chcą nam przez nie coś pokazać, to co to niby ma być? Że
biskup był poganinem? Że wyznawał Starych Bogów?
– Słyszałem dziwniejsze rzeczy – odezwał się wreszcie Vogelbrandt.
– To prawda – gorliwie przytaknął Andreas. – Biskupi są zwykle uczeni, a
dobrze wiemy,
że rzadko kiedy wiara ma gorszego wroga niż człowiek uczony, gdyż zadawanie
pytań i stawianie hipotez tylko jeden maleńki kroczek oddziela od obmierzłej
herezji.
– Dobrze, dobrze – mruknął Gregor. – Do rzeczy.
– Przeszukania w pałacu nie dały efektów – wtrąciłem. – A już tym bardziej nie
znalazłem żadnych śladów odprawiania pogańskich rytuałów. Inna rzecz –
dodałem po zastanowieniu – iż to ogromny budynek, a ja dysponowałem jedynie
służbą biskupa. Mogli coś ukryć przede mną, mogli również badać pałac bez
stosownej sumienności.
– Jeśli połączymy treść listu z miejscem morderstwa, to jakie wnioski nasuwają
się wtedy na myśl? – zapytał Vogelbrandt.
Czekałem spokojnie, aż moi starsi koledzy się odezwą, ponieważ nie
zdecydowali się zabrać głosu, odparłem:
– Jeśli Kościół uznać za drzewo, hierarchowie będą jego korzeniami. Ktoś zabił
biskupa, gdyż nienawidzi Kościoła. Uważa, że biskupi są nie lepsi od pogańskich
szamanów, więc stracił go w miejscu, gdzie zabijano pogan.
– Naciągane – mruknął Gregor po chwili. – Chociaż niewykluczone. Czyli,
podążając zgodnie z twoim rozumowaniem, mielibyśmy przed sobą nie wroga
naszej świętej wiary, lecz wręcz jej obrońcę!
– Obrońcę we własnym mniemaniu – wtrącił szybko Hoffman.
– Oczywiście. We własnym mniemaniu – powtórzył Vogelbrandt. – Niemniej
byłby to człowiek uważający się, a może również uważany przez innych za
pobożnego...
– Najpewniej właśnie tak.

– Pobożniejszego niż większość ludzi. Szlachetniejszego.
– Profesor teologii? – zaryzykował Voerter.
– Ale to przecież również człowiek czynu – zaprotestowałem, słysząc
przypuszczenie mego towarzysza. – Człowiek silny i zdecydowany. Mało takich
znalazłoby się na uniwersytecie.
– Też prawda – zgodził się Hoffman. – Tam co drugi wykładowca to
nieudacznik czy sodomita. Bo tak już jest, że albo nigdzie go nie chcieli, więc
poszedł uczyć żaków, by zarobić na chleb, albo do pracy na uniwersytecie skusiły
go jędrne chłopięce tyłeczki. – Wybuchnął skrzeczącym śmiechem.
– Zastanawiam się, Hugonie, czy z dwojga złego wolę atak hemoroidowego
bólu, czy twoje żarty – rzekł Gregor, a Hoffman, słysząc te słowa, zalał się
rumieńcem. Potem opuścił głowę, lecz z tego, co zauważyłem, nie ze wstydu,
lecz by ukryć grymas wściekłości, który wykrzywił mu twarz. Vogelbrandt nie
zwracał już jednak na niego uwagi. – Inkwizytor – stwierdził. – Podejrzewam, że
to jest inkwizytor. Usunięty z grona funkcjonariuszy Świętego Officjum za
nadmierną gorliwość lub odszedł sam, kiedy jego pomysły nie spotkały się ze
zrozumieniem kolegów albo przełożonych.
– Jakie na przykład pomysły? – zainteresował się Voerter.
– By wrócić do naszych, nomen omen, korzeni, kiedy serca inkwizytorów były
równie gorące jak pochodnie w ich dłoniach. I kiedy całe miasta obracały się w
popiół od żaru naszej wiary.
– Ha! – rzekł tylko Andreas i zamyślił się.
Sądziłem, że Gregor całkiem udanie podążył szlakiem, który mu wskazałem.
Istotnie część starych inkwizytorów z rozrzewnieniem wspominała czasy, kiedy
zło tępiono również wtedy, jeśli pochodziło z Rzymu lub jego agend. Można
nawet powiedzieć: tym pilniej tępiono, jeśli pochodziło z Rzymu.
– Kiedyś spaliliśmy nawet papieża – mruknął Hoffman.
– Nie papieża, tylko antypapieża. I zdarzyło się to nie raz, a kilka razy –
sprostował
Voerter.
Nie odzywałem się, jednak z tego, co pamiętałem z lekcji udzielonych mi przez
ojca Anzelma, wykładowcy w przesławnej Akademii Inkwizytorium,
inkwizytorzy tak naprawdę spalili kilkunastu papieży. Prawdziwych, legalnie

wybranych papieży, nie żadnych samozwańców. Działo się to jednak w
Ciemnych Wiekach, a to były czasy, o których nadal mało wiedzieliśmy
(zwłaszcza że zbyt dokładna wiedza mogła okazać się dla wielu bardzo
niewygodna). Średnia długość panowania papieży w tamtych czasach nie
przekraczała podobno roku. I liczni świadomi historii Świętego Officjum
inkwizytorzy do dzisiaj wspominali ten fakt z nieukrywaną nostalgią.
– Pytajcie o byłego inkwizytora – rozkazał Gregor. – Człowieka starego lub w
sile wieku.
– Nawet jeśli ktoś taki mieszka w okolicy, nie sądzę, by chwalił się swoją
przeszłością – rzekł Andreas.
– Masz lepszy pomysł?
– Napisać do Hezu. Do Koblencji. Do Akwizgranu.
Vogelbrandt przymknął oczy.
– Jeszcze nie – odezwał się po chwili namysłu. – Jeszcze nie – powtórzył z
większą pewnością siebie.
– Jak sobie życzysz, Gregorze – uprzejmie odparł Andreas, choć wydawało mi
się, że odpowiedź przełożonego w najmniejszym stopniu go nie zadowoliła.
Cóż, zapewne nikogo z nas nie zadowalała, jednocześnie wiedzieliśmy, że
zostało zrobione wszystko, co powinno zostać zrobione. Czy inkwizytorzy
zaproponowali przełożonemu poinformowanie o niezwykłej sprawie biskupa
Hez-hezronu? Zaproponowali. Czy prosili o zwrócenie się o pomoc do innych
oddziałów Inkwizytorium? Prosili. Czy ich sugestie zostały odrzucone?
Zostały. Tak więc mogliśmy być pewni, że jesteśmy dobrze chronieni przed
służbowymi konsekwencjami (jeśli przyjdzie co do czego, cała odpowiedzialność
spadnie na Gregora), co jednak nie zmieniało faktu, iż potrzebowaliśmy
energicznego, silnego i rozsądnie myślącego zwierzchnika, by rozwiązać tę
sprawę. Powątpiewałem, by w najbliższym czasie Yogelbrandt mógł stać się taką
osobą. Byłem pewien, że moi koledzy powątpiewają w to również. Pytanie
brzmiało tylko, czy coś z tym fantem zrobimy, a jeśli tak, to kiedy.
***

Ledwo zdążyliśmy odetchnąć po rozmowie u Gregora, kiedy usługujący mu
chłopak karczmarza obudził każdego z nas głośnym łomotaniem w drzwi. Nie

byłem tym faktem zachwycony, gdyż za okiennicami ledwo co przebłyskiwała
szaro-różowa zapowiedź świtu. Oczywiście inkwizytorzy mogą wstawać nawet
równo z brzaskiem i klęcząc na zimnych, twardych kamieniach, modlić się tak
długo, aż omdleją z braku sił. Pytanie tylko brzmi: po co tak czynić? Czy nie
lepiej porządnie się wyspać, by wtedy w pełni sił lepiej móc działać na rzecz
chwały Bożej? Nam nie było dane się wyspać, lecz wszyscy pojawiliśmy się w
pokoju Gregora, maskując niezadowolenie i wywołując na twarze entuzjazm.
Hoffmanowi udawało się to mniej więcej w takim samym stopniu, jakby był
koniem, któremu zdradzono, że galopuje w stronę rzeźni. Voerter trzymał się
lepiej, lecz nietrudno było zauważyć, iż tylko ja zdołałem się przez tę krótką
chwilę odświeżyć oraz nienagannie ubrać. Zresztą chyba niepotrzebnie, gdyż
nasz przełożony nie zadał sobie trudu odziewania się na nasze powitanie. Na
ramiona miał tylko narzucony wełniany szlafrok, spod którego wystawała
poszarzała krawędź nocnej koszuli.
– Pojawił się następny interesujący liścik – oznajmił Vogelbrandt, kiedy tylko
zebraliśmy się wszyscy trzej.
Wysunął w naszą stronę kartę papieru, trzymając ją za róg i w dwóch palcach,
tak jakby pismo mogło go nieoczekiwanie ugryźć. Ponieważ ani Hoffman, ani
Voerter nie kwapili się, by wziąć dokument, zdecydowałem się wyciągnąć rękę.
Rozpostarłem złożony na czworo papier. Widniało na nim pięknie
wykaligrafowane osiem słów. Tych samych co poprzednio.
– Bo już siekiera do korzeni drzew jest przyłożona – przeczytałem na głos.
Ale na samym dole karty widniał niewyraźny dopisek, literkami tak małymi, że
na pierwszy rzut oka wyglądały jak ślady po skąpanych w inkauście mrówczych
nóżkach.
– „Zajrzyj do klasztoru adelanek i zapytaj o przeoryszę” – udało mi się odczytać
i podniosłem oczy na Gregora.
– Ano trzeba zapytać, skoro nasz przyjaciel pięknie prosi – rzekł Vogelbrandt. –
Jest tylko jeden klasztor adelanek w najbliższej okolicy. Znajduje się około
dziesięciu mil na północ od Luthoff. Pojechałbym sam, lecz nie dam rady. –
Widziałem, jak ciężko było mu przyznać się do własnej słabości. – Jedź ty,
Mordimerze. – Odniosłem wrażenie, iż między słowami „ty” i „Mordimerze”
uczynił ledwo zauważalną pauzę, jakby nie był do końca przekonany, czy

właśnie mnie wysłać z, co tu dużo mówić, nad wyraz delikatną misją. – Bądź
bardzo ostrożny – kontynuował Gregor. – I uważaj, by nie narazić nas na
konflikt, przynajmniej dopóki nie wiemy, co się tak naprawdę stało.
– Oczywiście, Gregorze.
– Poproś o spotkanie z przeoryszą. Jeśli ci odmówią, a zakładam... – skrzywił
się z bólu, potem odetchnął głęboko, mrużąc oczy – że odmówią, wtedy zażądaj
spotkania z kapłanem zakonnic. Ten ksiądz nazywa się Bazyli Kornhacher i
mieszka w wiosce Seinitz, tuż za granicami miasta. W zależności od tego, co
usłyszysz, podejmij następne kroki.
– Jak daleko mogę się posunąć?
Vogelbrandt nie odzywał się przez długą chwilę. Czułem, że Hoffman oraz
Voerter również w napięciu czekają na odpowiedź.
– Jak daleko uznasz za stosowne – odparł wreszcie nasz przełożony. – W
ramach podyktowanych przez prawo, obyczaj oraz rozsądek.
Miałem nieodparte wrażenie, iż wypowiedział te słowa, tak jakby miały w
przyszłości stanowić część jego zeznania, czy też część usprawiedliwienia
względem zwierzchności.
– Ciasna to klatka – rzekłem, a Vogelbrandt spojrzał na mnie zdumiony. Nie
przypuszczał chyba, że posunę się do skomentowania jego poleceń.
– Co takiego?
– Czy mam prawo wejść na teren klasztoru, Gregorze? Nawet używając siły lub
podstępu? Czy mam prawo rozpocząć przesłuchania zakonnic, nawet jeśli
sprzeciwialiby się temu przeorysza lub biskup diecezjalny?
– Masz takie same prawa jak każdy inny inkwizytor – odparował ostrym tonem
Vogelbrandt. – I możesz z nich korzystać pod warunkiem, że kiedy wystawią ci
rachunek, będziesz w stanie za niego zapłacić.
Oczywiście, oczywiście. Tyle sam wiedziałem i nie trzeba mi było objaśniać
spraw tak podstawowych. Teoretycznie bowiem funkcjonariusz Świętego
Officjum mógł zażądać, by umożliwiono mu prowadzenie śledztwa w klasztorze,
i wejść w każdej chwili na jego teren. Jednak ilość lamentów, protestów i
interwencji do najwyższych władz, jaka się w takim momencie podnosiła, czyniła
grę niewartą świeczki. Dlatego lepiej było posługiwać się łagodnymi środkami.
Uzyskać oficjalne zezwolenie biskupa, następnie odwiedzić klasztor w obecności

kapelana służącego od wielu lat zakonnicom w charakterze powiernika i
spowiednika. Oczywiście do tego dojdzie tylko wtedy, jeśli nie zostanę
dopuszczony przed oblicze przeoryszy. A przecież Vogelbrandt zakładał, że tak
właśnie się stanie. Czy miał wiadomości z innego źródła,
którymi nie chciał się z nami podzielić, czy też jedynie wyraził swoje podejrzenia
i domysły. Interesujące...
– Bardzo się cieszę, Gregorze, że obdarzasz mnie tak dalece posuniętym,
ośmielam się wręcz powiedzieć: pełnym zaufaniem – rzekłem serdecznym,
ciepłym tonem.
I też poczułem się, jakby wypowiedziane przed chwilą zdanie miało mi
posłużyć w charakterze usprawiedliwienia w czasie śledztwa, które odbędzie się
w przyszłości, a które dotyczyć będzie naszego postępowania. Czy to, co się ze
mną działo, można było nazwać zwykłymi urojeniami, czy też raczej
przeczuciami? A może trzeźwym, rozsądnym oraz ostrożnym oglądem
rzeczywistości i antycypowaniem przyszłych wydarzeń?
Vogelbrandt skinął głową, przypatrując mi się uważnie. Byłem pewien, że
doskonale zdawał sobie sprawę, dlaczego tak, a nie inaczej sformułowałem
wypowiedziane zdanie.
– Wy możecie już iść, ty, Mordimerze, zostań jeszcze przez chwilę – rozkazał.
Kiedy Hoffman i Voerter opuścili już komnatę, Gregor przez dłuższą chwilę
mierzył mnie wzrokiem.
– Mam nadzieję, że nie zawiedziesz mojego zaufania – rzekł w końcu – i
naprawdę będziesz ostrożny oraz rozważny.
– Czy jest coś, o czym powinienem wiedzieć? – spytałem ostrożnie.
– Klasztor adelanek ma złą sławę w okolicy i trudno, by echa tej złej sławy nie
doszły do moich uszu – rzekł. – Chociaż nie powiem ci, czy ta opinia wynika z
prawdy, czy jedynie z wrogich zmyśleń. W każdym razie przeorysza Konstancja,
córka księcia Crescenzy, jest młoda, piękna i ustosunkowana. Ma wielu
przyjaciół, którzy nie omieszkają nam zaszkodzić, jeśli popełnimy jakiś błąd.
– Rozumiem – odparłem.
– Dwadzieścia sześć lat to piękny wiek dla przeoryszy bogatego zgromadzenia,
nie sądzisz? A Konstancja została przeoryszą, jeśli pamięć mnie nie myli, ze
cztery lata temu, więc miała wtedy dwadzieścia dwa lata.

– Och, zdarzyło mi się słyszeć nawet o trzyletnich pułkownikach cesarskiej
gwardii. – Uśmiechnąłem się. – Ale jak rozumiem, posag musiał być w tym
wypadku ogromny.
Vogelbrandt skinął głową.
– Bądź ostrożny – rzekł jeszcze raz. – I zachowaj zimną krew.
– Oczywiście, Gregorze – odparłem. – Nie zawiodę twojego zaufania.
– Zanim pojedziesz do Luthoff, wróć do pałacu Schaeffera i zabierz Peiperowi,
powiedzmy, ze trzech żołnierzy. Przyda ci się asysta.
– Oczywiście, Gregorze – powtórzyłem.
Nic już na to nie odpowiedział, więc opuściłem jego pokój i pomyślałem sobie,
że nasz przełożony wpakował mnie w niezłe tarapaty. No ale cóż, kogóż niby
innego miał wysłać z delikatną misją, wymagającą inteligencji, rozwagi oraz
dobrych manier?


Rozdział IV

Klasztor



Peiper wybrał mi trzech zuchów służących w biskupiej milicji. Tych ludzi
przesłuchano już wcześniej i nic nie świadczyło, by mieli w jakikolwiek sposób
uczestniczyć w zbrodni. Poza tym od wielu lat służyli w charakterze najemników,
a wiadomo, że najemni żołnierze z reguły trzymają się z dala zarówno od
skomplikowanych religijnych sporów, jak i herezji. Owszem, nader często
zdarzało się, że praktykowali coś na kształt prymitywnej magii. Chętnie kupowali
zaklęcia mające wzmocnić ich broń czy pancerze, obwieszali się talizmanami, o
których bajali, że chronią ich od strzały, ostrza lub złego uroku. I tak dalej, i tak
dalej. Oczywiście prawdziwej magii nie było w tym za grosz, a żołnierze, ludzie
o umysłach prostych niczym klingi ich mieczy, po prostu dawali się nabrać
wszelakiej maści szarlatanom i szalbierzom. Moi podkomendni nosili imiona
Kuno, Bruno oraz Giuseppe Francisco i sprawiali wrażenie prostodusznych,

szczerych chłopaków, którzy bez pytania i bez szemrania poderżną gardło
każdemu człowiekowi wskazanemu przez dowódcę. Właśnie tego typu ludzi
potrzebowałem. Można powiedzieć, że tacy ludzie zawsze są potrzebni, gdyż od
podwładnych oczekuje się szybkiego i ścisłego wykonywania rozkazów, a nie że
siądą sobie przy kominku z kielichem wina w garści i będą leniwie debatować,
które polecenia wykonać, których spełnienie odłożyć na później, a które w ogóle
zlekceważyć. Demokracja rządziła w Atenach, lecz po pierwsze, ten eksperyment
zdarzył się wiele wieków temu, a po drugie, ciężko powiedzieć, by Ateny dobrze
na nim wyszły.
Do klasztoru można było dotrzeć, omijając łukiem wzdłuż rzeki miasto Luthoff,
ale po dwudniowej podróży byłem na tyle zmęczony, iż życzyłem sobie odpocząć
w solidnym zajeździe i miałem nadzieję, że takowy znajdzie się w Luthoff. Jakoś
nie miałem okazji wcześniej odwiedzić tego miasta, może dlatego, że żniwo
naszego poprzedniego śledztwa nie zaprowadziło nas aż tak daleko, ale
słyszałem, iż Luthoff niegdyś było bogatsze niż obecnie. Może miał coś na
rzeczy konflikt z potężnym magnatem, którego dobra rozpościerały się
nieopodal, a który podobno dawał się mieszczanom we znaki. Słyszałem o
jakichś skargach, oskarżeniach o łupienie kupców, o bezprawnie pobierane myta,
o przetrzymywanie i zabór towarów. Cóż, zwyczajna sprawa, kiedy w jednej
okolicy krzyżują się interesy możnego (ale zawsze potrzebującego gotówki)
feudała oraz mieszczan. Prędzej czy później feudał zawsze uzna, że mieszczanie
przypominają mu krowy, gdyż są łagodni, powolni i łatwo dają się doić. Jednak
mieszczanie, jak wiadomo, potrafili czasem solidnie wierzgnąć. Ci z Luthoff na
razie zajmowali się wysyłaniem skarg i wytaczaniem procesów. Takie skargi, z
tego, co wiedziałem, trafiły nawet do naszego oddziału Inkwizytorium, lecz
przecież nie do nas należało zajmowanie się konfliktem pomiędzy mieszczanami
a szlachtą. Chyba żeby ktoś w tej walce zaczął wykorzystywać siły czarnej magii.
Wtedy i owszem. Inkwizytorium chętnie rzuciłoby na sprawę miłosiernym
okiem.
W każdym razie znaleźliśmy w Luthoff całkiem przyjemną gospodę i biorąc
wzór z Gregora, kazałem właścicielowi wyrzucić na zbity pysk wszystkich gości
z piętra, tak bym mógł tam spokojnie się rozgościć. Widziałem, że moich zuchów
aż ręce świerzbiły, by zająć się kimś, kto zechce się sprzeciwiać temu żądaniu,

ale nikt na tyle zuchwały się nie trafił. Zresztą na piętrze tegoż zajazdu mieściły
się zaledwie dwa pokoje, więc i nie było wielu ludzi do wyrzucania.
Wyspałem się całkiem nieźle, dużo lepiej niż poprzednich nocy, choć trzeba też
przyznać, że gorzej, niż miałem nadzieję. A to nie ze względu na towarzystwo
jakiejś pięknej damy (no, niech będzie, że nawet nie do końca pięknej, za to
świeżej, wesołej i chętnej do baraszkowania), lecz towarzystwo pluskiew.
Okazało się, że obrzydliwe robaki miały w moim łóżku swoje królestwo i, co
gorsza, postanowiły wysłać z niego armię na zbadanie nowej istoty, która się w
tym królestwie pojawiła. Skończyło się więc tym, że zawinięty w koc i płaszcz
spałem na podłodze, pozostawiając przy pluskwach wojenne zwycięstwo.
Do klasztoru wyruszyliśmy wcześnie rano, a sądząc po tym, jak moi żołnierze
drapali się i czochrali, pluskwy musiały również im dobrać się do skóry. Mogło
to dziwić, gdyż tego typu służebne kreatury powinny mieć przecież skórę grubą i
przyzwyczajoną do ugryzień. A tu proszę bardzo: delikatne kwiatuszki mi się
trafiły, które nie dość, że drapały się ile wlezie, to jeszcze głośno wyrzekały na
jakość noclegu. Zamiast cieszyć się, że jaśnie mistrz inkwizytor zezwolił im spać
pod ludzkim dachem, a nie przegnał do stajni.
Klasztorne budynki znajdowały się na niewysokim wzgórzu, górującym nad
malowniczą rzeczną doliną. Otoczono je murem na tyle wysokim i solidnym, iż
widać było, że klasztor został zbudowany jako warowna siedziba. No cóż, w
naszym przesławnym Cesarstwie nie zawsze przecież panował pokój. Wiele
przetoczyło się buntów, wojen domowych czy rewolt. Zresztą w licznych
miejscach podległych cesarskiej władzy do dzisiaj grasowali groźni rabusie, i to
czasami
rabusie ze szlacheckim rodowodem, którzy potrafili zebrać naprawdę sporej
wielkości oddziały i mocno zaleźć za skórę okolicznym mieszkańcom. A
klasztorów, rzecz jasna, nie oszczędzali, zwłaszcza żeńskich, gdzie prócz
zrabowania bogactw można było poużywać sobie z młodymi mniszkami.
Zeskoczyłem z siodła, rozejrzałem się, ale nie zauważyłem kołatki, więc pięścią
zastukałem do bramy. Potem drugi i trzeci raz. Odczekałem długą chwilę, jednak
nic nie wskazywało, by ktokolwiek po drugiej stronie murów słyszał moje
dobijanie się. A nawet jeśli słyszał, nie zrobiło to na nim najmniejszego wrażenia.
– Może zaczekamy, aż ktoś będzie wychodził? – zaproponował Giuseppe

Francisco. – Kiedyś muszą otworzyć te bramy.
Słowo „kiedyś” nie brzmiało dobrze, zważywszy na fakt, że w tym wypadku nie
chodziło o czas, lecz również o inkwizytorski autorytet. A tenże autorytet
niewątpliwie ucierpi, jeśli będę musiał rozłożyć się obozem pod klasztorem, w
którym nikt nie zwraca na mnie uwagi. Teraz dopiero zdałem sobie sprawę z
jednej rzeczy. Otóż pod murami zakonnych siedzib bardzo często zbierają się
ubodzy bezdomni. Czekają na datki, na żywność, na ubranie. W wielu
zgromadzeniach praktykuje się wciąganie biedaków na specjalne listy, dzięki
którym pobierają codzienną jałmużnę, najczęściej zresztą nie w gotówce, lecz w
naturze. Ma to swe wyjaśnienie w wypadkach z dalekiej przeszłości. W końcu,
kiedy armia naszego Pana szturmowała Rzym, to najpodlejsi nędzarze stanęli u
jego boku: niewolnicy, biedni wyzwoleńcy czy wygłodniała hałastra żyjąca z
państwowych datków i rozdawnictwa zboża. Senat, ekwici, wojsko i rzymski
patrycjat pozostali z reguły wierni cesarzowi Tyberiuszowi. I wiernie razem z
nim zginęli w czasie tumultów, które objęły Wieczne Miasto zaraz po jego
zdobyciu. Z tego właśnie powodu Kościół kazał chrześcijanom szanować i
wspierać biedaków, by cały czas przypominać, iż właśnie oni wszczęli w Rzymie
bunt, który pozwolił świętej armii naszego Zbawcy na skuteczny atak. Klasztory
na ogół chętniej lub mniej chętnie (wiele zależało zarówno od reguły, jak i od
zawiadującego danym przybytkiem przeora) stosowały się do tej reguły. A przed
tym klasztorem nie działo się nic. Panowały błoga cisza oraz święty spokój. Jak
widać, okoliczna i nie tylko okoliczna ludność nauczyła się, że w siedzibie
adelanek nie znajdzie miłosiernego przyjęcia. To też sporo mówiło o
zakonnicach, zwłaszcza o ich przeoryszy.
– Podaj miecz – rozkazałem najemnikowi, a kiedy podszedł do mnie z bronią, z
całych sił uderzyłem w bramę żelazną rękojeścią. Trzeba przyznać, że tym razem
zabrzmiało to dużo głośniej niż łomotanie pięścią.
– Może głusi albo co – burknął Kuno.
– Ano widziałem kiedyś taką starą klucznicę – ożywił się Bruno. – Mogłeś
stukać, pukać do śmierci, ona nawet nie drgnęła. Siedziała se jak ten żółw w
słońcu.
Muszę przyznać, że nie spodziewałem się podobnego obrotu spraw. Liczyłem
się z tym, iż nie zostanę wpuszczony na teren klasztoru, że spotkam się z mniej

lub bardziej stanowczą odmową, ale natrafiłem po prostu na, mówiąc dosłownie i
w przenośni, niemy mur nie do przebycia. Zresztą zadarłem już wcześniej głowę
i sprawdziłem, czy na ten prawdziwy mur okalający klasztor nie dałoby się jakoś
wspiąć, lecz bez długiej drabiny albo przynajmniej liny z hakiem nie było tu
czego szukać. Poza tym nie zamierzałem przecież wdzierać się do siedziby
adelanek niczym rabuś czy najeźdźca. Przynajmniej do czasu, póki nic mnie nie
skłoni ku podobnemu postępowaniu.
– Możemy poczekać – bąknął Kuno. – Przekąsimy coś, wypijemy winko, bo
akuratnie wziąłem ze sobą butelczynę... Jakoś czas nam zleci.
Oczywiście. Mogliśmy jeszcze zagrać w karty lub kości, pobrzdąkać na lutni. A
okolica miałaby z czego żartować przez dłuższy czas. To nie był sposób na
wejście do klasztoru, gdyż na
dobrą sprawę zakonnice mogły nie otwierać wrót aż do niedzieli, kiedy odwiedzi
je ksiądz kapelan. A nie zamierzałem koczować przed bramą niczym trędowaty
czekający na miłosierny datek.
– Wracamy – zdecydowałem. – Nic tu po nas.
– A jakby im tak podłożyć ogień? – Giuseppe Francisco podrapał się po
bulwiastym nosie. – Patrzcie, mistrzu, brama drewniana, raz-dwa się zajmie. Zara
kto przyleci patrzeć, co tak dymi...
To, że wydarzenia potoczyłyby się zgodnie z przewidywaniami najemnika,
wydawało się wysoce prawdopodobne. Ale już wyobrażałem sobie skargi
trafiające do władz kościelnych i do moich zwierzchników w Inkwizytorium. Oj,
pewien byłem, że waszego uniżonego sługi nie pogłaskano by po głowie za
podpalenie klasztoru. A jakby rachunek za szkody próbowano pokryć z mojego
skromnego wynagrodzenia, to dług spłacałbym chyba do końca życia.
– Innym razem – odparłem.
***

Nie pozostawało mi nic innego, niż poprosić o pomoc kapelana klasztoru.
Ksiądz dobrodziej nie tylko co niedziela odprawiał dla zakonnic mszę świętą,
lecz był również spowiednikiem siostrzyczek. Zarówno z doświadczenia, jak i z
opowieści wiedziałem, że księża opiekujący się klasztorami i ich mieszkankami
wiedzą czasem bardzo wiele, a najczęściej jest to wiedza, której nikt nie

wypuszczałby chętnie na światło dzienne. Zdarzało się również, że duchowni,
zwłaszcza ci młodsi i jurniejsi (choć bywały odstępstwa od normy), chwacko
poczynali sobie z zakonniczkami, co przynosiło efekt w postaci zamiany
przyklasztornych ogródków na sekretne cmentarzyki, gdzie chowano płody lub
wcześniej uśmiercone niemowlęta. Nie raz i nie dwa Inkwizytorium zajmowało
się podobnymi sprawami, wykazując się zresztą wtedy pełną surowością, gdyż
nauczono nas, że jednym z największych grzechów jest grzech przeciw życiu,
zwłaszcza kiedy odbierane jest ono najsłabszym i najbardziej niewinnym, takim
jak nienarodzone jeszcze dzieci lub bezbronne niemowlęta. Mógł to być rzymski,
pogański obyczaj, by wyrzucać zawadzające rodzicom potomstwo na śmietnik
niczym stare szmaty, mógł to być zwyczaj Spartan, by zrzucać niewiniątka z
wysokiej skały, by tam ginęły rozszarpane przez psy, ale prawowierny
chrześcijanin musiał się brzydzić podobnymi zbrodniami i jego obowiązkiem
było zwalczać je bez litości.
Niestety, kapelana nie zastałem w domu (a próbowałem zajść do niego
trzykrotnie), więc postawiłem w końcu pod jego drzwiami Kuna, który to
żołnierz prezentował się najgroźniej z całej przydzielonej mi do pomocy trójki. A
nabiegłe ropą wągry, jakimi była upstrzona cała jego twarz, nadawały mu iście
przerażający wygląd.
– Cokolwiek by mówił, jakkolwiek by się opierał i cokolwiek by obiecywał,
masz mi go przyprowadzić, rozumiesz? – przykazałem surowo. – Staraj się po
dobroci, ale jeśli po dobroci się nie da, bierz za kark.
– Jak rozkażecie. – Odsłonił w uśmiechu połamane zęby i byłem pewien, że
odrobina przemocy nie jest tym, przed czym szczególnie by się wzdragał.
Na szczęście dla kapelana, a zapewne ku zmartwieniu Kuna okazało się, że
duchowny nie zamierza stawiać oporu. Przyprowadzony do mej kwatery nie
sprawiał co prawda wrażenia zachwyconego ani formą zaproszenia, ani moim
widokiem, lecz inkwizytorzy rzadko kiedy bywają chętnie oglądanymi gośćmi
lub urokliwymi gospodarzami. Taka to już specyfika profesji, którą wykonujemy
z pełnym poświęcenia zapałem. Jednak krzyż osamotnienia, a nawet ludzkiej
złości i niechęci, jaki dźwigamy na poranionych ramionach, jest dla nas
najsłodszym ciężarem, którego za nic w świecie nie wymienilibyśmy na płaszcze
ze złotogłowiu.

Kapelan był starym człowiekiem o twarzy zmiętej i szarej niczym ściera, którą
wytarto zabłoconą podłogę. Miał zmęczone oczy i wiecheć siwych włosów
sterczący pośrodku pokaźnej łysiny. Ciężko mi przyszło zawyrokować, czy
wygląda bardziej żałośnie, czy bardziej pociesznie.
– Mordimer Madderdin, inkwizytor – przedstawiłem się i uścisnąłem dłoń, którą
po chwili wahania wyciągnął w moją stronę. Miał tak wątłe palce, że byłem
pewien, iż mógłbym bez trudu je połamać, gdybym wzmocnił uchwyt. Ale czas
łamania palców był jeszcze daleko przed nami. Jeśli w ogóle nadejdzie, bo niby
dlaczego miałby nadejść?
– Witajcie, mistrzu – powiedział grzecznie. – Nazywam się Bazyli Kornhacher,
ale jak rozumiem, to już wiecie.
Spodziewałem się, że jego głos będzie drżący, szeleszczący, starczy, a
tymczasem okazał się głosem, który raczej pasowałby do krzepkiego, leciwego
chłopa niż do wysuszonego na wiór kapłana.
– Pragnąłbym skorzystać z waszej uprzejmości – przeszedłem od razu do rzeczy
– byście wyświadczyli mi tę łaskę i umożliwili rozmowę z przeoryszą...
– Tak, tak, słyszałem już. – Przetarł rękawem siedzenie krzesła i przycupnął na
brzeżku. – Obawiam się jednak, że to niemożliwe.
– Z jakich powodów, jeśli wolno wiedzieć?
– Szacowna przeorysza Konstancja nie żyje – wyjaśnił smutnym tonem. – Pan
zabrał ją do swej światłości niespełna tydzień przed waszym przyjazdem.
Przykro mi, mistrzu.
Ha, mnie może nie było szczególnie przykro, lecz trudno powiedzieć, że nie
spodziewałem się, iż sprawy mogą przybrać taki właśnie obrót. Ciekawe, czy
Gregor Vogelbrandt to właśnie miał na myśli, mówiąc, że podejrzewa, iż nie
zostanę dopuszczony przed oblicze przeoryszy.
– Cóż takiego się wydarzyło? Bo jak wiem, była kobietą w sile wieku.
W rzeczywistości przeoryszę Konstancję można było nazwać wręcz osobą dość
młodą. Gregor poinformował mnie przecież, że nie ukończyła dwudziestu sześciu
lat, a wysoką pozycję w zakonie zawdzięczała świetnym koligacjom i
ogromnemu posagowi, jaki złożył zakonowi jej ojciec, książę Crescenza.
Zastanawiało mnie tylko, dlaczego ten wielki pan zdecydował się wysłać córkę
tak daleko od domu? Czy w słonecznej Italii nie było klasztoru, który mogłaby

objąć? Czemu dziewczyna z południa przyjechała spędzić resztę życia na
północno-wschodnich rubieżach Cesarstwa?
– Och tak – westchnął kapelan. – Była niczym topola. Silna i piękna. Lecz
piękno jej oblicza niczym nie dorównywało piękności duszy oraz żarliwości, z
jaką chwaliła Pana Boga Wszechmogącego oraz z jaką oddawała się pod pieczę
Kościoła Jedynego i Prawdziwego.
– Nie jesteśmy na kazaniu, ojcze – rzekłem – więc raczcie odpowiedzieć na
moje pytanie.
– A jakież ono było, przypomnijcie... – Spojrzał na mnie wypłowiałymi oczami.
– Pytałem o przyczyny śmierci przeoryszy Konstancji – przypomniałem.
– Ach tak, tak, oczywiście. Czasem tak bywa, inkwizytorze, że wątłe i mdłe
ciało nie jest w stanie udźwignąć ciężaru ogromnej pobożności. I że to grzeszne,
słabe ciało buntuje się, kiedy je smagać plagami, doświadczać włosienicą czy
głodzić. Że to grzeszne, słabe ciało odmawia posłuszeństwa, kiedy kazać mu
leżeć krzyżem na zimnej posadzce kaplicy, kiedy kazać mu klęczeć na klęczniku
nabijanym ostrzonymi guzami, kiedy kazać mu zamiast wody poić się jedynie
pokorną modlitwą, a zamiast pokarmu najadać się jedynie wyśpiewywaniem
psalmów.
No cóż, mogłem sobie to wyobrazić, gdyż podobne przypadki znałem jeśli nie
osobiście, to chociaż z opowieści lub pism.
– Czy zakonnice wzywały medyka do przeoryszy?
– Nie, nie, nie! – niemal się oburzył. – Święte siostrzyczki podlegają bardzo
surowej
regule i obecność mężczyzn na terenie klasztoru jest surowo zakazana. Jedynie ja
odwiedzam je raz w tygodniu, w niedzielę, lecz sami przecież widzicie, co ze
mnie za mężczyzna...
– Co się stało z ciałem?
– Biedactwo, pragnęła pochówku bez rozgłosu, w klasztornym ogrodzie wśród
róż, których pielęgnowanie było jej jedynym nałogiem i słabością i z której to
słabości wielokrotnie mi się spowiadała.
– Czyli już ją zakopano?
– Sam odprawiłem mszę nad grobem tej wiernej owieczki pańskiej.
– Widzieliście ciało?

– Rzecz jasna! A któż, jak myślicie, udzielił Konstancji ostatniego
namaszczenia? Któż wyspowiadał to biedne dziecko i pobłogosławił je na
ostatnią z dróg?
– Szczerze wzruszające doświadczenie – powiedziałem.
– Och tak, szczerze wzruszające – przyznał i zapatrzył się we mnie
załzawionymi oczyma. – Mówię wam, mistrzu, że kiedyś ta słodka duszyczka
zostanie świętą. Mówię wam...
– Bardzo żałuję, że przeorysza umarła, zwłaszcza że, jak mówicie, była tak
czcigodną niewiastą. Powiedzcie mi więc, z łaski swojej, kiedy odwiedzicie
klasztor, a chętnie wam będę towarzyszył.
– To niedobry pomysł. – Pokręcił głową. – Te biedne mniszeczki pogrążone są
w tak bolesnej żałobie, jakby zmarła ich ukochana matka. Nie należałoby
zakłócać tej boleści i trzeba dać zrozpaczonym sercom czas, by ją odchorowały.
– Księże – przerwałem mu – wydano mi ścisłe polecenia, a brzmią one tak, że
muszę się zobaczyć jeśli nie z przeoryszą, to z siostrą, która ją zastępuje.
– Oczywiście, że możecie wejść na teren klasztoru – powiedział, a jego ton
zmienił się na niemal opryskliwy. – Nie uszanować tej żałości, która ciemnym
woalem rozpostarła się nad całym klasztorem. Wiem, jakie są uprawnienia
inkwizytorów, wiem również, że muszą się oni tłumaczyć z ich wykonania. Jeśli
wydacie mi taki rozkaz, wprowadzę was do klasztoru, lecz liczcie się z tym, że
władze kościelne stanowczo zaprotestują przeciw podobnemu postępowaniu u
waszych przełożonych.
– Kiedy?
– Co kiedy?
– Kiedy mnie wprowadzicie?
– Czy wy Boga w sercu nie macie? Czy nie dość jasno...
– Kiedy?
Opuścił głowę, jakby przytłoczony niezmiernym ciężarem.
– Za dwie niedziele, ale...
– Za dwa dni – rzekłem stanowczo, gdyż właśnie był piątek. – Ani dnia później.
Zjawię się u księdza na plebanii z samego rana. I serdecznie doradzam, by ksiądz
tam był, gdyż w innym wypadku będą musiał wejść na teren klasztoru siłą. A
tego chyba obaj chcielibyśmy uniknąć.

Ukrył twarz w dłoniach.
– Mój Boże, na co mi przyszło na stare lata – wystękał.
Coś tam jeszcze mruczał do siebie, aż wreszcie odsłonił twarz.
– Będę na was czekał w niedzielę rano – zapowiedział słabym głosem. –
Bądźcie jednak pewni, że biskup zażąda wyjaśnień od Świętego Officjum.
– Jestem przekonany, że moi przełożeni udzielą mu ich niezwłocznie. A teraz
serdecznie dziękuję za pomoc, księże kapelanie.
Wstał z westchnieniem wysiłku, nakreślił w powietrzu wielki znak krzyża i
oddalił się, lekko utykając na prawą nogę. Poczekałem, aż zatrzasną się za nim
drzwi, a potem podszedłem
do okna, stanąłem bokiem, tak by widzieć podwórze, lecz samemu nie zostać
zauważonym. Ksiądz pokuśtykał do połowy podwórza, potem zerknął w moje
okna i kiedy nie ujrzał w nich nikogo, przyspieszył kroku. A prawej nogi nie
wlókł już za sobą, lecz dzielnie przebierał obiema. Może mu po prostu zdrętwiała
na krześle, a teraz chwilowy paraliż odpuścił? A może chciał się wydać słaby i
bezbronny? Jeśli tak, to z jakiego powodu? Hm, ciekawe pytanie... Ale dużo
ciekawsze pytanie brzmiało inaczej. Dlaczego kłamałeś, kapelanie? – spytałem w
myślach. Dlaczego z całej twojej opowieści uwierzyłem tylko w jedno: w to, że
przeorysza Konstancja umarła
***

Nie byłem na tyle naiwny, by przypuszczać, że księżulo będzie pokornie czekał
na mnie w niedzielny ranek, powita szerokim uśmiechem, ugości śniadaniem, po
czym zabierzemy się jego powozem i serdecznie objęci pojedziemy w stronę
klasztoru, wyśpiewując po drodze psalmy w zgodnym duecie. Byłem
przekonany, iż w niedzielę rano okaże się, że czcigodny kapłan musiał pilnie
pojechać do umierającego chrześcijanina albo sam tak zachorował, że znajduje
się na skraju śmierci. Bynajmniej nie odmówi mi wspólnych odwiedzin w
klasztorze, a jedynie pokornie poprosi o odrobinę cierpliwości i zapewne użyje
nawet słów „w najszybszym najdogodniejszym terminie”. To wytrąciłoby mi
częściowo oręż z ręki, gdyż przecież nikt nie broniłby mi wstępu do klasztoru, a
jedynie zaszłyby niespodziewane okoliczności opóźniające wizytę. I surowo
egzekwując należne mi prawo, mógłbym się poważnie narazić. Oczywiście tylko

w przypadku, gdybym na terenie klasztoru nie odkrył niczego niezgodnego z
prawem. No ale tego nikt mi przecież nie mógł zagwarantować. Postanowiłem
więc pokonać księdza nie brutalną siłą, ale podstępem. W końcu to nie
Agamemnon, Ajaks czy Achilles wdarli się za mury Troi, lecz przebiegły Ulisses.
Kiedy byłem już na kwaterze, wezwałem najbystrzejszego z moich najemników.
– Giuseppe, weźmiesz Kuna i dyskretnie będziecie obserwować plebanię oraz
to, co robi kapelan. Rozumiesz, co oznacza słowo „dyskretnie”?
Wyszczerzył zęby.
– Ukryjemy się jak dwa zajączki pod krzaczkiem.
– Właśnie tak. – Skinąłem głową, myśląc, że miałem rację: Giuseppe był
denerwujący. – Jeśli tylko zobaczycie, że gdzieś się wybiera powozem czy
konno, o ile on w ogóle jeździ konno, będziecie go śledzić. A jeśli skieruje się na
północ, natychmiast wyślesz Kuna, żeby dał mi znać.
– Sie rozumi, mistrzu. Nie dośpimy i nie dojemy, a będziemy czuwać.
Może nie byłem bardzo stary i doświadczony, jednak doskonale zdawałem sobie
sprawę, w jaki sposób spryciarze pokroju Giuseppe Francisca wykonują rozkazy.
Zamiast czuwać niedaleko plebanii, znajdą sobie świetny punkt obserwacyjny w
pobliskiej oberży. A z każdym wypijanym kubkiem wina jakoś zacznie im
umykać właściwy cel, dla którego właśnie tam się pojawili. No i skończy się na
tym, że ksiądz opuści wieś, a skacowany Giuseppe Francisco doniesie mi, że nic
nie widział, nic nie słyszał i ani chybi za wszystkim stoi diabelska siła, która go
omamiła. Mogłem próbować najemnika zastraszyć, jednak świetnie wiedziałem,
że niedobrze jest mieć za plecami zbrojnych ludzi, którzy się ciebie boją i
nienawidzą. Nigdy nie wiadomo bowiem, kiedy drgnie im ręka lub kiedy
odwrócą wzrok akurat wtedy, gdy odwracać go nie powinni. Dlatego
uśmiechnąłem się szeroko, jakbym wziął słowa najemnika za dobrą monetę.
– Jeśli dobrze się spiszecie, dostaniecie dziesięć koron do podziału, jak tylko
wrócimy do mistrza Yogelbrandta – obiecałem. – A ty, Giuseppe, sam
zdecydujesz, kto zasłużył i na ile.
Pomyślałem, że Gregor nie będzie zachwycony moją hojnością, ale cóż robić,
skoro ludzie najszybciej biegali poganiani batami ze złota. Taka już była nasza
grzeszna natura...
Tymczasem najemnik się rozpromienił.

– Nie zawiodę was, mistrzu! – obiecał z żarliwością, która tym razem wydała
mi się szczera. – Będę warował jak pies i wytężał oczy jak sokół.
– Świetnie – powiedziałem, zastanawiając się, o czym może świadczyć jego
zamiłowanie do zoologicznych porównań. Najpierw zając, potem pies, teraz
znowu sokół... Mój Boże...
Pomysł śledzenia księdza okazał się znakomity, gdyż jeszcze tego samego dnia
wczesnym popołudniem do stołu, gdzie jadłem posiłek, który można było nazwać
drugim, późnym śniadaniem, podbiegł zdyszany Kuno.
– Jedzie – wysapał. – Wsiadł na powóz i jedzie.
– Sam? Z woźnicą?
– Sam.
– Na północ?
– Tak jest.
– Skocz więc po Bruna i osiodłajcie konie. Skończę jeść i ruszamy.
Nie było sensu się spieszyć, gdyż wiedziałem przecież doskonale, dokąd kieruje
się ksiądz. Ponieważ jechał powozem, byłem pewien, że dziesięciomilowa
wędrówka zajmie mu o wiele więcej czasu niż nam, podróżującym w siodle.
Sądziłem, iż będzie najlepiej, jeśli poczekamy już przy bramie klasztoru, a
ujawnimy się dopiero wtedy, kiedy zobaczymy, że brama ta się otwiera.
***

Wjeżdżającego na wzgórze kapłana obserwowałem zza rozłożystej wierzby,
której spływające do ziemi gałęzie ukryły mnie niczym w zielonej altanie. Trzeba
przyznać, że staruszek się spieszył. Stał na koźle z batem w dłoni i nerwowo
pokrzykiwał, a od czasu do czasu nawet zacinał końskie boki. Nie zaskarbił tym
sobie mojej sympatii, gdyż, łagodnie mówiąc, nie przepadam za ludźmi
dręczącymi zwierzęta. Zwłaszcza że widziałem, iż szkapa zipie ostatkiem sił, a
okładanie batogiem na pewno nie pomoże jej w ich odzyskaniu. Wreszcie powóz
zatrzymał się przy bramie, ksiądz dziarsko zeskoczył z kozła i zaczął łomotać w
drewno rękojeścią bata. Był spocony, twarz miał czerwoną, jakby za chwilę miała
go trafić apopleksja, a po rozwartych ustach poznałem, że zapewne dyszy niczym
wyciągnięta z głębiny ryba, lecz nie ustawał w wysiłkach. Wreszcie usłyszałem,
że coś pokrzykuje podniesionym tonem, nie usłyszałem jednak słów. Brama

zaczęła się uchylać.
– Giuseppe, za mną – rozkazałem.
Od wrót i powozu dzieliło nas mniej więcej pięćdziesiąt kroków, więc byłem
pewien, że dobiegniemy na czas. I rzeczywiście. Powóz nie zdążył nawet
wtoczyć się za próg klasztoru, kiedy już byliśmy tuż przy nim.
– Dzień dobry, drogi księże! – wykrzyknąłem. – Co za przemiła niespodzianka!
Tak sobie tu spacerowaliśmy z moim towarzyszem, podziwiając piękne
okoliczności przyrody, a tu patrzymy: jegomość kapelan. No to chyba spędzimy
już razem ten dzień, skoro Bóg tak chciał.
Trzeba przyznać, że zaskoczenie staruszka było ogromne, jednak trzeba też
przyznać, że błyskawicznie doszedł do siebie.
– Niespodzianka? – spytał zdumiony. – Przecież wysłałem chłopaka, by was
powiadomił, że będę dzisiaj w klasztorze i byście przyjechali, to was przedstawię
i oprowadzę. Nie dotarł do was, huncwot? Nie przekazał wiadomości? Już ja mu
natrę uszu!
Nie dało się ukryć: kłamał jak z nut. Tym jednak lepiej, gdyż przekonałem się,
że mam do czynienia z przeciwnikiem, którego nie należy całkowicie
lekceważyć. To prawda, iż dał się przyłapać jak dziecko i wpadł wprost w
zastawioną przeze mnie pułapkę, lecz z drugiej strony
wywinął się z niej niczym piskorz.
– Zachodźcie, mistrzu inkwizytorze, zachodźcie. – Serdecznym, zapraszającym
gestem rozłożył ramiona.
Skinąłem na najemnika, lecz wtedy ksiądz zamachał rękoma.
– Nie, nie i jeszcze raz nie – zaprotestował stanowczo. – Tylko wy, nikt poza
tym. Żadnych innych mężczyzn.
Nie zamierzałem się wykłócać. Nie sądziłem, by cokolwiek groziło mi w
klasztorze, gdyż raczej trudno sobie wyobrazić, że oszalałe mniszki wyskoczą z
nożami w dłoniach i zakłują inkwizytora na dziedzińcu. Nie przyniosłoby im to
niczego poza tym, że czarne płaszcze zleciałyby do ich siedziby niczym pszczoły
do miodu. Wszyscy przecież wiedzieli, że starałem się o rozmowę z przeoryszą, a
świadkami moich odwiedzin byli trzej najemnicy. Sądzę, że niełatwo byłoby ich
zarówno ukatrupić, jak przekupić. Bowiem zniknięcie inkwizytora na służbie
wywoływało taki smród, że niewielu miało odwagę znaleźć się w pobliżu.

– Zaczekajcie na mnie, Giuseppe – rozkazałem. – Jeśli będę miał dalsze
rozkazy, wydam je osobiście. Zrozumiałeś?
– Tak jest, mistrzu.
Mimo wszystko zdecydowałem się na małe zabezpieczenie. Wolałem, by
nikogo nie wysłano z klasztoru niby to z rozkazami w moim imieniu. Nie
sądziłem, naprawdę nie sądziłem, by zagrażało mi tu fizyczne
niebezpieczeństwo, lecz pamiętałem doskonale, że prawdziwie alabastrową skórą
mogą pochwalić się jedynie te damy, które nawet w pochmurny dzień zabierają
ze sobą parasolkę mającą je chronić przed słonecznymi promieniami (a co za tym
idzie – przed chłopską, ogorzałą cerą).
– Zaprowadzę was do siostry Matyldy. Ona teraz, do czasu, aż zostaną podjęte
inne decyzje, zarządza tym domem boleści. – Dolna warga kapelana zadrżała,
jakby miał się zaraz rozpłakać.
– Pokornie wam dziękuję. Cieszę się, że dzięki przypadkowi udało nam się
spotkać pomimo zaniedbania waszego sługi. Kiedy was odwiedzę na plebanii,
pozwólcie, że sam wygarbuję mu skórę, by zapamiętał do końca życia, że nie
należy lekceważyć poleceń tak zacnego człowieka jak wy.
Ksiądz uśmiechnął się wyrozumiale.
– Nie przypadek to, lecz łaskawa Opatrzność Boża. – Podniósł oczy do nieba,
jakby oczekiwał, że zaraz zza chmur wyłoni się dobry Bóg i powie dobrotliwie:
„Tak, tak, właśnie ja w podobny sposób pokierowałem sprawami”.
Minęliśmy postawną klucznicę, kobietę o twarzy jakby ciosanej młotkiem przez
niezręcznego rzeźbiarza. Obrzuciła mnie ponurym spojrzeniem, a zauważyłem
też, że jej palce zacisnęły się na masywnej główce klucza, niczym na rękojeści
broni. Na dziedzińcu poza tą kobietą nie było żywej duszy.
– Mniszki oddają się modlitwom i kontemplacji w klasztornej kaplicy –
wyjaśnił ksiądz.
– Ile zakonnic mieszka w tej chwili w klasztorze?
Zawahał się. Bardzo wyraźnie się zawahał. A przecież był kapelanem
zgromadzenia od wielu lat, czy więc nie powinien znać tej liczby na pamięć?
Oczywiście liczba mniszek zmieniała się, jedne umierały, inne przychodziły, ale,
na Boga, nie działo się to w takim tempie, by człowiek nie mógł spamiętać.
– Dwadzieścia cztery – rzekł. – Było dwadzieścia pięć. – Otarł wierzchem dłoni

łzę z kącika oka. – Dopóki matka Konstancja nie odeszła do chwały Pana.
Zaczekajcie, z łaski swojej, mistrzu inkwizytorze, tu, w refektarzu, a ja
tymczasem...
– Będę wam towarzyszył – przerwałem mu stanowczo.
– Ależ to żeński klasztor i...
– Powiedziałem, że będę wam towarzyszył – rzekłem jeszcze ostrzej niż
poprzednio.
Kapelan zwiesił głowę i przygarbił ramiona, jakby moje słowa położyły mu się
na barkach powodującym niezwykłą udrękę ciężarem. Nic już nie powiedział,
tylko noga za nogą powlókł się przodem. Przeszliśmy przez wewnętrzną bramę,
potem wyślizganymi, stromymi schodami na pierwsze piętro. Nadal nie
spotkaliśmy nikogo po drodze. W pewnym momencie ksiądz przystanął i
zastukał w drzwi.
– Wejdź – rozległ się z wnętrza mocny, dźwięczny głos, z całą pewnością
należący do młodej kobiety.
– Tak jak zapowiadałem, matko – zaczął mówić szybko kapelan już w
momencie, kiedy drzwi były zaledwie uchylone. – Przyprowadziłem do ciebie
inkwizytora, który pragnął rozmawiać z naszą nieodżałowaną matką Konstancją.
Nawet idiota by się zorientował, że ksiądz, mówiąc w ten sposób, uprzedza, że
nie przybył sam, i ostrzega mniszkę, by nie okazała w żaden sposób zdziwienia.
– Zaczekajcie, moi mili! – Czyżbym usłyszał w głosie siostry Matyldy nutę
paniki? – Muszę skończyć modlitwę.
Ksiądz posłusznie przymknął drzwi.
– Bogobojne dziecko o sercu pełnym żarliwej wiary – westchnął.
Drzwi były grube, lecz mimo to wydawało mi się, że słyszę odgłosy, które
świadczyły nie o spokojnej modlitwie, lecz raczej nerwowej krzątaninie. W
końcu uchyliły się znowu i przez szparę pomiędzy ich krawędzią a futryną
prześliznęła się siostra Matylda.
– Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus – powiedziała. – Zapraszam do
refektarza. Inkwizytorze, księże kapelanie.
Zastępczyni zmarłej Konstancji była postawną, najwyżej trzydziestoletnią
kobietą o jasnej cerze i ogromnych niebieskich oczach. Choć spod kornetu nie
widziałem jej włosów, to wyobrażałem sobie, że muszą być koloru dojrzałego

zboża. Nie była może olśniewającą pięknością, lecz mężczyzna, który
odmówiłby jej wstępu do swego łoża, musiałby albo być pomylony, albo
gustować we własnej płci. Miała na sobie tradycyjny strój adelanek: szary habit
przepasany białym sznurem. Jednak gdy ruszyła, prowadząc nas do refektarza,
zobaczyłem coś, co mnie bardzo zastanowiło. Od kiedy to bowiem mniszki
paradowały w delikatnych atłasowych pantofelkach z wyciągniętymi noskami i
złotymi klamerkami? Zawsze wydawało mi się, że do habitu bardziej pasują
drewniane chodaki lub skórzane sandały, ale być może nie nadążałem po prostu
za zakonną modą. Kapelan musiał dostrzec to, co i ja, gdyż zauważyłem, jak jego
policzki pokrywają się rumieńcem. Roztropnie jednak nie odezwał się ani
słowem. Idąc za odzianą w habit siostrą Matyldą, mogłem się tylko domyślać
kształtów jej ciała, a byłem pewien, iż nie zawiódłby się ten, przed kim
zrzuciłaby odzienie. Uroda oczywiście nie była w żadnej mierze czynnikiem
obciążającym. Wśród mniszek trafiały się czasami wyjątkowe piękności, choć
trzeba też przyznać, że zdecydowaną większość stanowiły kobiety tylko trochę
ładniejsze od niechlujnie ułożonego stosu drewna.
Zakonnica wprowadziła nas do niewielkiego refektarza, w którym dominowała
wielka rzeźba Jezusa Karzącego. Artysta znakomicie uchwycił dynamikę postaci
i wydawało się, że Chrystus już za moment spuści ostrze miecza na głowy ludzi,
którzy wchodzili do komnaty. Siostra Matylda przysiadła na skraju ławy i
zauważyłem, że tak zręcznie ułożyła nogi, by kraj habitu osłonił jej stopy.
Najwyraźniej sama już zorientowała się w niestosowności swego stroju.
– Przybywacie w czas żałości, smutku i boleści, mistrzu inkwizytorze – rzekła
znękanym, cichym głosem. – W czym wam mogę usłużyć?
– Już siekiera do korzenia drzew jest przyłożona – wypowiedziałem z
namaszczeniem
zdanie z listu i pilnie obserwowałem reakcję zakonnicy oraz księdza.
Siostra Matylda nadzwyczaj szczerze się zdumiała.
– Słucham? Co to ma znaczyć?
– Takie przesłanie dotyczyło matki Konstancji – odparłem. – I chciałbym się
dowiedzieć, czy dla was, siostro Matyldo, brzmi ono znajomo?
Mniszka miała tak jasną cerę, iż nie wyobrażałem sobie, że mogłaby zblednąć i
że ktokolwiek mógłby tę bladość dostrzec. Ale czyżby mi się tylko zdawało, że

ujrzałem w jej oczach zaniepokojenie? A może nawet strach?
– To cytat z Pisma, tyle każdy wie – powiedziała. – Ale cóż mogę wam
powiedzieć więcej?
– A wy, księże kapelanie? Może wy coś wiecie?
– Ja? Ja? Skądże znowu... – Nerwowo wzruszył ramionami. – Wyjaśnijcie, jeśli
łaska, o co wam chodzi?
Już zawczasu przemyślałem sobie, co zrobię, kiedy rozmowa dojdzie do tego
właśnie punktu.
– Doręczono nam pismo z tym samym cytatem z Biblii tuż przed dramatyczną
śmiercią biskupa Augustyna Schaeffera. Nie wiem, czy siostra słyszała, iż biskup
został spalony na stosie...
– I do nas, choć zamkniętych w klasztorze, dochodzą wieści ze świata.
Modliłyśmy się za pokój jego duszy.
– Słyszałem, że był to człowiek wielkiej świętości – rozczulił się ksiądz.
– W takim razie świętość tę starannie ukrywał – stwierdziłem – gdyż z
zachowania i pozorów był krzywdzącym pacholęta sodomitą, sybarytą,
próżniakiem, opojem i zdziercą.
– Jak możecie w ten sposób...
Stanowczym gestem uniosłem dłoń. Nie wiem, czy sądził, że chcę go uderzyć,
ale zamilkł w pół słowa i szarpnął się do tyłu.
– Taka jest prawda – rzekłem spokojnie – którą znać trzeba, ponieważ inaczej
nie można prowadzić skutecznego śledztwa. Kilka dni temu otrzymaliśmy list od
tej samej osoby, prawdopodobnego zabójcy biskupa. Tym razem dotyczył matki
Konstancji. I okazało się, że dziwnym zbiegiem okoliczności – popatrzyłem
wprost w twarz kapelana – matka Konstancja właśnie umarła. Mówicie, że
naturalną śmiercią, prawda?
Gorliwie pokiwał głową.
– A czy jesteście kwalifikowanym medykiem, by stwierdzić, że jej nie otruto?
– Oczywiście, że nie, ale przecież...
– Będę musiał przeprowadzić oględziny zwłok – przerwałem mu.
– Nie pozwalam – wreszcie odezwała się siostra Matylda. – Bez zgody biskupa
nie możecie nic uczynić, a ręczę, że biskup takiej zgody nie wyda.
– Droga siostrzyczko. Ja mogę wszystko. – Spojrzałem prosto w jej oczy. –

Nawet rozpocząć teraz i tutaj kwalifikowane przesłuchania połączone z
torturami.
– Oczywista bzdura – syknął ksiądz. – Nie słuchaj go, Matyldo. Inkwizytorzy
mają ogromne uprawnienia, ale kiedy są na tropie herezji lub czarnoksięstwa, a
nie ot tak, dla własnego widzimisię.
– A nie jestem na tropie? Spalony na stosie biskup to mało? A jeszcze dochodzi
martwa przeorysza...
– Czemu łączycie te dwa dramaty? – wykrzyknął kapelan.
– Bo listy pochodziły od tej samej osoby i występował w nich identyczny cytat.
Zastanawia mnie tylko jedno. – Wpatrywałem się w staruszka, a on wyglądał
niczym mysz sparaliżowana kocią obecnością. – Dlaczego ten sam człowiek miał
zapowiadać śmierć grzesznika, jakim był biskup, i świętej, jak mówicie, kobiety,
jaką była matka Konstancja. Zresztą... – Machnąłem ręką. – Może mu było po
prostu wszystko jedno.
Potem uśmiechnąłem się.
– Zastanawia mnie również, kto będzie następny. – Potarłem kciukiem
podbródek.
Ksiądz aż podskoczył. Zakonnica zachowała o wiele więcej zimnej krwi, lecz
wydawało mi się, że zadrżały jej ramiona.
– Jaki następny? Co za następny?
– Byli już biskup i przeorysza, więc znowu pewnie zginie ktoś z
duchowieństwa... Nie żeby mnie to szalenie martwiło, ale rozumiecie sami:
obowiązki inkwizytora wymagają, bym zajął się tą sprawą.
Siostra Matylda wstała.
– Inkwizytorze, wysłuchałam was grzecznie i uważnie. Wiem, że macie kłopot i
musicie rozwiązać tajemnicę tragicznej śmierci Jego Ekscelencji biskupa
Augustyna Schaeffera. Ale nie życzę sobie, byście łączyli z tym dramatem imię
naszej ukochanej matki Konstancji oraz narażali na szwank dobre imię
zgromadzenia adelanek. Matka Konstancja zgasła w pokoju ducha, przyjęła
święte sakramenty i wyraziła ostatnią wolę. Zaręczam wam, że nie została przez
nikogo otruta, bo nawet gdyby ktoś był na tyle szalony, by zdobyć się na
podobnie grzeszny uczynek, to sami widzieliście, iż niełatwo obcemu wejść na
teren klasztoru...

– Ile zakonnic mieszka teraz w klasztorze?
– Cco takiego? – Przerwałem siostrze tak niespodziewanie, że zupełnie się
zmieszała.
– Ile zakonnic mieszka teraz w klasztorze? – powtórzyłem ostrzejszym tonem.
– A co wam...
– Ile?!
Widziałem, że kapelan chce coś powiedzieć, lecz chwyciłem go tak silnie za
dłoń, że aż przyklęknął.
– Dwadzieścia sześć – odparła wreszcie siostra Matylda.
Puściłem rękę księdza, wtedy on uniósł się z kolan ze zbolałym wyrazem
twarzy.
– Oszalał ten inkwizytor – warknął. – Jeszcze dzisiaj wyślę pismo do biskupa,
by powiadomił waszych przełożonych o waszej niesłychanej bezczelności. –
Teraz spojrzał prosto na mnie i widziałem, że jest autentycznie wściekły. Aż
szczęki mu drgały ze złości. Pociesznie wyglądał, trzeba przyznać.
– Nikt wam nie może odmówić takiego prawa.
– Opuśćcie już mój klasztor, inkwizytorze. – Siostra Matylda stała nade mną
niczym surowa królowa nad tarzającym się w pyle złoczyńcą. – I nie wracajcie
nigdy!
Wstałem z ławy.
– Uważajcie na siebie – poradziłem serdecznie. – Bowiem ktoś rozpoczął
polowanie i kto wie czy któreś z was nie jest upatrzone na następną ofiarę.
Oboje zamarli, więc pochyliłem uprzejmie głowę.
– Dziękuję za miłe przyjęcie i proszę wybaczyć kłopot, jaki sprawiłem. Cieszę
się, że siostrę poznałem. – Uśmiechnąłem się samymi kącikami ust. – Piękne
pantofelki – dodałem, odwróciłem się i ruszyłem w stronę drzwi.
Mogłem zażądać otwarcia grobu przeoryszy. Owszem, mogłem. Tyle tylko, że
nic by mi to nie dało. Byłem pewien, że siostra Matylda natychmiast zwołałaby
wszystkie mniszki, które zasłoniłyby mogiłę murem z własnych ciał. I co wtedy?
Miałem walczyć z dwudziestoma czterema lub dwudziestoma sześcioma
zakonnicami? Zdeterminowanymi kobietami, które niedopuszczenie mnie do
grobu uznałyby za najważniejsze zadanie ich życia? No cóż, nawet jeśli
wyszedłbym z klasztoru żywy, to na pewno nieźle pokiereszowany, a to nie

zrobiłoby dobrze ani mojej reputacji, ani reputacji Świętego Officjum. Dlatego
lepiej było wycofać się i zadowolić faktem, że mocno wstrząsnąłem tym ulem.
Bo w klasztorze coś się działo, coś złego, czego nie chciano ujawniać przed
nikim z zewnątrz. Oczywiście nie musiało to mieć nic wspólnego z zadaniami
inkwizytorskimi. Może mniszki prowadziły nazbyt światowe życie i nie stroniły
od uciech właściwych ludziom świeckim? Może przeorysza umarła w czasie
spędzania płodu? A może została zabita przez siostrzyczkę, której nazbyt dała się
we znaki, które zbyt surowo karała czy złośliwie upokorzyła? Nie takie rzeczy
zdarzały się w klasztorach, zwłaszcza żeńskich. Przyznam, że zawsze z
niezwykłą podejrzliwością przyglądałem się zakonnicom. Kobiet nie stworzono
przecież, by spędzały życie w zimnej celi klasztoru, zajmując się jedynie
modlitwą i umartwieniami. Kobiety stworzono, by grzały męskie łoża (i męskie
serca) oraz by zajmowały się rodzeniem dzieci i pielęgnowaniem ogniska
domowego. Jeśli jakaś niewiasta tego nie rozumiała lub nie chciała rozumieć,
oznaczało to, że nie jest przy zdrowych zmysłach. Dlatego też, jak mówiłem
wcześniej, przyglądałem się ogromnie podejrzliwie żeńskim klasztorom, jako
siedliskom ludzi mających kłopoty z pojmowaniem właściwego znaczenia spraw.
Nurtował mnie jeszcze jeden problem. Ile w klasztorze mieszkało, tak
naprawdę, zakonnic? Dwadzieścia cztery, jak chciał kapelan, czy dwadzieścia
sześć, jak powiedziała siostra Matylda? I czy ta kwestia w ogóle była istotna?
***

Czekającym przed klasztorem żołnierzom sprawa mojego bezpiecznego powrotu
najwyraźniej nie spędzała snu z powiek, gdyż wszyscy trzej drzemali sobie na
słoneczku, a obok nich leżało kilka butelek po winie. Albo naprawdę szybko pili,
albo wizyta w klasztorze zajęła mi
więcej czasu, niż sądziłem... Szturchnąłem Giuseppe Francisca w żebra i ledwo
zdążyłem odsunąć stopę, kiedy jego sztylet wbił się w ziemię tuż przed czubkiem
mojego buta. Żołnierz poderwał się na równe nogi, lecz kiedy mnie zobaczył,
wstrząsnął głową.
– Wybaczcie, mistrzu inkwizytorze – powiedział wcale nie skruszonym tonem.
– Ja to śpię czujnie jak zając pod krzaczkiem. Nie wiedziałem, że to wy. Bóg
łaskaw, że przez przypadek was nie trafiłem.

– Nie trafiłeś, boś zbyt powolny – odparłem.
Nabierałem coraz większej pewności, iż uderzenie było zamierzone. Cóż, nie
takie rzeczy wymyślali żołnierze, by poddać testowi nowych dowódców. Nie
przypuszczałem jednak, że ktoś spróbuje podobnych figli z inkwizytorem.
– Ano mówię: rozespany jak ten suseł. – Najemnik wyszczerzył zęby. – Gdyby
nie to, nie ucieklibyście z nogą, już ja wam mówię.
– Gdyby nie to, nie celowałbyś przecież we mnie nożem. – Spoglądałem mu
prosto w oczy. – Bo gdybyś, nie daj Bóg, mnie przez przypadek zabił, przecież
naraziłbyś siebie i swych kolegów na trwające wiele dni tortury, po których
śmierć zdawałaby się wybawieniem. Tak, tak. – Odwróciłem spojrzenie i
podszedłem do konia. Celowo ustawiłem się plecami do żołnierzy i udawałem, że
sprawdzam popręg. – Tak to już właśnie jest, że Święte Officjum nie zna się ani
na żartach, ani na wypadkach, a po śmierci inkwizytora jego bracia zlatują się
zewsząd wokół niczym pszczoły do miodu.
Teraz obróciłem się i zobaczyłem, że wszyscy trzej mężczyźni stoją. Zdawało
mi się, że słuchają uważnie, i zdawało mi się również, że Kuno oraz Bruno
nieszczególnie są zachwyceni żarcikiem swego kompana.
– Ludzie nam niechętni powiadają co prawda: jak muchy do ścierwa –
dokończyłem z szerokim uśmiechem.
Kuno i Bruno wybuchnęli rechotem, w którym chyba czułem nutę ulgi, a może
również przypochlebne brzmienie. Giuseppe Francisco szybko się do nich
przyłączył, nawet z wielkiej uciechy plasnął mocno dłońmi w uda. Cóż,
pomyślałem, nie tak trudno zapanować nad ludźmi, kiedy jest się inkwizytorem i
kiedy za plecami człowieka stoi potęga wielkiej instytucji, instytucji bezlitosnej i,
tak jak mówiłem, nieznającej się na żartach. Ale czy poradziłbym sobie z tymi
obwiesiami, gdybym był zaledwie oficerem w jakimś miejskim garnizonie? Czy
potrafiłbym ich wytresować jak psy, by grzecznie jedli mi z ręki? Zapewne tak,
ponieważ przewyższałem ich inteligencją w stopniu, w jakim doświadczony
szczurołap przewyższa inteligencją szczura. A bitwy wygrywa się nie tylko za
pomocą miecza, lecz przede wszystkim za pomocą rozumu. Czyż nie tego uczyły
nas galijskie pamiętniki Juliusza Cezara, który to wódz gromił armie nawet i
dziesięciokroć przewyższające liczebnością jego szczupłe oddziały?
– Wszystko dobrze, mistrzu inkwizytorze? Jak tam mniszeczki? Warte grzechu?

– Giuseppe Francisco przymrużył porozumiewawczo oko. Pragnął zatrzeć złe
wrażenie teatralnie wymuszaną konfidencją, lecz nie widziałem powodu, by mu
w tym nie pomóc, gdyż miałem nadzieję, że dzisiejsza lekcja przemówiła
żołnierzom do rozumu i nie ma potrzeby jej ciągnąć.
– Słodkie niczym miód z piołunem – odparłem zgodnie z prawdą.
– Mieliśmy kiedyś takie... – mlasnął Kuno. – Zakonniczki – wyrzekł to słowo z
takim zapałem, jakby opisywał niezwykle ekscytujące postaci.
– He, he – zarechotał Bruno. – Jak żeśmy poszli na księcia padańskiego, co? Oj,
działo się wtedy, działo.
– Służyliście papieżowi?
– Ano – do dyskusji włączył się Giuseppe Francisco i kiwnął głową. – Papież
miał z księciem rachunki do policzenia i nas wynajął jako biegłych rachmistrzów.
Toteż i całe
padańskie księstwo żeśmy od korzonków traw po szczyty drzew dobrze
porachowali.
Przytaknąłem, gdyż wiedziałem, o czym mówią. Spór papieża z padańskim
księciem odbił się szerokim echem na całym świecie, a po wielkim triumfie
papieskich wojsk znaczenie Rzymu nie tylko w Italii, lecz i w całej Europie
ogromnie wzrosło. A księstwo rzeczywiście dobrze, jak powiedział najemnik,
„porachowano”. Czyli mówiąc prościej, zrównano z ziemią. Nieszczęsnego
księcia i jego rodzinę pochwycono, po czym ukamienowano w Watykanie na
oczach tłumów. Podobno Ojciec Święty sam raczył rzucić pierwszym
kamieniem.
No ale nie byłem tu przecież, by z najemnikami gawędzić o obronie wiary,
zwłaszcza że duża część inkwizytorów po cichu sprzyjała księciu, który w
przeciwieństwie do większości papieży nigdy nie krył, iż serdecznie myśli o
Świętym Officjum. Cóż jednak mieliśmy zrobić? Ta wojna nie dotyczyła kwestii
wiary, lecz podatków, ceł, praw własności i urażonych ambicji. Inkwizytorium
ani nie mogło, ani nie chciało się do niej mieszać.
– Mam dla was robotę, moje wy zuchy – powiedziałem serdecznym tonem. –
Robotę, która, dam sobie rękę uciąć, bardzo przypadnie wam do gustu.
– Aż się boję zapytać... – mruknął Giuseppe Francisco, znowu pokazując, że jest
nie tylko najbardziej bystry, lecz i najśmielszy.

– Waszym zadaniem jest to, że dostajecie wolny wieczór i możecie szaleć po
karczmach oraz pić ile wlezie.
Kuno i Bruno roześmiali się ze szczerą, spontaniczną radością, lecz trzeci z
żołnierzy nie dał się tak łatwo chwycić na wędkę.
– Co mamy robić poza tym, mistrzu?
– Szczerze i wesoło rozmawiać z ludźmi. Jak również słuchać rozmów.
– Czy interesować nas będzie jakiś szczególny temat? – Zmrużył
porozumiewawczo oczy.
– Otóż to. – Skinąłem głową. – Interesować was będzie klasztor adelanek oraz
jego zmarła przeorysza Konstancja. Posłuchajcie, co ludzie mają do powiedzenia
na jej temat. Plotki, legendy, żarciki, a może, może coś więcej...
– Uszczypliwości, szyderstwa, a nawet, nawet – przyciszył teatralnie głos – os-
kar-że-nia...
– Właśnie tak – zgodziłem się, znowu mając nieodparte wrażenie, że Giuseppe
Francisco jest męczącym towarzyszem.


Rozdział V

Informator


List znajdujący się na blacie stołu obróciłem w palcach po raz nie wiedzieć
który, a przeczytałem tyle razy, że nauczyłem się go na pamięć. I cały czas nie
miałem pojęcia, co sądzić o propozycji w nim zawartej. Choć znałem siebie na
tyle, by wiedzieć, że jeśli tylko nie zdarzy się nic niespodziewanego, to z tej
propozycji skorzystam. Być może na własne nieszczęście. List bowiem umawiał
mnie na nocne spotkanie nad rzeką, za portowymi magazynami. Widziałem
wcześniej te okolice, z mulistym, zarośniętym chaszczami brzegiem, i sprawiały
one wrażenie świetnego miejsca na to, by kogoś zarżnąć bez zwracania na siebie
uwagi i potem bez trudu pozbyć się trupa. Czy ktoś mógł pragnąć mojej śmierci?
Ba, niejeden znalazłby się taki człowiek! Pytanie należało postawić inaczej: czy
ktoś tak bardzo się mnie obawiał, że gotów był zadrzeć z potęgą Świętego

Officjum? Wszyscy przecież znali powiedzenie: „Kiedy ginie inkwizytor, czarne
płaszcze ruszają do tańca”. Naprawdę dbaliśmy o
swoich towarzyszy i nie puszczaliśmy płazem ich śmierci. Ale czasami zdarzało
się, że przez naszych wrogów przemawiała desperacja. Poza tym zawsze można
było rozpuścić plotki mówiące, że pijany inkwizytor wybrał się na dziwki, a
wtedy ktoś przypadkowo w ciemnościach zasiekł go na nabrzeżu i zabrał
gotówkę. Ot, historia jak tysiące innych, a inkwizytor sam był sobie winien, gdyż
należało paradować w oficjalnym czarnym płaszczu z krzyżem i nie pozbywać
się wynajętych do ochrony żołnierzy. Rzeczywiście ktoś mógł liczyć, że sprawa
zostanie w ten sposób potraktowana. Musiałem jednak zaryzykować. Nie
mogłem prowadzić śledztwa i jednocześnie kryć się ze strachu w mysiej norze.
Trzeba podjąć rękawicę, którą mi rzucono. Nie wiem, czy istnieje miasto, w
którym okolice portu lub przystani, czy to rzecznych, czy morskich, należą do
miejsc bezpiecznych. Zwykle stają się one siedliskiem przeróżnej maści
włóczęgów, rozbójników, a co najmniej wydrwigroszy. Razem z takimi
nicponiami można się natknąć na pokątnych handlarzy, a także na całe stada
sprzedajnych dziewek. Nie inaczej działo się w Luthoff. Taki teren nie jest
bezpieczny dla człowieka, który wygląda, jakby za zdarte z niego odzienie
można było kupić kilka kolejek gorzałki, i który jednocześnie nie wzbudza
szacunku posturą lub orężem albo też nie otacza się zbrojnymi towarzyszami. Ja
musiałem przyjść sam, nie zamierzałem również wygłupiać się zakładaniem
kolczej koszulki i przypasywaniem miecza, zwłaszcza że podobny strój nie tyle
zwiększyłby moje bezpieczeństwo, ile zwiększyłby zainteresowanie moją osobą.
Dlatego zdecydowałem się pożyczyć od Kuna jego długi, podarty płaszcz z
kapturem. U właściciela tawerny wypatrzyłem krótką laskę obciążoną ołowiem i
bez trudu uprosiłem go, by mi jej użyczył na jeden wieczór. Był więcej niż
zadowolony z faktu, iż może wyświadczyć przysługę inkwizytorowi. Schowałem
laskę za pazuchę i przejrzałem się w lustrze. Wyglądałem co najmniej
podejrzanie, a w dodatku raczej ubogo. A więc dokładnie tak, jak powinien
wyglądać w czasie eskapady do dzielnicy portowej ktoś, kto nie chce wyróżniać
się z tłumu.
Wedle polecenia autora listu miałem przejść za portowe magazyny i stanąć na
skraju rzeki, tak by wyrastająca na drugim brzegu, jasno oświetlona wieżyca

kościoła Świętego Marka znajdowała się dokładnie naprzeciwko mnie.
Na wyznaczone miejsce udało mi się przyjść bez szczególnych problemów. Parę
razy ktoś mnie potrącił, zaczepiło mnie kilka zionących trunkowymi oparami i
pijanych nierządnic, ktoś próbował mnie okraść (połamałem złodziejowi za to
palce), a ktoś inny naciągnąć na kolejkę napitku. W sumie więc wszystko poszło
jak z płatka. Kiedy znalazłem się na brzegu rzeki, mając po prawej stronie
oświetlony kościół, zrozumiałem, dlaczego spotkanie zostało wyznaczone
właśnie w tym, nie innym miejscu. Mocny blask bijący od wież Świętego Marka
kładł się jasnym pasmem zarówno na wodzie, jak i brzegu, na którym stałem.
Natomiast po mojej lewej ręce w odległości kilkunastu kroków rosły gęste i
wysokie krzewy, tak więc byłem wystawiony na widok, jednocześnie nie będąc
w stanie dostrzec tego, kto mnie zaprosił na to spotkanie.
– Przyszliście sami? Nie odwracajcie się! – dobiegł mnie stłumiony męski głos.
Tak jak się spodziewałem, wołano z krzaków za moimi plecami.
– Nie odwracam się – odparłem spokojnie.
Nie chciałem, by stojący za mną człowiek rozzłościł się z jakiegokolwiek
powodu. Wyobrażałem sobie, ba, byłem niemal pewien! że opuszka
wskazującego palca jego dłoni spoczywa teraz na spuście kuszy. I wolałem, by
ten palec nie zadrżał.
– I owszem, przyszedłem sam, tak jak kazaliście.
– Dobrze, bardzo dobrze. Siadajcie.
– Tu? W tym śmierdzącym błocku? Oszaleliście?
– No tak – wyraźnie się zacukał. – Co by tu...
– Myślcie – westchnąłem. – W końcu sami mnie zaprosiliście, więc pewnie
wiecie, co
robić dalej.
Usłyszałem, jak na środku rzeki ktoś głośno klnie, i zaraz potem zamigotało tam
światełko latarni. Oczywiście ukrytego w zaroślach mężczyzny nikt nie mógł
stamtąd wypatrzyć, lecz najwyraźniej ten odgłos i te światła go zdenerwowały.
Zamamrotał coś szybko pod nosem.
– Kim jesteście i czego ode mnie chcecie? – spytałem, by zająć czymś jego
myśli i by myśli te nie skupiły się na kwestii „co zrobić z kuszą?”.
– Słyszałem, że pytacie o klasztor. I o przeoryszę – odparł po chwili.

– Tak właśnie jest. Chcecie mi się z czegoś zwierzyć?
– Na pewno jesteście inkwizytorem? – usłyszałem w głosie mężczyzny
niedowierzanie zmieszane z obawą.
– Jak mogę wam to udowodnić?
– Na którym piętrze w Akademii znajduje się dormitorium uczniów? – zadał
pytanie tak szybko, iż byłem pewien, że miał je zawczasu przygotowane.
– Na parterze – odparłem spokojnie. – Jednak sądząc po brzmieniu waszego
głosu, za waszych czasów było jeszcze w drewnianym budynku obok głównego
gmachu.
– Za moich, za moich... Skąd wiecie, na gniew Jezusa?!
– Czy pytalibyście o to, gdybyście sami nie byli kiedyś uczniem Akademii? Czy
chcielibyście mi pomóc, gdybyście nie czuli, że dawniej w waszym sercu drżała
słodka nuta powołania?
Zaśmiał się, wyraźnie uspokojony. Potem usłyszałem, jak przedziera się przez
krzewy. Jego buty mlaskały w gęstym błocku.
– No, teraz wam prawdziwie wierzę – powiedział. – Obróćcie się, jeśli chcecie.
Stanąłem plecami do rzeki, nadal nie widząc twarzy, a tylko barczystą, krzepką
sylwetkę. W chwilę potem mężczyzna zbliżył się do mnie z wyciągniętą ręką.
Kuszę zdążył rozładować i z powrotem zarzucić sobie na plecy.
– Witajcie, mistrzu Madderdin, witajcie. I wybaczcie moją ostrożność, ale sami
niebawem zrozumiecie co i czemu.
– Nie wybaczyłbym, gdyby ten bełt trafił w moje plecy – odparłem, ściskając
dłoń, która była twarda niczym deska. – A tak to z radością wybaczam. Jesteście
żołnierzem?
– Sierżant Adolf Gruber z piechoty szwarcwaldzkiej – rzekł z dumą i podkręcił
sumiastego wąsa. – Teraz na służbie jego miłości barona Sterna.
– Baron Stern – zamyśliłem się. – Przecież to ten, na którego ciągle skarżą się
mieszczanie w Luthoff, czy nie tak? Coś tam o nim słyszałem... ale niewiele...
– I nie dziwota, bo tytuł na milę śmierdzi farbami.
– To znaczy?
– Dziadek pana barona miał farbiarnię, ojciec już i farbiarnie, i przędzalnie, i
garbarnie, i sklepy, a pod koniec życia nawet szlachectwo. A pan baron dostał
tytuł, bo dobrze wiedział, do czyjego łóżka na cesarskim dworze posłać własne

siostry.
– Zdolni ludzie – mruknąłem.
– O tak, zdooolni – przyznał mi rację i zrozumiałem, że łagodnie mówiąc, nie
przepada za swoimi chlebodawcami.
– Tu będziemy rozmawiać? – Uniosłem stopę, a błocko mlasnęło i z trudem,
niechętnie ją wypuściło. – Buty mi zaraz przemokną.
– Pewnie, że nie tu. Chodźcie za mną.
– Dokąd?
– Nie bójcie się, nie do portu – zaśmiał się. – Tam byśmy spokojnie nie
pogadali. Znam taki jeden stateczek, który cumuje zawsze w tym samym
miejscu. Strażnik wpuści nas na pokład,
bo to mój znajomek.
Hm, ciekawe, że Gruber miał znajomka, który wpuszczał go na pokład łodzi. Co
tam robił ten dawny sierżant? Zajmował się przemytem? Mordował lub
torturował ludzi? A może po prostu sprowadzał sobie kochanki lub ladacznice, by
w bezpiecznym, spokojnym miejscu oddawać się rozpuście?
Mniej więcej milę przeszliśmy w milczeniu i jedynym dźwiękiem nam
towarzyszącym był chlupot błocka oraz ciężkie sapanie sierżanta. Jak widać,
Gruber najlepsze lata miał już za sobą.
W końcu przedarliśmy się przez zasłonę trzcin, a kiedy odgarniałem mięsiste,
mokre liście, miałem niemiłe wrażenie, jakbym przedzierał się przez truchło
rozkładającego się trupa. Bo też i śmierdziało w tym miejscu niemiłosiernie
zgniłym błockiem.
– Ale żeście sobie miejsce wybrali – burknąłem, lecz sierżant nic nie
odpowiedział.
– Ahoj, ahoj – zawołał półgłosem. – To ja, Gruber. Jesteś tam?
– Jestem! – zawołał ktoś i zobaczyłem, jak zza sitowia unosi się kula światła.
Zapewne czuwający na łodzi człowiek podniósł właśnie latarnię.
Okazało się, że łódź cumowała przy starym molo, o tak podziurawionych i
przegniłych deskach, iż zastanawiałem się, czy wytrzymają te kilka kroków, które
dzieliły nas od pokładu. Jakoś wytrzymały...
– Właźże, Gruber, właź i ty, chłopaku – rzekł strażnik. – Chcecie butelkę albo i
dwie? – Uniósł latarnię i dostrzegłem, że mi się przygląda. – Niezły towar żeś

przywlókł, stary capie – powiedział z rubaszną życzliwością. – Lepszy niż to, co
tu zwykle ściągasz.
Sierżant zerknął spłoszony w moją stronę, ale tylko zacisnąłem usta. Nietrudno
było się teraz domyślić, do czego przyboczny barona Sterna potrzebuje łodzi
ukrytej w ustronnym miejscu.
– Yhhh, kwiatuszek! – zawarczał przyjaźnie strażnik i zauważyłem, że
najwyraźniej chciał mnie klepnąć w pośladki. Odsunąłem się.
– Dawaj tę butelkę – rozkazał ostro Gruber swemu znajomkowi, a mnie niemal
wepchnął do kajuty. – Zejdźcie po schodach, tylko uważajcie, bo ciemno –
zaszeptał mi w ucho.
– Nie bądź taki nieużyty, Gruber. Powiedz mu, że takiemu chłopakowi jak on
nikt nie dogodzi tak, jak ja dogodzę. Bo mówię ci, że...
– Dasz wreszcie to wino? – w głosie Grubera zabrzmiała na tyle groźna nuta, że
na miejscu strażnika dwa razy bym się zastanowił, zanim kontynuowałbym
dyskusję.
– Masz, masz, zazdrośniku – burknął strażnik, po czym usłyszałem ciężkie
kroki sierżanta na schodach. Niósł przed sobą małą oliwną lampkę.
Gruber zatrzasnął za sobą drzwi i przysiadł naprzeciwko mnie. Lampkę
postawił ostrożnie na deskach podłogi.
– Ten dureń jest przygłuchy, jednak na wszelki wypadek lepiej mówić
ściszonym głosem. Nie żeby podsłuchiwał ze złej woli, ale wiecie, nudzi się
człowiekowi, to i może... – nie skończył zdania i westchnął.
Położył sobie dłonie na kolanach, po czym uniósł głowę, by spojrzeć na mnie.
Zaraz potem uciekł ze wzrokiem.
– Wiecie, co do tego, co żeście właśnie usłyszeli, powiem wam...
– Sierżancie Gruber – przerwałem stanowczo – ani Inkwizytorium, ani ja nie
jesteśmy zainteresowani, kogo hołubicie pod kołdrą, abyście tylko nie chędożyli
demona lub czarownicy.
– Nie, no nie, co też wy... – roześmiał się.
Chociaż domyślałem się, że był to śmiech mocno wymuszony, wydawało mi
się, że jednak nieco się uspokoił.
– Wiecie, jak się w wojsku rzeczy miały... – Spoglądał gdzieś w bok kajuty. –
Kręciło się trochę kobiet przy obozie, ale to były brudne wywłoki, śmierdzące.

Każdy im przetrzepał futro po sto razy albo i więcej, więc aż obrzydzenie brało,
by w taką wkładać podobnie delikatny instrument co mój...
– Rozumiem – odparłem z kamienną miną.
– A rekruci. Ha! – Aż cmoknął głośno. – Było wśród nich kilku grzecznych,
dbających o siebie chłopaczków, słodkich niczym cukiereczki i schludnych,
jakby dopiero co wyszli spod igły. Toteż i posmakowałem zakazanego owocu. –
Westchnął ciężko. – I strach powiedzieć: zasmakowałem.
Nie zamierzałem ani ganić Grubera, ani przerywać mu opowieści, niezależnie
od tego, jaki sam miałem stosunek do sodomicznych wynaturzeń. Ten człowiek
mógł mi bardzo pomóc, więc nie zamierzałem go sobie zrażać. Postanowiłem, że
zachowam uprzedzającą grzeczność. No, chyba że zażądałby mojego tyłka jako
zapłaty...
– Bo wiecie, w wojsku jest tak samo jak na statku płynącym w daleki rejs czy
jak w seminarium. Trudno się oprzeć pokusie męskiego ciała. Któż wie o tym
lepiej od naszych
księży?!
To akurat była święta racja. Od samego Watykanu aż po najmniejszą parafię, od
samego początku chrześcijaństwa aż po dzień dzisiejszy trwało wielkie tarło, w
którym w roli trącego występowali świątobliwi duszpasterze, a w roli tartych
ponętni młodzieńcy. Pół biedy, jeśli rzecz się toczyła pomiędzy dorosłymi
mężczyznami, gdyż ciężko mówić, by komuś działa się wtedy krzywda. Gorzej,
że często nasi proboszczowie, biskupi, arcybiskupi i kardynałowie gustowali w
chłopięcych ciałkach, bezczeszcząc nawet kilkuletnie dzieci, a krzywdzeni nie
mieli do kogo zwrócić się o pomoc. I wiedziałem, że nie raz i nie dwa jedynie
funkcjonariusze Świętego Officjum wywierali na tych parszywych owcach
pomstę Bożą. Chociaż najczęściej unikali drogi oficjalnej... Cóż, nie da się ukryć,
że wielu z nas serdecznie nie znosiło watykańskiego bydła, począwszy od
papieży, a kończąc na prostych wikarych, i najchętniej wszystkich duszpasterzy
użyłoby w charakterze opału, uważając, że to jedyne, na co mogą się przydać.
– Wybaczcie, że tak się zagalopowałem w ocenie, ale tak to już jest w zdaniu
prostego żołnierza, że co w umyśle, to i na języku... – Gruber źle pojął moje
milczenie, a obawa, jak widać, dodała mu swady.
– Nie, nie, nie. – Zamachałem dłonią, by go uspokoić. – Widzicie, zamyśliłem

się tylko. Natomiast nie ganię was za szorstkie słowa o naszym duchowieństwie,
bo jak by nie patrzeć i jak by nie oceniać, to cóż zrobić, panie Gruber, skoro tak
się sprawy ułożyły, że... – zawiesiłem głos, po czym dokończyłem już pogodnym
tonem: – Jak ksiądz nie jest złodziejem, to jest cudzołożnikiem. Jak nie jest ani
złodziejem, ani cudzołożnikiem, to najpewniej sodomitą albo dręczycielem
dzieci. A jak ani nie kradnie, ani nie grzeszy cieleśnie, to nie czyni tak
bynajmniej z nabytej cnoty, lecz z wrodzonego bałwaństwa. Takie jest właśnie
moje zdanie na wzmiankowany temat, sierżancie Gruber.
Zarechotał i dostrzegłem, że aż chciał mnie klepnąć w ramię, jednak w ostatniej
chwili się powstrzymał. Rozsądny człowiek...
– Z ust mi wyjęliście te słowa, mistrzu Madderdin – powiedział z uczuciem.
Uderzył pięścią w denko butelki, zgrabnie odbijając tym sposobem korek. Podał
mi flaszę.
– Pewnie kwaśne, ale jeśli chcecie...
Nie sądziłem, by zamierzał mnie otruć, lecz uczono nas, że zaufanie do
nieznajomych zazwyczaj nie jest dobrą inwestycją. Posmakowałem więc
ostrożnie i roztarłem trunek językiem po podniebieniu. Wydawało się, że to po
prostu dość podłego gatunku, kwaskowate wino. Nie wyczułem smaku trucizny,
a przecież również takiej umiejętności uczono nas w przesławnej Akademii
Inkwizytorium, więc albo wino nie było zatrute, albo trucizna świetnie
przyrządzona. Upiłem niewielki łyk i oddałem butlę Gruberowi. Przechylił ją i
zagulgotał. Jeśli miałbym jakieś wątpliwości, czy naprawdę pije, czy udaje, to
pozbyłem się ich, spoglądając na linię płynu w butelce. Miał niezłe pragnienie
ten sierżant, nie ma co... Dlatego kiedy oddał mi flaszkę, już sobie nie
pożałowałem.
– Kwaśne siki – mruknąłem, ocierając usta.
– Sikowaty kwach – przyznał mi rację i oblizał się.
– Cóż, wyjawcie, z czego pragniecie mi się zwierzyć – powiedziałem. – Bo po
przygotowaniach, jakie przedsięwzięliście, sądzę, że sprawa jest poważna.
– Ba!
Zadumał się po tym okrzyku i widziałem, że zastanawia się, od czego zacząć. W
końcu zdecydował.
– Widzicie, mistrzu Madderdin. Święte Officjum pomogło mi, nie powiem. Dali

rekomendacje, dali też pieniądze, żebym kupił sobie patent sierżanta, bo wiecie,
zawsze marzyła
mi się wojaczka... – Uśmiechnął się tak szeroko, że aż obnażył dziąsła.
– Wojaczka piękna rzecz – przyznałem mu rację.
– Ale nie z tego powodu jestem wam wdzięczny, nie z tego... Wyobraźcie sobie,
panie Madderdin, że kilkanaście lat temu zachorowała moja córeczka...
Uniosłem jedynie brwi (czego Gruber nie mógł zresztą zauważyć, gdyż opuścił
głowę), ale nie skomentowałem tej sprawy, gdyż wiedziałem, że mężczyźni
lubujący się we wdziękach przedstawicieli własnej płci często zakładali rodziny,
by ich grzeszne żądze nie wyszły na wierzch i by przed sąsiadami uchodzić za
przykładnych ojców familii. Nie było tajemnicą, że jeśli taki delikwent uważał na
swe zachowanie, to mógł bardzo długo lub do samej śmierci uchodzić za
chrześcijański wzór cnót. A jeśli był człowiekiem możnym i z koneksjami, wtedy
w ogóle mógł się nie przejmować ludzką opinią, tak jak chociażby postępował
zamordowany biskup.
–...strasznie zachorowała – ciągnął smutnym tonem sierżant. – Lekarze nie
wiedzieli, jak jej pomóc, a potem to i pieniądze na lekarzy się nam skończyły. –
Westchnął z głębi serca. – Nie wiecie, jak to jest patrzeć na cierpienie własnego
dziecka. Kiedy boli je wszystko, kiedy patrzy na was i mówi: „Pomóż mi,
tatusiu”, a wy nic nie możecie uczynić, choćbyście nawet diabłu duszę za nią
oddali... – Spojrzał na mnie hardo, jakby chciał specjalnie podkreślić, że to nie
był tylko przypadkowy retoryczny zwrot. Jednak oczy miał pełne łez.
– I poprosiliście o pomoc inkwizytorów – domyśliłem się.
– Ano tak. Zaprosili i moją małą, i mnie jako gości Inkwizytorium do samego
Engelstadt.
– Mają tam doskonale prowadzoną infirmerię – przypomniałem sobie.
– Przeszło miesiąc pozwolili nam zostać. Karmili nas oboje, leczyli malutką,
modlili się za nas...
– Wyzdrowiała?
– Nie – westchnął znowu. – Widać Bóg chciał ją już mieć u siebie. Ale
przynajmniej umierała w czystej pościeli, niegłodna i przy ojcu, co trzymał ją za
rączkę. Wasi dawali jej też takie zioła, które łagodziły ból i kaszel, więc nie
cierpiała jak przedtem. Pamiętam też jednego z inkwizytorów, jakie piękne jej

bajki opowiadał. O księżniczkach, rycerzach, złych czarodziejach i smokach. O
zaklętych lasach i szklanych górach. Wszystkie dobrze się kończyły... –
Uśmiechnął się do wspomnień. – Ach, jak pięknie ten inkwizytor gadał,
powiadam wam: pięknie. I zawsze bez zniecierpliwienia czekał, aż moja
córeczka uśnie.
No, no, muszę przyznać, że koledzy inkwizytorzy zasiali przedniej jakości
ziarno w sercu tego człowieka. A ja teraz miałem nadzieję zebrać z zasiewu
bogaty plon! Oczywiście inna sprawa, że musieli naprawdę polubić dziewuszkę,
przynajmniej ten inkwizytor, który opowiadał jej bajki. Bo dbanie o naszych
niedoszłych kolegów miało przecież swoje granice, a w tym wypadku
najwyraźniej inkwizytorzy bardzo się starali, by dziecku niczego nie zabrakło.
Cóż, słyszałem, że tak bywa, iż dzieci znajdujące się na skraju śmierci stają się
wzruszająco słodkie, jakby wiedziały, że nadchodzi kres ich ziemskiej wędrówki
i jakby chciały swą słodyczą obdzielić wszystkich bliskich ludzi, wiedząc, że
niewiele już im zostało czasu.
– Dlatego chcę wam pomóc. Bo dobrzy z was ludzie. – Popatrzył mi prosto w
oczy.
Albo był prostodusznie szczery, albo znakomicie wyszkolony w udawaniu
prostodusznej szczerości. Wolałem, by prawdą okazała się ta pierwsza
ewentualność, ale kto wie...
– Cieszę się, że tak sądzicie, sierżancie – odparłem. – Choć weselsza byłaby ta
historia, gdyby w Inkwizytorium udało się uratować waszą córeczkę.
– Bóg dał, Bóg wziął.
– Chwała Panu – dokończyłem.
Westchnął i osuszył butlę. Odstawił ją w zacieniony kąt.
– Już bym nawet i nie chciał mieć drugiego dziecka. Zbyt wielki ból, kiedy takie
maleństwo odchodzi. – Pochylił głowę.
No dobrze. Grzecznie wysłuchałem opowieści o jego życiu, grzecznie
poużalałem się nad losem jego dziecka, teraz wreszcie miałem chęć wysłuchać,
w jakim właściwie celu Gruber ściągnął mnie na tę zakazaną łajbę. Bo choćby
umarło mu i dziesięć córeczek, to zarówno ich los, jak i ojcowski żal
interesowały mnie dużo mniej niż wynik śledztwa, jakie miałem przeprowadzić.
Czy Gruber w ogóle mógł mi w czymkolwiek pomóc? Jakaś szczególnie spora

fala uderzyła w burtę łodzi i zachybotała nią. Sierżant w ostatniej chwili
pochwycił lampę i teraz dla bezpieczeństwa postawił ją na skrzynce pomiędzy
nami.
– Zmówmy wspólnie krótką modlitwę za spokój duszy waszej córeczki –
zaproponowałem. – Natomiast potem spokojnie wyjawicie, co leży wam na sercu
i w czym może wam dopomóc Święte Officjum.
Wzruszony sierżant z wdzięcznością przystał na moją propozycję, po czym
kiedy zmówiliśmy już wspólnie pacierz, otarł oczy wierzchem dłoni.
– Jak żywa stanęła mi przed oczami... Moja córunia... Dziękuję wam, mistrzu
Madderdin, dziękuję. – Uścisnął mi serdecznie dłoń.
Poklepałem go po ramieniu, zastanawiając się, jak długo potrwa, zanim
dojdziemy do sedna sprawy. I tak Bogu dziękować, że umarło mu tylko jedno
dziecko, nie pięcioro, bobyśmy chyba przemodlili tu całą noc.
– Narobiliście huczku swoim przyjazdem, samym pojawieniem się – rzekł
wreszcie rzeczowym tonem.
– Huczku?
– Wśród miejscowych. Wszyscy tu się boją, mistrzu. Boją się jak czorta.
– Czegóż to się boją?
– Was. – Sierżant uśmiechnął się, odsłaniając zęby, które wyglądały niczym
żółty płot postawiony przez pijanego cieślę.
– Mnie? – zdumiałem się.
– Was, inkwizytorów – objaśnił już ściślej. – Świętego Officjum. Że jak raz tu
wejdziecie, to tak szybko nie wyjdziecie. I że sporo ludzi zmieni się w czasie
waszej wizyty w garść popiołu.
Cóż, i takie wypadki się zdarzały. Ale podobne podejście nie wynikało przecież
z jakowegoś kaprysu, lecz z pieczołowitej skrupulatności i skrupulatnej
pieczołowitości charakteryzującej funkcjonariuszy Świętego Officjum.
– Mówią, że dla was bezgrzeszna jest tylko ta ziemia, którą wypalicie do
samych kamieni – dodał Gruber.
Westchnąłem.
– Albo że szpilkę w stogu siana znajdziecie jedynie wtedy, kiedy podpalicie
stodołę...
– Panie Gruber, darujcie sobie, z łaski swojej, te złośliwości. Przecież ja nie

urodziłem się dzisiaj i sam dobrze wiem, jakie bzdury wygaduje się na temat
zbożnego trudu inkwizytorów. Godzimy się z tym z sercami pełnymi pokory, tak
jak Jezus godził się, by Go wyszydzono, ubiczowano i ukrzyżowano, zanim... –
Spojrzałem poważnie na Grubera. – Zanim zdecydował się zstąpić w chwale i
ukarać oprawców.
– Tak wam tylko mówię, żebyście wiedzieli – zmieszał się. – Przez ostatni rok
tutaj u nas dużo sobie opowiadano o tym, co działo się w Bielstadt i ilu
czarodziejów i inszych heretyków żeście popalili. Toteż wszyscy się boją i
wszyscy będą trzymać język za zębami. I ci, co wiedzą, i na wszelki wypadek
nawet ci, co nic nie wiedzą.
– O czym wiedzą, sierżancie?
– O tym, że pan baron z miejscowego klasztoru uczynił zamtuz dla siebie i
swoich
przyjaciół – rzekł twardym głosem Gruber. – A z miejscowych mniszek zrobił
kurwy. A które się kurwić nie chciały, to je, psiekrwie, pozabijali...
– Ha – powiedziałem tylko i zamyśliłem się.
Takie sprawy, cóż rzec, nie były obce inkwizytorskiemu doświadczeniu.
Zdarzało się tu i ówdzie, że klasztory zamieniały się w przybytki rozpusty,
karczmy lub domy gry. Zdarzało się również, że zamieniały się w miejsca
demonicznych kultów, gdzie zamiast pochylać głowy przed Jezusem Chrystusem,
całowano w dupę kozły.
– Lepiej powiedzcie, czy wszyscy tacy tu solidarni w dotrzymywaniu
tajemnicy?
– Przynajmniej ci, co wiedzą, co się działo. A ci, co jedynie coś zasłyszeli,
gdzieś im się obiło o uszy, ci są nieważni. Kto będzie słuchał pijaczków po
karczmach?
– Ja – powiedziałem. – Ale macie rację, że słuchanie to jedno, dowody to
drugie.
– Wszyscy są utaplani w gównie po same uszy – obniżył głos.
– Wszyscy znaczy tyle samo co nikt. Konkrety, panie Gruber, konkrety...
– Długo by wymieniać. – Machnął dłonią.
– Nie przeszkadzajcie sobie i wymieniajcie.
– Baron Stern i jego syn. Chłopaka ponoć dosiadała sama przeorysza

Konstancja, tak często i chętnie, że aż musiała spędzać płód.
– Przeoryszę Konstancję zmuszano do tego?
Roześmiał się chrapliwie.
– Gdzie tam zmuszano! Mistrzu inkwizytorze, z tego, co wiem, to ta wywłoka
sama przyszła do Sterna, wiecie, jak tylko została przeoryszą, i powiedziała, że
umyśliła sobie, żeby razem, wspólnie z klasztoru zrobili burdel. A to i dla
zarobku, i dla wszetecznej rozrywki.
Podejrzewam, że bardziej chodziło o to, co sierżant nazywał „wszeteczną
rozrywką”. Bo przecież baron Stern nie potrzebował korzystać z wdzięków
mniszek, skoro mógł mieć zarówno piękne ladacznice, jak chłopki czy mieszczki
z własnych dóbr. Mało było takich, które rozłożyłyby nogi przed wielkim panem,
nawet nie dla pieniędzy czy prezentów, ale by pochwalić się przed
przyjaciółkami, że instrument znanego człowieka zagrał im pomiędzy udami?
Toteż sądziłem, że Sternowi bardziej podobała się wizja plugawienia świętego
przybytku, jakim był klasztor, i świętych kobiet, jakimi przynajmniej w założeniu
powinny być mniszki. Przecież nie raz i nie dwa słyszeliśmy o mężczyznach,
którzy szczególnie upodobali sobie, by kurtyzany przebierały się za mniszki i
udawały skromnisie lub, lepiej jeszcze, gwałcone dziewice. Jakie natomiast
pobudki przyświecały młodej przeoryszy? Cóż, mogłem się teraz domyślać, z
jakich powodów książę Crescenza chciał widzieć córkę tak daleko od siebie.
Zapewne była do gruntu zepsutą kobietą, szukającą rozrywki w upodlaniu
zarówno siebie, jak i innych. Podejrzewałem również, że dużą rolę mogły
odgrywać pieniądze. W końcu dama przyzwyczajona do zbytku książęcego
dworu chciała zapewnić sobie szybki zarobek...
– Kto jeszcze bierze w tym udział oprócz Sterna?
– Kto? Wszyscy! Cała okoliczna szlachta. Wszyscy oni tańczą jak im Stern
zagra, a Stern w zamian za to zaszczyca ich swoim towarzystwem. – Sierżant
prychnął.
– I pewnie szczodrze dzieli się zawartością kiesy? – dodałem.
– Ano tak. Tutaj wszyscy to albo jego klienci, albo przyjaciele. Jak miał kiedyś
wrogów, to ich wyrugował, zresztą mnie wtedy jeszcze u niego nie było.
– I wszyscy tak waszego barona kochają?
– Kochają, kochają, od razu kochają... Zależą od niego albo się boją, ale głowę

dam, że niektórzy żywcem by go zjedli. Choćby jedynie dlatego, że jest majętny,
ustosunkowany i odgrywa wielkiego pana, niczym jakiś książę albo królewicz.
Oho, najwyraźniej maniery Sterna musiały dojeść również mojemu rozmówcy.
Bardzo
dobrze, gdyż my, inkwizytorzy, wręcz przepadamy za ludźmi, którzy wylewają
przed nami swe urazy w stosunku do bliźnich. Zawsze z takiego mętnego
strumienia można wyłowić jedną czy drugą tłustą rybkę...
– Zastanówcie się i później podacie mi dokładnie nazwiska przyjaciół oraz
klientów Sterna, no i kogo podejrzewacie o to, że za nim nie przepada...
– Najbardziej to mieszczanie – przerwał mi.
– Mieszczanie?
– Tutejsi, z Luthoff. Pomiata nimi jak bezpańskimi psami. Sam raz byłem
świadkiem, jak taki jeden Brongang, Erich Brongang znaczy, wytargał burmistrza
publicznie za brodę i zasadził mu takiego kopa w zadek, że chłopina się potem
kurował przez kilka dni. – Gruber uśmiechnął się na wspomnienie zajścia. – A
wiecie, człowieka bogatego, niby jak to mówią, miejskiego patrycjusza, boli,
kiedy go tak traktować, zwłaszcza na oczach gawiedzi.
– Macie rację. Coś jeszcze?
– Stern im dojadł do żywego. – Pokręcił głową. – Ja tam, widzicie, nie znam się
na interesach, bo moja rzecz to wojaczka, nie księgi rachunkowe, tyle wiem, że
pan baron mocno im szkodzi w interesach. Ale co dokładnie, to wypytajcie kogo
innego. – Rozłożył dłonie.
Ha, oto potwierdzały się moje informacje o sporach barona z mieszczanami. Ten
konflikt mógł się w przyszłości przydać, nie powiem... Bo gdzie wrzała kłótnia,
tam istniała spora nadzieja, że inkwizytor coś na tym wrzątku ugotuje.
– Nie omieszkam. Bardzo mi pan pomógł, sierżancie Gruber. Jestem pewien, że
będziecie mogli liczyć na wsparcie Inkwizytorium, jeśli o takie wsparcie kiedyś
poprosicie.
– Jeszcze jedna sprawa. – Podniósł palec.
– Tak?
– Zajmijcie się tym starym. Ichnim kapelanem znaczy.
– Bo?
– Kanalia jedna! – Gruber aż zgrzytnął zębami. – On, wiecie, lubi zabawić się z

co młodszymi siostrzyczkami, najlepiej nowicjuszkami. Nazywa to ujeżdżaniem
dzikich klaczek.
– No, no, jak widać, w starym kotle diabeł pali. – Pokręciłem głową. – A na
wygląd złamanego szeląga by się za niego nie dało.
– Zabawiał się z nimi nie po bożemu, wiecie, tak jak z kobietą przystało, ale jak,
no... niby jak z chłopakiem.
– Proszę, proszę.
– O nim to mówią jeszcze... – Gruber przyciszył głos do szeptu.
– Śmiało – zachęciłem go. – Nie sądzę, by ktoś nas tu podsłuchiwał.
– Wy nie wiecie, mistrzu Madderdin, wy nic nie wiecie – nadal szeptał. – Tutaj
narazić się któremuś z nich, to jak wypisać sobie wyrok na czole.
– Tym bardziej musicie mi wszystko powiedzieć, by Święte Officjum mogło
zaprowadzić wreszcie porządek.
– Niby tak. – Potarł kostkami palców chrzęszczący zarost.
– Co więc z księdzem?
– Mówią, że ten instrument, wiecie sami, co za jeden, nie chce mu czasami
zagrać... I taka go złość chwyta, kiedy nie może zaspokoić żądzy, że bije te
dziewczyny...
– Bije na śmierć, jak się domyślam.
– A skąd wiecie?
– Gdyby nie bił na śmierć, tobyście się tak nie przejęli.
– Ano – zgodził się bez trudu. – Dać babie po gębie albo nawet raz, drugi
przeciągnąć rózeczką po plecach rzecz zwyczajna i każdemu chłopu w złości,
słusznej czy nie, może się
przytrafić. Ale tak bić, panie Madderdin, tak bić, żeby zatłuc na śmierć boże
stworzenie, tak postępować się nie godzi.
– Macie rację – przyznałem. – Wiele takich... przypadków mu się zdarzyło?
– A bo to kto policzy? – Wzruszył ramionami. – Wiecie przecież, jak jest z
młodymi zakonniczkami, tymi, co pochodzą z gminu. Nikt o nie nie dba, nikt się
nimi nie zajmuje. Pomrą, to pomrą, wola Boska.
Tak właśnie wyglądała sytuacja, jak przedstawiał ją Gruber. Młode zakonnice z
ubogich rodzin często były traktowane w klasztorach w sposób tak bezwzględny,
że gorszy niż niewolna służba. Karmiono je byle czym, skazywano na pracę

ponad siły, a przerwy pomiędzy jednym zajęciem a drugim mogły co najwyżej
umilać sobie modlitwą. Kiedy pozwolono im już zasnąć, to spały na gołych
kamieniach w pomieszczeniach, które latem przypominały wnętrze hutniczego
pieca, a zimą lodową jaskinię. Jeśli dodać do tego, że za każde przewinienie,
wyimaginowane lub nie, karano je bezwzględną chłostą lub głodówką w
ciemnicy, to nic dziwnego, że marły jak muchy. Oczywiście inaczej sprawa
wyglądała, kiedy chodziło o panny z dobrych i bogatych domów, chociaż i w tym
wypadku zdarzały się tragedie, jeśli taka młoda zakonnica miała nieszczęście nie
spodobać się przeoryszy.
– Gdzie jest słabe ogniwo w tym łańcuchu, panie Gruber? Jak sądzicie?
– Czyli niby co?
– Kogo z nich, z tych, co chodzą do klasztoru, można zastraszyć, zmusić do
uczciwej spowiedzi? Ja po prostu muszę mieć pierwsze zeznanie, panie Gruber,
pierwsze świadectwo naocznego świadka. Potem już pójdzie jak z płatka.
– Jakbym niby nie wiedział. – Zmrużył porozumiewawczo oko. – Nasze
Inkwizytorium i z kamienia by wycisnęło przyznanie do winy – usłyszałem
wyraźną dumę w jego głosie.
– W to właśnie wierzymy – przyznałem sierżantowi rację. – Ale sami
rozumiecie, że nie mogę zabrać się na poważnie za miejscowego barona lub jego
rodzinę, kiedy mam do dyspozycji jedynie niejasne pogłoski. To samo z
księżulkiem.
– Wycisnęlibyście z niego przyznanie raz-dwa.
– A jeśli nie? Jeśliby zdechł, nawet nie od narzędzi, a ze zwyczajnego strachu,
bo i takie rzeczy się przecież zdarzają? Co wtedy? Wyobrażacie sobie, jakie
miałbym kłopoty? I w dodatku w ten sposób ostrzegłbym wszystkich
zamieszanych w sprawę.
– Na pewno macie rację – przyznał smętnie. – Widać, że z was jest inkwizytor, a
ze mnie tylko prosty sierżant.
– Ale bez waszej pomocy donikąd nie zajadę – powiedziałem, by podnieść go
na duchu. – A już udzieliliście mi bezcennych informacji.
– Cieszę się – rzekł ze szczerą radością. – I Bóg da, pomogę wam najlepiej jak
będę mógł.
– No to kogo byście nabili na haczyk?

– Nie wiem, mistrzu Madderdin, naprawdę nie wiem... – Z tego zakłopotania aż
podrapał się po kroczu, a ja pomyślałem, iż podobną reakcję zapewne wywołały
słowa „nabili na haczyk”. – Do klasztoru zjeżdżała okoliczna szlachta –
kontynuował. – Ale ja tylko przywoziłem pod furtę barona i jego syna.
– Nie widzieliście innych karet?
– Prosta rzecz: widziałem. Ale żadna nie miała herbu, nikogo też przy nich nie
zobaczyłem. Ja miałem za zadanie zawieźć Sternów, potem przyjechać po nich
następnego wieczora. I to wszystko.
– No to skąd wiecie o kapelanie i o dziewczynach? A o tym, że Konstancja
szczególnie upodobała sobie baroneta?
– Tu padło słowo, tam padło słowo. Oni nie wracali zwykle trzeźwi, a i jeszcze
w drodze
popijali, więc i języki mieli długie. A pozwolicie, że o coś was spytam, mistrzu
Madderdin.
– Pytajcie.
– Czemu zajmuje was klasztor i nieobyczajne prowadzenie się mniszek? Czy to
należy do obowiązków Officjum?
Odpowiedź na jego drugie pytanie nie mogła być jednoznaczna. Inkwizytorium
zwykle nie interesowało się obyczajami i etyką, ale nauczyliśmy się, że wiele zła
rozpoczyna się od hołdowania rozpasanym żądzom.
Wpierw zwykłe cudzołóstwo, potem orgie, potem bluźnierstwa i profanacje
świętych miejsc i przedmiotów, aż wreszcie kończy się na wzywaniu demonów
bądź odprawianiu czarnoksięskich rytuałów. Nie raz i nie dwa Inkwizytorium
miało do czynienia z takimi przypadkami, zdarzały się one również w żeńskich
klasztorach. I nic dziwnego, skoro młode kobiety zamykano w celach i
poddawano bezwzględnej tresurze. A jeśli nawet tej tresurze poddawały się ich
umysły, to ciała częstokroć rozpalane były przez niemożliwe do stłumienia żądze
oraz pragnienia. Tak więc zaczynało się od tego, że dwie lub kilka mniszek nader
czuło tuliło się jedna do drugiej, a kończyło na opętaniu przez demony. Dlatego i
tylko dlatego zwracaliśmy również uwagę na kwestie obyczajności. By zło
niszczyć, zanim jeszcze zdoła się narodzić.
– Panie Gruber – powiedziałem po dłuższym zastanowieniu – jesteście niemal
jednym z nas, więc będę z wami szczery i opowiem wam, jaka sprawa tak

naprawdę mnie tu sprowadziła.
Dawny sierżant aż pokraśniał z dumy, kiedy usłyszał słowa „jesteście niemal
jednym z nas”, a potem słuchał mnie bardzo uważnie, nie przerywając pytaniami.
Opowiedziałem mu o obu listach oraz o biskupie, który spłonął na stosie. Zresztą
o biskupie sam już wiedział, gdyż jak widać, stugębnej plotce nie dało się uciąć
wszystkich języków. Nie sądzę, by Gregor Vogelbrandt był zachwycony, że
opowiadam o śledztwie obcemu człowiekowi, ale w Akademii Inkwizytorium
uczono nas przecież, by kierować się nie literą praw, lecz ich duchem. By nie
podlegać w każdej mierze sztywnej procedurze, lecz by postępować elastycznie,
mając na uwadze dobro sprawy.
– Na gwoździe i ciernie – mruknął, kiedy skończyłem mówić. – A to wam się
trafiło.
– Nieprawdaż?
– Zastanawiacie się, kto będzie następny?
– A sądzicie, że będzie?
– A wy, mistrzu, za pozwoleniem, nie sądzicie?
Skinąłem głową.
– I owszem. Ale nawet jeśli tak się stanie, Bóg jeden tylko wie, kto będzie
następną ofiarą mordercy.
– Widać spodobała mu się nasza okolica.
– I ludzie tu mieszkający – dodałem. – No dobrze, sierżancie Gruber,
powiedzcie mi, jak mogę się z wami porozumieć czy...
– Boże broń! – zakrzyknął. – Jak mnie zobaczycie na ulicy, odwróćcie się w
drugą stronę, błagam was!
– Wiem, oczywiście, wiem – powiedziałem łagodnie i uspokajającym tonem. –
Nie musicie się martwić o moją dyskrecję. Jednak mogę was potrzebować i
chciałbym wiedzieć, jak was mogę znaleźć.
– No tak, no tak. – Potarł szczękę kostkami dłoni i widziałem, że nie jest
zachwycony perspektywą naszego następnego spotkania. – Hm, co by tu...
– Często bywacie na tej łodzi?
Wzruszył ramionami jeszcze bardziej zakłopotany, lecz tym razem już z innego
powodu.
– Tak raz na tydzień to się zdarzy. Pan baron zwykle daje mi wolne piątki, to i

korzystam...
– Dobrze. Czekajcie na mnie tutaj w następny piątek wieczorem. Jak nie
przyjdę, bądźcie w kolejny piątek. Zrozumieliście?
– Co bym miał nie rozumieć...
– Sierżancie Gruber – położyłem mu dłoń na kolanie i spojrzałem szczerze w
oczy – spiszcie się dobrze, a nie tylko zyskacie odpuszczenie grzechów, lecz
wdzięczność Świętego Officjum. A wiecie pewnie sami, że pomocni
inkwizytorzy mogą się czasem przydać każdemu człowiekowi... Prawda?
– Ano prawda.
Wstałem.
– Wiem, że zgłosiliście się do nas z potrzeby serca, ale jak wszystko dobrze się
skończy, każę was również nagrodzić. Sowicie nagrodzić.
– Myślicie, myślicie, że starczy, żebym wziął w dzierżawę jakąś oberżę? –
spytał nieśmiało, kiedy już przekraczałem próg.
– Jak wszystko pójdzie naprawdę po naszej myśli, to wystarczy wam nie tylko
na dzierżawę, ale kupicie sobie piękny, duży zajazd i będzie z was panisko całą
gębą.
Skinąłem mu jeszcze na pożegnanie i zostawiłem na chyboczącej łodzi,
pogrążonego w słodkim rozmarzeniu. Dumał zapewne o wielkiej, pełnej klientów
karczmie, szufladach złocących się od denarów i młodych posługujących
chłopaczkach, którzy będą biegać między gośćmi, kręcąc jędrnymi tyłkami. Kto
wie, kto wie, jeśli wszystko ułoży się naprawdę dobrze, to marzenia sierżanta
Grubera mogą stać się rzeczywistością.


Rozdział VI

Świadek


Zdumiałem się, kiedy zobaczyłem przed karczmą Hoffmana, który zakurzony,
ubłocony i spocony zeskakiwał właśnie z siodła. Postanowiłem jednak nie
okazywać tego zdumienia. Ani mizerną kondycją towarzysza, ani w ogóle jego

niespodziewanym przyjazdem z Lowenbergu, gdzie przez cały czas stacjonował
wraz z Gregorem oraz Andreasem.
– Witaj, Hugonie. Mogę zaproponować ci śniadanie? A może przechadzkę
połączoną z błyskotliwą konwersacją?
– Nie pajacuj, Mordimerze! – warknął i otarł pot z czoła, zostawiając sobie na
twarzy czarną smugę.
– W takim razie czym mogę ci służyć?
Hugon szarpnął mnie za ramię i zawlókł w kąt podwórza. Przysiadł na ziemi i
pociągnął
mnie za sobą. Podejrzewam, że wyglądaliśmy w tej chwili jak dwójka
parobczaków spiskujących, w jaki sposób wydębić kredyt u karczmarza, a nie jak
inkwizytorzy w trakcie prowadzenia śledztwa.
– Skoro uważasz, że właśnie tu będzie nam wygodnie – mruknąłem.
– Mamy świadka – wydyszał Hoffman.
– Świadka czego?
– Mamy kogoś, kto był na Szubienicznej Górze, kiedy palono tam biskupa.
– Och – rzekłem tylko.
Rzeczywiście przywiózł informację wartą zmęczenia, potu i brudu. Zwłaszcza
że były to zmęczenie, pot i brud Hoffmana, nie moje.
– Co to za człowiek? No mów, mów...
– Zwyczajny chłop. Ale nigdy, przenigdy nie uwierzyłbyś, Mordimerze, co
opowiada...
– Hu, hu, już sobie wyobrażam – przerwałem Hugonowi, gdyż wiadomo, jak to
bywa z chłopskimi opowieściami. Zaplątał się taki pod wieczór na jakąś głuszę,
pewnie pijany niczym bela i drzewa wydawały mu się smokami, krzaki
czarnoksiężnikami, a owce powabnymi nimfami.
– Mówi, że widział biskupa, jak ten wjeżdżał na wzgórze – Hoffman nie zwrócił
uwagi na mój wtręt. – Zostawił konia pod jednym z drzew, potem skrzesał ogień,
zapalił pochodnię, przywiązał sobie do ręki pastorał, wszedł na stos i podpalił
bierwiona. A później spokojnie stał i czekał, aż stos się rozpali. Nawet jak płonął
żywcem, to tylko stał i krzyczał. Krzyczał, krzyczał i krzyczał, ale nawet nie
drgnął z miejsca.
Hoffman wpatrywał się we mnie szeroko rozwartymi oczyma, a na jego twarzy

widziałem wyraźne oczekiwanie, że wykrzyknę coś w rodzaju: „O mój Boże!”
albo wręcz zemdleję z wrażenia. Jednak nie zamierzałem ani mdleć, ani wzywać
imienia Pańskiego nadaremno.
– A aniołów biorących do nieba duszę biskupa ten twój chłop nie widział? Albo
chociaż diabłów?
– Wierzymy, że mówi prawdę – rzekł Hoffman niemal opryskliwym tonem i
nachmurzył się.
– Hugonie, jakkolwiek sceptyczny stosunek miałbym do waszej wiary w tę
opowieść, wcale nie twierdzę, że chłopina kłamie. Myślę tylko, że gorzałka
potrafi malować niezwykłe obrazy przed oczyma niektórych ludzi. A nie
pytaliście się przypadkiem, czy ten wasz świadek nie lubi sobie podjeść pewnego
rodzaju grzybków?
Hoffman całkiem już sposępniał i przypatrywał mi się tak wrogim wzrokiem,
jakbym wychędożył mu córkę. Nie, nawet nie jedną córkę. To było spojrzenie co
najmniej na dwie dziewicze córki bliźniaczki.
– Chcieliśmy, byś o tym wiedział, prowadząc tu śledztwo. Może to coś...
rozjaśni.
– Fakt, że biskup udał się na wycieczkę, na której z własnej woli wszedł na stos
i dokonał samospalenia, ma mi coś rozjaśnić, Hugonie?
Gdyby nienawistne spojrzenia były sztyletami, miałbym skórę podziurawioną
niczym sito.
– No nic, mniejsza z tym. Czy chłop mówił coś o samym stosie? Kto ułożył
stos? Bo przecież nie biskup...
Siedzieliśmy jeszcze dobrą godzinę w kącie podwórza, a ja spokojnie i już bez
ironii oraz złośliwości wypytywałem Hoffmana o wszystko, po raz kolejny
przekonując się, że z kunsztem postawione pytania pozwalają na celne
odpowiedzi nawet niezbyt lotnym osobnikom. W każdym razie dowiedziałem się,
że po pierwsze, chłop był trzeźwy, a może lepiej ujmując: utrzymywał, że był
trzeźwy. Po drugie, na wzgórzu zjawił się tuż przed przybyciem biskupa, a stos
dostrzegł
dopiero wtedy, kiedy Schaeffer na niego wszedł. Po trzecie, kiedy zobaczył, jak
biskup płonie, to tak się przeraził, że uciekł. Nas już ani nie widział, ani nie
słyszał. Inkwizytorzy wpadli na jego trop, gdyż po pijanemu wygadał się przed

znajomkami w karczmie. A że z każdej karczmy wszelkie plotki wypływają
niczym rzeka gówna z kanałów, to i szybko opowieść dotarła do moich kolegów.
– Postraszyliście go?
– Jakżeby nie – wyszczerzył się Hoffman, który zdawał się już zapominać o
wcześniejszym zdenerwowaniu.
– Mocno?
– Iiii tam, od razu mocno... Miesiąc, dwa, a będzie zdrów jak przed badaniem.
Cóż, miał chłopina pecha znaleźć się w niewłaściwym miejscu o niewłaściwym
czasie. Inna rzecz, że gdyby nie pytlował na prawo i na lewo o śmierci biskupa,
to tajemnicę zabrałby do grobu.
– Słyszałeś o podobnym wydarzeniu, Mordimerze?
– Owszem – odparłem. – Obiło mi się o uszy to i owo...
– Czyli?
– O żonie, która zabiła ukochanego męża. Skazano by ją na śmierć, gdyby
pewien bystry inkwizytor, zresztą bawiący w okolicy zupełnym przypadkiem, nie
odkrył, iż zmuszono ją do tego szantażem. Ktoś porwał jej dziecko i groził, iż
zatorturuje chłopaczka na śmierć, jeśli kobieta nie uśmierci męża.
– Ha! – Hoffman potarł palcem dolną wargę. – Na czym mogło tak zależeć
biskupowi, żeby samemu wleźć na stos?
– Co lub kogo chciał chronić?
– Ano właśnie.
Spojrzeliśmy po sobie. Żadnemu z nas nie przychodziła do głowy ani taka
sprawa, ani taka idea, dla których biskup, sybaryta i mężolubnik, chciałby
poświęcić życie. I to jeszcze oddać je w wyjątkowo paskudny sposób! A ileż
trzeba mieć silnej woli, by płonąc na stosie, nie uciec od boleści!
– Myśleliśmy, że może postanowił się ukarać za jakiś straszny grzech. Sam
wysłał do nas list, byśmy nie doszli wstydliwych powodów, dla których czyni,
jak czyni...
– Poczekaj no, stary biskup posiadający harem złożony z młodych chłopaczków,
bezlitośnie zdzierający podatki, skazujący niesprawiedliwie poddanych na śmierć
nagle popełnia tak straszny grzech, który zmusza go do natychmiastowej kary i
pokuty. Ciekawe, co to mógł być za grzech...
– Nie musisz od razu kpić. – Hoffman znowu zmarszczył brwi. – A jeśli miał

konszachty z demonami? Jeśli to zaszło za daleko?
– Tak bardzo bał się demonów, że postanowił się zabić? – Wzruszyłem
ramionami. – Kto wie, słyszałem o głupszych powodach samobójstw.
– Co prawda mógł zgłosić się do nas po pomoc... – westchnął Hoffman.
– Wiesz co, Hugonie, sądzę, że w porównaniu ze zgłoszeniem się do nas
samospalenie mogło mu się wydać całkiem komfortowym rozwiązaniem.
Mój towarzysz zarżał głośno ze śmiechu. Jak widać, był to człek
nieskomplikowany.
– Może i masz rację. A inne koncepcje?
Nie mogłem powiedzieć Hugonowi, że natknąłem się nie tak dawno temu na
zdumiewający przypadek chłopaka, który potrafił wydobywać z ludzi to, co
najgorsze w ich sercach i umysłach. Doprowadził do tego, iż mąż zabił ukochaną
żonę, a ojciec omal nie uśmiercił uwielbianego synka. Mnie próbował przekonać,
że moje życie jest bezwartościowe, i
przez to skłonić do samobójstwa. Przed śmiercią waszego uniżonego sługę
ocaliła żarliwa wiara w Pana i w to, iż jestem przydatnym Mu narzędziem. Czy
możliwe, że w okolicy działał ktoś o podobnych zdolnościach do nieżyjącego już
łajdaka? Ale tego tematu nie mogłem rozważać ani z Hugonem, ani z nikim
innym, gdyż zataiłem przed władzami istnienie dysponującego niezwykłymi
zdolnościami chłopca.
– Zostaje urok. Magia.
– Człowiek doznający silnego bólu wydobywa się zwykle spod czaru
ograniczającego jego wolę – zauważył Hoffman.
To była prawda. A może lepiej powiedzieć: najczęściej to była prawda. Bowiem
nawet jeśli czarownica czy czarownik zniewolili człowieka, to nakazanie mu
czegoś całkowicie odmiennego jego naturze zazwyczaj łamało urok. Chyba że
czarownica lub czarownik dysponowali naprawdę potężną mocą.
– A pamiętasz tych ludzi z Lugdunum? Szli w środek płomieni z nabożną
pieśnią na ustach. – Spojrzał na mnie pytająco.
– To byli heretycy.
– Co chcesz przez to powiedzieć? – warknął. – Że heretycy mają tak silną wiarę,
iż pozwala im maszerować na stos, śpiewając psalmy, a chrześcijański biskup
takiej wiary nie ma?

– Wiesz, Hugonie, kiedy doprecyzowałeś pytanie, to i owszem: to właśnie
chciałbym powiedzieć. Bo szczerze mówiąc, nie słyszałem jeszcze o biskupie,
który oddałby życie i majątek za wiarę oraz bliźnich. Czasem wręcz wydaje mi
się, że warunkiem koniecznym otrzymania sakry biskupiej jest bycie albo
bezbożną kanalią, albo najoczywistszym idiotą.
Hoffman aż podskoczył i tak na mnie syknął, że gdybym był żabą lub myszą,
solidnie bym się wystraszył.
– A poza tym co to w ogóle za porównania! – nie dałem mu dojść do głosu. –
Heretycy z Lugdunum weszli na stos, bo jeśliby nie weszli, toby ich tam
wepchnięto. Umarli z godnością. W zatwardziałym grzechu, lecz z godnością.
Nie jak bydło pędzone na rzeź.
– Heretyk nie ma godności! – wrzasnął Hoffman.
– Zostawmy podobne dysputy, Hugonie – poprosiłem łagodnym tonem. – Bo
odpowiedź na tę kwestię nie należy do sprawy.
Machnął ręką, ale widziałem, że jest wyraźnie wściekły. Szczęka drgała mu
nerwowo, niczym szykującemu się do polowania kotu. Nie podobało mi się to, co
mówił, lecz rzeczywiście to nie czas i miejsce na rozważania na temat godności
heretyków. Chociaż mój towarzysz powinien jednak przypomnieć sobie, że nie
grzesznika ma nienawidzić, lecz grzech.
– A jak tutaj mają się sprawy? – zapytał, patrząc gdzieś ponad moją głowę.
– Pożyjemy, zobaczymy – mruknąłem.
– Z takim responsem mam wrócić do Gregora?
– Jeśli będę wiedział coś na pewno, napiszę raport – odparłem. – Teraz mogę
powiedzieć ci jedno: zacząłem się tu dobijać do beczki z gównem. Jeszcze parę
uderzeń, a beczka pęknie.
– Uważaj, żeby cię nie zalało...
– Widzę, że język masz tak ostry, że mógłbyś nim łatwo szatkować kapustę. –
Wzniosłem oczy z teatralnym podziwem. – Uważaj więc, byś nie sięgnął nim
własnej głowy.
– Pisałeś, że przeorysza nie żyje. Jak zginęła? – Hoffman albo zlekceważył mój
dowcipny przytyk, albo też rozum nie pozwolił mu pojąć złośliwego uroku tegoż
przytyku.
– To muszę zbadać. Podejrzewam, że ktoś mógł jej pomóc.

– Zbadaj ciało, póki jeszcze jest co badać. Albo czekaj no, zostanę tu z tobą, bo
wiesz, że lepiej znam się na anatomii i nie raz, nie dwa już kroiłem trupy.
– Żeby to było takie proste – westchnąłem.
– Jeszcze trochę czasu minie i nie będzie co badać – zauważył.
– Masz rację. Oczywiście, że masz rację. Lecz mniszki nie dopuszczą do
rozkopania grobu bez zgody biskupa. Mam się z nimi bić?
Podrapał się w podbródek, po czym zerknął na mnie ze złośliwym uśmieszkiem.
– Razem z tymi twoimi łotrami byłoby nas pięciu. Myślisz, że nie damy rady
zakonnicom?
– Mamy je pozabijać? Przecież nawet nie wiemy, czy są czemukolwiek winne.
No, już sobie wyobrażam, jaki zrobiłby się wtedy rejwach. Gregor nie
pogłaskałby nas za to, wierz mi.
Hugon westchnął.
– To co zamierzasz robić?
– Muszę mieć jakiś ślad. Jakąś nitkę. Prawdopodobne doniesienie. Cokolwiek,
czego będę mógł się uchwycić...
Hugon znowu westchnął.
– Skoro tak, nic tu po mnie. Gregor kazał mi jak najszybciej wracać...
Po minie poznałem, że wracać będzie z nieszczególną ochotą. Zapewne dlatego
wymyślił sobie, że pomoże mi zbadać ciało martwej przeoryszy. Zawsze
ukradłby w ten sposób co najmniej jeden, jak nie dwa dni, i Vogelbrandt nie
mógłby go za to skarcić.
– Dziękuję, że przyjechałeś opowiedzieć mi o wszystkim – powiedziałem takim
tonem, jakbym wierzył, że decyzja przyjazdu pochodziła od Hoffmana i
wyświadczał mi w ten sposób grzeczność. – Może chociaż zjesz śniadanie, zanim
ruszysz z powrotem?
– Dobra! – Chciał mnie klepnąć w plecy, ale zdołałem tak się ustawić, że
jedynie musnął palcami moje ramię. – Bo głodny jestem, mówię ci, jak wilk!
Miałem rację, mówiąc, że Bóg tylko jeden wie, kto będzie następną ofiarą
mordercy. Ale ja dowiedziałem się tego w miarę szybko, bowiem już następnego
dnia po rozmowie z Gruberem.
– Mam dla was pismo, mistrzu inkwizytorze. – Oberżysta wyskoczył mi pod
nogi, ledwo co zdążyłem zejść ze schodów.

– Co za pismo? Dawaj!
W pierwszej chwili sądziłem, że to rozkazy od Gregora, ale kiedy tylko wziąłem
papier do rąk, zrozumiałem, że mam do czynienia z kolejną wiadomością
przesłaną przez mordercę. Chwyciłem karczmarza za łokieć tak mocno, że aż
przysiadł i głośno jęknął. Wpatrzył się we mnie przerażony, nie rozumiejąc,
dlaczego za wyświadczoną uprzejmość spotyka go niezasłużona krzywda.
– Kto wam to dał? Kto przyniósł ten list?
– Chłopak... nie znam... Puśćcie, na Boga żywego!
Zwolniłem chwyt, a karczmarz przezornie cofnął się dwa kroki i zaczął
rozmasowywać sobie łokieć, sycząc przy każdym ruchu.
– Już mi tu nie cudujcie – rozkazałem ostro – bo mam lepsze metody, żeby was
zmusić do gadania. Co za chłopak? Jak się nazywa? Gdzie mieszka?
Oberżysta chyba dopiero teraz zrozumiał, że sprawa jest groźniejsza, niż
mógłby przypuszczać w najgorszych koszmarach. Złożył ręce jak do modlitwy i
rozpłakał się. Grube krople ściekały mu po pucułowatej twarzy, zatrzymując się
na nastroszonych wąsach. Skąd on brał tyle tych łez?!
– Ja nic nie wiem, przysięgam wam. Ja nic nie wiem...
Strzeliłem karczmarza otwartą dłonią w twarz i podszedłem tak blisko, że
przyparłem go do ściany. Skrzywiłem się, gdy w nozdrza wbił mi się smród
zapoconej odzieży. Teraz mężczyzna chlipał już tak żałośnie, jakby był wielkim
wąsatym dzieckiem.
– Przypomnisz sobie na katowskim stole – warknąłem. – Mam zawołać straż?
– Ja nic nie zrobiłem, panie! Błagam was, mam żonkę chorą i troje dziateczek
malutkich...
Pomyślałem, że zachowałem się nieroztropnie, strasząc tego człowieka. Trzeba
było spokojnie wypytać, kogo widział, jak ten ktoś wyglądał, czy rozmawiał z
nim, czy zauważył, gdzie podszedł, i tak dalej, i tak dalej. Szkoda, że ta
nadzwyczajnie cenna uwaga przyszła mi na myśl daleko poniewczasie. Teraz już
tak przeraziłem nieszczęśnika, że wszystko do reszty pokiełbasiło mu się w
biednej łepetynie. Zresztą nie wiadomo, czy nie będzie zmyślał, aby tylko nie
wyszło, iż czegoś nie jest pewien albo nie pamięta. Cóż, sam nawarzyłem sobie
piwa...
– Widział tego chłopaka ktoś oprócz ciebie?

– Nie, nie, nie. – Tak zakręcił głową w tę i we w tę, że cud, iż mu ta głowa nie
odpadła.
I czego ja się spodziewałem po odpowiedzi? Najwyraźniej był poczciwym
człowiekiem i nie chciał nikogo narażać na przesłuchanie.
– Więc nikt nie poświadczy, że nie spiskowałeś z tym posłańcem – rzekłem
groźnie. – Twoja wina jest niezbita, człowieku! Jeszcze dzisiaj zapoznasz się z
narzędziami!
Pisnął tak przenikliwie i tak cienko, że gdybym nie wiedział, iż trzymam przed
sobą tęgiego mężczyznę, pomyślałbym, iż mam do czynienia z kobietą.
Pchnąłem go na krzesło i na odchodnym pogroziłem jedynie palcem.
Wyładowywanie własnej złości na tym człowieku nie mogło mi w niczym
pomóc. Inna sprawa, uśmiechnąłem się w myślach, że nie mogło również w
niczym zaszkodzić... No ale teraz miałem ważniejsze sprawy niż drażnienie się z
karczmarzem. Poszedłem do mego pokoju i rozpostarłem pismo na blacie stołu.
Zdanie zapisano wyraźnie, czerwonym atramentem: Już siekiera do korzeni
drzewa jest przyłożona. Tym razem wszystkie słowa wykaligrafowano w
łacińskim alfabecie. Wszystkie prócz „siekiera”, które to słowo zapisano greką.
Przeczytałem je i zrozumiałem, gdyż nie tylko że w Akademii Inkwizytorium
pobierałem lekcje greki, ale i wcześniej, w dzieciństwie, zapoznałem się z tym
językiem i już mając siedem czy osiem lat, czytałem w oryginale dzieła
Arystotelesa. Trudno więc, bym nie znał słowa „siekiera”, choć podejrzewam, że
prędzej znałem je z Homera niż Arystotelesa lub Platona. List różnił się od
pozostałych również tym, że na dole kartki po łacinie napisano: Dziś w nocy
siostra Matylda wkroczyła do sal piekielnych.
– Wkroczyła do sal piekielnych – wymruczałem pod nosem, z przekąsem. – Co
to w ogóle za zdanie? Na bal tam poszła czy co?
Mogłem być złośliwy w stosunku do autora pisma i niezręcznych, moim
zdaniem, sformułowań, jakich używał, lecz przekaz był przecież nad wyraz
jasny: siostra Matylda została zamordowana przez kogoś przekonanego o
popełnianych przez nią nieprawościach. Albo... – zastukałem palcami w blat –
albo pismo wysłano z klasztoru, by mnie sprowokować do raptownego,
nieprzemyślanego działania. Hm...
Jakkolwiek sprawy by się miały, musiałem sprawdzić ten sygnał. I

postanowiłem, że nowiną o otrzymaniu listu podzielę się z kapelanem klasztoru.
Może z zachowania księżulka, z jego reakcji zarówno na pismo, jak i na moje
słowa, zdołam cokolwiek wywnioskować.
***

Do kościoła trafiłem akurat w czasie nabożeństwa odprawianego przez Bazylego
Kornhachera, który stał na wysokiej ambonie z dłońmi oraz oczami
wzniesionymi ku sufitowi, zupełnie jakby chciał najpierw wyśledzić
namalowanego na fresku świętego Piotra, a następnie ściągnąć go w dół.
Przyjrzałem się malowidłu i dostrzegłem, że przedstawia scenę, w której święty
Piotr zatruwa akwedukty doprowadzające wodę do Rzymu. Z historii
pamiętałem, że ten śmiały pomysł znacznie obniżył morale obrońców miasta.
Chociaż i tak ostateczny triumf nad Rzymem zawdzięczaliśmy Jezusowi oraz
Markowi Kwintyliuszowi.
– Kto nie zebrał, ten i siać nie będzie! – zagrzmiał ksiądz.
Oderwałem się myślami od antycznego Rzymu. Odwrócenie słyszanego często
powiedzenia wydało mi się całkiem interesujące. Bo co kapelan mógł mieć na
myśli? Że kto nie zbierze, ten nie będzie miał ziaren na przyszły zasiew i w ten
sposób zmarnuje nie tylko bieżący rok, ale i przyszły? A może wypadałoby
zagłębić się w wypowiedziane słowa jeszcze uważniej? Bo oto, jeśli ktoś nie miał
w sobie tyle woli, by wykonać prace, których efekty są natychmiastowe, to jak
ma znaleźć siłę do wykonania dzieła, którego efekt objawi się dopiero po długich
tygodniach?
– To znaczy, to znaczy – chrząknął ksiądz z zakłopotaniem – kto siać nie będzie,
ten nie zbierze plonu, tak chciałem powiedzieć...
Westchnąłem. Taki już był nasz świat, że jeśli z ust księży wychodziło coś
nieoczekiwanie zajmującego, rychło okazywało się błędem bądź
przejęzyczeniem. Spokojnie doczekałem końca mszy i kiedy kapelan zniknął w
prezbiterium, wśliznąłem się tam za nim.
– Jezusie! – wrzasnął, kiedy mnie zobaczył, i chwycił się za pierś. – Matko
Boska Bezlitosna, zabić mnie chcecie? – dodał już spokojniej i przysiadł na
krześle. Oddychał z wyraźnym wysiłkiem i wpatrywał się w podłogę obok
własnych butów.

– Boicie się czegoś, księże? – zapytałem przyjaznym tonem. – Jakiegoś złego
ducha? Człowiek takiej świętości niechybnie odpędziłby bestię samymi słowami
modlitwy.
Podniósł wzrok.
– Jestem skromnym chrześcijaninem. Nigdy nie ośmielałem się sądzić, iż mam
moc walczenia z demonami. Ale jako człowiek stary i słaby obawiam się złych
ludzi.
– A któż was tak nienawidzi, by wejść do kościoła i podnieść na was
świętokradczą rękę?
– Któżby mógł mnie nienawidzić? – Najwyraźniej odzyskiwał rezon, gdyż
szczerze się zdumiał.
– Pewnie ten, kogo się tak boicie. – Uśmiechnąłem się. – I tak wracamy do
punktu wyjścia. Kogo się tak lękacie, kapelanie, że omal serce nie wyskoczyło
wam z piersi, kiedy ujrzeliście cień obcego człowieka? Czy uczciwy
chrześcijanin drży ze strachu, kiedy usłyszy szelest za swymi plecami? –
Zbliżyłem się dwa kroki w jego stronę. – Nie, księże. Uczciwy chrześcijanin
obraca się z radosnym uśmiechem, dziękując Bogu, że będzie miał szczęście
przyjąć niespodziewanego gościa.
– Wszystko to bardzo pięknie – wychrypiał. – Ale co zrobić, jeśli dobry
chrześcijanin boi się kogoś, kto nienawidzi dobrych chrześcijan?
– A kto ich nienawidzi? – Zmrużyłem oczy i wpatrywałem się w księdza
uważnie. – Podzielcie się ze mną swymi podejrzeniami i swą troską, jeśli łaska.
– Któż może mnie upewnić, że ten, kto zakrada się za plecy kapłana, nie
przyszedł, by zrabować dobytek domu bożego? – Rozłożył ręce. – Nie jesteśmy
bogaci, mistrzu inkwizytorze, ale mamy trochę sreber, a monstrancja jest pokryta
złotem...
Oho, kapelan najwyraźniej już całkiem oprzytomniał i chciał mi wmówić, że w
kościele pełnym wiernych bał się rabusia.
– To prawda, to prawda, wielu jest ludzi, którzy wyciągnęliby zbrodniczą dłoń
po majątek kościoła. Nawet tak niewielki jak wasz, skoroście biedni, jak
mówicie.
– Narzekać nie będę. – Pokręcił głową. – Lecz w żadne dostatki tutaj nie
opływamy. I pewnie nie będziemy opływać – westchnął głęboko.

– Cóż zrobić... Pozwólcie, drogi księże, że zapytam was, czy ostatnio nie
widzieliście niczego niepokojącego? Niezwykłego? A może obudziły was jakieś
szelesty, hałasy, skrobania?
Ha, zbladł! Może umiał panować nad wyrazem swej twarzy i nad swym głosem,
lecz najwyraźniej nie nad tym, by krew nie odpłynęła mu z policzków.
– Śpię niczym suseł – zapewnił mnie. – Jak wielu dobrych chrześcijan po
bogobojnie
spędzonym dniu.
– Nie mam powodów, by wam nie wierzyć – zapewniłem go serdecznie. – I
żywię szczerą nadzieję, że nic się wam nie przytrafi, kiedy będziecie spali
głębokim snem...
Wyraźnie się wzdrygnął! Ha, widziałem to bez dwóch zdań! Poza tym
wyjątkowa bladość twarzy i ciemne kręgi pod oczami księdza wskazywały mi
więcej niż wyraźnie, że jego podróże do krainy Morfeusza nie kończyły się wcale
tak rozkosznym odpoczynkiem, jak zechciał mnie zapewniać.
– Niby co ma mi się przytrafić? – rzucił zaczepnie, ale wzrokiem umykał gdzieś
w kąty.
– A bo to wiadomo, skąd wychynie diabeł lub jego sługi? A bo to wiadomo,
jakie krzywdy zechcą uczynić dobrym chrześcijanom? Na przykład takim jak
wy...
Znowu się wzdrygnął ku mojej złośliwej uciesze, której jednak, rzecz jasna, nie
okazałem.
– Otrzymaliście może dzisiaj jakieś interesujące wieści z klasztoru, drogi
kapelanie?
Wyraźnie się zdziwił i chyba nie było to zdziwienie udawane.
– Dopiero południe – powiedział. – Po co siostry miałyby do mnie wysyłać listy
o świcie?
– Aby donieść o czymś... – Uniosłem białą serwetę leżącą na stoliku. – Piękny
haft – powiedziałem. – A jaki atłas, no, no. Wiele macie takich obrusów?
– O czym niby donieść? A co was moje serwety, na gniew Pana!? O czym
donieść? Co wy mówicie?
– O tragedii – westchnąłem. – O dramacie, o katastrofie, o przykrym
wydarzeniu, o nieszczęściu, o złej odmianie losu, o feralnym splocie

okoliczności, o ponurym ciosie, o klęsce, o fatalnym zdarzeniu. – Skończyły mi
się synonimy, więc urwałem. – Doniesiono by wam o czymś takim pomimo
wczesnej pory?
Wpatrywał się we mnie takim wzrokiem, jakby był sodomitą, który przyłapał
złego sąsiada z ukochaną kozą.
– O czym wy bredzicie, inkwizytorze?!
Oho, księżulo się zdenerwował. Zapłaci mi jeszcze za niegrzeczność. Ale nie
teraz.
– Mam podstawy sądzić, że ktoś wyrządził krzywdę siostrze Matyldzie. Dzisiaj
w nocy. A pod słowami „wyrządził krzywdę” w rzeczywistości rozumiem słowo
„zamordował”, którego nie użyłem jedynie dlatego, by was jeszcze bardziej nie
skonfundować. Nic wam nie wiadomo o podobnym zajściu?
Wsparł plecy o oparcie krzesła. Teraz był tak samo biały jak jego atłasowe
obrusy. Tylko nie miał takich ładnych haftów na skórze.
– Zamordowana? Zamordowana? Boże mój!
Drżącymi dłońmi uniósł kielich i upił z niego dwa łyki. Zębami dzwonił po
krawędzi naczynia, a strumyczek napoju polał mu się po brodzie oraz poplamił
ornat. Odstawił kielich.
– Nie zwodzicie mnie? – głos mu się zaostrzył. – Może to jakaś wasza
sztuczka?
– Pojedziemy i sprawdzimy – odparłem. – Patrzcie no, jaki dostałem list, i
oceńcie sami, czy mam prawo się niepokoić.
Rozpostarłem przed nim papier.
– To greckie słowo oznacza siekierę – wyjaśniłem.
– Znam grekę – wychrypiał.
Przez długą chwilę milczał, a ja mu nie przeszkadzałem, gdyż wiedziałem, że
rozważa różne możliwości. I wiedziałem też, że jeśli ma odrobinę oleju w
głowie, to przyjmie propozycję wspólnych odwiedzin w klasztorze.
Obaj wiedzieliśmy, że byłem jego wrogiem, ale jeśli informacje o śmierci
Matyldy okażą się prawdziwe, to kto wie: może zostaniemy przyjaciółmi?
Uśmiechnąłem się w myślach, gdyż
trzeba przyznać, że potężnie się zagalopowałem... Przyjaciółmi, też mi coś...
Ujmijmy to tak: będziemy się nawzajem potrzebować. I kiedyś może to uczucie

wybuchnie płomieniem.
– Pojedziemy, jak sobie życzycie – rzekł wreszcie. – Sprawdzimy, czy to podły
żart, czy też to nieszczęsne święte dziecko naprawdę spotkała straszliwa
krzywda.
Oho, ojczulek, jak widać, odzyskiwał już siły oraz bystrość umysłu. Nic nie
szkodzi, sam byłem ciekaw, jak mają się sprawy w klasztorze.
– I czy wiernej trzódce znowu odebrano ukochaną pasterkę, pogrążając całe
zgromadzenie w niedającym się utulić żalu – dopowiedziałem z poważnym
wyrazem twarzy.
– Drugi raz by to było! – Załamał dłonie. – Zbyt wiele cierpienia, jak na te
niewinne serduszka!
Gdybym był jakimś obcym człekiem, ukrytym na przykład za kotarą, teraz
chlipałbym już z żalu. Na szczęście byłem inkwizytorem, więc dałem radę, choć
z trudem, powstrzymać rzewne uczucia.
– Zbierajmy się – rozkazałem. – Im szybciej poznamy prawdę, tym lepiej.
***

Kapelan jechał na swoim jednokonnym wózku, ja wolałem podróż w siodle.
Przez cały czas, jaki zajęło nam dotarcie do klasztoru, nie odezwaliśmy się do
siebie ni słowem. Od czasu do czasu zerkałem jedynie w stronę Kornhachera,
który miał zaciętą, gniewną twarz, i wiedziałem, że pod tym gniewnym obliczem
stara się ukryć niepokój oraz obawę. Bo jeśli siostra Matylda naprawdę została
zamordowana, to któż mógł być następny w kolejce? Któż, ach, któż? Wreszcie,
kiedy dotarliśmy pod bramę, ksiądz zeskoczył z wozu i załomotał w drewno
rękojeścią bata. Potem po raz drugi, trzeci i czwarty. Wreszcie się zadyszał.
– Nie otwierają. – Odwrócił się w moją stronę i poskarżył się bezradnym tonem.
– W końcu otworzą, gdy zobaczą, że to wy – odparłem.
– Otwierajcie! – zawołał i zauważyłem, że udało mu się wydać z siebie całkiem
donośny okrzyk. – To ja, Kornhacher. Otwierajcie, na Boga!
I znowu nic. Nie słyszałem nawet, by ktokolwiek poruszył się przy bramie.
– Być może siostry mają ważniejsze rzeczy do roboty – zauważyłem. – Na
przykład zastanawiają się, co zrobić z ciałem kolejnej zabitej zakonnicy.
No, proszę bardzo, jak gładko przełknął ksiądz słowa „kolejnej zabitej

zakonnicy”! A przecież powinien od razu gorąco zaprotestować i przypomnieć
mi, że matka Konstancja umarła z powodu choroby spowodowanej
wyrzeczeniami i umartwieniami. A nie zaprotestował i nie przypomniał. Zamiast
tego znowu zaczął łomotać we wrota rękojeścią batoga.
– Otwierać! Otwierać! To ja, Kornhacher! Rozkazuję wam natychmiast
otwierać!
– Zabawa staje się nadto monotonna, jak na mój gust – zauważyłem, kiedy
przestał tłuc w drzwi i zasapany oparł się o nie całym ciężarem ciała.
– Może byście... znaleźli... jakiś pomysł, a nie tylko... krytykowali – wydyszał.
Twarz miał tak czerwoną, jakby za chwilę miała go trafić apopleksja.
– Wy byliście moim pomysłem – odparłem. – Jak się okazało, niestety, średnio
udanym, ale ponieważ innego na razie nie mam, próbujcie dalej.
– Nikt nie słyszy. Gdyby słyszały, otworzyłyby. Jak mi Bóg miły, otworzyłyby...
Smętnie spojrzałem na wysokie mury. Gdybym nawet miał tyle sił, by wyrzucić
wysoko w powietrze kapłana, niczym pocisk z katapulty, to i tak pewnie
roztrzaskałby się na blankach. Ha, może przynajmniej wtedy ktoś zauważyłby
naszą obecność? Podrapałem się po policzku.
– Nie ma tu żadnej bocznej furtki? Zawsze jest...
– Jak zawsze, to i tu – zgodził się ze mną. – Lecz wykuta z tak mocarnego
żelaza, że i byk
by się nie przebił. A mała, że ledwo ja się mieściłem. Z drugiej strony tej furty
jest ogród, rosną tam gęste i wysokie krzaki. Jeśli stąd zakonnice nas nie słyszą,
to stamtąd tym bardziej.
Jego słowa brzmiały całkiem logicznie oraz rozsądnie, jednak po zastanowieniu
nie mogłem się z nimi zgodzić.
– Dzisiaj wszystko układa się niezwyczajnie – powiedziałem. – A skoro tak,
może przy tajnej furtce ktoś właśnie będzie, choć z reguły nikogo przy niej nie
ma.
Po chwili wahania skinął głową.
– Tonący i brzytwy się chwyci. Chodźcie za mną, tylko uważajcie, bo
pójdziemy skrótem, żebyście się nie zsunęli w urwisko.
Troska księżulka o moje bezpieczeństwo była prawdziwie wzruszająca i
postanowiłem sobie, że wrzucę to piórko na szalę jego dobrych uczynków.

Wątpiłem jednak, by przeważyło ołowiane ciężary, które zebrały się po drugiej
stronie.
Ścieżka rzeczywiście prowadziła nad samym urwiskiem, w dodatku była mocno
zarośnięta przez krzaki.
– Zwykle do furty idzie się z drugiej strony – wyjaśnił Kornhacher.
Księdza puściłem przodem, zarówno z grzeczności, jak i ponieważ dobrze znał
drogę. Poza tym, jeśli spadnie, wtedy dowiem się, gdzie nie należy stawiać stopy,
a mój towarzysz udowodni własnym przykładem, że z każdego nieszczęścia
może powstać korzyść, a tragedia jednego człowieka może przynieść
niebagatelny pożytek całemu rodzajowi ludzkiemu.
Udało nam się bez wypadku dotrzeć do zatopionej w murze furty i nie musiałem
nawet potrząsać kratami, by stwierdzić, że tutaj przydałby się taran, a siła
ludzkich rąk nic nie poradzi. No chyba że ktoś miałby moc iście heraklesową. A
tego nie mogłem przecież o sobie powiedzieć, gdyż w Akademii Inkwizytorium
rzeźbiono przede wszystkim mój umysł. Oczywiście w walce spisywałem się
lepiej niż większość znanych mi ludzi, lecz to też głównie zawdzięczałem
umiejętności przewidywania zachowania przeciwnika, nie topornej, prymitywnej
sile, jaką mógłby się chlubić byle łupacz głazów harujący w kamieniołomach.
– Sami widzicie. – Ksiądz chwycił furtę.
Kraty drgnęły. Albo ten człowiek miał wytrenowane wieloletnim wysiłkiem
mięśnie twarde niczym stalowe pręty zatopione w kamieniu, albo ktoś zostawił
bramkę otwartą. Ponieważ nieobca była mi sztuka dedukcji, słusznie uznałem, że
mamy do czynienia z tym drugim przypadkiem. Pchnąłem mocno furtę, a ona
rozwarła się ze skrzypieniem dawno nieczyszczonych zawiasów.
– Droga wolna – obwieściłem i szerokim gestem zaprosiłem kapelana do
środka.
Zawahał się, gdyż tak jak i ja zdawał sobie sprawę z tego, że jeśli ktoś zabił
siostrę Matyldę, to kto wie czy nie czyha na terenie klasztoru na kolejne ofiary.
Moim zdaniem, takie zachowanie było niemal nieprawdopodobne, co nie znaczy
jednak, że niemożliwe. Dobrze wiedziałem przecież, iż umysły zbrodniarzy
posługują się własną nieprzewidywalną logiką, trudną do odczytania dla
człowieka, któremu drogę, tak jak mnie, wskazywała moralna busola.
– Myślicie, myślicie... że ten morderca wszystkie mniszki... – Ksiądz przełknął

ślinę z wyraźnym trudem. – A potem uciekł... tędy...
– Uciekł albo nie uciekł – odparłem, bo nie zamierzałem dodawać mu otuchy. –
Wchodźcie, wchodźcie, zaraz się przekonamy.
– Nie, nie! – Odsunął się na bok. – Skoro tacy jesteście odważni, to sami...
Nie czekałem, aż dokończy zdanie, tylko chwyciłem go za kark i kopniakiem w
zadek wrzuciłem za furtę. Kapelan wpadł do ogrodu, potknął się w jakimś
wykrocie i przewrócił.
– Jeśli Bóg ze mną, któż przeciwko mnie? – spytałem w niebo i
wmaszerowałem za księdzem. – Wstawajcie, wstawajcie, co wyście, dobrodzieju,
przyszli wylegiwać się na trawce?
Był tak przerażony, że nawet nie sklął mnie ani się nie obruszył czy zagniewał.
Zerwał się tylko z ziemi i rozejrzał w panice dookoła, jakby spodziewał się, że
zaraz ktoś lub coś zaatakuje go od tyłu. Dopiero potem spojrzał na mnie złym
wzrokiem.
– Szukajmy mniszek, księże! – Klasnąłem, nie dając mu w ten sposób dojść do
słowa. – Kto wie, może biedaczki potrzebują naszej pomocy?
– Ano szukajmy – wydusił z siebie i pomaszerował naprzód.
Oho, jak widać, złość przeważyła u niego nad strachem i ostrożnością. Pierwszą
mniszkę zobaczyliśmy siedzącą na ławeczce ustawionej nieopodal ze znawstwem
urządzonego zielnika. Kobieta płakała żałośnie, a twarz miała ukrytą w dłoniach.
Szloch co chwila wstrząsał jej ramionami. Zauważyłem, że miała bose,
pokrwawione stopy.
– Dziecko kochane, dziecko kochane. – Kapelan przypadł do niej. – Siostro
Augustyno, co się stało?
Nie wiem, po czym rozpoznał, że to ta, nie inna zakonnica, gdyż nadal nie
unosiła głowy i nie dostrzegłem jej twarzy. Zresztą dla mnie wszystkie zakonnice
wyglądały niczym obsypane popiołem wrony.
– Zabili ją! – wrzasnęła tak przeraźliwie, że Kornhacher aż odskoczył. – Zabili
ją!
Poderwała się i zobaczyłem, że ma kaprawe oczka, żółtą, pomarszczoną skórę i
trzy wielkie owłosione brodawki na policzkach. I na moje oko mogła nawet
pomagać budować Noemu arkę. Miałem nadzieję, że inne mniszki są ładniejsze,
bo jeśli przypominały tego starego potwora, to zaprawdę dziwne upodobania

miała miejscowa szlachta.
– Kko-kogo? – Kapelan z trudem dochodził do siebie.
– Zabili Matyldę! – Mniszka spoglądała wysoko w chmury, jakby za nimi ukryli
się mordercy. – Zadręczyli biedaczkę. – Jej wzrok błądził chwilę tam i ówdzie, aż
wreszcie skoncentrował się na mnie. – To wy! – Wyciągnęła w moją stronę
koślawy paluch. – Wyście ją zabili!
Nie odwróciłem spojrzenia, gdyż zarzut był tak absurdalny, iż nawet mnie nie
zakłopotał. Inna rzecz, że paliliśmy ludzi, którym postawiono zarzuty mniej
absurdalne.
– Jak to on? Jak to on? – Szybko i, jak mi się wydawało, radośnie podchwycił
ksiądz.
Wykazał się w ten sposób większą głupotą i mniejszym instynktem
samozachowawczym, niż sądziłem. Bowiem nie wiem, z czego się cieszył, stojąc
obok bezwzględnego mordercy, który zeszłej nocy przedarł się przez klasztorne
mury, by zamordować przeoryszę.
– Inkwizytorzy! Diable nasienie... – sprecyzowała starucha i splunęła. –
Widziałam czarny płaszcz i połamany krzyż. – Znowu odwróciła wzrok w stronę
chmur.
Jeśli wypatrywała tam Boga, mogłem ją zapewnić, że przy tak plugawym
jęzorze niedługo zapozna się z Jego gniewem.
– Widziałaś inkwizytora? To on zabił Matyldę? Tego inkwizytora? – Kapelan
wyciągnął palec w moją stronę.
Trzepnąłem go w dłoń, odskoczył z sykiem.
– Miejcie się na baczności i nie wygadujcie głupot – powiedziałem bez gniewu.
– Gdzie są zwłoki? – zwróciłem się do zakonnicy.
Ponieważ nie odpowiadała, potrząsnąłem jej ramieniem. Zapiszczała niczym
przerażone dziecko. W połączeniu z jej wiedźmim wyglądem było to nad wyraz
odrażające. Spadła z ławki, a ja rozłożyłem dłonie.
– Na gniew Pana, ledwo ją tknąłem! No dobra, idziemy, Kornhacher.
– Ależ... ależ... zobaczcie, ona się nie rusza...
– A kogo to obchodzi? – Znowu szarpnąłem go za płaszcz. – Przebierajcie
nogami, nie mamy całego dnia!
Obejrzał się jeszcze ze dwa razy, kiedy szliśmy przez ogród.

– Zabiliście biedaczkę, na gwoździe i ciernie, zabiliście. A taka była pomocna
kobiecina, bez mała pięćdziesiąt lat tu mieszkała.
– I widać wystarczyło. Co się nażyła, to jej...
– Boga litościwego w sercu nie macie!
– A wy macie? – Zatrzymałem się tak nagle, że wpadłby na mnie, gdybym nie
odepchnął go dłonią.
– Wzorem dla nas wszystkich jest miłosierdzie Chrystusa i wzorem dla nas
wszystkich jest Jego gniew – rzekł, zaciskając zęby. – Litość i zemsta, obie mają
być w stosownej mierze.
– Nie o litości chyba myśleliście, kiedy żeście batem tresowali młode mniszki...
– Patrzyłem na niego, jak ucieka ze wzrokiem, kręci młynka palcami, jak
potnieje i jak drżą mu dłonie.
– Kto wam nagadał... ja nic... jak Boga kocham...
– Nieważne. – Machnąłem dłonią. – Na razie nie wy mnie interesujecie, ale
Matylda. Prowadźcie do kaplicy, czy gdzie tam zebrałyby się mniszki, kiedy
jedna z nich by zginęła.
– Chyba w kaplicy – mruknął po chwili.
Okazało się jednak, że zakonnic nie znajdziemy w kaplicy. Cały tłumek zebrał
się na głównym dziedzińcu, otaczając coś, czego nie widzieliśmy (logika kazała
mi domniemywać, iż tym centralnym punktem są zwłoki Matyldy). Zakonnice
płakały, łkały, zawodziły, szlochały, wzdychały, jęczały, padały sobie w objęcia i
wznosiły dłonie ku niebu. Nic dziwnego, że w tym harmidrze oraz bałaganie nikt
nie słyszał pokornego stukania do bramy. Swoją drogą, niezły tu teatr odprawiały
te mniszki i jak widać, sporo miały cierpliwości, bo ileż można wyć z żalu, kiedy
nie wyje się nad samym sobą, lecz nad dolą bliźniego?
– Zróbcie jakiś porządek w tym burdelu – rozkazałem Kornhacherowi,
oczywiście celowo używając słowa „burdel”.
Kapelan powstrzymał się od repliki, choć zdawało mi się, że język go
świerzbiał, by odpowiedzieć niegrzecznością. Wskoczył na kamienną ławeczkę
(ile w klasztornym ogrodzie może być ławeczek? – pomyślałem) i krzyknął
donośnie:
– Cisza!
Ha, zdziwiłem się, ale poskutkowało! Chyba sama interwencja męskiego głosu

musiała wpłynąć na to rozpiszczane i rozwrzeszczane towarzystwo. Mniszki
umilkły, jakby je zakneblowano, a w najoczywistszy sposób zadowolony z
sukcesu Kornhacher położył prawą dłoń na piersi i chciał wygłosić jakąś
przemowę. Widziałem jednak, że nim zdobył się na wypowiedzenie pierwszego
słowa, wcześniej zerknął na to coś, wokół czego zebrały się zakonnice, zbladł, po
czym zwymiotował pod siebie. Zeskoczywszy z ławki, utorował sobie drogę w
moją stronę.
– Idźcie, idźcie tam – zabełkotał, a oczy miał okrągłe niczym talerzyki.
No cóż, przyznam, że zaciekawiła mnie jego reakcja, więc przepchałem się do
przodu przez tłumek mniszek, które ani nie protestowały przeciw mej obecności,
ani nie wydawały się szczególnie spłoszone obecnością obcego mężczyzny.
Podszedłem do marmurowej płyty, na której leżały zwłoki. Taaak, to była siostra
Matylda. Wszędzie poznałbym tę pełną wdzięku twarzyczkę. Jednak teraz ta
twarz była wykrzywiona w groteskowej masce bólu, zęby wyszczerzone i
czerwone od krwi z niemal odgryzionych ust. Tę kobietę musiano torturować, a
kiedy opuściłem wzrok niżej, oczywiste się stało, w jaki sposób ją dręczono.
Otóż całe łono i brzuch zakonnicy zostały rozcięte, wnętrzności wyjęto i
porzucono na trawie, a w pusty kałdun napchano czarnej ziemi. W tę ziemię
oprawca wbił niewielki krzyż sklecony z patyczków. Twarz siostry Matyldy
zaświadczała o tym, iż
morderca wykonał operację, kiedy kobieta jeszcze żyła. Szczerze mówiąc, nie
mogła cierpieć zbyt długo, gdyż rany były z gatunku tych, które powodują szybki
zgon. No ale przez chwilę na pewno zaznała dojmującego bólu.
– Chodźcie no tu. – Pokiwałem na kapelana, a on przyczłapał, odwracając
wzrok. Podbródek trząsł mu się tak, jakby ktoś w niego stukał od spodu palcem.
– Wypatroszona niczym śledź – rzekłem. – Jednak nie to nas obchodzi, jak
zginęła, lecz co jej śmierć miała symbolizować. Ziemia i krzyż oznaczają
cmentarz. Ziemia i krzyż w łonie oznaczają, iż morderca uważał, że łono tej
kobiety jest cmentarzem. Co naprowadza mnie na wniosek, iż ta wywłoka zabiła
dziecko i za to została ukarana. Dobrze myślę? Spowiadała wam się z podobnego
grzechu?
Kornhacher nie odpowiadał, tylko szczękał zębami. Pomyślałem, że lepiej
będzie, kiedy zostaniemy sami.

– Wy tam wszystkie! – wrzasnąłem. – Raz-dwa do refektarza! Szybko, szybko!
– Aby dodać wagi mym słowom, popchnąłem jedną z mniszek, a drugą
uderzyłem otwartą dłonią w twarz, by wyrwać ją ze stuporu, w którym pogrążona
wpatrywała się w zwłoki.
Nie powiem, by mniszki słuchały moich rozkazów na podobieństwo karnego
oddziału cesarskiego wojska, jednak udało mi się po jakimś czasie cały ten
babiniec zapędzić na dróżkę prowadzącą do klasztoru.
– Siedzieć w środku! Nie wychodzić! – krzyknąłem jeszcze za nimi.
– No dobrze. – Odwróciłem się w stronę księdza. – Powróćmy do mojego
pytania. Czy siostra Matylda była dzieciobójczynią?
– Jakże możecie rzucać takie oskarżenie na to dziecko wielkiej świętości?
Przykład bijący od niej oślepiał maluczkich, tak wiele ściągała boskiego blasku!
Proszę, proszę, kapłan znów mi nabierał sił oraz swady. Uśmiechnąłem się,
gdyż Kornhacher był zabawniejszym człowiekiem, niż mogłem się tego
spodziewać.
– Dwie takie perełki w jednym klasztorze. Aż ciężko uwierzyć! – Klasnąłem. –
Szkoda, że obie nie żyją, prawda?
– To strata, której nic nam nie wynagrodzi.
– Nie będziecie się tą stratą długo martwić – pocieszyłem go serdecznie. – Bo,
jak sądzę, wy będziecie następni do golenia. Ja o tym wiem, wy o tym wiecie,
pytanie tylko brzmi, co zechcecie z tą wiedzą uczynić i jak wykorzystać ostatnie
chwile, które wam zostały. A tych ostatnich chwil może być – skrzywiłem usta w
uśmiechu – więcej albo mniej, zależnie od waszej decyzji.
Milczał wpatrzony w czubki własnych butów.
– Rzeźnicki nóż był tu w robocie. – Nachyliłem się nad trupem zakonnicy. –
Czyste, piękne cięcie od pochwy aż po mostek. Ciekawe, czy umarła jeszcze
podczas krojenia, czy dopiero wtedy, gdy wyrywano z niej wnętrzności...
– Przestańcie, przestańcie!
Kiedy się pochylałem nad trupem zakonnicy, moich nozdrzy dobiegł silny,
specyficzny zapach. Nie wiem, czy kiedykolwiek wspominałem, iż dobry Bóg
obdarzył mnie niezwykle czułym powonieniem? Powonienie to zresztą nie było
może aż tak wielkim darem w społeczności jak nasza, gdzie duża część
spotykanych na ulicach ludzi śmierdziała na podobieństwo padliny. Tym razem

jednak mój wyostrzony zmysł mógł się na coś przydać w śledztwie. A kiedy
nachyliłem się głębiej, dostrzegłem przy zwłokach niezbyt duży przedmiot.
Wziąłem go w palce, przyjrzałem się uważnie, po czym włożyłem do kieszeni.
Obróciłem się w stronę księdza.
– Kto wie jakie frukta ci ludzie szykują dla was? – W udanym zamyśleniu
dotknąłem
skroni opuszką palca. – Zresztą wy sami najlepiej znacie własne grzechy, toteż
możecie przypuszczać, jaka będzie za nie odpłata. Co? Przychodzi wam coś na
myśl? Kłamaliście i kłamiecie, więc pewnie wyrwą wam plugawy ozór,
chędożyliście mniszki na grecki sposób, więc pewnie wrażą wamw dupę
rozpalony do czerwoności pręt i powiercą nim we flakach...
– Przestańcie, przestańcie! Na Boga Jedynego! Na mocarną dłoń Pana,
przestańcie!
Uderzyłem księżula wierzchem dłoni w usta. Na tyle słabo, by go nie ogłuszyć,
i na tyle mocno, by krwią z rozbitych warg poplamił mi wierzch dłoni.
– Nie wzywajcie imienia Pana nadaremno – przykazałem surowo.
Rozpłakał się. Usiadł w trawie, skulił się i szlochał tak rozpaczliwie, że aż
ramiona drgały mu, jak gdyby był dotknięty atakiem febry.
– Immunitet – zajęczał. – Dajcie mi immunitet i ochronę przed tym szaleńcem,
a powiem wam wszystko.
Chwyciłem go za wiecheć sterczący ze środka głowy i szarpnąłem do siebie.
Padł na kolana, uderzając nosem w moją goleń.
– Z immunitetem czy bez, i tak wszystko powiesz – rzekłem. – I ty o tym wiesz,
i ja o tym wiem. A wybór masz jedynie pomiędzy tym, że wyznasz wszystko z
pogruchotanymi kośćmi, powyrywanymi stawami i skórą spaloną do żywego
mięsa, czy też wyznasz wszystko, ciesząc się jakim takim zdrowiem.
Wyspowiadam ci się też, księże, z pewnej grzesznej ułomności mego charakteru.
– Obniżyłem głos: – Wolałbym, żebyś na razie się nie przyznawał. –
Uśmiechnąłem się, kiedy podniósł na mnie załzawione oczy. – Mam bowiem
kilka nowych narzędzi w moim magicznym kuferku i aż mnie ręce świerzbią,
żeby je wypróbować.
Kiedy usłyszał moje słowa, zaniósł się tak histerycznym płaczem, że aż dziwne
mi się wydało, iż podobnie głośne dźwięki mogą dobiegać z tej wysuszonej

główki wspartej na ptasio chudej szyi. Ciekawe, jak zaśpiewa, kiedy będą mu
rwać żywe mięso cęgami, a potem spalą na stosie? – przeszło mi przez myśl. Na
razie kopnąłem tylko kapelana w pierś, a to też nie po to, by dodać mu cierpienia,
lecz dlatego, że chciałem przejść dalej i usiąść na ławce, a on, klęcząc u moich
stóp, bardzo mi w tym przeszkadzał.
– Zamilczcie no – przykazałem. – I pogadajmy jak rozumni ludzie.
Kapelan umilkł w jednej chwili. Spojrzał na mnie wzrokiem psa rozżalonego
niesłusznie zadanymi cięgami.
– Powiecie mi wszystko, co wiecie, a ja zagwarantuję wam, że zostaniecie
powieszeni, a egzekucji nie poprzedzą tortury. Co wy na to?
Tym razem rozpłakał się bezgłośnie. Grube łzy ciekły po jego zasuszonej
twarzy tak gęsto, jakby stał na ulewnym deszczu.
– Ale ja chcę żyć! Ja chcę żyć! – wrzasnął.
Zabawne, jak przywiązani do własnego życia są ludzie, którzy bez
najmniejszych skrupułów odbierają życie innym. Kapelan gotów był użalać się
nad własnym losem, lecz los młodych kobiet, które poniosły poprzedzoną długim
cierpieniem śmierć z jego ręki, był mu więcej niż obojętny.
– Nie rozpaczałeś nad tym, jak twoje postępowanie boli Pana Boga –
powiedziałem. – Nie płakałeś wtedy, jak każdym złym uczynkiem rozkrwawiałeś
na nowo rany Jezusa. Więc nie płacz i teraz.
– A jakbyście skazali mnie na pokutę, co? – Oczy rozbłysły mu nadzieją. – Będę
chodził we włosienicy, pościł o suchym chlebie i deszczówce, hartował grzbiet
batogami... Wszystko, co zechcecie!
– Nic wam nie mogę obiecać prócz szybkiej śmierci – odparłem, a potem
zawiesiłem głos na dłuższą chwilę. – Ale kto wie... jeśli będziecie bardzo
pomocni, jeśli wydacie wszystkich, o wszystkim opowiecie, może uda się jeszcze
dla was zrobić to i owo. – Położyłem kapelanowi dłoń na ramieniu. – Śledztwa
będą trwały dłuuugo. A im dłużej będą trwały, tym bardziej wasza wina będzie
blaknąć w porównaniu z grzechami tych, których wydacie. Ale... ale! – Uniosłem
gwałtownie wskazujący palec, widząc, że ksiądz chce coś powiedzieć. –
Pamiętajcie, by nie targować się niczym przekupień na rynku. W dobrej woli
poddajcie się miłosierdziu Świętego Officjum, a może zasłużycie na łaskę.
Pamiętajcie też, że na łaskę może zasłużyć tylko ten, kto o nią nie prosi. – Nie

spuszczałem surowego spojrzenia z twarzy księdza, a on klęczał ze
złożonymi na piersi dłońmi i wpatrywał się we mnie z takim oddaniem, jakby był
egzaltowanym ascetą modlącym się przed figurą świętego.
– Niech i tak będzie, niech i tak będzie. Ale dostanę pismo, że w razie czego
tylko mnie powiesicie, czyż nie? Przygotujecie taki dokument? Zobowiążecie
się? Aby miał podpisy i pieczęcie jak trzeba. Pamiętajcie!
No proszę, jak to wszystko szybko się zmieniało. Gdyby dzień wcześniej
powiedzieć temu człowiekowi, że będzie się ubiegał o śmierć przez powieszenie,
jak o największą łaskę, machnąłby jedynie ręką, biorąc swego rozmówcę za
obłąkanego. Taka była jednak tajemna, dana od Boga moc Świętego Officjum, że
ludzie kruszeli w dłoniach inkwizytorów niczym martwe bażanty zawieszone za
nogi.
– To mogę dla ciebie zrobić. – Skinąłem. – I obiecuję, iż zrobię, kiedy tylko
pozwolą nam możliwości.
– Nie, nie! – zaskrzeczał. – Teraz! Chcę mieć takie pismo teraz!
– A skąd ja ci wezmę papier i atrament. – Pacnąłem księdza dłonią w policzek,
nie by zadać ból, lecz by otrzeźwić jego umysł.
Poderwał się na równe nogi i odskoczył ode mnie.
– Jesteście tu sami – zasyczał. – A ja mam dwadzieścia zakonnic. Jak myślicie,
co się stanie, kiedy krzyknę, że to wy jesteście mordercą?
– Mniszki uciekną i pochowają się po celach?
– Nie, inkwizytorze! Mniszki rzucą się na was z pazurami i zębami, widząc, że
jesteście w pojedynkę, a ich jest wiele. I że wspomagane są przeze mnie, a za
mną stoi autorytet Kościoła.
Przemyślałem te słowa. Przewidywania Kornhachera mogły okazać się słuszne,
choć sądziłem, że wyciągał pochopne wnioski, jeśli chodzi o odwagę czy też
zdesperowanie zakonnic. Będąc sam, wolałem jednak nie sprawdzać, kto ma
rację, gdyż w najlepszym razie wylądowałbym bez głównego świadka, a w
najgorszym uciekałbym przed stadem rozwścieczonych kobiet.
– Zgoda – rzekłem. – Zaprowadźcie mnie gdzieś, gdzie znajdę papier i inkaust.
Ale pieczęci wam nie dam, bo ich nie mam. Mój podpis musi starczyć.
Zamruczał coś niezadowolony.
– Musimy ufać sobie nawzajem, księże kanoniku – powiedziałem łagodnie. – Ja

chcę dostać w swe ręce przestępców, wy chcecie jak najdłużej przeżyć. A do obu
tych celów prowadzi nas jedna, wspólna droga. Zważcie na to i nie traktujcie
mnie niczym złego kupca, który próbuje wam wcisnąć nadpsuty towar.
Znowu coś pomruczał, zakręcił młynka palcami, rzucając mi przy tym szybkie
spojrzenia spode łba, po czym wreszcie westchnął i przytaknął.
– Niech będzie, jak mówicie. Chodźcie za mną. Zaprowadzę was do celi
przeoryszy. Tam znajdziecie wszystko, czego trzeba.
Poszliśmy do drzwi, potem krętymi korytarzami, schodami, dziedzińcem nad
krużgankiem, wreszcie znowu schodami. Kiedy myślałem, że stracę już
cierpliwość, zatrzymał się przed jednymi z drzwi i nacisnął klamkę.
– Zamknięte. – Obrócił się do mnie z głupim wyrazem twarzy.
– Klucz czy skobel od środka?
– Wiecie co, chyba klucz... – Nacisnął klamkę kilkakrotnie, jakby miało mu to
w czymś pomóc. – Od strony celi rzeczywiście jest skobel na drzwiach, ale niby
kto miałby siedzieć w środku i go przesunąć?
W prześwietnej Akademii Inkwizytorium uczeni jesteśmy przeróżnych sztuk,
wśród których nie ma bardziej i mniej chwalebnych, gdyż wszystkie są godne
szacunku, jeśli tylko
służą zwycięstwu Światłości nad Mrokiem. Jedną z nich jest sztuka otwierania
zamków. Przecież często się zdarza, że inkwizytor staje przed zamkniętymi
drzwiami lub skrzyniami, których w danej chwili z tych czy innych powodów nie
można wyważyć albo rozbić łomem. A my, inkwizytorzy, nie lubimy
zamkniętych pomieszczeń i zamkniętych kufrów, słusznie uważając, że jeśli ktoś
używa zamka, to żeby coś ukryć, a dla nas ważna jest przecież pełna
przejrzystość świata, na który chcemy spoglądać niczym przez szklaną szybę, a
nie ołowiane płytki. Tak więc każdy inkwizytor powinien radzić sobie
przynajmniej z mniej skomplikowanymi zamknięciami, by nie zdarzyło się, że
stanie bezradnie przed przeszkodą i rozłoży dłonie, zdając się jedynie na
modlitwę. Bo chociaż modlitwa może mieć piorunującą moc, to dobrze wiemy, iż
Bóg najbardziej lubi tych, którzy potrafią radzić sobie sami.
Zagmerałem w zamku wytrychem, a przesunięcie zapadki okazało się
nadspodziewanie łatwe. Choć może powinienem raczej powiedzieć:
spodziewanie łatwe, gdyż w klasztornej celi nie oczekiwałem skomplikowanego

mechanizmu.
– Człowiek z was wielu umiejętności – pochwalił mnie ksiądz, pochylając
głowę.
– Nie widzieliście jeszcze najważniejszych – rzekłem. – I raczej nie
przymilajcie się, by je kiedyś zobaczyć...
Wyraźnie zbladł, a ja nacisnąłem klamkę i wszedłem do środka.
Cela przeoryszy nie wyglądała tak, jak człowiek prostoduszny oraz naiwny
wyobrażałby sobie schronienie mniszki. Bo przecież myślałby kto, że
kontemplacji oraz umartwieniu powinna raczej służyć komnatka ubogo
wyposażona. Wystarczyłaby drewniana lub kamienna ława, by mieć do czego
przyłożyć grzeszne cielsko, reszta była jedynie zbytkiem. No cóż, tu akurat tego
zbytku zobaczyłem wiele. Bowiem komnata przeoryszy była tej wielkości, że
jadąc w niej wierzchem na koniu, spokojnie by można kręcić kółeczka.
Posłaniem mniszki nie okazała się bynajmniej wąska ławeczka, lecz potężne łoże
ze szkarłatnym baldachimem, zasłane wyszywaną pościelą. Na ścianach wisiały
kolorowe kilimy oraz obrazy w złoconych ramach przedstawiające sceny, których
mniszka nie powinna nie tylko oglądać, ale nawet o nich wiedzieć. Dywan
zaścielający podłogę był tak gruby i tak puszysty, że niemal utonęły mi w nim
stopy. Poza tym w komnacie znajdowały się wymyślnie rzeźbione meble: foteliki
obite adamaszkiem, sekretera, dwudrzwiowa szafa, biureczko na lwich nogach
oraz przeszklona witryna, w której ustawiono złote kielichy i pucharki przeróżnej
wielkości. Podszedłem bliżej i przyjrzałem im się z uznaniem: te przedmioty
powstały w pracowni człowieka, który znał się na swym fachu, gdyż grawerunek
był iście mistrzowski, a delikatne zdobienia i szlachetne kamienie wpleciono w
ornament z niezwykłym kunsztem.
– No, no, dogadzała sobie siostrzyczka – podsumowałem.
– Inkaust i papier są w sekreterze – rzekł ksiądz i szarpnął drzwiczki, nawet nie
patrząc, co robię. No cóż, on zapewne gościł w tej komnacie nie raz i nie
dziesięć, więc nic go nie mogło zaskoczyć. Poza tym czy był to człowiek, który
potrafiłby docenić artystyczną wartość dzieła, a nie tylko zawartość w nim
szlachetnych kruszców? Nie sądziłem...
– O, mówiłem, są – ucieszył się kapelan.
Wyciągnął kilka kartek papieru oraz przybory do pisania. Ułożył wszystko na

blacie biurka.
– Wszystko gotowe, mistrzu inkwizytorze – oznajmił, przestępując z nogi na
nogę.
Podszedłem, a Kornhacher usłużnie podsunął mi krzesło. Wziąłem w palce
pióro przetykane złotą nicią.
– Może naostrzyć? – usłużnie zapytał mój towarzysz.
– Jakoś dam radę – odparłem.
Zanurzyłem pióro w kałamarzu i po chwili zastanowienia napisałem:
Gregor Vogelbrandt w imieniu Świętego Officjum ogłasza, iż ksiądz Bazyli
Kornhacher wyznał szczerze swe winy i służył niewymuszoną pomocą
funkcjonariuszom Inkwizytorium, w wydatnym stopniu przyczyniając się do
odkrycia obmierzłych heretyckich praktyk, odsłaniając zbrodnicze knowania oraz
obnażając podłe zamysły swych niedawnych wspólników. W związku z
powyższym rzeczony Gregor Vogelbrandt, przełożony inkwizytorów okręgu
Bielstadt, mocą urzędową ogłasza, iż wzmiankowany Bazyli Kornhacher
powinien być potraktowany z pełną łagodnością jako nawrócony grzesznik, co
oznacza niepoddawanie go torturom (gdyż wyjawił wszystko, co mógł) oraz
karom kwalifikowanym.
Podpisano: Mordimer Madderdin, inkwizytor, z pełnomocnictwa Gregora
Vogelbrandta, przełożonego inkwizytorów okręgu Bielstadt.
Posypałem pismo piaskiem, odczekałem do wyschnięcia inkaustu i dałem
dokument kapelanowi do przeczytania.
– Widzicie? Jeśli dotrzymacie zobowiązań, dostaniecie pismo. Zadowala was?
Długo czytał dokument i widziałem po ruchu jego źrenic, że kilka razy
przebiegł tekst wzrokiem. Najwyraźniej szukał nieścisłości, ale również
najwyraźniej ich nie znalazł.
– No niby tak – przyznał w końcu. – Ale jakie mam gwarancje, że dacie mi ten
dokument? Ja wyznam wszystko, tymczasem wy ciśniecie papier do ognia i
powiecie, że nic wam nie pomogłem. – Twarz skurczyła mu się, jakby zaraz miał
zamiar znowu się rozpłakać.
– Przysięgam na bezlitosny gniew Jezusa, że kiedy tylko okażecie się pomocni,
dam wam dokument – rzekłem poważnym i uroczystym tonem. – Przecież nie
chodzi mi o was, księże kapelanie, a o wyjaśnienie przestępstw, które tysiąckroć

was przerastają. Czyż będzie to miało jakieś znaczenie dla sprawy
chrześcijaństwa, że was spalą, powieszą albo nawet wypuszczą? – Widziałem,
jak przy słowie „wypuszczą” coś drgnęło w jego twarzy, a na ustach niemalże
pojawił się nieśmiały uśmiech.
– Macie rację, macie rację... Cóż ja jestem, jeno robaczek mały omotany
pajęczą siecią, którego cała wina w tym, że nie znalazł dość sił, by się z tej
szatańskiej pajęczyny wyplątać. – Kornhacher przeżegnał się zamaszyście.
– Ano właśnie – bez trudu przyznałem mu rację, gdyż takie słowa na pewno
chciał ode mnie usłyszeć. – A teraz mówcie, w czym możecie pomóc Świętemu
Officjum.
Odetchnął głęboko.
– W trzech sprawach, mistrzu inkwizytorze. Jedna rzecz: wyjawię wam, co
wiem na temat śmierci przeoryszy Konstancji. A zapewniam was, że to była
bardzo, ale to bardzo – uniósł wskazujący palec – zagadkowa śmierć. Druga
sprawa: powiem wam, które mniszki gziły się z mężczyznami odwiedzającymi
klasztor i co to byli za mężczyźni. Choć raczcie wziąć pod uwagę, że nie
wszystkich znałem, gdyż listę tych szczególnych gości miały tylko Konstancja i
Matylda.
– Dobrze.
– I wreszcie po trzecie: pokażę wam miejsce w ogrodzie, gdzie od kilkunastu lat
mniszki zakopywały albo płody, których się pozbyły, albo ledwo co urodzone
niemowlęta. Ale wiem też, iż przez ostatnie kilka lat sprawa dotyczyła tylko
płodów. A to dlatego, że widzicie, w klasztorze zamieszkała kobieta, która jak
nikt inny znała się na spędzaniu. Umiała przyrządzić takie napary z powszechnie
dostępnych ziół, że żadnej szkody mniszkom nie czyniła, a niechcianego ciężaru
szybko się pozbywały. Tak jak sądziliście, siostra Matylda sama usuwała płód, z
tego, co wiem, co najmniej dwa razy. Ale może ważniejsze jest to, że właśnie ona
ściągnęła do klasztoru tę babkę, która znała się na spędzaniu. Ta babka to zresztą
jakaś tam krewna czy powinowata tej Augustyny, co żeście ją widzieli w
ogrodzie...
– Być może to właśnie tłumaczyłoby śmierć przeoryszy. – Skinąłem głową. –
Dobrze. Co jeszcze?
– No jakżeby? – Starał się uśmiechnąć, ale niesporo mu to wyszło. – Nie

wystarczy, mistrzu? Wszystko już będziecie wiedzieć...
– Czy ty jesteś naprawdę tak głupi, klecho, czy tylko udajesz głupiego? A
może... masz mnie za głupiego?
Zbladł i spróbował się cofnąć, ale ściana zagrodziła mu drogę i tylko wsparł się
o nią plecami.
– Na litość i gniew Pana – zajęczał. – Czegóż jeszcze ode mnie chcecie?
Powiedzcie tylko, kogo mam wydać, co mam zrobić, a zaraz to uczynię. Dla was
choćby matkę własną posłałbym na stos, ale biedaczka od wielu już lat...
Przerwałem ten lament, uderzając księżulka w twarz. Nie za mocno, lecz na tyle
silnie, by potylicą stuknął w mur. To musiało zaboleć.
– Mam na myśli skarby – wyjaśniłem ostro. – Gdzie są skarby mniszek? Skoro
od sześciu lat prowadziły dobrze prosperujący zamtuz dla miejscowej szlachty, to
musiały sporo uciułać. Gdzie to schowały?
Odetchnął z ulgą, a jego twarz się rozluźniła.
– Ach, to o to wam chodzi... Iii, jakie skarby, mistrzu, za waszym
przeproszeniem. Toż nie znacie natury niewieściej, która każe wszelaką
gotowiznę natychmiast obracać a to w błyskotki, a to w perfumy, a to w buciki, a
to w dywaniki, nie mówiąc już o sukniach, futrach i szalach!? A wykwintne
posiłki? A wina z najlepszych roczników? Wiem, gdzie przeorysza trzymała
pieniądze, jednak założyłbym się, o co chcecie, że nie zostało w tej skrytce wiele.
Postanowiłem na razie uwierzyć kapelanowi na słowo. To, że zakonnice
przetraciły całą majętność nabytą kupczeniem ciałami, nie było takie niemożliwe.
Światowe życie kosztuje krocie, a rzeczywiście zobaczyłem już wiele cennych
przedmiotów. Oczywiście biegły rewident, który niewątpliwie zostanie przysłany
z Inkwizytorium, pozna się lepiej ode mnie, czy dochody klasztoru bilansowały
się z jego wydatkami. Jeśli okaże się, że dochody przewyższały wydatki,
będziemy szukać, gdzie też mogła zostać schowana nadwyżka. Nie sądziłem, by
którakolwiek z sióstr poza Konstancją i Matyldą znała tę tajemnicę. Może
kapelan wiedział więcej, niż chciał powiedzieć, jednak nie byłoby niczym
niezwykłym, gdyby zakonnice nie wtajemniczyły go w finansowe sekrety. A
może znał każdą tajemnicę klasztoru, lecz właśnie tę traktował jako ostatnią kartę
przetargową? Wiedziałem, że nikt nie zapomni tego sprawdzić. Inkwizytorium
było bogate (choć, niestety, nie świadczyły o tym wynagrodzenia jego

funkcjonariuszy), lecz nie na tyle bogate, by rezygnować z majętności klasztoru.
– Czy mniszki prowadziły księgi rachunkowe?
Zawahał się.
– Tylko mi nie kłam! – dodałem gniewnie.
Schował głowę w ramiona, jakby bał się, że znowu go uderzę.
– Przeorysza prowadziła rejestr, ale nie wiem, gdzie on jest, przysięgam wam!
To była księga w brązowej oprawie z tłoczonym napisem „Modlitewnik” na
okładce. Konstancja zapisywała w niej wszystkie przychody z tego burdelu, który
tu urządziły. – Skrzywił się z takim obrzydzeniem, jakby sam w prowadzeniu
tego burdelu nie uczestniczył. – Taka księga pomagała też zobaczyć, które
mniszki najsłabiej się spisują, a które są najbardziej pożądane przez klientów.
– Domyślam się. Mniszki często umierały?
Znowu pobladł czy jedynie mi się wydawało?
– Nie sądzę, mistrzu Madderdin, by częściej niż w innych klasztorach –
odpowiedział natychmiast, niezwykle poważnym tonem. – A wręcz przeciwnie.
Konstancja i Matylda dbały, by dziewczyny dobrze jadły, ładnie się ubierały i
niewiele pracowały. Możecie zobaczyć cele mniszek. Mięciutkie materace,
puchowe kołdry... O inwestycje trzeba dbać, a one były
inwestycją – dodał sentencjonalnie.
Na pewno miał rację, jednak po pierwsze, czasem sprawy wymykają się spod
kontroli, gdyż wielu jest ludzi, którym uśmiercenie bliźniego zdaje się
osiągnięciem szczytu władzy nad nim (my, inkwizytorzy, doskonale wiemy, że to
nieprawda), a po drugie, dopływ dziewcząt był darmowy, więc przeorysza mogła
przejść do porządku dziennego nad śmiercią jednej czy drugiej nowicjuszki,
skoro i tak szybko zastępowała ją kolejna.
– Wszystkie mniszki wiedziały, co się dzieje w klasztorze?
Pokiwał gorliwie głową.
– Co do jednej. Ale nie wszystkie, widzicie, usługiwały... w taki sposób... na
wzór... no, jak w zamtuzie... rozumiecie, co mam na myśli?
– Rozumiem – odparłem, przypominając sobie maszkarę napotkaną w ogrodzie.
– Kilka nosiło jedynie jedzenie albo trunki, sprzątało po wszystkim sale.
– Te mniej powabne? Starsze?
– Właśnie.

– A jeśli mniszka była ładna i młoda, lecz bogobojna? Co działo się wtedy?
Wzruszył ramionami.
– Znacie życie, mistrzu Madderdin. Wiecie, jak jest w klasztorze. Przeorysza
jest panią życia i śmierci tych dziewcząt. Jeżeli któraś nie chciała być powolna jej
zamierzeniom, to Konstancja najpierw obarczała ją najgorszymi pracami i ciągle
karała. Tu nawet nie trzeba chłosty, mistrzu. Starczy kilka nocy w zimnej
ciemnicy o chlebie i wodzie albo kilka dni postu lub na klęczniku. Taka
dziewczyna szybko zrozumie, że nie ma co się bronić przed dobrym jedzeniem,
trunkami i wesołym towarzystwem.
– Czasem podobnie lekka perswazja nie wystarczała, prawda?
– Zawsze wystarczała – odpowiedział tak szybko i tak zdecydowanie, że
dałbym sobie głowę uciąć, iż kłamie.
– A jak tam było z ujeżdżaniem dzikich klaczek? – spytałem serdecznym tonem.
Cofnął się o krok.
– Ja nie wiem... nie wiem, o czym wy mówicie.
Wpatrywałem się w niego uważnie i bez słowa, a on pod wpływem mojego
wzroku zaczął się kręcić i dreptać, bez mała jakby stał na rozgrzewających się
kamieniach.
– I wy wiecie, i ja wiem, o czym mowa – nie zmieniłem tonu i nadal mówiłem
przyjaźnie. – Biliście te dziewczyny, a podobno kilka z nich bicia nie
przetrzymało.
– To nieprawda! Na gwoździe...
Nie zdołał nawet drgnąć, kiedy podszedłem o krok i uderzyłem go pięścią w
twarz. Tym razem nie starałem się być delikatny, więc kapelan zatoczył się w tył,
po czym przewrócił jak długi. Z nosa i ust bluznęła mu krew.
– Starajcie się nie przerywać, kiedy mówię – poprosiłem. – A jeśli przyjdzie
taka chwila, że będziecie mieli ochotę na powtórzenie podobnie nieuprzejmego
zachowania, przypomnijcie sobie o dzisiejszej nauczce.
– Oczywiście, mistrzu. Jak sobie tylko życzycie. We wszystkim będę powolny i
tylko raczcie mnie uprzedzić, kiedy czegoś nie lubicie, bym nie uraził was ze
zwykłej ludzkiej niewiedzy oraz głupoty – paplał na klęczkach, jednocześnie
ocierając dłońmi krew z twarzy.
Ho, ho, wygadany, naprawdę wygadany był ten księżulo. Ale ubawiło mnie jego

pokorne zachowanie, więc uznałem, że jak na razie nauczka była wystarczająca.
Poza tym nie mogłem być zbyt surowy, gdyż mieliśmy z kapelanem jeden i ten
sam cel: utrzymać go przy życiu. Z tym że szanowny duszpasterz sądził, że stan
tegoż utrzymywania przy życiu trwać będzie jak najdłużej (tak długo, aż z
rozchwianej niepewności przemieni się w stateczną pewność), ja
natomiast uważałem, iż zupełnie wystarczy, jeśli ksiądz pożyje na tyle długo, by
wyjawić ostatnią znaną sobie tajemnicę, i na tyle krótko, by nie kłopotać nikogo
swą egzystencją, kiedy żadnych tajemnic znać już nie będzie.
– Naszym wzajemnym stosunkom ma przyświecać jedna cnota – rzekłem
poważnie i surowo, wpatrując się w księdza przenikliwym wzrokiem. – A cnotą
tą, drogi księże, jest prawdomówność. Macie wyznać mi nie tylko grzechy
innych ludzi, lecz również swoje. Jak w innym wypadku mam uwierzyć w
szczerość waszych intencji i po wszystkim spowodować wasze uwolnienie?
Przy słowie „uwolnienie” pełen nadziei wzrok Kornhachera zawisł na moich
ustach.
– Bo jeżeli kłamaliście w jednym, czy nie kłamiecie w drugim? –
kontynuowałem. – Czy jeśli łgarstwem bronicie siebie samych, nie oznacza to, że
równym łgarstwem atakowaliście innych? Kiedy mam wam wierzyć, a kiedy nie,
skoro miotacie się pomiędzy prawdą i kłamstwem, niczym żeglarz pchany od
Scylli do Charybdy?
Kapelan uderzył się w pierś obiema pięściami.
– Jak mi Bóg miły, wierzcie mi, mistrzu inkwizytorze! Przyznam, że zdarzyło
się nieszczęście. – Opuścił głowę niczym w wielkiej żałości. – Raz lub drugi –
dodał ciszej. – Lecz nie ze złej woli wynikające czy z okrucieństwa, a z
pochopnej gwałtowności. Grzesznej, ale przecież wybaczalnej, gdyż okupionej
serdecznymi łzami i niezachwianą chęcią poprawy. – Uniósł skrzywioną płaczem
twarz. – Żebyście wiedzieli, ile ja nocy przeszlochałem nad upadkiem mej
duszy...
Szkoda, że nie przeszlochał tych nocy nad zakatowanymi dziewczętami,
pomyślałem. Nic jednak nie powiedziałem, tylko klepnąłem kapelana przyjaźnie
po ramieniu. Ten człowiek był mi potrzebny, musiałem umiejętnie oraz
proporcjonalnie stosować bat i marchewkę. Gdyż kiedy dobroć i łagodność
przeplatać z okrucieństwem i zimnym gniewem, to wtedy te pierwsze nabierają

wyjątkowej słodyczy.
– No już, już, wierzę w waszą dobrą wolę – rzekłem serdecznie i ująłem księdza
pod ramię, by pomóc mu wstać. – Spróbujemy wspólnie naprawić, co zepsuto, i
rozświetlić, co ukryto w ciemności. Powiedzcie mi tylko, czy wypadki, które
miały miejsce, nigdy nie budziły podejrzeń?
Potrząsnął głową.
– Widzicie, mistrzu, śmierci mniszek nigdy nie ukrywano, właśnie żeby nie
wzbudzić podejrzeń. Wręcz przeciwnie: przeorysza zawsze kazała wyprawiać na
tę okoliczność uroczysty pogrzeb, a nawet posyłała rodzinom zmarłych
dziewcząt stosowny datek. I zawsze potem dbano o groby, a imiona zakonnic
wspominano w czasie nabożeństw.
– Teraz Konstancja. Co się z nią stało? Nazwaliście tę śmierć zagadkową.
Czemu?
Słuchałem uważnie, kiedy opowiadał, i przyznam, że nie spodziewałem się
takiej historii. Chociaż jeśli było się świadkiem samospalenia biskupa, co jeszcze
mogło człowieka zadziwić? W każdym razie Konstancję przywiązano do słupa
na środku klasztornego dziedzińca, wyrwano kleszczami piersi, po czym
uduszono garotą. Sposób, w jaki zamordowano przeoryszę, w zdumiewającym
stopniu przypominał przebieg egzekucji wykonywanej na cudzołożnicach.
Interesujący był fakt, że przedtem z całą pewnością ją torturowano. Jak donosił
Kornhacher, miała bowiem ślady po oparzeniach na brzuchu oraz pod pachami i
ramiona wyłamane ze stawów. Trzeba przyznać, że kapelan wzorowo snuł swą
opowieść, gdyż dopiero na sam jej koniec wyjawił, kto był winien śmierci
Konstancji. I kiedy już powiedział, otworzył szeroko oczy i wpatrzył się we mnie
głupkowatym wzrokiem, jakby oczekiwał, że krzyknę w zdumieniu albo
zaklaszczę. Nie krzyknąłem i nie zaklaskałem, chociaż przyznam: byłem
zaskoczony.
– Wyrwano jej piersi kleszczami, mówiliście. To niełatwe zadanie dla
niewprawnej ręki.
– A wyłamać ramiona ze stawów? Ja nie raz i nie dwa widziałem robotę kata,
mówię wam, mistrzu, i to mi wyglądało na to właśnie, a nie żeby dwie
dziewuchy... skąd one miały wiedzieć co i jak...
– Dwie zakonnice wyprowadziły przeoryszę, torturowały ją i okrutnie

uśmierciły – powtórzyłem w skrócie opowieść Kornhachera. – A żadna inna nic
nie widziała i nic nie słyszała. Te dziewczyny złapano na gorącym uczynku?
Przyznały się?
– Mogę wam tylko powiedzieć, co mnie powiedziano: znaleziono je o świcie,
jak leżały nieprzytomne obok ciała zamordowanej. Całe niemal kąpały się w jej
krwi, a obok leżały narzędzia, którymi oprawiły biedną Konstancję. – Kapelan
przeżegnał się.
– Dziwne to wszystko – mruknąłem. – Co się stało z tymi mniszkami?
– Siedzą w ciemnicy. Matylda kazała je zostawić przy życiu, żeby w razie czego
zaświadczyć...
– Że nie ona kazała zamordować przełożoną.
– Ano właśnie.
– Będę musiał je przesłuchać i jak najszybciej odkopać grób Konstancji –
zdecydowałem. – No dobrze, nie ma co dłużej czekać, trzeba zwołać zakonnice,
bo przecież nie będziemy kopać sami. Przy okazji zajmiemy się innymi
tajemnicami, które obiecaliście ujawnić. Zwłaszcza interesuje mnie cmentarz, o
którym wspomnieliście.
– Biedne dzieciątka – zachlipał i otarł oczy wierzchem dłoni.
Ciekawe, czy zdawał sobie sprawę, iż doskonale wiem, że odgrywa przede mną
komedię. Może sądził, iż pomimo tej wiedzy jego żal, skrucha oraz pragnienie
poprawy poruszą czułą strunę w mym sercu? Skoro tak, najwyraźniej nie znał
inkwizytorów, gdyż czułe struny naszych serc budziły się jedynie wtedy, kiedy
słyszeliśmy głos Boga.
– Prowadźcie do refektarza – rozkazałem.
Szliśmy w milczeniu, aż stanęliśmy w pustej komnacie, tej samej, w której
miałem okazję rozmawiać z siostrą Matyldą.
– Pewnie siostry są w kaplicy – mruknął kapelan. – Pozwólcie za mną.
Do kaplicy prowadził krótki, biegnący po łuku korytarz i była ona równie pusta
co refektarz.
– Co się mogło stać? Uciekły z klasztoru? – zaryzykowałem przypuszczenie.
Ksiądz rozejrzał się bezradnie. Z przeciwległej ściany surowym wzrokiem
spoglądał na nas Chrystus Karzący.
W głowni marmurowego miecza odbijał się pomarańczowym lśnieniem blask

świec. Ten sam blask pełgał również w marmurowych źrenicach naszego Pana.
– Piękna rzeźba – rzekłem. – Widzę, że mniszki upodobały sobie wojownicze
przedstawienia naszego Pana – dodałem, mając na myśli to, że Chrystus Karzący
górował również nad refektarzem.
Kornhacher tylko rzucił okiem.
– Może wróciły do ogrodu?
– Rozkosznie pławić się we własnych nieszczęściu oraz strachu? A może z
grzeszną radością przyglądać się trupowi znienawidzonej przełożonej? Kto wie,
kto wie... Podejrzewam, że macie rację. Chodźmy więc do ogrodu.
Nie musieliśmy jednak iść aż tak daleko. Wystarczyło, że znaleźliśmy się na
początku prowadzącego ku wyjściu korytarza, by ujrzeć, że w obszernej sieni
oraz za progiem stoi tłumek zakonnic. Milczały i patrzyły w naszą stronę.
Kornhacher przystanął i wzdrygnął się.
– Czekają na nas. – Głośno przełknął ślinę.
– To tylko mniszki – powiedziałem, przyglądając mu się uważnie. – A wy w
dodatku
jesteście ich opiekunem duchowym. Czego mamy się lękać?
– Pchnąć nożem potrafi nawet dziecko, co dopiero kobieta w sile wieku. –
Kapelan nie ruszył się nawet o krok. – Może podejdziecie i spytacie, czego chcą?
– Pragną jedynie pokornie poprosić o pomoc swego spowiednika? Oczekują
wsparcia w nieszczęsnej i żałosnej chwili?
Zerknął na mnie, jakby sprawdzając, czy drwię. Ja jednak nie uśmiechałem się,
a jedynie spoglądałem na niego.
– Nie sądzę, nie sądzę – zaszeptał. – To złe kobiety, mówię wam, złe kobiety...
– I ty to mówisz, Pigmalionie?
Spojrzał na mnie bez zrozumienia.
– Nie kształcono was w literaturze klasycznej, nieprawdaż?
Potrząsnął głową.
– Nie szkodzi. Chodźmy.
Ruszyłem przodem, bo kapelan mimo mojej zachęty nie kwapił się bynajmniej
do pomaszerowania w stronę zakonnic. Zobaczyłem, że na pierwsze miejsce
wysunęła się stara i szpetna mniszka, która obraziła mnie w ogrodzie. Siostra
Augustyna, od pięćdziesięciu lat mieszkająca w klasztorze. Czyżby dzisiaj, w

obliczu śmierci przeoryszy oraz jej zastępczyni, wreszcie nadeszła chwila triumfu
dla tej kobiety? Chwila, w której mogła zapanować nad zgromadzeniem i stać się
jego umysłem oraz ustami? Kto wie... W każdym razie szybko pozbierała się po
chwili niemocy, którą przeżyła w ogrodzie.
– Kim jesteś? – Wyciągnęła koślawy paluch w moją stronę.
– Inkwizytorem! – huknąłem wielkim głosem. – W imieniu Świętego Officjum
przejmuję władzę w tym klasztorze. Ten, kto...
Kuchenny nóż z drewnianą rękojeścią gwizdnął przy moim uchu. Odskoczyłem.
Nie miałem pojęcia, która z kobiet nim rzuciła, gdyż stały zwartym tłumkiem w
drzwiach.
– Odpowiadaj na pytania, inkwizytorze – rzekła sucho siostra Augustyna. – Jak
się nazywasz i po co tu przyszedłeś? Jak śmiałeś wpuścić tego mężczyznę,
kapelanie? – Tym razem obróciła gadzie spojrzenie na Kornhachera.
– Ja... ja... ja... – zająknął się.
Uspokajająco położyłem mu dłoń na ramieniu.
– Ksiądz zrobił tylko to, co do niego należało – powiedziałem łagodnie –
prosząc o pomoc Święte Officjum w obliczu niebezpieczeństwa zagrażającego
nikomu innemu jak wam, kochane i czcigodne siostrzyczki. Przychodzę tu, by
służyć radą oraz pomocą. Przychodzę, by ratować was przed oprawcą,
mordującym w nocy niczym wściekły wilk. Przychodzę, by...
– Najlepiej nam posłużysz, wychodząc stąd – przerwała zakonnica. – I zabierz
ze sobą to ścierwo. – Jej palec tym razem wycelował w Kornhachera.
Poczułem dłonią trzymaną na ramieniu kapłana, jak zadrżał.
– Siostro, popełniono morderstwo. Obowiązkiem funkcjonariusza Świętego
Officjum...
Tym razem nie zdołałem się uchylić. Na szczęście nóż uderzył w moją pierś
rękojeścią, nie ostrzem. Leciał jednak na tyle szybko, iż mógłby mnie boleśnie
zranić, gdyby został rzucony wprawniejszą ręką. Starałem się nie okazać słabości
ani zdenerwowania, a przez głowę przemknęły mi różne możliwości rozwiązania
konfliktu.
– Czy możemy porozmawiać na osobności, siostro? – spytałem z uprzedzającą
grzecznością. – Czy możemy odrzucić gniew i nieufność?
– Policzę do dziesięciu – ostrzegła. – I jeśli nie zobaczę was obu przy bramie, to

skończy się to dla was naprawdę źle. Może jesteśmy tylko słabymi kobietami, ale
jest nas dwadzieścia. A ty jesteś sam, inkwizytorze.
Nawet młody i silny mężczyzna jak ty nie da rady nam wszystkim. Nec
Hercules... czyż nie?
Proszę, proszę, a więc była nie tylko szpetna i bezczelna, lecz liznęła również
kropelkę klasycznego wykształcenia. Niestety, miała rację. Na Kornhachera nie
miałem co liczyć, zresztą nawet gdyby był inkwizytorem czy choćby żołnierzem,
niewiele byśmy osiągnęli. Kto wie czy zasłonięte tłumem mniszki stojące w
ogrodzie nie miały w rękach wideł, sierpów lub siekier, więc
najzwyczajniejszych narzędzi gospodarskich, które jednak potrafiły się
przemienić w groźną broń również w dłoni niewprawionego do walki człowieka.
– Ja odejdę! – zachrypiał Kornhacher. – Przepuśćcie mnie! Odejdę!
Stara zakonnica dała znak i mniszki się rozstąpiły. Uśmiechnąłem się w
myślach, gdyż w dłoniach dwóch kobiet z ostatniego rzędu mignęły mi widły.
Zobaczę, pomyślałem, czy ksiądz przejdzie do drzwi, czy zakłują go po drodze.
Jeśli Kornhacherowi przydarzy się nieszczęście, zdążę uciec w głąb klasztoru. A
tam prędzej czy później znajdę jakieś wyjście z kłopotu. I zdołam się uzbroić w
coś lepszego niż sztylet, chociażby w złamaną nogę od stołu. Najgorsze, co
mogło mi się przytrafić, to znalezienie się w środku wrogiego tłumu. Jeśli
mniszki zaatakują mnie ze wszystkich stron naraz, będę miał tylko iluzoryczne
szanse na ujście z życiem. Czekałem. Kapelan najpierw szedł szybkim krokiem,
potem zaczął truchtać, aż wreszcie pobiegł pędem, zadzierając sutannę do
połowy ud. Miał blade, chude nogi poznaczone granatową siatką żylaków.
Mniszki nie drgnęły, nawet nie spoglądały w ślad za nim. Wszystkie patrzyły na
mnie.
Zaczerpnąłem tchu i ruszyłem naprzód. Zatrzymałem się tuż przy siostrze
Augustynie.
– Zostańcie z Bogiem – powiedziałem. – Mam nadzieję, że spotkamy się w
szczęśliwszych okolicznościach.
Nie odpowiedziała, tylko poruszyła dłonią, wskazując mi drogę. Poszedłem.
***

Kornhacher czekał na mnie, siedząc na koźle. Proszę, proszę, tego się po nim nie

spodziewałem. A więc strach przed mniszkami minął, kiedy tylko kapelan znalazł
się za bramą klasztoru, a strach przede mną nadal trzymał go w uścisku. Bardzo
dobrze. To korzystnie o nim świadczyło i chyba przekonało mnie, iż księżulo ufa,
że jego los leży jedynie w moich rękach.
– Wielce uprzejmie z waszej strony, żeście raczyli zaczekać na mnie –
powiedziałem zgodnie z zasadą, iż za grzechy należy surowo karcić, a za zasługi
łagodnie chwalić.
– Gdzieżbym nie zaczekał. – Obejrzał się trwożnie, spoglądając na klasztorną
bramę. – Jedziemy, prawda? – Nie czekając na moją odpowiedź, zaciął konia
batem. Ruszyliśmy galopem.
Muszę wejść na teren klasztoru, pomyślałem. Bo tylko tam wyjaśnią się
wszystkie tajemnice, a nawet jeśli nie wszystkie, to przynajmniej ich część.
Chociaż uchwycę nitkę, która, daj Boże, doprowadzi mnie do szczęśliwego
rozwiązania. Stosy zapłoną i wszystko dobrze się skończy... Jednak cóż mogłem
uczynić przeciw złości mniszek obwarowanych w przypominającym fortecę
klasztorze. Nie miałem żadnych możliwości, by wedrzeć się do środka przeciw
ich woli. Byłem pewien, że wyślą lub wysłały jedną z sióstr do opiekującego się
zgromadzeniem biskupa, by jak najszybciej przysłał swoją komisję lub, kto wie,
może nawet zjawił się osobiście. A wtedy sprawa znajdzie się na stopniu zbyt
wysokim dla waszego uniżonego sługi, który miał co prawda zaszczyt być
funkcjonariuszem Świętego Officjum, lecz pełnił w nim funkcję zbyt nieznaczną
administracyjnie, by narażać się na gniew potężnego biskupa. Ha, na podobny
wyczyn mogliby sobie pozwolić inkwizytorzy Jego Ekscelencji biskupa Hez-
hezronu, elita elit wśród nas, pokornych Sług Bożych, lecz na pewno nie ja. A na
pewno nie bez pozwolenia Gregora Vogelbrandta. On jako przełożony lokalnego
oddziału mógł bez trudu stanąć na drodze biskupiego gniewu, on mógł wydać
rozkaz szturmu na klasztor, on wreszcie
mógł wziąć na swe barki konsekwencje podobnych decyzji bez strachu, że
przygniotą go do ziemi. To znaczyło, że muszę jak najszybciej udać się do
kwatery Gregora i również jak najszybciej przekonać go o słuszności moich
zamierzeń. Pytanie brzmiało tylko, czy ogłuszony własnym nieszczęściem zechce
jeszcze mnie wysłuchać, a jeśli wysłucha, to czy, otumaniony bólem, w ogóle
będzie w stanie pojąć moje plany.

Jednego byłem pewien: muszę zabrać ze sobą kapelana, by nie dać mu
możliwości ucieczki lub wycofania się z zeznań. Kornhacher był mi diablo
potrzebny, powiem więcej: w talii waszego uniżonego sługi pełnił w tej chwili
rolę tuza i musiał służyć mi, dopóki za jego pomocą nie naściągam więcej
znaczących figur.


Rozdział VII

Łapówka


Kornhacher oczywiście marudził, zrzędził i narzekał, kiedy usłyszał, że
zostanie zmuszony do odbycia podróży, lecz, rzecz jasna, nie zamierzałem
przejmować się jego humorami.
– Tak czy inaczej, pojedziecie – rzekłem. – A czy w worku, czy na worku, to już
jak sobie sami wolicie.
– Wzdragam się przed podróżą jedynie z myśli o waszej wygodzie, szanowny
mistrzu. – Spojrzał na mnie niczym wierny pies. – By moja mizerna kondycja nie
przeszkodziła wam w szybkim dotarciu do celu.
– Nie przeszkodzi – obiecałem mu. – Gdyż nie mam zamiaru zważać na wasze
zdrowie pod warunkiem, że nie umrzecie po drodze.
– Wszystko w ręku Pana. – Wzniósł oczy do nieba.
– Nie umrzecie – zapewniłem księdza z naciskiem. – Jestem pewien, że w
boskiej księdze ludzkich losów przyszykowano wam inny koniec – dodałem,
wiedząc, że to zdanie można odczytywać na różny sposób.
Kornhacher najwyraźniej się zestrachał, lecz postanowił wziąć moje słowa za
dobrą monetę.
– I ja tak myślę, i ja tak myślę. – Złożył dłonie na podołku. – Bo wszak
chciałbym okazać się jak najbardziej przydatny naszemu kochanemu Officjum, a
by okazać się przydatnym, muszę przecież pozostać żywy i zdrowy.
– Wystarczy żywy – zażartowałem, a on pobladł.
Zanim wyruszyliśmy w podróż, postanowiłem dopełnić jeszcze jednej

formalności. Pół dnia poświęciłem, by spisać zeznania Kornhachera, a za
powierników jego spowiedzi wziąłem moich dzielnych żołnierzy, którzy
następnie uroczyście postawionymi krzyżykami poświadczyli, iż wszystko
dobrze słyszeli oraz wszystko dobrze zrozumieli.
Z kapelanem nie wędrowało się tak łatwo jak z trzema żołnierzami, obeznanymi
wszak zarówno z siodłem, jak i niewygodami traktów i bezdroży, toteż tym
razem podróż trwała cały dzień dłużej, a kapelana i tak mocno wytrzęsło na
wybojach. Kiedy przed karczmą zsiadł ze swego wózka, wyglądał niczym bida z
nędzą. Ale, tak jak powiedziałem, nie zamierzałem kłopotać się jego
samopoczuciem, aby tylko zachować go przy życiu, przynajmniej przez pewien
czas.
Zanim zdążyłem oddać konia w ręce stajennego, zobaczyłem wychodzącego z
wnętrza Hugona Hoffmana. Przymrużył oczy, gdyż stałem na tle zachodzącego
słońca, po czym kiedy już mnie rozpoznał, zamachał dłonią.
– Bywaj, Mordimerze, bywaj! – zawołał.
Wydawał się całkiem radosny i ta jego radość mocno mnie zaniepokoiła. Toteż
szybko zeskoczyłem z siodła, rzuciłem wodze chłopakowi i zbliżyłem się do
Hoffmana.
– Witaj, Hugonie. – Uśmiechnąłem się tak radośnie, jakbym spotkał
niewidzianego od lat brata, który powrócił właśnie z wielkim majątkiem. – Jak
miło zobaczyć przyjazną twarz na tym padole nieszczęść.
Wyszczerzył się.
– Dobrze, że przyjechałeś, bo będziemy dziś pić. Zresztą Gregor miał po ciebie
posłać, więc tym lepiej...
– Pić? A cóż to za święto?
– Wyjeżdżamy stąd! – Wyszczerzył się znowu, a tym razem był to tak szeroki
uśmiech, że gdybym miał w ręku młotek, łatwo mógłbym wybić memu
towarzyszowi trzonowe zęby.
– Jakie wyjeżdżamy?! – Poczułem się, jakby ziemia osunęła mi się spod nóg. –
Co za wyjeżdżamy? Przyjechałem jedynie, by uzyskać natychmiastowe
zezwolenie Gregora na rewizję klasztoru z zastosowaniem wszelkich...
– Zapomnij – prychnął lekceważąco, nawet się nie kłopocząc, by pozwolić mi
dokończyć zdanie. – Gregor nigdy nie da ci zgody na rewizję.

– Na gniew Pana, Hugonie! Posłuchaj, co udało mi się wykryć.
Starając się mówić jak najkrócej i używając pojęć przystępnych dla Hoffmana,
opisałem powagę całej wykrytej sprawy.
– Tak więc widzisz, że wszystkie nitki prowadzą do klasztoru – dokończyłem.
– Jakie tam nitki, nie gadaj byle czego... – Mój towarzysz skrzywił pogardliwie
usta. – Kurwią się mniszki i tyle. A mniszki zawsze się kurwiły, ciągle się kurwią
i po kres czasów będą się kurwić. – Zarechotał bardzo zadowolony z siebie. –
Może to i grzech, ale niech się nim zajmą władze zakonu czy ichni biskup.
– Zawsze zadziwiała mnie komplikacja obrazu świata, jaką tworzysz przed
swymi oczyma – rzekłem.
– Tak, tak, myślisz, że nie wiem, że masz mnie za głupka? Jak wszyscy zresztą.
– Przygryzł dolną wargę. – Ale co mi tam... Aby swoje robić.
– Nie uważam, by opinia większości zawsze oznaczała słuszność, lecz uwierz
mi, Hugonie, że czasem warto wsłuchać się w głos tłumu. Zresztą nieważne.
Gadaj, co wiesz! Niby czemu Gregor nie da mi pozwolenia? Skąd ta nagła
decyzja o rezygnacji ze sprawy i wyjeździe?
– Gregora przekonał biskup. Wracamy do domu, Mordimerze, i nic tego nie
zmieni, choćbyś znalazł i sto zamordowanych mniszek, a na dokładkę do nich
kopę księży jebaków... Nic tu już po nas. Wnioski będą następujące: Augustyn
Schaeffer dokonał samospalenia w akcie skruchy za grzechy...
Skrzywiłem się, lecz nic nie powiedziałem.
–...natomiast przeorysza Konstancja zmarła, biedactwo, śmiercią naturalną.
– A Matylda?
– Matylda? Pewnie zakatowały ją mniszki oszalałe z rozpaczy po śmierci tejże
Konstancji. – Wzruszył ramionami. – Albo się kurwiszony pokłóciły o zyski.
Albo i co innego. W każdym razie Inkwizytorium nie ma tu nic do roboty. Poza
tym dostaniemy oficjalne podziękowania oraz pieniężną gratyfikację od
arcybiskupa.
Skrzywiłem się jeszcze bardziej.
– O co tu chodzi, Hugonie? Przecież nie o jakieś marne grosze z biskupiej
kieski. Co oni zrobili z Gregorem? Zastraszyli go czymś?
Hoffman ponownie wzruszył ramionami i spojrzał na mnie z arogancką
wyższością. Jednak wytrwale milczał.

– Nie mów tylko, że nie wiesz. – Osłodziłem głos: – Już dawno cię przejrzałem,
drogi towarzyszu! Bystry niczym górski strumień. – Pogroziłem mu żartobliwie
palcem.
– Ty mi tu nie kadź – burknął, lecz widziałem, że jest zadowolony, gdyż
najwyraźniej należał do ludzi, którzy lubili nawet jak ich nieszczerze
komplementowano.
– A ty się tak nie kryguj. Mów!
– No więc dobrze. – Zatarł dłonie. – Posłuchaj, Mordimerze. Jego Ekscelencja
arcybiskup Rottenfeld dowiedział się o zdrowotnych kłopotach Gregora. I obiecał
jak najszybsze przysłanie Yannisa Georgiosa. Słyszałeś o Georgiosie?
– A co ty mi... Nie, nie słyszałem. Grek?
– Bizantyjczyk. Autor „Anatomii”. – Hoffman aż zacmokał z podziwu, a na jego
pucułowatej twarzy pojawił się wyraz rozmarzenia. – Najlepszy chirurg na
świecie. Siedzi teraz na dworze cesarskim, nie wiem, czy w Engelstadt, czy w
Akwizgranie, w każdym razie Rottenfeld obiecał, że go do nas sprowadzi.
– Gregor sprzedał nas za swoją dupę – powiedziałem po chwili.
– Na to wychodzi – nieoczekiwanie zgodził się Hoffman.
Potem spochmurniał i uderzył w udo dłonią zaciśniętą w pięść.
– Wyobrażasz sobie, w jakim to mnie stawia świetle? – Widziałem, że jest
naprawdę niezadowolony. – Przecież też jestem chirurgiem! Nie tak znanym jak
Georgios, ale swoje wiem. Zoperowałbym Gregora tak, że jeszcze by tańczył za
kilka tygodni. Ty wiesz, co ja musiałem robić w armii? No mówię ci! Nie takie
rzeczy!
Tego się mogłem domyślać. Już rzymscy medycy twierdzili, że jedyne miejsce,
gdzie chirurg może nauczyć się fachu, to legionowy szlak boju. Żyliśmy co
prawda w na tyle szczęśliwych czasach, że wojny nie toczyły się na wszystkich
granicach Cesarstwa, ale jeśli człowiek się postarał, zawsze mógł znaleźć
miejsce, gdzie toczyły się mniejsze czy większe
potyczki. A to na samej północy Brytanii, a to w irlandzkich lasach, a to na
mauretańskich pustkowiach.
– Gdzie właściwie służyłeś? – zainteresowałem się.
– W Akwizgranie – odparł z dumą w głosie.
– I tam nauczyłeś się fachu chirurga? – zdumiałem się, gdyż ostatnia wojna,

jaka otarła się o Akwizgran, toczyła się w Ciemnych Wiekach.
– Mordimerze, czy wiesz, co robią żołnierze, kiedy nie są na wojnie? Piją, biją
się i chędożą dziewki. A ze skutków tych dwóch ostatnich rzeczy trzeba czasami
leczyć. Szarpane rany po kuflach i dzbanach, pazurach i zębach, cięte i kłute rany
po ostrzach noży, siekierach i widłach, połamane nosy, szczęki, ręce, nogi,
wywichnięte stawy... Ze wszystkim tym potrafię sobie poradzić z zamkniętymi
oczami!
Cóż, brzmiałoby to zachęcająco, gdyby Vogelbrandt był ofiarą żołnierskiej
bójki. Ale ponieważ miał hemoroidy, nie dziwiłem mu się, że wolał znanego
bizantyjskiego medyka niż chirurga specjalizującego się w składaniu do kupy
pijanych wojaków.
– Sądzisz więc, że nie uda mi się przekonać Gregora?
Hoffman wypiął pierś.
– Nikt i nic nie zmieni jego zdania – rzekł takim tonem, jakby właśnie on był
odpowiedzialny za żelazną konsekwencję postępowania naszego przełożonego.
Zerknąłem na Kornhachera. Kapelan przysłuchiwał się naszej rozmowie, a po
jego spokojnej minie widziałem, że najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z
konsekwencji podjętej przez Gregora decyzji. Może był zbyt zmęczony po
podróży, by jasno myśleć. Bo gdyby myślał jasno, wiedziałby, że postanowienie
o wyjeździe inkwizytorów dla niego samego zapewne okaże się zgubne. Nawet
jeśli odwoła spisane przeze mnie zeznania, to i tak zapłaci za nielojalność wobec
Sterna i jego przyjaciół. Jeśli Kornhachera nie zniszczy sąd biskupi, zniszczą go
okoliczni szlachcice. Tak czy siak, miał przed sobą nieciekawe perspektywy i
przyznam, że gdybym był na jego miejscu, wolałbym, aby śledztwo
inkwizytorskie się toczyło. Bowiem mnie zależało na życiu oraz złotoustej
rozmowności kapelana, natomiast wszystkim innym zależało, by milczał. A tylko
kwestią czasu było, kiedy wpadną na to, w jaki sposób najprościej zapewnić
sobie jego milczenie.
***

Twarz Gregora Vogelbrandta była tak biała, jakby oprószono ją kredowym
pyłem. Głębokie bruzdy przechodzące od nozdrzy po kąciki warg, zapuchnięte i
czerwone oczy oraz grube krople potu, które wciąż pojawiały się na jego czole,

zaświadczały bardziej niż pewnie, że oto mamy do czynienia z chorym,
cierpiącym człowiekiem. Kiedy powtarzałem raz jeszcze wszystko, co już
opowiedziałem Hoffmanowi (tyle że starając się używać nieco bardziej
wykwintnego stylu, którego stosowanie przychodziło mi zresztą z wrodzoną
łatwością), miałem wrażenie, iż Vogelbrandt w ogóle mnie nie słucha, a jego
myśli szybują gdzieś bardzo, bardzo daleko. Daleko od procesów, od
Inkwizytorium oraz od naszej świętej powinności, która nakazywała walczyć z
diabłem, jakąkolwiek by ten diabeł przybrał postać.
Gdy skończyłem mówić, przez chwilę w pokoju panowała cisza, a Gregor nie
sprawiał wrażenia, by fakt, iż przestałem opowiadać, czynił mu jakąkolwiek
różnicę. Wreszcie jednak jego spojrzenie wyostrzyło się, lecz zerknął nie w moją
stronę, ale na Hoffmana oraz Voertera, którzy stali kilka kroków ode mnie.
– To koniec naszej misji – rzekł, ściskając poręcz fotela tak, że zbielały mu
kostki palców. – Wracamy do domu, chłopcy.
– Do domu? – zapytałem zdumionym tonem, chociaż właśnie takiego responsu
się
spodziewałem. – Jak to: do domu, Gregorze? Czyż szatan nie podnosi łba w
okolicy? Czyż nie nęka dobrych chrześcijan? Czy możemy wracać ze spokojnym
sercem i twierdzić, że wyjaśniliśmy wszystko, co było do wyjaśnienia, oraz
ukaraliśmy grzeszników? Powiedz mi, Gregorze, tak właśnie uważasz?
Hoffman oraz Voerter, słysząc moje słowa, jakby umówieni, cofnęli się o dwa
kroki, by stanąć jeszcze dalej ode mnie, niż stali dotychczas. Szczerze mówiąc,
nie spodziewałem się po nich niczego innego. Natomiast przełożony odwrócił na
mnie zmęczone spojrzenie. Chciał coś odrzec, ale potem zerknął na Andreasa.
– Voerter, ty powiedz... – szepnął.
– Do Luthoff przybywa pełnomocny przedstawiciel arcybiskupa, który
zadecyduje, co robić dalej. Nasza rola jest skończona. Ponieważ wykluczyliśmy
herezję, nekromancję, demonologię, pozostaje wyjaśnienie sprawy kryminalnej
oraz obyczajowego przestępstwa naruszającego reguły zakonne, a to nie należy
do nas. Władze kościelne same będą musiały poradzić sobie z ukaraniem
cudzołożnych mniszek i to jest już tylko i wyłącznie ich sprawa. Ten tu kapelan –
Andreas pokazał podbródkiem Kornhachera – zostanie oddany w ręce świeckiej
sprawiedliwości i, jak mniemam, stracony po stosownych do jego zbrodni

męczarniach. Ale gdyby nie złożył zeznań, w których obciążył samego siebie,
gdyby nie przyznał, że wiedział o zbrodniach oraz w nich uczestniczył, to i jego
byśmy puścili. – Na koniec wywodu Voerter wzruszył ramionami.
– Nie zgadzam się! – wrzasnął kapelan. – Ja mam dokumenty! Gwarancje!
Obiecano mi!
– Co ten śmieć gada? – Vogelbrandt spojrzał na mnie.
– O, tutaj, tutaj! – Pokazał na mnie palcem. – Mistrz Madderdin ma... Proszę,
pokażcie co i jak...
Bez sprzeciwu wyciągnąłem dokumenty i podałem księdzu. Ten ruszył w stronę
Gregora.
Andreas wysunął rękę i zatrzymał szarżującego kapelana. Zabrał pismo z jego
dłoni, odepchnął go. Przebiegł wzrokiem dokument, uśmiechnął się, zerknął na
mnie i pokręcił głową. Potem podał papier Vogelbrandtowi.
– Dowcipny ten nasz Mordimer, nie ma co – rzekł.
Gregor przeczytał pismo.
– Powiedz... – znowu rozkazał Voerterowi.
– Dokument jest nieważny, gdyż został sporządzony z pogwałceniem prawa. Po
pierwsze, wyrokowanie w sprawie zbrodni kryminalnych, jakimi jest
uczestniczenie w morderstwach i gwałtach oraz pomoc w spędzaniu płodu, nie
leży w gestii Świętego Officjum, które nie może w związku z tym niczego
gwarantować ani obiecywać. Po drugie, dokument jest nieważny z przyczyn
formalnych, ponieważ podpisany pod nim inkwizytor Madderdin nie dysponował
stosownymi pełnomocnictwami. Za sporządzenie podobnie oburzającego pisma
inkwizytor Madderdin zostanie poddany karze dyscyplinarnej. To wszystko.
Voerter wziął dokument z rąk Vogelbrandta, przedarł go na dwie części, potem
na następne dwie, po czym skrawki opuścił Kornhacherowi pod nogi. Ten rzucił
się na klęczki i zaczął zbierać strzępy.
– Tak się nie godzi – zaszlochał. – Obiecano mi! Tak się nie godzi!
Cała ta scena byłaby całkiem zabawna (pisałem przecież dokument ze
świadomością podobnego finału), gdyby nie fakt, że dobrowolnie
rezygnowaliśmy z wyświetlenia obrzydliwych zbrodni. Z formalnego punktu
widzenia można było twierdzić, iż Inkwizytorium nie ma już w okolicy nic do
roboty. Jednak Święte Officjum nie zyskało sławy i poważania poprzez sztywne

stosowanie się do każdej literki prawa. A mogliśmy wszyscy zauważyć jedno:
cała okolica gniła. Kurwiące się mniszki, dostojnicy kościelni o zwyrodniałych
upodobaniach, występna szlachta... A z drugiej strony czyż nam, inkwizytorom,
nie przykazano dbać o moralną czystość bliźnich? Rzeczywiście nie usłyszeliśmy
nic o herezjach, przyzywaniu demonów czy uprawianiu sztuki czarnoksięskiej
(widać wszyscy byli zbyt zajęci z jednej strony dupczeniem, a z drugiej strony
pobieraniem opłat za dupczenie, by marnować czas na popełnianie zbrodni
przeciw wierze). Nie mogłem dopuścić, by sprawa znalazła podobnie mało
chwalebne i niesprawiedliwe zakończenie. Poza tym popełniono trzy
morderstwa. Tajemnicze morderstwa. Może ofiarami byli ludzie niegodni, aby
żyć, może ofiarami byli ludzie, którzy zasłużyli sobie na ten okrutny los...
Może... Nie zmieniało to jednego: ktoś za te zdumiewające zbrodnie był
odpowiedzialny i ja chciałem znaleźć odpowiedź na pytanie: kto? A również na
pytania: w jaki sposób? i dlaczego? Być może czekała mnie niebezpieczna
rozgrywka, lecz musiałem zaryzykować...
– Wssstawaj. – Kopnąłem księdza w goleń.
Potem pochyliłem się i szarpnąłem go za kołnierz. Postawiłem obok siebie
bezwolnego niczym szmaciana laleczka. Jedynie chlipał, smarkał i szlochał.
– To nie wszystko – powiedziałem mocno. – Kapelan Kornhacher wyznał mi, że
w całej okolicy działała sekta heretyków, czarnoksiężników i czcicieli diabła.
Obiecał ujawnić wszystkich: szlachtę, księży i mniszki, którzy uczestniczyli w
tym plugawym procederze. Przesłuchania potrwają wiele miesięcy, więc
oczywiste jest, że ksiądz nie może być ani torturowany, ani stracony. Krótko
mówiąc, nie wolno wydać go w ręce ani władzy kościelnej, ani świeckiej, lecz
musi pozostawać do rozporządzenia Inkwizytorium. W związku z przekazanymi
przez księdza rewelacjami należy również poinformować wysłannika
arcybiskupa, iż jego przyjazd jest niecelowy, gdyż sprawa leży całkowicie w
gestii Świętego Officjum.
Wsłuchałem się w ciszę, która zapadła po moich słowach. Zdawała się aż
świdrować w uszach.
– To tyle miałem do powiedzenia. – Rozłożyłem dłonie.
Gregor Vogelbrandt zacharczał. Najwyraźniej próbował się odezwać, ale nie był
w stanie wydać z siebie innego dźwięku poza chrypieniem.

– Tak! – wrzasnął ksiądz tak przenikliwym i piskliwym głosem, że aż drgnęła
mi dłoń położona na jego ramieniu. Widziałem, że w tym samym momencie
Gregor podskoczył z wrażenia na krześle. Z rozbawieniem pomyślałem, że nie
pomogło to zapewne jego hemoroidom. – Tak właśnie jest! – darł się dalej
kapelan, który najwyraźniej zwietrzył, jak, przynajmniej chwilowo, uratować
skórę. – Wszyscy tu chwalą szatana i demony, wszyscy odprawiają straszliwe
czary, rzucają uroki i zaklęcia, latają na sabaty i... A! I kąpią się we krwi
dziewiczej – zatchnął się i rozkaszlał.
Poklepałem go przyjaźnie po plecach.
– Poza tym mordują niemowlęta, przygotowując z ich tłuszczu czarnoksięskie
maści, szczególne upodobanie znajdują w plugawieniu sakramentów oraz
odprawiają bluźniercze nabożeństwa, w czasie których całują w zad czarnego
kozła – dodałem z powagą, a Kornhacher gwałtownie przytakiwał przy każdym
wymienianym przeze mnie przestępstwie. – Krótko mówiąc, otacza nas nie tylko
jedna wielka moralna zgnilizna, lecz z bólem dostrzegam, iż wielu mieszkańców
tych okolic zostało zwiedzionych przez diabła i jego sługi. Co za tym idzie, jest
tu mnóstwo zajęcia dla inkwizytorów.
– Czyś ty się opił szaleju?! – Vogelbrandtowi udało się w końcu dobyć głosu z
gardła. – Co to za brednie? Co to za... – umilkł, ale z półotwartymi ustami, tak
jakby szykował się do krzyku. Domyśliłem się, że pochwycił go wyjątkowy atak
bólu.
– Odbieram ci dowództwo, Gregorze – oznajmiłem rzeczowym tonem i
postąpiłem krok naprzód.
– Nie masz prawa! – proszę bardzo, jednak udało mu się przemówić.
– Oczywiście, że mam, ponieważ na skutek przewlekłej choroby nie jesteś w
stanie nie tylko sterować poczynaniami podległych ci inkwizytorów, ale nawet
decydować o własnym losie. Choroba i cierpienie przesłaniają ci myśli i
przeszkadzają w podejmowaniu racjonalnych decyzji. Czy któryś z was –
powiodłem wzrokiem po Andreasie i Hugonie – ma coś do powiedzenia na ten
temat?
– Owszem – warknął Hoffman. – Ja! Nie zamierzam...
– Czy to nie ty, Hugonie, potwierdziłeś, że, cytuję: „Gregor sprzedał nas za
swoją dupę”? – wszedłem mu w zdanie, ostrzej i głośniej. – Stwierdzając w ten

sposób, iż rezygnacja ze śledztwa jest wynikiem przyjęcia łapówki, która to
łapówka przybrała w tym wypadku postać pomocy lekarskiej?
– Ależ ja... – Policzki Hoffmana poczerwieniały.
– Czy to nie ty, Hugonie, twierdziłeś, iż powinniśmy wysłać informacje do Hez-
hezronu, a Gregor Vogelbrandt nie zawiadamia przełożonych, gdyż kieruje się
niskimi pobudkami, takimi
jak zapewnienie sobie rozgłosu?
– Przecież to...
– Czy jako dyplomowany lekarz nie stwierdzasz, że ciężka choroba oraz
wiążący się z nią ból odbierają Yogelbrandtowi zdolność jasnego myślenia?
– No ale...
– A w jaki sposób inkwizytor, który nie jest w stanie myśleć, ma wydawać
rozkazy podwładnym?! – zagrzmiałem. – W jaki sposób ma prowadzić święte
dzieło na chwałę Pana?!
– Znamy przykłady...
– Milcz, jeśli nie masz nic sensownego do powiedzenia – przykazałem surowo i
zmiażdżyłem Hoffmana spojrzeniem.
Odpowiedziała mi już cisza.
– Bardzo dobrze – rzekłem. – W takim razie...
Gregorowi udało się wstać. Trzymał się poręczy, zacisnął zęby tak, że z ust
popłynęła mu strużka krwi. Był blady już nie jak alabaster, lecz po prostu jak
śmierć. I tylko oczy płonęły mu bólem oraz wściekłością.
– Dość tego! Dość tego, łotrze. Ja cię nauczę, jak...
Podszedłem do niego szybkim krokiem. Stanąłem tak blisko, że niemal
zderzyliśmy się nosami.
– Chyba dawno nie dostałeś kopa w dupę, Gregorze – warknąłem. – Czy jeśli
tak postąpię, przekonam cię do zaakceptowania mojej decyzji?
Z satysfakcją zobaczyłem strach w jego oczach.
– Ale wybacz, wybacz, wybacz, niepotrzebnie się uniosłem. – Uśmiechnąłem
się szeroko i na pozór przyjacielskim gestem chwyciłem Vogelbrandta za ramię.
– Po prostu usiądź sobie i pogadajmy.
Leciutko go pchnąłem, ale to wystarczyło, by stracił równowagę. Opadł na
krzesło i teraz już nie wytrzymał. Krzyknął. Krzykiem pełnym rozpaczy,

wściekłości, bezradności i bólu. Wszystko słyszałem w tym krzyku. I wszystko
widziałem w jego oczach. Nienawidził mnie, jak tylko jeden człowiek może
nienawidzić drugiego. Cóż, inkwizytorzy muszą być przyzwyczajeni do
podobnych spojrzeń, więc jedynie pokręciłem głową i odwróciłem się do mych
towarzyszy.
– Tyle, jeśli chodzi o mistrza Vogelbrandta – rzekłem. – Bądź tak uprzejmy,
Hugonie, i odprowadź Gregora do jego pokoju. Niech się położy i prześpi albo
odmoczy tyłek w wodzie, czy co tam mu zaproponujesz.
Hoffman przytaknął szybko i zbliżył się do naszego przełożonego, a raczej
naszego niedawnego jeszcze przełożonego.
– Pozwól ze mną, Gregorze – poprosił cicho.
Vogelbrandt posłusznie wsparł się na ramieniu Hoffmana i ostrożnie, krok za
krokiem, dokuśtykali w stronę drzwi. Zabawne, ale teraz, kiedy Gregor szedł
zgarbiony i skurczony bólem, teraz dopiero zauważyłem, jak niepozornej jest
postury. Czy kiedy człowieka przestaje otaczać aura pozycji, funkcji lub
stanowiska, czy dopiero wtedy dostrzegamy go, jakim jest naprawdę? A może
pozycja, funkcja czy stanowisko nie tyle zmieniają nasze postrzeganie, ile
zmieniają obserwowanego przez nas człowieka? Ha, Gregor Vogelbrandt
zapewne nie będzie zaprzątał sobie uwagi podobnymi pytaniami i
przemyśleniami. Podejrzewałem, iż następne dni zajmie mu wypisywanie skarg
do Hez-hezronu. Jednak ja wiedziałem swoje: zanim pojawi się tu komisja ze
Świętego Officjum, dla wszystkich stanie się jasne, że w okolicy roiło się od
wrogów naszego Pana. A to będzie oznaczało tylko jedno: Gregor zrobi z siebie
idiotę, a każdy zarzut przeciwko mnie, który padnie z jego ust, będzie w tym
momencie przemawiał na moją korzyść.
– Dlaczego go tak poniżyłeś, Mordimerze? – zapytał przygnębiony Voerter. –
Gregor
nigdy nie zrobił ci niczego złego.
– Nie zrobił mi również niczego dobrego, skoro już pragniesz rozumować
podobnymi kategoriami – odparłem. – Ale przecież wiesz dobrze, że nie w tym
rzecz. Vogelbrandt jest chory, a chory inkwizytor, inkwizytor przejmujący się
bardziej bólem w swoim tyłku niż śledztwami, nie jest wiele wart. Czy mam cię
przekonać, używając wyświechtanego frazesu mówiącego, iż łańcuch jest tak

mocny jak jego najsłabsze ogniwo?
Andreas wzruszył ramionami.
– Może i masz rację, ale Gregor to dobry człowiek. Nie znam nikogo, kto w
ciągu swego życia skazał i spalił tyle czarownic, tylu czarnoksiężników i tylu
heretyków. Nie trzeba było, Mordimerze... Nie trzeba było...
– Miecz jest tak ostry jak jego ostatnie cięcie, Andreasie. Co nam po
wspominaniu dawnej chwały? Jeśli tak ci żal Gregora, pomyśl, że będzie mu
lepiej poza Inkwizytorium. Może wreszcie znajdzie czas, żeby się wykurować.
Kapelan parsknął króciutkim śmieszkiem. Dopiero teraz przypomniałem sobie o
nim i odwróciłem w jego stronę. Pod moim spojrzeniem uśmiech spełzł z ust
starca.
– Wesoło ci, księże? – zapytałem. – Nie martw się, będzie ci jeszcze weselej...
Musiał usłyszeć coś takiego w moim głosie, że nie tylko odwrócił wzrok, lecz
pobladł tak, jakby chciał się upodobnić do Gregora Vogelbrandta.
– Co ty planujesz, Mordimerze? – zapytał gorączkowo Voerter. – O co ci
chodzi? Co my tu mamy robić?
Roześmiałem się z jego obaw.
– Nic poza tym, do czego nas stworzono, Andreasie. Wysłuchamy naszego
koronnego świadka. – Przyjaznym gestem otoczyłem ramieniem barki księdza. –
Który z gorzkim płaczem ujawni przed nami gigantyczny heretycki spisek, do
jakiego należał, wyda wszystkich niedawnych przyjaciół, a my zaczniemy nizać
ludzkie żywoty niczym paciorki różańca.
Voerter przypatrywał mi się z mieszaniną strachu i jakiejś niepokojącej chyba
dla niego samego fascynacji. W końcu ujął mnie pod rękę i odciągnął w kąt
pokoju.
– Wiesz dobrze, że to nieprawda, Mordimerze – zaszeptał gorączkowo. – Tu nie
ma żadnej herezji. Żadnego czarnoksięstwa. Jedynie skandaliczna
nieobyczajność oraz kryminalne zbrodnie.
– Na pewno? – Spojrzałem mu prosto w oczy. – Dasz za to głowę? Założysz się
o własne zbawienie?
Uciekł ze wzrokiem i opuścił głowę.
– Nie ma przesłanek, by uznać twe hipotezy za prawdziwe – bąknął po chwili.
– Prawdziwe, nieprawdziwe – powiedziałem takim tonem, jakbym zastanawiał

się, które z tych słów lepiej brzmi. – Kto wie, co jest naprawdę najprawdziwszą
prawdą. – Uśmiechnąłem się. – Dla kogoś, kto za dziesięć lat przeczyta protokoły
z przesłuchań, jakie niedługo przeprowadzę, będzie jasne, iż miałem rację. Nie
zaistnieją już wtedy inne prawdy oprócz tej, która opowiada o istnieniu
przerażającej demonicznej konspiracji.
– Nie rozumiem cię. – Pokręcił głową. – W tym roku i w zeszłym skazaliśmy
wielu ludzi. Torturowaliśmy ich, zmusiliśmy do wyznania win, a większość
skłoniliśmy również do żalu za grzechy. Spaliliśmy ich z czystym sumieniem,
gdyż straszliwie grzeszyli przeciw Bogu, odprawiając czarnoksięskie i
demoniczne rytuały...
– Załóżmy, że masz rację – przerwałem Andreasowi. – Że w okolicy nie było
czcicieli szatana, nie przywoływano demonów i nie stosowano mrocznej magii.
Tylko mordowano malutkie dzieci, gwałcono mniszki i zabijano te, które nie
potrafiły czerpać satysfakcji z nierządu. Ludzie arcybiskupa zamiotą sprawę pod
dywan, dostanie się tylko temu tu kapelanowi,
może obciążone zostaną też dwie martwe zakonnice. Reszcie cała sprawa ujdzie
na sucho. Nieprawdaż? Mam rację? Tak się rzecz cała zakończy? Czy nie tak
zawsze postępują biskupi, arcybiskupi, kardynałowie oraz papieże?
Voerter nie odezwał się.
– Czy wtedy zbrodniarze nie uznają, że są bezkarni? – kontynuowałem, nie
czekając, aż będzie miał coś mądrego do powiedzenia. – Że skoro zgrzeszyli
przeciw ludziom i nie doznali odwetu, to mogą również bezkarnie grzeszyć
przeciw Bogu?
– Nie możemy karać ludzi za to, co wydaje nam się, iż mogliby uczynić w
przyszłości. – Mój towarzysz otworzył szeroko oczy. – Gregor miał rację:
oszalałeś, Mordimerze.
Oto był człowiek, w którego piersiach wystygł już słodki żar wiary. Nie moim
zadaniem było rozniecenie na powrót ognia w jego sercu. Jeżeli będzie
posłusznie wykonywał moje polecenia, może wyjdzie z tej kabały z tarczą w
ręku. Jeśli nie, powiozą go na tarczy.
– Radzę ci, byś szybko pozbył się wątpliwości – rzekłem ostro – gdyż będę od
ciebie i Hoffmana wymagał pełnej poświęcenia pomocy. A komisja z Hezu, która
zapewne pojawi się za kilka tygodni, rozliczy nas wszystkich.

– A któż ciebie uczynił dowódcą? – w głosie Andreasa miała zabrzmieć
wystudiowana pogarda, lecz zabrzmiała jedynie bezradność.
– Okoliczności – odparłem. – I strach kogokolwiek innego przed wzięciem na
siebie brzemienia odpowiedzialności.
Szczęka mu zadrgała. Jednak nie z gniewu, odniosłem wrażenie, jakby zbierało
mu się na płacz i siłą chciał powstrzymać szloch.
– Twoje obiekcje wydają mi się co najmniej dziwaczne – szepnąłem zjadliwie,
lecz tak, by nie słyszał mnie kapelan. – I kto wie czy nie będę musiał dokładniej
się przyjrzeć, dlaczego twoje serce wezbrało takim współczuciem dla
zatwardziałych grzeszników i czemu bardziej troszczysz się o zbrodniarzy niż o
ich ofiary...
Spojrzał na mnie i tym razem w jego oczach błysnął strach.
– To nieprawda! – zawołał gorączkowo. – Dobrze wiesz, że to nieprawda!
Jestem lojalnym inkwizytorem!
Pokręciłem głową.
– Słowa mnie nie przekonają – odparłem. – Będziesz miał niedługo wiele
okazji, by swoją lojalność udowodnić czynami. Jesteś na to gotowy, Andreasie?
Gotowy, by uczciwym oraz gorliwym postępowaniem zamazać pamięć o
ocierających się o ciężki grzech błędach, które popełniłeś i pragnąłeś popełnić?
– Znam te sztuczki tak samo dobrze jak ty – warknął. – Nie zwiedziesz mnie
swoją mową.
Ha, jak widać, zachował resztki trzeźwego spojrzenia na świat, choć jego próby
wyrwania się były tak samo skazane na porażkę jak próby sarny pochwyconej
przez stado wilków. Ot, może ona jeszcze gwałtownie się szarpnąć, wierzgnąć,
ba, nawet zawadzić wilka kopytem, ale ani nie zrobi drapieżnikowi krzywdy, ani
nie wydostanie się z matni.
– To nie sztuczki, Andreasie – rzekłem stanowczo. – Przemyśl moje słowa i
zastanów się, jaką cenę zapłacisz za stawiany opór. A wierz mi, przyjacielu, że
jeśli mnie zawiedziesz, nie zawaham się wystawić ci słonego rachunku przed
komisją z Hezu. A ona już policzy, kto miał rację, a kto nie.
Voerter milczał dłuższą chwilę, byłem pewien, że rozważa wszystkie za i
przeciw, jakie wiązały się z podjęciem decyzji lub też uniknięciem jej
podejmowania. Musiał sobie jednak, podobnie jak i ja, zdawać sprawę z faktu, że

zanim do prowincji przybędzie komisja z Hezu, zdążę wszystkie sprawy ułożyć
tak, by odpowiadały memu oglądowi rzeczywistości. A tym
samym moi przeciwnicy staną nie tylko przeciw mnie, lecz przeciw jasnym oraz
wyraźnym zeznaniom świadków i oskarżonych.
Wychodziłem już z budynku, kiedy niespodziewanie natknąłem się na Teobalda
Krankla, sekretarza zamordowanego biskupa.
– Witajcie – powiedziałem. – Mogę wam w czymś pomóc? Co was tu
sprowadza?
– Słyszałem, że teraz wy jesteście przy komendzie... – Spoglądał na mnie
dziwnym wzrokiem.
– Coś za szybko, jak na mój gust, rozchodzą się wieści w tym mieście –
odparłem.
– Podsłuchiwałem pod drzwiami – wyjaśnił niezmieszany. – A raczej nie
podsłuchiwałem, gdyż to słowo narzucałoby sąd o grzesznej ciekawości
dotyczącej spraw, które mnie nie powinny obchodzić, a po prostu słyszałem...
Rozprawialiście dosyć głośno, panowie inkwizytorzy.
– Taaak. – Spojrzałem na Krankla ciężkim wzrokiem. – Mogę wam w czymś
usłużyć? Bo jeśli nie, wybaczcie, mam wiele obowiązków.
– Domyślam się – odrzekł, mrużąc oczy. – I domyślam się również, że w
najbliższym czasie nawet nocami w okolicy może być jasno od stosów.
Żachnąłem się.
– Panie Krankl, zdecydowanie przeszacowujecie gotowość inkwizytorów do
rozniecania płomieni. Jesteśmy powołani, by rozsycać płomień wiary w ludzkich
sercach, a że czasami przy okazji tego zbożnego dzieła pojawi się jeden czy drugi
stos, by kosztem cielesnej męki ratować nieśmiertelną duszę grzesznika, to
naprawdę nie powinniście uważać podobnego rozwiązania za regułę. A teraz
pozwólcie, że was pożegnam, jeśli pozwolicie...
Skinąłem mu głową, a on przepuścił mnie w progu. Miałem wrażenie, że
spogląda na mnie, póki nie zniknąłem za drzwiami, lecz nie próbował mnie
zatrzymać. Cóż, być może miał sprawę do Vogelbrandta, a skoro wasz pokorny
sługa zastąpił swego dawnego przełożonego, to najwyraźniej sekretarz biskupa
nie miał już czego szukać.

Rozdział VIII

Szturm


Potrzebowałem szybkiego sukcesu. Musiałem znaleźć mordercę biskupa,
skłonić go do przyznania się do winy oraz uroczyście wszem wobec ogłosić, że
oto w ręce Inkwizytorium wpadł przerażający zbrodniarz. Z uwagi na
przyrodzoną mi skromność staram się nie wspominać zbyt często o niezwykle
czułym węchu, jakim zostałem obdarzony, lecz wierzcie, mili moi, że zmysł ten
naprowadził mnie na pewną ścieżkę, kiedy badałem w klasztorze zwłoki siostry
Matyldy. Otóż mniszka miała poplamione kołnierz habitu oraz kornet, tak jakby
trzymający ją napastnik prychał na nią plwociną. Pomimo smrodu krwi oraz
wyprutych wnętrzności wyraźnie wyczuwałem cebulowy, tak! cebulowy odór. A
moje zmysłowe doświadczenie potwierdzone zostało całkowicie materialnym
dowodem. Oto tuż obok zwłok znalazłem listek cebuli. Ha, tego mi było trzeba!
Tropu. Przecież wiedziałem, kto zajadał się cebulą niczym koń słodkimi
jabłuszkami, przecież wiedziałem, kto opowiadał o tym, jak
potrzebną rzeczą jest usuwanie chwastów szkodzących użytecznym roślinom. W
jaki sposób stary biskupi ogrodnik wdarł się na teren klasztoru, zmylił mniszki i
zarżnął młodą, silną kobietę, jaką była Matylda, pozostawało sprawą do
wyjaśnienia. Ale przecież my, inkwizytorzy, nie raz i nie dwa byliśmy świadkami
zdarzeń niepojętych z punktu widzenia prostej logiki albo prymitywnej
materialnej dedukcji. Istniało wiele możliwych wytłumaczeń tej zbrodni. Czyż
ogrodnik nie mógł być w rzeczywistości biegłym w swym fachu
czarnoksiężnikiem? A może przychodziły dni, kiedy opętywała go demoniczna
moc i zyskiwał nadnaturalne siły oraz możliwości czynienia zła? A może po
prostu był silnym, przebiegłym i zdeterminowanym człowiekiem? (No cóż, nie
tak jednak przebiegłym, by nie wyśledziło go oko młodego, lecz przenikliwego
inkwizytora!) W każdym razie jeżeli tok rozumowania funkcjonariusza Świętego
Officjum nie zgadzał się z ogólnie przyjętymi prawami natury lub logiki,
najczęściej okazywało się, że prawa te po prostu zawodzą.

Samo aresztowanie ogrodnika nie mogło jednak wystarczyć. Bo kimżeż był
biskupi ogrodnik, by jego uwięzienie, osądzenie i skazanie wywarło jakiekolwiek
wrażenie na bliźnich? Owszem, udowadnialiśmy w ten sposób, iż zło może czaić
się tuż pod progiem i wystrzegać się oraz sprawdzać należy nawet ludzi na pozór
dobrodusznych, z którymi mamy na co dzień do czynienia. Ale to było
zdecydowanie za mało. Musiałem zadać poplecznikom diabła silniejsze i
celniejsze uderzenie. Musiałem potrząsnąć gniazdem szerszeni, by potem
rozbrzęczane z wściekłości cisnąć prosto w ogień. W tym zbożnym dziele miał
mi dopomóc kapelan Kornhacher. Zabrałem go w podróż do klasztoru, kazałem
również, by towarzyszyli nam Hoffman oraz trzej najemnicy. Voerterowi
natomiast poleciłem aresztować starego ogrodnika, lecz na razie nie
przesłuchiwać go, ale przetrzymać w ciemnej i zimnej piwnicy, by trochę
skruszał przed badaniem.
Nie miałem żadnych wątpliwości co do tego, czy zostaniemy wpuszczeni na
teren klasztoru. Wręcz przeciwnie: byłem święcie przekonany, że nikomu nawet
nie przyjdzie do głowy, by zamienić z nami zdanie, a co dopiero otworzyć furtę.
Dlatego kazałem najemnikom, by zabrali ze sobą siekiery, żelazne łomy oraz
skórzane pasy i konopne liny.
– Za pozwoleniem, mistrzu, siekierami nie przebijemy się przez bramę –
powiedział Giuseppe Francisco. – Nie dość, że belki grube, to jeszcze
wzmocnione żelaznymi pasami. Dzień będziemy siekać, a nie wiem, czy to coś
da.
– A jak nas poleją wrzątkiem? – burknął Kuno. – Albo gorącą kaszą? Mieliście
kiedyś gorącą kaszę za koszulą, mistrzu, za waszym pozwoleniem?
– Za pozwoleniem nie miałem, bez pozwolenia też nie – zażartowałem, lecz
przez tępe oblicze najemnika nie przebiegł nawet cień zrozumienia. Pokręciłem
tylko głową. – Hoffman jest zawołanym myśliwym. – Spojrzałem w stronę mego
towarzysza inkwizytora. – Prawda, Hugonie? Jeśli któraś zakonnica objuczona
wiadrem lub garem pojawi się na blankach, zdołasz zestrzelić ją, nim
komukolwiek zaszkodzi, czyż nie?
Hugon skinął głową z ponurym wyrazem twarzy, za to żołnierze wyraźnie się
ucieszyli, iż ktoś będzie czuwał nad bezpieczeństwem ich skóry.
– Ale i tak nie będziecie się musieli męczyć z siekierami – powiedziałem. –

Bowiem zbudujecie wedle moich zaleceń prawdziwą machinę oblężniczą.
Oczywiście nie miałem pod swą komendą ludzi na tyle zdolnych, by na moje
polecenie i według moich wskazówek potrafili zbudować machiny tak potężne i
tak skuteczne jak te, które posłużyły Juliuszowi Cezarowi, kiedy zdobywał
fortece Galów. Zresztą, szczerze mówiąc, nie potrzebowałem skomplikowanych
urządzeń. Miał mi wystarczyć jeden nad wyraz prosty w przygotowaniu
przedmiot: taran. Rzecz jasna, budowa ogromnych taranów, zdolnych w
mgnieniu oka wyważyć wielkie przeszkody, zajmuje mnóstwo czasu i wymaga
siły wielu ludzi, którzy taką
machinę przeciągną pod bramę. Ja myślałem o czymś dużo prostszym, chociaż
bardziej wyrafinowanym od ściętego pnia drzewa rozbujanego siłą męskich
ramion. Zamierzałem bowiem na zwykłym chłopskim wozie dobudować mocne
rusztowanie z solidnych belek, a na tym rusztowaniu zawiesić ciężki, dobrze
ostrugany pień drzewa, który można by rozbujać bez konieczności trzymania go
w ramionach.
– Nada się! – raczył łaskawie przyznać Giuseppe Francisco, kiedy
wyłuszczyłem mym podkomendnym, czym będą się musieli zająć pod
klasztorem.
Wszystko poszło, jak się spodziewałem. Brama była zamknięta, tak samo jak
mała furtka w murze, a na nasze krzyki i wołania nikt nie odpowiadał, chociaż
Kornhacher dwoił się i troił w żądaniach, błaganiach i zaklinaniach, by nam
otworzono. W końcu więc nie mieliśmy innego wyjścia, jak zacząć szturmować
bramę za pomocą zawieszonego na wozie tarana. I tak jak się spodziewałem, nie
minął nawet czas, by zmówić „Ojcze nasz”, kiedy na blankach pojawiły się dwie
mniszki, obie wyraźnie czymś objuczone.
– Celuj w tę starą – rozkazałem Hugonowi, gdyż zrobiło mi się żal na wskroś
przerażonego dziewczęcia o bladej twarzy i wielkich oczach, a w spojrzeniu
towarzyszącej jej staruchy widziałem wyraźną i złośliwą zajadłość.
Hoffman wypuścił strzałę, która wbiła się mniszce prosto w pierś. Kobieta nie
wydała z siebie nawet jednego dźwięku, tylko przechyliła się do tyłu i runęła z
muru. Natomiast młoda mniszka porzuciła wiadro (nie widzieliśmy tego, lecz
poznaliśmy po huku), krzyknęła rozpaczliwie i zaraz zniknęła z pola widzenia.
– Głowę dam, że nikt nam już nie będzie przeszkadzać – powiedziałem, po

czym uśmiechnąłem się do Hoffmana. – Świetnie się spisałeś, Hugonie. Widzę, iż
to, co opowiadano o twym talencie łuczniczym, nie mija się na włos z prawdą.
– Wolę strzelać do jeleni niż do ludzi – odparł, nie patrząc mi w oczy.
– Stare próchno. – Machnąłem ręką. – Wystarczająco się już nażyła. Poza tym
pamiętaj, że w kogokolwiek rzucisz kamieniem w tym klasztorze, z całą
pewnością trafisz w grzesznika.
Skinął głową, nadal nierozpogodzony. Nie zamierzałem przejmować się
humorami towarzysza inkwizytora, więc skupiłem uwagę na żołnierzach, którzy
dzielnie spisywali się przy taranie. Brama huczała, trzeszczała, jęczała, drzazgi z
niej leciały, lecz trzymała się mocno. Najemnicy pokrzykiwali jeden na drugiego,
a klęli przy tym ile wlezie.
– Czy godzi się tak traktować miejsce modlitwy i medytacji? – posępnie spytał
Hoffman.
– Przypomnij mi, któż taki niedawno stwierdził: „Mniszki zawsze się kurwiły,
ciągle się kurwią i nigdy nie przestaną się kurwić”?
– Miejsce jest święte, choć ludzie grzeszni – mruknął po chwili.
– Toteż spalimy jedynie ludzi. – Wzruszyłem ramionami.
Hugon już nic nie odpowiedział.

Mniej więcej koło południa, przyglądając się bramie, można było poznać, że
została mocno osłabiona, natomiast w godzinę potem padła. Przewidując, co
może się zdarzyć, kazałem Hoffmanowi stanąć z łukiem gotowym do strzału, a
najemnikom rozbiec się, kiedy tylko zobaczą, że drzwi się załamują. Swoją
przezorną zapobiegliwością uratowałem być może życie tym ludziom, gdyż za
wywróconą bramą stało kilka zakonnic. Jedna z kuszą, druga z łukiem, a
pozostałe z kamieniami w dłoniach. Skąd w klasztorze wzięły się kusza i łuk, nie
mam pojęcia, ale jak mieliśmy okazję ujrzeć, siostrzyczki potrafiły całkiem
sprawnie posługiwać się owym orężem. No i nic dziwnego, gdyż przecież do
klasztorów trafiały dziewczęta i kobiety z różną przeszłością, również córki
rycerzy, myśliwych czy kłusowników, które ojcowie dla zabawy i dla śmiechu
mogli podszkolić w wojennym rzemiośle. Schowany za drzewem Hoffman
wypuścił
szybko, jedną po drugiej, dwie strzały. Pierwsza ugodziła w udo mniszkę z

łukiem, druga przebiła ramię zakonnicy trzymającej kuszę. Widząc tak
precyzyjnie wymierzony i skuteczny atak, reszta babińca nie zastanawiała się
nawet, co robić, tylko podkasawszy habity, uciekła w stronę klasztoru.
Roześmiałem się, trzej najemnicy zaraz mi zawtórowali, a Kornhacher ochryple
rozchichotał się po chwili (zauważyłem jednak, że bystro zerka w moją stronę, by
sprawdzić, czy chichot ten spotka się z naganą, czy też z aprobatą). Nawet
Hoffman skrzywił usta w lekkim grymasie, rozbawiony tą kobiecą gotowością do
zażartej walki w obronie klasztoru. Oczywiście obie ranne zostawiono bez
pomocy. Pierwsza jakoś dała radę pobiec za towarzyszkami, natomiast druga
kuśtykała niczym okulawiona kaczka, głośno krzycząc przy każdym kroku. W
końcu upadła w błotnistą kałużę i zaniosła się rozpaczliwym płaczem. Twarz
odwracała z przestrachem w naszą stronę, jakbyśmy byli nie przymierzając
jakimiś zbójnikami. Chociaż zważywszy na ciężkie grzechy obciążające
sumienia mniszek, podejrzewam, że wolałyby rabusiów od inkwizytorów. Bo
rabusie najwyżej ukradliby kosztowności, po czym wesoło zabawili się z co
młodszymi zakonnicami, natomiast my mieliśmy zamiary zdecydowanie
poważniejsze.
– No to kurki nam się rozbiegły. Trzeba będzie je wyłapać i zapędzić z
powrotem do kurnika – zatarł dłonie Giuseppe Francisco.
– To prawda. – Skinąłem głową. – Zabierzcie się za to, chłopcy. Znajdźcie
wszystkie zakonnice i zamknijcie w kaplicy. Jest ich... – Zerknąłem na
Kornhachera.
– Dwadzieścia cztery minus Matylda, minus mniszka ustrzelona z taką maestrią
przez mistrza inkwizytora, nie pomnę jej imienia, minus ta, co tu leży przed
nami, to będzie, jak dobrze wyrachowałem, dwadzieścia jeden. – Spojrzał na
mnie z takim wyrazem twarzy, jakby chciał, żebym go pogłaskał.
– Słyszeliście? – zwróciłem się do najemników. – W kaplicy chcę znaleźć
dwadzieścia jeden mniszek. Żywych, zdrowych i nienaruszonych. – Zbliżyłem
się do Giuseppe Francisco. – Dopilnujesz tego, Giuseppe – dodałem surowym
tonem. Potem położyłem mu dłoń na ramieniu. – Później będziecie mogli się
zabawić – rzekłem tym razem łagodnie. – Bo to tylko zwykłe kurwy, więc
potraktujecie je, jak na to zasługują. Ale później, nie teraz, zrozumiano?
– Tak jest, mistrzu inkwizytorze! Zrozumiano! – zakrzyknął całkiem

zadowolony z obietnicy.
Najemnicy rozbiegli się po klasztorze, a ja pozostałem z moim towarzyszem
oraz kapelanem.
– Naprawdę oddasz mniszki w łapy tych zbójów? – Hoffman miał ściągniętą
twarz.
– Potrzebuję ich, Hugonie – odparłem. – Są moimi psami, a psom trzeba czasem
rzucić kość.
– Jaki kąsek przewidziałeś dla mnie?
– Dla ciebie? – Podszedłem. – Jak możesz zadawać takie pytania, Hugonie? –
zapytałem z rozżaleniem, patrząc Hoffmanowi prosto w oczy. – Ty jesteś moim
towarzyszem. Moim stronnikiem i sojusznikiem. Inkwizytorem, na którego liczę
jak na samego siebie. Człowiekiem, do którego bez wahania odwracam się tyłem,
nie bojąc się, że wbije mi nóż w plecy. Czemu krzywdzisz mnie podobnym
pytaniem, przyjacielu?
– Nie jestem głupi, Mordimerze – odezwał się z nieoczekiwaną zaciekłością. –
Nie jestem...
– Chcesz przejąć dowództwo? – przerwałem mu. – Chcesz wydawać mi
polecenia i kierować śledztwem? Powiedz tylko słowo, a zostawię wszystko na
twojej głowie i będę ci lojalnie pomagał. Ty weźmiesz odpowiedzialność za
każde nasze działanie, ty rozliczysz się z komisją z Hezu, kiedy przyjedzie do
Luthoff, ty podpiszesz wszystkie dokumenty własnym
nazwiskiem. Ty przyjmiesz na swoją pierś gniew arcybiskupa, a co za tym idzie,
zapewne również gniew Watykanu. Chcesz tego, Hugonie? Powiedz mi, że
chcesz tego...
Przygryzł wargi.
– Wiesz, że nie...
Położyłem mu dłonie na ramionach i zbliżyłem twarz do jego twarzy, tak że
niemal zetknęliśmy się nosami.
– Więc pomóż mi, przyjacielu. Zaufaj, że działam w imię żarliwej nadziei na
nawrócenie grzeszników, pokornej wiary w konieczność naszych działań i
gorącej miłości do Pana oraz Jego stworzeń. Czy uwierzysz mi, Hugonie, jeśli
powiem, że nie pragnę dla siebie niczego poza byciem użytecznym narzędziem w
ręku Boga? Uwierzysz mi?

Musiał usłyszeć w moim głosie lub zobaczyć w moich oczach coś, co złamało
jego głupi upór. Skinął głową, gestem tak nieznacznym, że wręcz
niezauważalnym. Ale obaj wiedzieliśmy, iż w tym momencie, w tej właśnie
chwili, poddał się takiemu biegowi spraw, jaki ja wyznaczyłem. Ucałowałem
Hoffmana w oba policzki.
– Chodźmy, Hugonie. Chodźmy i zróbmy porządek w tej kloace. Ty i ja.
Razem.
Nie patrząc już na niego, ruszyłem przez ogród w stronę refektarza. Byłem
pewien, że idzie za mną.


Rozdział IX

Cmentarz


Musieliśmy jeszcze trochę poczekać, zanim żołnierze zapędzili wszystkie
mniszki do kaplicy. Stara, szpetna Augustyna grała teraz w tym towarzystwie
pierwsze skrzypce, gdyż skupiła kobiety wokół siebie. Kiedy policzyłem już
wszystkie mniszki i upewniłem się, że jest ich na pewno dwadzieścia jeden,
wszedłem na podwyższenie przed wielkim witrażem, który w czerwieni, ciemnej
żółci i czerni przedstawiał Ukaranie Jerozolimy. Płomienie świec migotały w
kolorowych szkłach, tworząc złudzenie płonących budynków i uciekających
postaci.
– Nazywam się Mordimer Madderdin i jestem przełożonym inkwizytorów z
Bielstadt – rzekłem głośno, a echo poniosło mój głos po całej kaplicy. – Powiem
wam jedno: tylko natychmiastowe i szczere przyznanie się do winy może was
uratować od stosu. Obecny tu
kapelan
Kornhacher opowiedział o waszych występkach, zbrodniach i przewinach, zdał
mi pełną relację z waszych grzechów...
Z zadowoleniem zobaczyłem, że kilka mniszek zaczęło płakać i tulić się jedna
do drugiej. To wróżyło jak najlepiej ich przyszłym zeznaniom.

– Życie uratują tylko te z was, które wszystkie winy wyznają z rozpaczliwym
płaczem, rzewnym pragnieniem skruchy i żarliwą chęcią odkupienia.
Zatwardziałe grzesznice natomiast będą torturowane i publicznie spalone. Amen!
– Amen! – wrzasnęli chórem najemnicy i Kornhacher. Hoffman jedynie
poruszył ustami.
– Która z was zaprowadzi mnie do ciemnicy, gdzie uwięziono wasze
towarzyszki?
– Nikt was nigdzie nie zaprowadzi! – wrzasnęła Augustyna. – Najechaliście
dom boży jak...
Giuseppe Francisco okazał się naprawdę użytecznym sługą, zdolnym
przewidywać moje życzenia. Zdzielił staruchę tak silnie w pysk, że aż się
przewróciła. W jej stronę podskoczyła młoda zakonniczka i pomogła podnieść się
na nogi.
– Trzydzieści batów na gołą dupę – rozkazałem. – Tylko nie żałujcie sobie i
bijcie mocno. Jeśli będzie trajkotać dalej, następnych trzydzieści.
– Ja powiem, gdzie one są! – pisnęła zakonniczka pomagająca staruszce i
podbiegła do mnie. – Jestem siostra Anna, mistrzu inkwizytorze, wszystko wam
pokażę, wszystko powiem, co wiem. – Uklęknęła i złożyła dłonie jak do
modlitwy. – Tylko pamiętajcie: jestem siostra Anna!
– Chodź więc ze mną, dziecko – powiedziałem łagodnym i ciepłym głosem. –
Odnajdźmy te zagubione owieczki boże, by nie błąkały się dłużej w diabelskiej
ciemności.
Podałem mniszce rękę, a ona szybko chwyciła mnie za dłoń i zacisnęła na niej
palce. Kiedy chciałem się uwolnić, nie pozwoliła.
– Błagam was, błagam, trzymajcie, nie dajcie mnie porwać diabłu! Zaprawdę
wielka bije od was siła... Przy was czuję się taka bezpieczna... – zaszeptała
gorąco.
Nie wyszarpywałem już dłoni, uśmiechnąłem się tylko w myślach nad
naiwnością młodej mniszki, której wydawało się, że dzięki kilku zręcznie
dobranym słowom będzie potrafiła zjednać sobie inkwizytora. Niestety, nie było
to takie łatwe, gdyż w przesławnej Akademii Inkwizytorium uczono nas między
innymi, by nie dać się nikomu omamić pochlebstwami, nie dawać się łapać na
lep obietnic ani nie dać się zwieść udanym żalom. Jednak ponieważ młoda

zakonnica była śliczna jak kwiatuszek, dłoń miała delikatną i miękką oraz
prawdziwe oddanie w oczach i głosie, postanowiłem zachowywać się wobec niej
uprzejmie, przynajmniej do tego czasu, kiedy inkwizytor może być uprzejmy w
stosunku do świadków lub oskarżonych. Wyszliśmy z kaplicy do ciemnego
kamiennego korytarza.
– Nic ci już nie grozi, moje dziecko. Powiedz, czy te zamurowane siostry
jeszcze żyją?
– Codziennie modlę się, by żyły – westchnęła i zerknęła na mnie
omdlewającym wzrokiem. – I chyba żyją, bo siostra Augustyna nosiła im co
dzień wodę.
– Augustyna? Ta sama, co ją teraz chłoszczą, tak?
– Tak, mistrzu inkwizytorze, ta sama. To bardzo zła osoba, bardzo zła. Jak
wyście od razu wiedzieli, kogo ukarać... – Pokręciła głową. – Jakbyście patrzyli
człowiekowi prosto w głąb serca. – Zadrżała i zatrzymała się tak gwałtownie, że i
ja musiałem się zatrzymać. – Spojrzyjcie i w moje – szepnęła, przykładając dłoń
do habitu, który wybrzuszał się na jej piersiach. – Przysięgam wam, że
zobaczycie tylko szczerą chęć poprawy.
Uniosła nasze złączone dłonie i przycisnęła do swojej lewej piersi.
– Posłuchajcie bicia mojego serca – poprosiła głosem omdlewającej róży. – Ono
zawsze biło tylko dla naszego Pana. Szczerze i ufnie.
Przyznam, że dotyk jej piersi nie był niemiły, gdyż była to pierś kształtna,
krągła i jędrna, a przynajmniej takie odniosłem wrażenie poprzez materię habitu.
– To cudownie, że na tym gnojowisku grzechu wyrosła tak niewinna lilia jak ty
– powiedziałem. – A teraz pospieszaj, moja panno, bo nie mamy całego dnia do
stracenia.
– Macie rację, macie rację, mistrzu inkwizytorze – jeszcze nie dopowiedziała
tych słów, a już niemal biegła, ciągnąc mnie za sobą. – Jak dobrze być z
mężczyzną, który w każdej chwili wie, co trzeba zrobić i co jest najbardziej
odpowiednie.
Wiedziałem, co sądzić o szczerości komplementów dziewczyny, ale nie
przeszkadzało mi to czerpać satysfakcji z jej słów, gdyż były one wypowiadane
tonem tak niewinnie prostolinijnym, że człowiek mniej bystry i mniej
doświadczony niż wasz uniżony sługa zapewne dałby się omotać. Jeśli w

podobny sposób zachowywała się w stosunku do szlacheckich klientów, to
musiała cieszyć się sporym powodzeniem. Nic bowiem nie raduje męskiego
serca tak jak słodkie słówka padające z kobiecych ust: pochwała zdolności,
rozumu, poczucia humoru...
– Jeszcze nawet dwóch modlitw nie jesteście w klasztorze, a już taka się czuję
przy was bezpieczna. Jakby całe to straszne zło gdzieś zniknęło...
Ten drżący głosik świetnie wpisał się w mój tok myślenia. Bo tego jeszcze
mężczyźni lubili słuchać: zapewnień, że kobieta bezpiecznie czuje się w ich
ramionach, i wyznań mówiących, że wie ona, iż ten właśnie mężczyzna potrafi
obronić ją przed niegodziwościami całego świata. Ale dziewczyna mogła być mi
wielce pomocna, gdyż miałem przekonanie, że zrobi wszystko, by ratować
własną skórę. Pytanie brzmiało tylko, czy znała użyteczne tajemnice
zdeprawowanego zgromadzenia? Kto wie, kto wie, może potrafiła wkradać się
nie tylko w łaski mężczyzn, lecz również w łaski innych kobiet? Co prawda dla
młodej, ślicznej dziewczyny zyskanie sympatii starszej, mniej urodziwej kobiety
bywa zazwyczaj zadaniem wręcz syzyfowym, lecz siostra Anna sprawiała
wrażenie osóbki, która nie z takim ciężarem potrafi dać sobie radę, jeśli tylko
widzi w tym dobry interes. Więc może była ulubienicą Matyldy czy Konstancji?
A może po prostu przyłożyła swe kształtne uszko do ściany, zza której
wyjątkowo dobrze było słychać pewne rozmowy, i teraz podzieli się ze mną
wiedzą o treści owych rozmów? Zobaczymy...
– Siostrę Magdalenę i siostrę Weronikę zamurowano w ich własnej celi. Znaczy
w kawałeczku tej celi. Ledwo tam się mieszczą, biedactwa...
– Skąd wiesz, że cela jest taka mała?
– Sama ją murowałam – westchnęła. – Matylda kazała mnie i jeszcze dwóm
siostrom wyrobić zaprawę i układać cegły. Całe paznokcie zdarłam sobie niemal
do żywego mięsa! A skóra? Żebyście zobaczyli, jaką miałam skórę na dłoniach!
Jak jakaś praczka!
– Prawdziwe nieszczęście...
– Oczywiście nic to strasznego przy cierpieniach, jakie spotkało moje słodkie
przyjaciółki. Ileż nocy wypłakałam z powodu ich nieszczęścia.
– Były ci bliskie? To dobrze, gdyż są oskarżone o ciężkie zbrodnie, o których
zapewne wiele wiesz jako ich... słodka przyjaciółka.

– Wszystkie tu jesteśmy przyjaciółkami – odrzekła szybko. – A każdą istotę
ludzką, stworzoną wszak przez Pana Boga, nazwę słodką, póki nie zyskam
powodów, by sądzić o niej inaczej.
To była całkiem zgrabna odpowiedź i spodobała mi się. Cóż, siostra Anna chyba
marnowała się w klasztorze.
– O, to tu, mistrzu, to tu. – Puknęła paluszkiem w drzwi po lewej stronie
korytarza.
Nacisnąłem klamkę, jednak drzwi pozostały zamknięte.
– Proszę, mistrzu. – Siostra Anna dygnęła i podała mi klucz na otwartej dłoni.
Uśmiechała się wdzięcznie.
– A skąd ty masz ten klucz, moja miła?
– Widzieliście, jak pomagałam wstać siostrze Augustynie? Nietrudno było
wyciągnąć go z jej kieszeni. Wszystko, by wam pomóc, mistrzu inkwizytorze. –
Dygnęła raz jeszcze.
Co prawda równie dobrze mogła mi pomóc, mówiąc, kto ma klucz, ale
rozumiałem, że chodziło o efekt. Poza tym spodobało mi się, iż nie usiłowała się
ze mną w żaden sposób targować. To też świadczyło o jej sprycie. Przekręciłem
klucz w zamku i otworzyłem drzwi. Pokoik wyglądał jak zwykła cela klasztorna,
tyle że mniejsza od innych i pusta, gdyż usunięto z niej meble. Ściana po lewej
stronie była najwyraźniej świeżo (nawiasem mówiąc, również dość krzywo)
wymurowana, a na poziomie twarzy pozostawiono otwór na szerokość cegły i
wysokość dwóch.
– Tu są, biedactwa. – Siostra Anna zmarszczyła kształtny nosek. – Czujecie,
mistrzu, ten straszny fetor?
Oczywiście, że czułem, gdyż bijący przez szparę odór wydawał się pochodzić z
najgorszej kloaki. No nic dziwnego, skoro można powiedzieć, że obie mniszki
właśnie żyły w kloace, z której nie sprzątano odchodów ani która nawet nie miała
możliwości zostać przewietrzona. Kobiety zamurowano w celi tak małej, że nie
mogły w niej ani położyć się z wyciągniętymi nogami, ani stanąć, nie pochylając
głowy. Toteż, jak mi potem powiedziano, czas spędzały, głównie siedząc przy
ścianie, przytulone jedna do drugiej, gdyż od kamieni ciągnęło zimnem oraz
wilgocią. I to miała być zapewne dodatkowa kara: spędzenie ostatnich tygodni
życia albo i miesięcy w brudzie, ciasnocie, smrodzie oraz chłodzie i wilgoci.

Prędzej czy później zostałyby również przeżarte przez robactwo.
Wstrzymując oddech, zerknąłem przez szparę i po chwili potrzebnej na
przyzwyczajenie wzroku do ciemności dostrzegłem dwie kobiece postaci wtulone
w siebie tak mocno, że mogły się zdawać jedną osobą. Musiały słyszeć szczęk
zamka, jednak najwyraźniej straciły już nadzieję, że ten dźwięk może przynieść
im cokolwiek dobrego, ponieważ nawet nie drgnęły.
– Siostrzyczki! – zawołałem. – Za chwilę każę zwalić ścianę, więc nie bójcie się
i na wszelki wypadek osłońcie głowy, żeby nie oberwać kawałkiem cegły.
Słyszycie mnie?
– Jezusie Najmściwszy! – usłyszałem po chwili drżący głos. – Powiedz, czyś
jest aniołem Pana? Przyszedłeś nas oswobodzić?
– Przyszedłem was oswobodzić – odparłem, nie wnikając w to, kim jestem, a
kim nie.
– To tylko tortura – szepnęła druga mniszka. – Dadzą nam nadzieję, by ją potem
odebrać. – Rozpłakała się cicho.
Cicho, lecz tak żałośnie, że serce zadrżałoby zapewne każdemu. Rzecz jasna:
każdemu, kto nie był inkwizytorem, gdyż my, funkcjonariusze Świętego
Officjum, słyszeliśmy tak wiele skarg, iż najbardziej rzewne z nich nie robią już
na nas wrażenia.
– To nie tortura, siostro! – zawołałem wesoło. – To prawdziwe wyzwolenie.
Wasi prześladowcy zostali ukarani, a wy będziecie mogły robić, co wam się
zamarzy, jak tylko opuścicie wychodek, w którym gnijecie.
Pierwsza z zakonnic parsknęła śmiechem. Jak widać, była osobą o silnym
charakterze, skoro miała ochotę na śmiech po kilkunastu dniach spędzonych w
ciemnicy. Ale może perspektywa rychłego opuszczenia więzienia napełniła ją tak
beztroską radością.
– Czego od nas chcesz? – zaskrzeczała druga. – I tak nam nie darujecie tego, co
zrobiłyśmy. Nikt nam tego nie zapomni!
– A co takiego zrobiłyście? Ja nic nie wiem, siostrzyczki, poza tym, że
potrzebna wam pomoc. No chyba że chcecie tu zostać... Jeśli tak, powiedzcie
tylko słowo, a raz-dwa każę
zamurować nawet tę dziurę, by was nie kłopotać ani piciem, ani jedzeniem, ani
zbędną konwersacją.

Siostra-śmieszka znowu prychnęła radośnie, po czym zaklaskała.
– Kujcie! Kujcie, dobrzy ludzie! Chcę stąd wyjść!
– Sama wezmę się za młot, jeśli tylko każecie – do pracy natychmiast zgłosiła
się siostra Anna.
Wyszedłem na korytarz, a zakonnica tuż za mną.
– Bardzo wam się chwali ta gorliwość w pomocy nieszczęśnikom, siostrzyczko
– powiedziałem. – Idź w takim razie po jeszcze dwie siostry, zróbcie porządek z
tą ścianą i pomóżcie biedaczkom obmyć się i ubrać. Na razie jednak nie wolno
wam dawać im jedzenia, rozumiesz? Pod żadnym pozorem, choćby nie wiem jak
błagały! I zachowajcie złote milczenie na temat tego, co dzieje się w klasztorze. –
Ująłem ją za podbródek. – Rozumiesz, dziecko? Mogę zaufać, że dopilnujesz w
moim imieniu, czego trzeba?
Złożyła usta jak do pocałunku.
– Każde wasze życzenie jest dla mnie rozkazem – wyszeptała omdlewającym
tonem.
***

Siedziałem w celi przeoryszy przy stole zastawionym mięsem, chlebem oraz
owocami. W kociołku parował smakowicie pachnący rosołek ugotowany na
najtłustszym z kapłonów i posypany świeżutkimi liśćmi pietruszki. Zakonnica
zatoczyła się na ścianę z wrażenia, kiedy zobaczyła specjały piętrzące się przede
mną. Musiałem przyznać, że umyta i przebrana w czysty habit robiła wrażenie
całkiem wdzięcznej dziewczyny. Na mój gust miała może zbyt wyblakłą cerę,
nieco za ostry nos i oczy tak blisko siebie, jakby jedno chciało wskoczyć w
drugie, ale za to mogła pochwalić się ładnym uśmiechem i kształtną figurą. Przy
siostrze Annie miałaby co prawda takie same szanse jak pociągowa kobyła przy
szlachetnej klaczce, lecz co prostszym męskim naturom jej towarzystwo zapewne
sprawiałoby wielką przyjemność.
– Kim jesteście, wy, panie, któremu zawdzięczamy życie i kąpiel? – Jej oczy
uśmiechały się do mnie zupełnie nie po mniszemu.
– Mam zaszczyt być inkwizytorem – odparłem, odpowiadając uśmiechem i z
niejakim rozbawieniem zauważyłem, że twarz dziewczyny tężeje.
– Nie wiem, czy w takim razie nie wolałabym wrócić do naszej celi. –

Widziałem, że nerwowo splotła palce. Dostrzegła, że zauważyłem ten gest, i na
jej policzki wypełzł rumieniec.
– Dowcipna i całkiem odważna – skwitowałem te słowa. – Miłe połączenie u
kobiety, nawet jeśli jest jedynie mniszką. Zresztą mniszka czy nie... W waszym
zakonie nie bardzo po mniszemu się żyło, prawda? – Przypatrywałem się
zakonnicy uważnie.
Odpowiedziała mi śmiałym wejrzeniem.
– Ufam, że i tak wszystko wiecie.
– Wszystko wie jedynie Bóg w niebiesiech – odparłem. – Jednak rzeczywiście
trochę słyszałem o obyczajach panujących w waszym zgromadzeniu.
– Czy mogę... czy mogę usiąść? – Spojrzała na mnie tym razem pokornie. –
Wybaczcie, ale tak osłabłam w tym więzieniu, że nogi ledwo mnie trzymają –
dodała błagalnym tonem.
Bez słowa wskazałem zydel, a ona przycupnęła na nim ostrożnie i z samego
skraju, jakby chciała mieć pewność, że w każdej chwili będzie mogła się szybko
zerwać i uciec. Tym razem głównie spoglądała w posadzkę, lecz nie potrafiła się
powstrzymać, by co chwila nie podnosić wzroku i nie zerkać na jedzenie.
Zauważyłem, że przygryza usta, a jej nos czasami drga jak u węszącego
króliczka. Sięgnąłem po chrupiącą, rumianą nóżkę kurczaka z pięknie
wypieczoną skórką i odgryzłem spory kęs. Teraz siostra Magdalena nie mogła
oderwać wzroku od moich ust.
Jeszcze trochę, a zacznie się ślinić jak pies, pomyślałem z rozbawieniem.
– Wszystkim siostrom zapowiedziałem, że jedynie szczera spowiedź ze
wszystkich grzechów, zarówno własnych, jak i cudzych, może uratować je od
stosu. I tobie również to powtarzam. Twoim obowiązkiem jest opowiedzieć mi o
przewinach tego zgromadzenia. Powinnaś bowiem wiedzieć, że zbrodnią –
zaakcentowałem ostatnie słowo poprzez machnięcie w powietrzu ogryzioną już
kostką – przeciwko naszej świętej wierze jest nie tylko grzeszne postępowanie,
lecz zatajenie grzesznego postępowania innych ludzi.
– Wiem o tym, mistrzu – odparła niewyraźnie, a ja pomyślałem, że zapewne
ślina zbierająca się w ustach przeszkadzała jej w dokładnym artykułowaniu słów.
– Zacznijmy więc tak, jak wypada zacząć, od samego początku. – Zakręciłem w
palcach kością. – Co wy w klasztorach, gdzie nie trzyma się psów, robicie z

resztkami jedzenia? – zmieniłem na chwilę temat.
– Mamy świnie. – Jej oczy wodziły za tą nieszczęsną ogryzioną kostką, jakby
były przyklejone do niej niewidzialną nicią.
– Świnie, no jasne!
Odłożyłem kostkę na talerz i sięgnąłem po kromkę chleba, na którą nałożyłem
gruby plaster pięknie wypieczonego pasztetu z brązowiutką, chrupiącą skórką.
Przyjrzałem mu się uważnie.
– Pasztet mielony z grzybkami oraz zielonym pieprzem – powiedziałem tonem
tak pełnym zachwytu, jakbym odkrył właśnie skrzynię wypełnioną złotem. – Czy
ty wiesz, moje dziecko, jak długo musiałem cierpieć, obywając się bez pasztetu z
grzybkami? Nie mówiąc już o zielonym pieprzu...
Wziąłem spory kęs i przez chwilę zapatrzyłem się w sufit, jakbym przeżywał
właśnie łaskę oglądania zstąpienia któregoś ze świętych pańskich.
– Nawet trochę za dużo grzybków – oznajmiłem po chwili, po czym obróciłem
wzrok na zakonnicę. – Nie częstuję cię, moje dziecko, bo siostra Anna
powiedziała, że tak objadłaś się do syta w czasie kąpieli, że aż musiałaś zwracać
jedzenie – rzuciłem rzeczowym tonem. – A po długim poście bardzo niezdrowo
jest pofolgować apetytowi. Można od tego dostać nawet skrętu kiszek...
Kiedy mówiłem, przyglądała mi się takim wzrokiem, jakby zamiast waszego
uniżonego sługi widziała Chimerę czy innego potwora zdolnego przerazić
samym wyglądem.
– To kłamstwo! – wrzasnęła. – Co za podła suka! Nic nie jadłam, przysięgam
wam! – Opadła z krzesła na kolana, złożyła dłonie na piersiach i rozpłakała się
rzewnie. – Jestem taka głodna, tak strasznie głodna... Zaraz umrę, jeśli mnie nie
poratujecie...
No, no, dziewczyna najwyraźniej nie wiedziała, co to prawdziwy głód.
Rozumiałem jednak, że kilkanaście dni w ciemnicy jedynie o spleśniałym czy
suchym chlebie oraz o wodzie mogło stanowić pewien dyskomfort. Znaliśmy
jednak ludzi, którzy z własnej woli wybierali podobną dietę (uważając, nie
wiadomo z jakiego powodu, że człowiek, który żre trawę niczym krowa jest w
oczach Pana lepszy od tego, który zajada się chlebusiem, mięskiem oraz serkami)
i potrafili nie uskarżać się przez całe lata. Tak więc siostrzyczce daleko było do
śmierci z głodu, chociaż zapewne przyjemny zapach jedzenia mógł spowodować,

że coś, co jedynie było ćmiącym bólem, stało się cierpieniem trudnym do
wytrzymania.
– Siostro Magdaleno – natychmiast znalazłem się przy dziewczynie i ująłem ją
pod łokieć – ależ proszę jeść. Przecież wyraźnie nakazałem, żeby obie siostry
dobrze nakarmiono. Tylko niech siostra uważa, bo to, co mówiłem o skręcie
kiszek, to szczera prawda... No, proszę, niechże sobie siostra wygodnie siądzie...
Pomogłem jej się usadowić na krześle i podałem na talerzyku kawałek pasztetu
oraz
chleb. Rzuciła się na jedzenie niczym wygłodniałe zwierzę. No i dostanie mi tu
zaraz skrętu kiszek! – pomyślałem ze złością. Mój Boże, czy kobiece umysły
naprawdę nie dostrzegają związku pomiędzy ostrzeżeniem „ogień parzy” a tym,
że nie powinno się dotykać rozpalonego pieca? Wyrwałem mniszce talerz z rąk i
zmusiłem, by wypluła szybko przeżuwane i przełykane jedzenie.
– Chcesz skonać w mękach czy co?! – wrzasnąłem.
Zaczęła zawodzić i gwałtownie rzuciła się w stronę stołu, więc chwyciłem ją za
włosy i potrząsnąłem silnie. Miałem nadzieję, że ból otrzeźwi siostrzyczkę. A
jeśli nie otrzeźwi, może chociaż oszołomi. I to dobre, i tamto dobre. Aby tylko
zaczęła myśleć o czymś innym niż jedzenie. Zresztą, kiedy powie mi wszystko,
co wie, to niech sobie napycha brzuch ile wlezie, bo wtedy jej życie nie będzie
miało dla mnie żadnej wartości i będzie mogła z nim postępować wedle własnego
życzenia.
Rozpłakała się, tym razem spokojnym, żałosnym płaczem, pozbawionym
poprzedniego gniewu. Nachyliła się i pocałowała mnie w dłoń, obficie zraszając
łzami moją skórę. Cóż, było to niewątpliwie uprzejme.
– Dziękuję wam, dziękuję. Już nie będę... – Patrzyła mi prosto w oczy
wzrokiem rozżalonego szczeniaczka.
– No dobrze, siadaj – rozkazałem sucho i odszedłem za stół, na swoje krzesło. –
I zacznijmy wreszcie rozmawiać, moje dziecko. Opowiedz mi o swoich
grzechach, Magdaleno.
– Nie chciałam tak żyć – jęknęła. – Możecie wierzyć lub nie, lecz pragnęłam
spokoju domu bożego. Modlitwy i samotności. Kiedy jednak dowiedziałam się,
jakie tu panują zwyczaje... – miała krótkie paznokcie, lecz wbiła je sobie tak
silnie w dłoń, że zobaczyłem, jak skóra nabiega czerwienią – nie mogłam

odmówić.
– Nie mogłaś?
– Powiedzcie, że stchórzyłam. – Przymknęła powieki. – Zabawiałam gości
ksieni, tak jak tego sobie życzyli. A kiedy mi to robili, starałam się nie myśleć,
tylko uśmiechałam się. I jęczałam, jak mi dobrze, bo wtedy szybciej kończyli...
– Cóż za wzruszająca historia. – Przerwałem. – Jak to się dzieje na tym świecie,
że każda kurwa albo miała trudne dzieciństwo, albo źli ludzie zmusili ją do
nierządu. A prawie żadna nie przyzna, że chodzi o to, by lepiej żyć.
– Pewnie, że wolałam ładne szaty i dobre jedzenie zamiast ciemnicy w nocy i
szorowania kamiennych posadzek przez cały dzień – zgodziła się ze mną bez
trudu. – Zważcie jednak, mistrzu, że czasami nie chodzi tylko, by lepiej żyć, lecz
po prostu by... przeżyć. Bo widziałam, co robili z takimi, które za długo się
opierały. To też była nauczka dla nas wszystkich – dodała.
– Szorowanie posadzek jest torturą, którą jakoś idzie wytrzymać. Byle służebna
z każdej karczmy może wam o tym opowiedzieć.
Zagryzła usta.
– Na początku ciemnica, najgorsze prace, złe jedzenie, ale chociaż ich nie bili.
Była jedna taka dziewuszka. – Uśmiechnęła się do wspomnień. – Śliczna jak
aniołek. Miała może ze czternaście lat... Kto by pomyślał, że tak żelazna wola
mieszka w tak słabym ciele...
– To znaczy?
– Cieszyłaby się powodzeniem, bo miała niewinną, jasną buzię, złote loki i oczy
przejrzyste niczym górskie jezioro, a przy tym wszystkim więcej niż wyraźnie
objawiało się, iż jest w pełni dojrzałą kobietą...
Mniszka zawiesiła na mnie spojrzenie, by przekonać się, czy rozumiem, o czym
mówi. Ponieważ rozumiałem, skinąłem głową.
– Cóż z tego, skoro Inga, tak miała na imię, prawdziwie chciała poświęcić się
wzniosłym
zadaniom. I kiedy dowiedziała się, co jej szykują, wybuchnęła gniewem, który
był tak straszny, że przysięgam wam, nikt by nie posądził o niego takiej
dzierlatki.
Magdalena odetchnęła głęboko.
– Mówią, że najszlachetniejsze z drzew mogą się złamać, lecz nigdy się nie

ugną. Ta dziewczyna musiała być więc szlachetnym drzewem. Nie ugięła się,
kiedy dzień musiała spędzać przy najgorszych pracach, a noc w zimnej ciemnicy.
Potem ją głodzono i bito, później wreszcie Konstancja zdecydowała się oddać ją
mężczyznom, którym nie zależało, by kobieta była zadowolona z ich
towarzystwa. – Mniszka szybkim gestem przetarła oczy wierzchem dłoni. – Ale
Inga podobno tylko leżała i modliła się, kiedy jej to robili, nie stawiając nawet
oporu, który dla prymitywnych męskich natur bywa afrodyzjakiem. Więc
wreszcie oddano ją kapelanowi... – Tym razem Magdalena już płakała otwarcie, a
grube łzy ściekały po jej bladych policzkach.
– I co się stało?
– Zaćwiczył ją na śmierć drugiej nocy. Ten ksiądz w ogóle lubił bić, ale zwykle
kończyło się na kilkunastu razach batem, wiecie, nic, czego nie można by
wytrzymać... Jednak Ingę zatłukł na śmierć. A potem chyba mu się to spodobało,
bo zrobił to samo z dwiema nowicjuszkami. Były głupie i niezbyt urodziwe, więc
Konstancja chętnie mu je oddała do zabawy.
– Skąd wiesz, że tak było?
– Niosłam ją do grobu. – Obniżyła głos do szeptu, chociaż przecież nie musiała
się już bać, że zdradza tajemnicę: – Całe ciało zawinięto w płótno, ale odwinęłam
materię, kiedy Augustyna na chwilę odeszła...
– I?
– Inga była tak zbita... tak strasznie zbita. Nikt nie powinien czegoś podobnego
zrobić drugiemu człowiekowi. Biedactwo...
– Skąd wiesz, że to kapelan?
– Klasztor ma grube ściany, ale czasami wiele przez nie słychać. Więc tej nocy
słyszałyśmy księdza, jak klnie i krzyczy. I słyszałyśmy też Ingę. Na koniec
płakała jak dziecko... jak torturowane dziecko.
Siostra Magdalena rozszlochała się już na dobre. Położyłem kawałek pasztetu
na kromeczce chleba i podałem jej.
– Jedz ostrożnie – przykazałem. – Wiesz, skąd ta dziewczyna, ta Inga,
pochodziła? Kim jest jej ojciec?
– Figler – powiedziała z pełnymi ustami, po czym przełknęła. – Wigler –
poprawiła się. – Wilhelm Wigler. Gdzieś niedaleko ma majątek. Zamek nawet.
Inga mówiła, że było ich kilka sióstr. Cztery, pięć, jakoś tak...

– A więc szlachcianka – westchnąłem. – Podły los dla dobrze urodzonej
dziewczyny.
– Podły los dla każdej dziewczyny – poprawiła mnie niespodziewanie ostrym
tonem.
Skinąłem głową.
– To prawda. Podły los dla każdej dziewczyny – powtórzyłem za nią. – Teraz
jednak pomówmy o czymś innym niż niewieście dole lub niedole. Ty i ta druga
mniszka zostałyście oskarżone o zamordowanie przeoryszy Konstancji.
Znaleziono was rano przy jej okrutnie obrządzonych zwłokach, jednak nie
przyznałyście się do winy. Opowiedz mi o tym.
– Pamiętam jedynie, że zasnęłam we własnej celi. A potem obudziłam się w
ogrodzie. – Zadrżała. – Cała we krwi... Obok Weroniki i... przeoryszy. Zwłok.
Zwłok przeoryszy.
– Coś takiego! A mnie interesuje właśnie to, co stało się pomiędzy tymi dwoma
wydarzeniami. Jak wyprowadziłyście Konstancję do ogrodu? Gdzie są narzędzia,
którymi ją torturowałyście? Jak zmusiłyście ją, by milczała? I dlaczego w ogóle
ją zabiłyście? Nienawidziłaś przeoryszy, to oczywiste. Ale może pokłóciłaś się z
nią o udział? Za mało ci
dawała za kupczenie tyłkiem?
Celowo chciałem Magdalenę wyprowadzić z równowagi, lecz równie dobrze
mógłbym kopać głaz.
– Nie zamordowałam matki Konstancji. To nie ja, inkwizytorze, przysięgam
wam na zejście Pana! To nie ja! – Uniosła głowę. W jej oczach nie było łez. –
Zrobiłabym to z radością, ale za bardzo się bałam. Nawet myślałam, żeby ją
otruć... Ale tak jawnie? Podpisać na siebie wyrok na oczach wszystkich?
– Ludzie czasami popełniają głupstwa. Gdyby przestępcy zawsze postępowali
racjonalnie, my, inkwizytorzy, mielibyśmy mniej do roboty.
O dziwo, uśmiechnęła się. Nieśmiało, samymi kącikami ust, ale jednak.
– Ja się boję krwi, mistrzu inkwizytorze. Każdy w klasztorze wam powie, że
zemdlałam nawet, jak widziałam, kiedy odcina się głowę kurze. A o co mnie
oskarżacie? Że rwałam przeoryszy piersi kleszczami! Ja bym omdlała przy
pierwszej kropli krwi! Przysięgam wam!
Ludzie obłąkani lub pod wpływem szczególnie silnych emocji są zdolni do

niezwykłych rzeczy, do takich, na które nigdy nie ważyliby się, będąc w
zwykłym stanie umysłu. Słyszałem różne na pozór niewiarygodne historie
dotyczące podobnych zjawisk, więc nie sądziłem, by zapewnienia zakonnicy
(również jeśli zostaną potwierdzone) mogły stanowić dowód jej niewinności.
Niemniej uważałem, iż jest to interesująca informacja. Zresztą od początku
byłem pewien, że sprawy nie przedstawiają się tak, iż dwie zakonnice
zamordowały przełożoną w ataku szału. Tu było coś więcej, a komuś bardzo
zależało, by w całą sprawę wplątać funkcjonariuszy Świętego Officjum.
– A co z twoją towarzyszką? Jak ta ponuraczka ma na imię, hm?
– Siostra Weronika – odparła. – I nie zawsze była taka ponura, wierzcie mi.
– Również zabawiała gości w taki sam sposób, jak ty to robiłaś?
– Niech sama wam odpowie...
Uderzyłem Magdalenę w twarz tak mocno, że upadła na posadzkę. Zadałem
cios otwartą dłonią (bo cóż to by były za obyczaje, abym kobietę bił pięścią
niczym jakiś wozak lub tragarz! Przecież nawet przemoc można stosować z
grzecznością wynikającą z dobrego wychowania), ale po pierwsze, nie należę do
ludzi słabych, a po drugie, tak jak wspominałem, zakonnica siedziała na samym
skraju krzesła.
– Ciebie pytam, ladacznico – rzekłem zimno. – Odpowiadaj grzecznie na
pytania, bo inaczej zamienię rękę na kleszcze i dłuta. Podobno mdlejesz na widok
krwi? Zaręczam ci, że szybko się przyzwyczaisz... – urwałem, by dać mniszce
czas na przemyślenie moich słów. Milczała długą chwilę i tylko ciężko dyszała.
– Mogę wstać, mistrzu inkwizytorze? – spytała wreszcie, cały czas skulona na
podłodze.
– Oczywiście, moja miła. I usiądź sobie wygodnie – powiedziałem tym razem
przyjacielskim tonem. – Przecież nie ma najmniejszego celu, byśmy mieli
wzajem obrażać się lub, nie daj Boże, podnosić rękę jedno na drugie. Sądzę, że o
wiele lepiej jest grzecznie pogawędzić, czyż nie? I oczywiście przekąsić co
nieco...
Uśmiechnąłem się i sięgnąłem po chleb oraz szynkę. Porwała je z mojej dłoni
szybko, niczym płochliwy ptak, po czym usiadła i przesunęła się z zydlem na tyle
daleko, by plecami móc oprzeć się o ścianę. Nie wydało mi się to postępowanie
szczególnie rozsądne, gdyż kiedy zmusi mnie, bym ją znowu uderzył, to impet

tego uderzenia popchnie głowę prosto na cegły. A taki wypadek może zaboleć...
– Wróćmy do mojego pytania o siostrę Weronikę – rzekłem. – Czy również
usługiwała gościom, jak ty?
– Tak, mistrzu, choć z tego, co wiem, brano ją mniej chętnie niż mnie.
Przez moment zastanawiałem się, czy mniszka ten fakt uważa za powód do
chluby. Ale to akurat nie miało żadnego znaczenia.
– Rozmawiałyście o tym? Lubiła męskie towarzystwo? Czy wręcz przeciwnie:
obwiniała przeoryszę o swój nędzny los?
– Pogodziła się z nim – odparła Magdalena po chwili. – Ani nie narzekała, ani
nie podobało jej się, co robi. – Zamyśliła się na chwilę, a ja nie wyrywałem
mniszki z tej zadumy. – Chociaż wiecie co, mistrzu inkwizytorze? Weronika
zawsze lubiła, gdy mężczyźni zostawiali prezenty. Nawet nic kosztownego, ale
aby coś dali...
– Czyli chcesz mi wmówić, że dwie pogodzone z losem nierządnice
zamordowały w okrutny sposób swoją stręczycielkę. Dziwne, prawda?
– Niczego wam nie chcę wmówić, mistrzu inkwizytorze – powiedziała drżącym
głosem. – Taka jest prawda. Najprawdziwsza prawda. – Podniosła na mnie oczy.
– Myślicie, że nas tu nie bito? Całe plecy mam w ledwo podgojonych ranach. Po
śmierci Konstancji Matylda kazała nas tak tłuc, że myślałam, że zatłucze. –
Ramiona jej zadygotały. – Ale nic nie powiedziałyśmy, bo nic nie mogłyśmy
powiedzieć...
– Pokaż.
– C-co takiego?
– Zdejmij habit i pokaż plecy.
Wstała, odwróciła się i obnażyła. Miała szczupłe łydki, zgrabnie wytoczone uda
i jędrne, pełne pośladki. Z rozbawieniem wyobraziłem sobie, że w pewnych
sytuacjach mogłyby wyglądać niczym dynia kręcona na kijku... Ale nad
pośladkami ciało zakonnicy nie wyglądało już tak ładnie, gdyż całe plecy miała
w strupach, bliznach i ranach. Naprawdę chłostano ją i w dodatku chłostano
mocno oraz długo.
– Nie wygląda to dobrze – mruknąłem. – Możesz już się ubrać.
– Sami zobaczyliście. – Usiadła i wpatrzyła się w posadzkę. – Bito nas i bito.
Ale – rozłożyła dłonie – skoro nic nie wiem, czy baty coś pomogą na tę

niewiedzę?
– Baty da się przetrzymać, moje dziecko – rzekłem łagodnie. – Tego, czym ja
cię mogę uraczyć, wytrzymać się nie da. Nie słyszałaś, że na inkwizytorskim
stole nawet kamienie zaczynają śpiewać? I, jak niektórzy powiadają, śpiewają
piękniej od słowików?
Ukryła twarz w dłoniach.
– Możecie mnie zamęczyć, lecz nic wam nie powiem, bo nic nie wiem! Nie
wiem, nie wiem, nie wiem! Po raz setny i tysięczny powtórzę wam, że nie wiem,
choćbyście mnie zakatowali, jak to bydlę zakatowało Ingę. Jedynie... jedynie
będziecie mieć moje życie na sumieniu i tyle wam z tego przyjdzie!
Mogła mówić prawdę i gdybym miał się z kimś zakładać, obstawiałbym, że
rzeczywiście prawdę mówiła. Jednak inkwizytorska intuicja, choć jest ważną
rzeczą, nie może stanowić jedynej przesłanki podejmowania istotnych decyzji
dotyczących śledztwa.
– Mam obszerne sumienie i twoje życie łatwo się w nim zmieści –
zażartowałem, a ona najwyraźniej poznała, że żartuję, gdyż spojrzała na mnie z
mieszaniną wdzięczności i oddania. – Niektórzy moi towarzysze uważają, że
wyróżniam się nadmierną ufnością w stosunku do ludzi – ciągnąłem już
poważnie – chcąc widzieć w nich więcej dobra niż zła. I tak właśnie staram się
postrzegać w tobie nie istotę złą, lecz zagubioną i nieszczęśliwą. – Urwałem, by
dać Magdalenie moment na oswojenie się z tą myślą. – Nie zmuś mnie, bym
zmienił zdanie – dodałem już surowszym tonem. – Gdyż wyobrażasz sobie
zapewne, że skruszałych nieszczęśników traktujemy zupełnie inaczej niż
aroganckich, kłamliwych grzeszników. I wierz mi, że nie chciałabyś zostać
potraktowana jak ci drudzy.
– Zrobię wszystko, co zechcecie! Wszystko! – krzyknęła, składając dłonie
niczym do modlitwy. – Ale powiedzcie, czy mam się przyznać do winy wbrew
mej pamięci i memu sumieniu?
– Masz mówić prawdę – odparłem. – Pamiętaj: mów prawdę.
Nie na darmo powtórzyłem to zdanie tak dobitnym tonem, gdyż chciałem, by
wryło się mniszce w pamięć. Bowiem szkopuł tkwił w tym, iż nie raz i nie dwa
przesłuchiwani opowiadali nie o tym, co zaszło, lecz wymyślali historie, które
wydawało im się, że inkwizytor pragnie usłyszeć. I trzeba przyznać, że takie

postępowanie bardzo, ale to bardzo utrudniało nam odsłonięcie ścieżki
prowadzącej do prawdy.
– Do śmierci przeoryszy wrócimy później. – Zauważyłem, że odetchnęła z
wyraźną ulgą, kiedy usłyszała te słowa. – Mówiłaś, że niosłaś zwłoki Ingi. Gdzie
ją pochowano?
– Mamy tu cmentarz, zaraz za ogrodem. Tam nawet leżą mniszki, co umarły i
dwieście lat temu. Inga ma swój grób i nawet ładny nagrobek. Przeorysza kazała,
żeby wszystko wyglądało tak, jakby ta mała umarła otoczona miłością. Nawet to
bydlę przemawiało nad jej mogiłą... Wyobrażacie sobie, mistrzu inkwizytorze?
Wyobrażacie sobie? Sam zakatował tę dziewuszkę, własnymi rękami, a potem
wylewał łzy nad złym losem, który ścina tak piękne, młode kwiatuszki. –
Magdalena aż zatrzęsła się ze złości na to wspomnienie.
– A dzieci? Kto zabijał dzieci? Co robiłyście z ich szczątkami?
– Jezus Maria! Nie zabiłam żadnych dzieci!
– A kto?
– Ja nic nie wiem o...
Chwyciłem dziewczynę za kołnierz habitu i skręciłem dłoń tak, by palce
nacisnęły na grdykę.
– Chyba czas pokazać ci narzędzia, moje dziecko.
Puściłem ją kaszlącą i z trudem łapiącą dech.
Zaklaskałem, a wtedy do środka wszedł czekający za drzwiami Kuno.
– Zabierz ją i przygotuj do przesłuchania.
Siostra Magdalena rzuciła się na klęczkach w moją stronę. Chwyciła mnie za
stopy.
– Nie zostawiajcie mnie! Nie oddawajcie! Powiem wszystko. Ale nikogo nie
zabiłam...
– Zostań w pokoju, Kuno – rozkazałem – bo nie wiem, czy zaraz nie będziesz
potrzebny. A ty mów, kobieto.
– Zlitujcie się nade mną! – Czułem, że obejmuje moje łydki tak mocno, jakby
jej ramiona zamieniły się w kajdany.
– Co robiono z dziećmi wyprutymi z łon matek?! Jak postępowano z
niemowlętami?
– Ja nie wiem, przysięgam na Boga Ojca Wszechmogącego! Ale ona wie.

Weronika wie! Jest pięć lat dłużej w klasztorze niż ja. Nic nie wiem o dzieciach,
nic nie wiem! Ona wie!
Wyrwałem nogi z objęć kobiety, a wtedy ona zwinęła się w kłębek na podłodze i
zaniosła rozpaczliwym łkaniem. Spojrzałem na Kuna i mrugnąłem do niego.
Uśmiechnął się szeroko.
Usiadłem i siedząc, szturchnąłem zakonnicę czubkiem buta w wypięty tyłek.
– Wstawaj, gamratko, ale już! – warknąłem.
Podniosła się z podłogi z twarzą ściągniętą strachem, zapuchniętymi oczami i
czerwonym nosem. Cóż, teraz już nie wyglądała ani interesująco, ani ponętnie,
lecz inkwizytorzy są więcej niż przyzwyczajeni do tego, że ludzka uroda jest
odwrotnie proporcjonalna do czasu prowadzenia przesłuchania.
– Gdzie się pchasz na zydel!? – wrzasnąłem. – Klękaj tam pod ścianą,
nierządnico! Twarzą do muru. I módl się na głos. Jeżeli przerwiesz mi, kiedy
będę rozmawiał z Weroniką, jeżeli wtrącisz choć słowo poza pacierzem, to każę
cię obrządzić tak, jak ty obrządziłaś przeoryszę. Rozumiesz?
Posłusznie uklęknęła z pochyloną głową i dłońmi złożonymi na piersiach.
Widziałem, że wątłe ramiona drżą tak, jakby wyszła właśnie z lodowatej kąpieli.
Na razie mogłem zostawić mniszkę i zająć się jej przyjaciółką z więziennej celi.
Kuno wprowadził Weronikę do pokoju, a kiedy tylko weszła, uderzył ją pięścią w
nerki. To paskudny cios. Może nie tyle bolesny, ile przerażający. Dobrze zadany
osłabia oraz pozbawia tchu, a ofierze wydaje się, że za chwilę na zawsze straci
zdolność oddychania. Nie poleciłem co prawda najemnikowi tak się zachować,
lecz uznałem, że tym razem jego wkład w śledztwo można uznać za całkiem
dopuszczalny. Zakonnica, krztusząc się, upadła na kolana.
– Zostaw! – warknąłem, jednocześnie mrugając porozumiewawczo do Kuna. –
Kto ci kazał bić tę nieszczęsną kobietę? Wynoś się za drzwi, ale już!
Poczekałem cierpliwie, aż klęcząca mniszka wyparska się do woli, i kiedy
odzyskała już oddech, zwróciłem się do niej ostrym tonem:
– Siostra Magdalena wyznała mi wszystko. Opowiedziała o twoich paskudnych
grzechach i o zbrodniach, za które będziesz się smażyć w piekielnym ogniu.
Weronika popatrzyła najpierw na mnie z wyrazem twarzy zaszczutego
zwierzęcia, potem zerknęła w stronę Magdaleny, która obrócona do nas plecami
ani na chwilę nie przerywała modlitwy, później wreszcie rozpłakała się rzewnie.

– Ona też jest winna! – krzyknęła. – Zrobiła to samo co ja! A przysięgałyśmy, że
nikomu nie powiemy!
Oho, a więc mój prosty, by nie rzec prostacki, sposób poskutkował. Nie ma to
jak zagmerać kijem w mrowisku...
– Tylko szczera spowiedź może cię uratować – powiedziałem groźnie i stanąłem
nad nią, a ona pochyliła się tak mocno, że jej twarz oparła się na moich
cholewach. – Otwórz swoje skołatane serce, moje dziecko – dodałem już
łagodnie, wydobywając z głosu przekonującą słodycz. – Przecież jestem tu tylko,
by ci pomóc. Nie masz i nie będziesz miała w tym klasztorze większego
przyjaciela niż ja ani zagorzalszego stronnika ode mnie.
Podniosła na mnie oczy wypełnione łzami.
– Błagam was, nie karzcie mnie za to. Ja nie chciałam...
– Moje dziecko, Bóg widzi, ocenia i karze wedle swego uznania. Kimże ja
jestem, bym mógł uzurpować sobie prawo wydawania sądu Bożego? To On
ukarze cię lub nagrodzi wedle swej woli.
– Kazała mi spędzić płód! Konstancja kazała, wściekła suka jedna! Ona też to
zrobiła! – krzyknęła oskarżycielsko i wycelowała palcem w plecy Magdaleny.
– Która z mniszek przeprowadzała ten... – szukałem przez chwilę słowa –
zabieg?
– Nie mniszka, mistrzu, nie mniszka. Siostra Matylda sprowadziła do nas babę,
co kiedyś mieszkała za wsią, a potem przeniosła się do klasztoru. To jakaś tam
krewna Augustyny. I ona właśnie znała różne sposoby. A to kazała pić takie
paskudne zioła, sama je gotowała, nie wiem,
co w nich było, przysięgam, a to moczyć się w gorącej balii, a to skakać na
piętach. Różne rzeczy kazała... A jak było trzeba, to sama potrafiła coś tak zrobić,
żeby się tego pozbyć. Nie wiem co, przysięgam wam, wiem, że jedna dziewczyna
od tego umarła, a druga strasznie chorowała i ciągle krwawiła, i już ją ciągle
bolało, kiedy była z mężczyzną, i nawet bez tego też...
– Dobrze, dobrze – przerwałem Weronice ten bezładny potok wymowy. – Gdzie
jest teraz ta baba?
– Przysięgam, że nie wiem – odparła zaskoczona. – A nie ma jej w klasztorze?
Wyjrzałem na zewnątrz.
– Kuno, wypytaj zakonnice o babę, którą przyprowadziła do klasztoru mniszka

Augustyna. I jak tę babę znajdziesz, przyprowadź do mnie. Zrozumiałeś?
– Jakżeby nie, mistrzu inkwizytorze! Jakżeby nie!
– Wypytamy już o wszystko tę twoją Augustynę – zapowiedziałem, kiedy
wróciłem do pokoju. – Powiedz mi, co się działo, gdy któraś mniszka urodziła
dziecko? Kto je zabijał? Gdzie je chowano?
– Mistrzu, żadna nie urodziła, nie za czasu, kiedy ja pamiętam. Tu zawsze babka
tak pomagała, żeby tego kłopotu nie było. Nikt nie musiał ani zabijać, ani
grzebać, uwierzcie.
– Kłamie! – wrzasnęła spod ściany Magdalena. – Ona kłamie!
Groziłem siostrzyczce co prawda wcześniej, iż każde wtrącenie się w naszą
rozmowę uznam za powód do zastosowania kary, lecz tym razem zdecydowałem
uznać, iż nieposłuszeństwo przysłużyło się konwersacji z Weroniką.
– Chodź, moje dziecko. Dość już tego klepania pacierza – powiedziałem
łagodnie. – Usiądź sobie na krzesełku i przekąś coś. Powiedz, czemu zarzucasz
kłamstwo siostrze Weronice?
Magdalena szybko skorzystała z zaproszenia i natychmiast chwyciła w rękę
ociekający sosem kawałek mięsa. Wpakowała go sobie do ust tak szybko, jakby
bała się, że ktoś jej zaraz zabierze jedzenie.
– Mówałamkdyśwnycy – powiedziała niewyraźnie.
– Poczekaj, moja droga, przełknij spokojnie i potem dopiero opowiedz mi o
wszystkim.
– Mówiła mi kiedyś w nocy. – zaczęła znów zakonnica, kiedy już uporała się z
kawałkiem mięsa. – Mówiła, że nie może sobie wybaczyć, że nie może
zapomnieć... – Skierowała spojrzenie na Weronikę. – Mówiłaś tak, przyznaj się!
Że nie możesz zapomnieć, jak to dzieciątko płakało! – wykrzyczała.
– Siostro Weroniko, czy opowiesz mi o wszystkim sama, czy też mam ci
pokazać inkwizytorskie narzędzia? – zapytałem spokojnie. – Wiedz, moje
dziecko, że prędzej czy później zdradzisz mi całą historię. Pytanie brzmi tylko,
czy uczynisz to teraz i tutaj, siedząc wygodnie na krześle, przy zastawionym
jedzeniem stole... A właśnie co do stołu, może skosztujesz czegoś, moja droga?
Czy też wyznasz wszystko rozpięta na kole tortur, z powyłamywanymi stawami,
spaloną skórą i zgniecionymi na miazgę palcami, z których sączyć się będą krew
oraz szpik. Powiedz, moje dziecko, jak wolisz, by wyglądała twoja spowiedź?

Pamiętaj, że wybór należy do ciebie. Jeśli przymusisz mnie, bym uczynił ci
krzywdę oraz sprawił nieznośny ból, będę musiał, musiał cię usłuchać.
– Nie, błagam was! Ja nie wytrzymam tortur! Wszystko wam powiem, co
chcecie, wszystko... – Zapatrzyła się we mnie jednocześnie z przerażeniem i
nadzieją.
– Nie masz mówić tego, co wydaje ci się, że chciałbym usłyszeć –
sprostowałem łagodnie. – Masz mówić prawdę, moja droga. Nieskalaną, czystą
prawdę, gdyż jedynie ona cię wyswobodzi.
– Powiem wam prawdę! Szczerą, najświętszą prawdę. – Huknęła się obiema
dłońmi w piersi. – Jak na świętej spowiedzi. Niczego nie ukryję, przysięgam
wam.
– Wierzę ci, moje dziecko. Wierzę, że nie zawiedziesz zaufania, jakim cię
obdarzam. Wierzę, że nie zmusisz mnie, bym kazał rwać twe ciało kleszczami, a
twoją białą, delikatną skórę rozkazał palić rozgrzanymi do czerwoności
blachami. Nie zmusisz mnie do tego, prawda? – zapytałem z nadzieją w głosie i
patrząc na zakonnicę smutnym wzrokiem, tak jakbym nie do końca dowierzał, iż
okaże się osobą godną zaufania oraz łaski.
– Nie, nie, nie!
– Opowiadaj więc, o jakim dziecku mówiła siostra Magdalena?
Weronika zagryzła wargi.
– To było przed jej przyjściem do naszego klasztoru. W lecie. – Przymknęła
powieki. – Była z nami wtedy taka nowicjuszka, ładna dziewczyna. Szybko
pogodziła się z obowiązkami i nawet chyba bawiły ją... może podobały się jej...
chyba tak, chyba podobały... Nikt nie wiedział, że jest w ciąży, dopóki się nie
wydało. Cały czas była taka, taka chuda. Jak trzcinka.
Weronika uśmiechnęła się do wspomnień, ale kiedy otworzyła oczy i spojrzała
na mnie, jej uśmiech zgasł.
– Lubiłam ją – powiedziała głucho. – Ale nic nie mogłam poradzić. Nie mogłam
jej w żaden sposób pomóc. Wierzycie mi? W żaden sposób!
– Wierzę ci – przemówiłem łagodnie. – W końcu tak samo jak ona byłaś
zaledwie ofiarą niegodziwych ludzi. Cóż mogłaś zrobić, skoro zło mogło w
każdej chwili spotkać i ciebie?
– Właśnie tak! – krzyknęła. – Właśnie tak!

Przez chwilę oddychała spazmatycznie, wreszcie uspokoiła się.
– Pomagałam przy porodzie – powiedziała już wyciszona. – Strasznie się
męczyła, biedaczka, ale urodziła dziewczynkę. Zdrową dziewczynkę. Myślałam,
myślałam, że wiecie, podrzucimy to maleństwo komuś pod drzwi. Niech tam się
jacyś ludzie nim zajmą. Ale Augustyna... – Twarz mniszki stężała. – Augustyna
kazała mi wziąć dziecko i iść za nią. Tak patrzyła, tak patrzyła, takim wzrokiem,
że już chyba wiedziałam, że będzie chciała zrobić krzywdę temu dzieciaczkowi...
Zamilkła na chwilę, a i ja się nie odzywałem, czekając, aż zakonnica zbierze się
na odwagę, by mówić dalej. Siostra Magdalena przyglądała się swej towarzyszce
z wypiekami na twarzy i szeroko otwartymi oczami.
– Poszłyśmy na dziedziniec. Było zimno, jak na letnią noc. I wiatr wiał, i padał
deszcz. Pamiętam, że otuliłam tę malutką, żeby nie marzła, a ona tak, biedna,
płakała. – Teraz również po twarzy mniszki spływały łzy. – Augustyna zobaczyła,
że okrywam dziecko, i tylko się zaśmiała. Pamiętam do dziś ten śmiech. –
Weronika zadrżała. – To był taki złośliwy, zły śmiech. I powiedziała, powiedziała
coś takiego, że po co to robisz, głupia, ten bękart i tak już długo nie pożyje.
Wtedy, wtedy... – umilkła i widziałem, że długo stara się przełknąć ślinę. – Już
byłam pewna, że ona chce zabić to dziecko, że nie odniesiemy jej nigdzie, ale
pewnie rzucimy w przepaść czy zakopiemy... A ta malutka, możecie nie wierzyć,
ale patrzyła na mnie. Takimi niebieskimi oczkami jak paciorki... Widzieliście
kiedyś takie malutkie dziecko, takie zaraz po narodzeniu?
Skinąłem w milczeniu głową, gdyż przypomniała mi się sytuacja, kiedy miałem
okazję pomagać w odbieraniu porodu u jednej dziewczyny.
– Bo w pewnej chwili przestała płakać i tak rozumnie patrzyła, tak ufnie. Prosto
w moją twarz. I chwyciła mnie usteczkami za mały palec. – Zakonnica podniosła
drżącą dłoń. – O tu, widzicie? Pewnie myślała, że to sutek. Pewnie była głodna,
biedne maleństwo...
Mniszka ukryła twarz w dłoniach, a ja nie poganiałem jej. I tak wiedziałem, że
teraz wyzna już wszystko.
– Augustyna poprowadziła mnie do chlewa – powiedziała zduszonym głosem,
cały czas
trzymając dłonie przy twarzy. – Ja na początku, przysięgam wam!, nie
wiedziałam po co. Myślałam, że ot tak, przy okazji chce zobaczyć, co tam się

dzieje ze świniami...
– Jezus Maria! – jęknęła siostra Magdalena, gdyż podobnie jak ja domyśliła się
już dalszego ciągu oraz zakończenia tej historii.
– A ona spojrzała za ogrodzenie, potem na mnie i powiedziała: „Na co czekasz,
głupia? Rzucaj tego bękarta. Jakiś będzie pożytek, przynajmniej świniaki sobie
podjedzą...”. Do dziś pamiętam każde słowo. Tak właśnie powiedziała.
Dokładnie każde słowo.
– I ty rzuciłaś, suko?!
Nie spodziewałem się po zapłakanej siostrze Magdalenie takiej reakcji i tak
ostrych słów. Mniszka zerwała się z krzesła, a w dłoni trzymała nóż porwany ze
stołu. Co prawda był to nóż niezbyt ostry, ale i tak wolałem, żeby nie próbowała
pociąć mi przesłuchiwanej.
– Ciiiiiii... – Wziąłem siostrę Magdalenę w objęcia i usadziłem na krześle. –
Ciiiicho, moja miła, daj mówić tej biednej istocie. Nie przeszkadzaj jej w
płynącej z serca spowiedzi.
– Nie rzuciłam! – niemal krzyknęła Weronika. – Nie mogłam! Przysięgam wam:
nie rzuciłam tego dzieciaczka. Te świnie, nie wiem, one chyba coś czuły.
Tłoczyły się przy ogrodzeniu i tak kwiczały z takim... takim pożądaniem. I
podnosiły te swoje obrzydliwe ryje... – Mniszka osunęła się na posadzkę, ale
Bogu dziękować, nie zemdlała, gdyż chciałem spokojnie do końca wysłuchać jej
wyznania. – A ta malutka... – powiedziała Weronika z twarzą przy ziemi. – Ta
malutka cały czas patrzyła na mnie. I złapała mnie rączką za paznokieć. Wiecie,
jaka to była maleńka rączka? Taka malusieńka, że ledwo co mogła dłonią objąć
mój palec.
Znowu zamilkła na dłuższy czas.
– Augustyna chwyciła mnie za włosy i powiedziała: „Rzucaj ją, dziwko, bo
jeszcze dzisiaj każę wrzucić ciebie do tego chlewa”. Spojrzałam na nią. Prosto w
twarz. Ta twarz wyglądała jak straszna maska i jeszcze miała takie, takie
błyszczące oczy. Ja wiedziałam, przysięgam wam, wiedziałam, że ona mówi
prawdę. Że zabije mnie. A dziecko i tak by zginęło, prawda? Powiedzcie sami,
przecież co bym zrobiła czy nie zrobiła, dziewczynka i tak by zginęła, prawda?
Nie darowaliby jej, prawda? Mam rację? Powiedzcie, proszę was, że mam rację...
– Masz rację – odparłem. – Co stało się dalej?

– Położyłam dłoń na jej buzi. Ścisnęłam nosek i usta. Przytrzymałam chwilę, a
w tym czasie mówiłam: „Oczywiście, siostro Augustyno, jak siostra sobie życzy,
zaraz zrobię wszystko, co tylko siostra zechce”.
– Udusiłaś to niemowlę? – Magdalena przyglądała się swej towarzyszce z
wyraźnym obrzydzeniem.
– A co miałam zrobić?! Nie chciałam, żeby cierpiała. Przecież świnie mogły
jej... mogły jej nie zabić od razu. Mogły odgryźć rączkę albo nóżkę i zostawić na
chwilę, a ten dzieciaczek by cierpiał, by płakał. Nie mogłam tak!
– Słusznie postąpiłaś – powiedziałem spokojnie. – Udało ci się uratować to
dziecko przed cierpieniem?
– Tak, mistrzu! – Uniosła głowę i spojrzała na mnie błyszczącymi oczami. –
Udało mi się. Kiedy rzucałam ją świniom, ona już nie żyła. Przysięgam na Boga:
już nie żyła! Ja ją zabiłam, zabiłam własną ręką. To przecież lepsze niż zęby
świni, prawda? Powiedzcie, że to lepsze.
– Dobrze postąpiłaś – powtórzyłem. Rozpłakała się rozpaczliwie, lecz ten płacz
niósł ze sobą również wyraźne tchnienie ulgi. Tak często zachowują się
przesłuchiwani, kiedy wreszcie zrzucą przed inkwizytorem ciężar swych win.
Zwykle po wyznaniu nie czują się rozgrzeszeni z popełnionych zbrodni, czują
jednak, że przejęliśmy część z przygniatającego ich balastu.
– Która to była mniszka? – spytałem jeszcze.
– Siostra Agata, ale ona już nie żyje. Od kiedy zabrano jej dziecko, nie chciała
ani jeść, ani pić. Nic nie chciała. Próbowałyśmy karmić i poić ją siłą, ale... –
Zakonnica pokręciła głową. – Pewnej nocy przegryzła sobie żyły. Napisała...
napisała krwią na ścianie, że idzie już do swego maleństwa i że przeklina nas
wszystkie... – Ramionami Weroniki wstrząsnął dreszcz. Może zdała sobie sprawę
z faktu, iż klątwa umierającej zakonnicy właśnie przyoblekała się w realny
kształt w postaci waszego pokornego i uniżonego sługi. I jeśli miałem stać się
narzędziem zemsty pomordowanych dzieci i zakatowanych kobiet, jakoś nie
miałem nic przeciwko temu.
***

Kiedy po przesłuchaniu mniszek zszedłem na klasztorny dziedziniec, kiedy
przechodziłem obok chlewa i kiedy usłyszałem wściekłe, głośne chrząkanie świń,

przyznam, że od karku po nasadę kręgosłupa przebiegł mi dreszcz. To
nieszczęsne dziecko zginęło już dawno temu, ale któż może wiedzieć ile tych
maleństw zostało zamordowanych wcześniej? Czy świnie, które je pożarły,
jeszcze żyły? A może... a może... – gorzka kula śliny stanęła mi w gardle – może
jadłem dzisiaj kiełbasę lub szynkę zrobioną z wieprza, który wcześniej pożarł
niemowlę? Boże, nie, to niemożliwe, nikt nie trzyma rzeźnej świni przez kilka
lat, to zwierzę musiało zostać zarżnięte wcześniej! Na pewno zostało zarżnięte,
na pewno... Usiłowałem odpędzić z umysłu myśli o niemowlęciu pożeranym
przez świnie i skupić się na prowadzonym śledztwie. Siostra Weronika nie
wyjawiła nic nowego ani nic ciekawego, co dotyczyło śmierci przeoryszy. Ona
tak samo nie pamiętała nic do momentu, kiedy obudziła się, cała zakrwawiona,
przy zwłokach przełożonej. Byłem skłonny wierzyć jej zeznaniom, gdyż kobieta,
która przyznała się właśnie do zamordowania niewinnego dziecka, nie miałaby
chyba oporów przed wyznaniem, że zemściła się na swej prześladowczyni.
Zwłaszcza że musiała zdawać sobie sprawę, iż z powodu śmierci Konstancji
inkwizytorzy nie będą ronić łez. Cóż mogło spowodować tę zdumiewającą
przerwę w pamięci? Czyżby mniszki zostały opętane przez demony? Ale
dlaczego te demony miałyby je wykorzystać tylko raz? Dlaczego z własnej woli
odeszły i nie pojawiły się więcej? Poza tym miałem uwierzyć w dwa demony,
które w jednej i tej samej chwili upodobały sobie dwie mniszki z tego samego
klasztoru i zdecydowały się na skok z nie-świata? Coś mi się w tej koncepcji nie
podobało. Coś w niej potężnie zgrzytało i jakoś nie mogłem uwierzyć, że chodzi
tu o demoniczną ingerencję. Prędzej była to kwestia czarów. Czy ktoś mógł
odebrać mniszkom pamięć o popełnionej zbrodni? Ktoś trzeci, ktoś, kto im
pomagał, a kto dysponował mocą rzucenia tak potężnego uroku? Wyobraźmy
sobie, że trzy zakonnice knują, jak zamordować przeoryszę, w końcu zabijają ją,
jednak trzecia rzuca na pozostałe dwie czarnoksięski urok i zostawia przy trupie,
by całą winą obarczyć towarzyszki, a sama umknąć nie tylko karze, lecz nawet
podejrzeniom. Hmmm... Któż w klasztorze mógł aż tak interesować się czarną
magią? A jeśli... – Aż zatrzymałem się w miejscu. – A jeśli trzecią wspólniczką
była Matylda? Pozostaje wtedy pytanie: któż, na gwoździe i ciernie, zabił samą
Matyldę?
Jakaś wiedząca o całej konspiracji stronniczka przeoryszy Konstancji? Ale kto i

dlaczego wysłał listy do Inkwizytorium? Jeśli wszystko było rozgrywką o władzę
w klasztorze, może również o płynące z nierządu dochody, to po co którakolwiek
z zakonnic miałaby zawiadamiać Święte Officjum? Przecież nawet największy
idiota musiał zdawać sobie sprawę z faktu, że jeśli w okolice Luthoff przybędą
prowadzący śledztwo inkwizytorzy, to wokół zacznie się niezłe zamieszanie.
Poza tym koncepcja klasztornego spisku w żaden sposób nie tłumaczyła śmierci
biskupa Schaeffera, a przynajmniej ja nie byłem w stanie powiązać tych zgonów.
Pozostawała jedna koncepcja, ta, która narodziła się najwcześniej: morderca
karał swe ofiary za popełnione przez nie grzechy. A może, przeszło mi przez
myśl, dwie mniszki, Weronika oraz Magdalena, nie
były wcale sprawczyniami zbrodni, lecz w zamierzeniu sprawcy miały zostać
kozłami ofiarnymi? Czyli tym razem grzesznice miały zginąć z ręki
sprawiedliwości, co prawda nie za popełnione grzechy, lecz za morderstwo
przeoryszy, a więc zbrodnię, której wcale nie były winne. Hm, kiedy
zastanowiłem się bliżej nad tą koncepcją, zaczęła mi się coraz bardziej podobać.
Eliminowała bowiem udział dwóch zakonnic, których to uczestnictwo w zbrodni
wydawało mi się niezwykle mało prawdopodobne. Rzeczywiście, gdyby tak jak
mówiła Magdalena, przeoryszę otruto, byłbym w stanie uwierzyć w ich winę. Ale
szarpanie ciała kleszczami? Fachowe, nieomylne rozprucie kadłuba, jak w
przypadku Matyldy? Do tego typu zadań trzeba mieć pewną i silną rękę oraz
żelazną wolę. Ani jednego, ani drugiego nie spostrzegłem u żadnej z tych kobiet.
To prawda, że były winne morderstw, ale popełnionych na dzieciach, nie na
przeoryszy. Co pozostawiało bez odpowiedzi pytanie: kto jest odpowiedzialny za
te zdumiewające zbrodnie? Kto tka siatkę morderstw i oskarżeń? Kto knuje
dziwny spisek, w który chce wmieszać Inkwizytorium? Po co to wszystko? Może
to dzieło jakiegoś czarnoksiężnika szaleńca? Mój Boże, pokręciłem głową z
niezadowoleniem. Miałem twardy orzech do zgryzienia i niewiele nadziei, że
ktokolwiek pomoże mi w zdruzgotaniu skorupy i dostaniu się do słodkiego
miąższu.
Na razie jednak musiałem zakończyć sprawy w klasztorze i zostawić
dyspozycje na tyle jasne, by nawet bez mojej obecności nikt nie zdołał niczego
zepsuć. Znalazłem Hugona, który zamyślony, a może pogrążony w modlitwie,
siedział w klasztornej kaplicy. Nie miałem czasu czekać, aż skończy dumać lub

modlić się, więc podszedłem i klepnąłem go w ramię. Spojrzał na mnie.
– Czas zabrać się do pracy, Hugonie – powiedziałem dziarskim tonem. – Tu i
teraz, natychmiast, rozpoczniesz przesłuchania. Giuseppe ci pomoże, a
Kornhacher niech zapisuje wszystko jako sekretarz.
Hoffman skinął głową.
– Chcę znać nazwiska szlachciców, którzy odwiedzali klasztor, i chcę wiedzieć,
jakimi plugastwami obrażali Boga. Chcę wiedzieć, które demony starano się
przywołać, w jaki sposób profanowano relikwie i sakramenty oraz jakich
środków używano, by udawać się na sabaty.
Hoffman znowu bez słowa przytaknął.
– I życzę sobie, by zeznania jasno, wyraźnie oraz bez wątpliwości przedstawiały
wszelkie ohydne zbrodnie barona Sterna, czyli głowy antychrześcijańskiego
sprzysiężenia rządzącego w okolicy. – Odetchnąłem. – Zabieraj się do roboty,
bracie, i niech Bóg cię wspomaga.
Ach, i jeszcze jedno. Z tego, co zauważyłem, wiele mniszek szczerze żałuje
popełnionych grzechów i jest chętnych do współpracy, więc zastosuj tortury,
tylko kiedy uznasz to za niezbędnie konieczne. Oczywiście powyższa sugestia
nie dotyczy sytuacji, gdy trafisz na zatwardziałą grzesznicę, taką jak pomocnica
przeoryszy, siostra Augustyna, po której zachowaniu jasno widać, iż bez reszty
zaprzedała się diabłu. Pamiętaj, że ma wyznać, gdzie podziewa się babka, która
spędzała płody u siostrzyczek. Potem aresztujesz tę kobietę i przesłuchasz ją.
Jeżeli będziesz potrzebował rąk do pracy, prześlij mi wiadomość, a każę ci
podesłać kilku miejskich milicjantów.
– Tak, Mordimerze – tym razem Hoffman raczył się odezwać.
– Każesz rozkopać groby. Zobacz, czy rzeczywiście znajdziesz sekretny
cmentarz, na którym chowano nienarodzone i narodzone dzieci. Przyznam też, że
z radością poznam twe wynikające z medycznego doświadczenia wnioski na
temat zwłok przeoryszy Konstancji. Zbadaj również truchło Matyldy, choć nie
sądzę, bym przeoczył coś istotnego. A potem upraszam cię, byś o wszystkich
wynikach był tak uprzejmy mi donieść.
– Oczywiście, Mordimerze. – Widziałem, że Hoffmanowi spodobał się mój
grzeczny ton.
– Ponieważ ktoś musi kierować zgromadzeniem, zdecydowałem, że najlepiej

nada się do
tego celu siostra Anna. Sprawia wrażenie szczerze skruszonej oraz pomocnej.
Sądzę, Hugonie, że jej lojalność będzie po stronie Świętego Officjum, nie
klasztoru, więc zapewne przyda ci się taki... – uśmiechnąłem się – pies pasterski,
który zagoni całe stadko w twoje objęcia.
– Czy lepiej mówiąc: suka – sprostował mnie poważnie.
– Wszystkie one to lepsze suki. – Skinąłem głową. – Jednak ta suka będzie
służyć wyłącznie nam. I właśnie to się liczy. Aha – zastanowiłem się przez
chwilę – postaraj się, przyjacielu, żeby siostra Augustyna, wiesz, ta stara i
brzydka jak krokodyl, złożyła zeznania, lecz żeby Boże broń nie umarła lub nie
oszalała. Taaak... No dobrze, to by było tyle, Hugonie. Pozostań z Bogiem.
Podszedłem do Hoffmana, położyłem mu dłonie na ramionach i uroczyście
ucałowałem powietrze obok jego policzków. Potem obdarzyłem szczerze
serdecznym uśmiechem i wyszedłem z kaplicy. Siedząca na zydlu pod drzwiami
siostra Anna zerwała się na równe nogi, kiedy tylko usłyszała skrzypnięcie drzwi.
Zauważyłem, że wcześniej zsunęła z głowy kornet, a rozpuszczone włosy sięgały
jej połowy pleców.
– Czuwałam, by spytać, czy mogę wam w czymś usłużyć – powiedziała
przymilnie, po czym odsunęła kosmyk opadający na czoło.
Trzeba przyznać: ładna to była bestyjka. Ładna, sprytna i wyrachowana. Może
nie do końca ten typ kobiet, jaki lubiłem, lecz na pewno ten typ, który
szanowałem za umiejętność radzenia sobie w trudnym świecie, w którym
mężczyźni nie tylko rozdawali karty (zresztą fałszując ile wlezie), lecz również
wyznaczali reguły gry, zmieniając je, gdy tylko podobnej zmiany zapragnęli.
Pewnie znalazłbym jedno, dwa lub nawet kilka zadań, w których członkini tego
właśnie zgromadzenia mogłaby mi się istotnie przysłużyć, ale czyż wtedy
byłbym lepszy od tych, którzy korzystali z klasztoru niczym z burdelu? Oni
płacili złotem, ja zapłaciłbym tej dziewczynie poczuciem bezpieczeństwa, czy też
ściślej mówiąc, nadzieją na to, że kochanka inkwizytora nie będzie
przesłuchiwana z użyciem tortur ani nie będzie również skazana. Tymczasem
uważałem, że nie jest żadną chlubą dla mężczyzny, kiedy kobieta oddaje mu się
ze strachu. Co innego za pieniądze. Gdy miałem ochotę na jedzenie, zamawiałem
obiad, gdy miałem ochotę na pofolgowanie chuciom, płaciłem dziewczynie

(oczywiście z usług dziwek korzystałem jedynie wówczas, kiedy akurat nie
mogłem spędzić miłych chwil w towarzystwie dam oddających mi się ze
względu na mój wdzięk, nie z uwagi na zawartość sakiewki). W tym wypadku o
wdzięku mowy by nie było, a ja, słuchając westchnień, jęków oraz widząc
spazmy rozkoszy Anny, zadawałbym sobie pytanie, czy przypadkiem nie jest to
jedynie teatr mający zapewnić mniszce bezpieczeństwo.
– Dziękuję ci, moja droga – odparłem grzecznie. – W klasztorze pozostanie
mistrz Hoffman i właśnie on poprowadzi dalsze śledztwo. Powiadomiłem go, że
okazałaś się przydatnym świadkiem oraz szczerze skruszoną grzesznicą, więc
uważam, że jesteś najlepszą kandydatką na tymczasowe pokierowanie tym
nieszczęsnym zgromadzeniem.
Rozpromieniła się i upadła na kolana. Chwyciła moją dłoń i ucałowała.
– Jesteście tacy dla mnie łaskawi. – Wzniosła załzawione oczy.
Uśmiechnąłem się, skinąłem Annie głową i pomyślałem, że jest jednak głupsza,
niż sądziłem. Bowiem ani klasztorne towarzyszki, ani władze zakonne, ani
arcybiskup nie zapomną jej, że przyjęła kierowanie zgromadzeniem z rąk
inkwizytora. Chociaż... – zamyśliłem się, kto wie, ta dziewczyna była na tyle
sprytna, że może wyłga się i z tego, tłumacząc, iż pragnęła jedynie pomóc innym
siostrom i poświęciła się, biorąc na siebie czołową falę inkwizytorskiego gniewu.
Odwróciłem się przez ramię, a ponieważ spoglądała na mnie takim wzrokiem,
jakbym był świętym pańskim, który zszedł właśnie z obrazka, i w tej pozycji oraz
z natchnioną twarzą wyglądała niezwykle zajmująco, postanowiłem oddać jej
ostatnią przysługę.
– Siostro Anno, jeżeli ktoś kiedyś będzie wam wyrzucał, że przyjęliście
tymczasowy awans z rąk inkwizytorów, powiedzcie, iż nie takie rzeczy
zrobilibyście, by ratować klasztor przed gniewem Świętego Officjum.
Roześmiała się perliście i przyłożyła dłonie do habitu.
– Powiem, że na własne piersi przyjęłam ciężar inkwizytorskiego gniewu...
– Właśnie tak. Bardzo słusznie.
Odwróciłem się znowu i ruszyłem przed siebie, kiedy pośrodku korytarza
zatrzymał mnie jej głos:
– Mistrzu Madderdin?!
– Tak?

– Nie mielibyście ochoty zostać do jutra rana? Na pewno jesteście zmęczeni, a
ja... być może... potrafiłabym odpędzić to zmęczenie.
Cóż, ta dziewczyna za darmo i bez żądania zapłaty dostała ode mnie wszystko,
czego mogłaby chcieć: nie tylko zapewniłem jej bezpieczeństwo, lecz również
ofiarowałem spory zakres władzy. Teraz jej propozycja nie miała charakteru
łapówki, gdyż nie miałem już nic do sprzedania. Teraz sytuacja była inna: piękna
kobieta złożyła wynikającą z porywu serca propozycję zajmującemu mężczyźnie.
Uznałem, że grubiaństwem nie do wybaczenia byłoby z tej propozycji nie
skorzystać i w ten nikczemny sposób boleśnie urazić uczucia biednej
dziewczyny...


Rozdział X

Przynęta


Zklasztoru wyjeżdżałem tęgo zmęczony, gdyż tej nocy aż siedmiokrotnie
zarzuciłem kotwicę, i to we wszystkich trzech zatokach ciała siostry Anny.
Zakonnica okazała się osóbką łączącą naturalny wdzięk z gorącym
temperamentem oraz z kunsztem predestynującym ją do innych zajęć niż
modlitwy w klasztornej kaplicy. Przyznam też, że potrafiła to, co potrafi niewiele
kobiet, a więc rankiem zadowolić mężczyznę zmęczonego po całonocnej
łożnicowej hulance. Przyniosła mi mianowicie do łóżka śniadanie złożone z
serów oraz zimnych i gorących mięs (tych na wszelki wypadek nie ruszyłem,
jedynie oprócz pasztetu z zająca oraz bażanciego udka), kubek pokrzepiającego
rosołu i kandyzowane owoce z dzbanuszkiem wyśmienitego mocnego, gęstego
wina. Później zaprowadziła mnie do łaźni, a jeszcze potem przetrzymała w
sypialni aż do wczesnego popołudnia, pokazując przeróżne sztuczki i figle, na
które gotowe było jej ciało. Kiedy już zabawiliśmy się do syta, a może nawet
do słodkiego przesytu, pożegnałem siostrzyczkę Annę niezwykle czule.
Musiałem bowiem przyznać, że w znacznym stopniu ocukrzyła mi pełne goryczy
chwile, jakie przeżywałem, przekonując się po raz kolejny, jak wielu na świecie

jest złych ludzi, w dodatku niewahających się czynić zła jawnie i bez skrupułów.
Wiedziałem, niestety, że czeka mnie jeszcze wiele obowiązków oraz że odkryję
kolejne niegodziwości. Kiedy opuszczałem klasztor, siostra Anna stała na
blankach. W prawej dłoni trzymała chusteczkę, którą machała mi na pożegnanie,
lewą ocierała oczy. Byłem pewien, że jej łzy cudownym sposobem obeschną
natychmiast, kiedy znajdę się za zakrętem, zastanawiałem się również, czy
wesoła mniszeczka zechce zaprzyjaźnić się z Hugonem Hoffmanem w ten sam
sposób, w jaki zaprzyjaźniła się ze mną. Wiedziałem jednak również, że podobne
pytanie nie będzie mi spędzało snu z powiek, a jeżeli Hoffman użyje rozkoszy z
chętną do zabawy dziewczyną, to tym lepiej dla niego. W końcu właśnie w tym
celu dobry Bóg stworzył dzieweczki, młódki, kobietki, a nawet matrony – by
uprzyjemniały nam twarde męskie życie. Kiedy trzeba, uprzyjemniały swą
obecnością, natomiast kiedy trzeba: nieobecnością.
Już poprzedniego dnia wysłałem do burmistrza Luthoff list, w którym
zapowiadałem swe przybycie oraz wyrażałem nadzieję, że ojciec miasta znajdzie
czas, by z należytą uwagą wysłuchać pokornego sługi Świętego Officjum.
Prosiłem, by czekał na mnie o pierwszej po południu, ale oczywiście o tej
godzinie figlowałem jeszcze z siostrą Anną, więc przed luthoffskim ratuszem
pojawiłem się dopiero przed czwartą. Uznałem jednak, że nie stało się źle, gdyż
burmistrz na pewno zachodził w głowę, co mogło spowodować to opóźnienie, i
spalał się ze zdenerwowania. Poza tym ludziom, z którymi trzeba pertraktować,
dobrze na samym początku pokazać, komu wolno się spóźniać na umówione
spotkania, a kto ma jedynie obowiązek posłusznego oczekiwania.
Burmistrz oraz rada Luthoff urzędowali w pękatym ratuszu zbudowanym z
czerwonej cegły. Wnętrze sprawiało wrażenie, iż mamy raczej do czynienia z
wystrojem surowym i poważnym, nie bogatym i hołdującym nowinkom, na które
stać opływające w dostatek miasta. Maksymilian Hubner przyjął mnie w sporej
wielkości komnacie, pełnej ciężkich, rzeźbionych mebli wyciosanych z
naznaczonej dostojną starością dębiny.
– Witam was, witam, mistrzu inkwizytorze – zawołał i wyszedł zza biurka,
rozpościerając ramiona, niczym na przybycie najdroższego przyjaciela.
Ustawiłem się tak, by nie trafił we mnie swym uściskiem, lecz by nie wydać się
niegrzecznym, pochwyciłem jego dłoń i serdecznie nią potrząsnąłem.

– I ja się cieszę, drogi panie burmistrzu, iż nasze ścieżki wreszcie się
skrzyżowały. Wiele bowiem słyszałem o waszej mądrości, bogobojności i
uczciwości, ale tak się przecież zdarzyło, że zły los odmówił nam okazji, byśmy
się natknęli jeden na drugiego.
– Dobrze więc, że zły los zamienił się w szczęsny – odparł rozpromieniony
burmistrz i klasnął głośno.

Na ten znak do komnaty weszło pięciu służących. Dwóch wniosło stół zasłany
jedwabnym obrusem, trzeci dzierżył ogromną tacę pełną parujących mięsiw,
czwarty niósł tacę z kluseczkami, makaronami i plackami, a piąty uginał się pod
ciężarem karafek, butelek i buteleczek. Krótko mówiąc, postanowiono mnie
przyjąć efektownie i grzecznie, choć tej efektowności brakowało wyrafinowania,
a w grzeczności nie znalazło się miejsce na delikatność. Czegóż jednak mogłem
się spodziewać po mieszczanach? A może, przemknęło mi przez myśl, to
specjalnie dla mnie przygotowano takowe widowisko,biorąc mnie za człowieka,
który niczym byle chłopina spoglądać będzie jedynie, czy koryto jest napełnione,
a nie czy napełniono je z miłym oku, wytrawnym kunsztem? Cóż, tak czy owak,
mogłem mieć przynajmniej nadzieję, że kucharz jegomości burmistrza spisał się
nieźle, jak również że w piwniczce leżakowały dobre roczniki wina, a nie jakieś
kwaśne zlewki lub sikacze. Nie żebym miał szczególnie wyrafinowany gust w
tym względzie, lubiłem po prostu trunki gęste i słodkie niczym miód, a wytrawne
napitki jedynie wykrzywiały mi gębę. Być może ta potrzeba słodyczy szła w
parze ze słodyczą moich obyczajów oraz łagodnością charakteru.
– Biedni łyczkowie jesteśmy, toteż i nasz poczęstunek na milę biedą cuchnie –
rzekł burmistrz z wystudiowaną pokorą w głosie, lecz jego zadowolona z siebie
mina mówiła coś zupełnie innego. – Mam jednak nadzieję, że zechcecie spożyć
ze mną tę skromną przekąseczkę.
Sądząc z ilości wystawionych mięs, z tej, jak mówił burmistrz, przekąseczki
zadowoleni bylibyśmy nie tylko my, ale i wszystkie luthoffskie głodomory oraz
należące do nich psy. Uśmiechnąłem się szeroko.
– Widok tych specjałów i frykasów działa na mnie niczym ogień na wosk... aż
rozpływam się z rozkoszy. – Uniosłem wzrok ku sufitowi niezupełnie
zadowolony z wypowiedzianej przed chwilą metafory, lecz jak na chamski rozum

burmistrza pewnie i to było za wiele. – A ten zapach... Zabijcie mnie, lecz
przysięgnę, że jeszcze cudniejszy od widoku!
– Zawstydzacie mnie. – Burmistrz naprawdę spiekł raka, po czym skromnie
złożył dłonie na podołku.
– Waszą skromność przewyższa jedynie wasza gościnność, drogi burmistrzu –
rzekłem uroczystym tonem. – Choć nie wiem, jak to możliwe, gdyż przecież ta
druga pnie się pod samo niebo niczym najwyższy szczyt.
Znowu spiekł raka i zamrugał oczami na podobieństwo dzieweczki spłoszonej
niespodziewanym komplementem z ust mężczyzny.
– Jeśli to możliwe, pragnąłbym porozmawiać z wami w cztery oczy, gdyż
sprawa dotyczyć będzie hermetycznych materii nieznanych nikomu poza
Świętym Officjum – powiedziałem poważnie. – Materii, z których, i tu będę z
wami bezwzględnie szczery, wolno nam się zwierzyć jedynie ludziom najbardziej
zaufanym i najbardziej uznanym. Ludziom, których pobożność ani lojalność nie
jest przez nikogo kwestionowana. I którzy cieszą się uznaniem nawet... –
zawiesiłem głos – w Hez-hezronie i Akwizgranie...
Burmistrz okazał się jednak mądrym człowiekiem, gdyż chociaż na jego twarzy
udatnie wymalowała się radość oraz duma, to ja w głębi jego oczu dostrzegłem
również błysk strachu. I dlatego był mądry. Ponieważ doskonale zdawał sobie
sprawę, że dźwiganie wielkich tajemnic jest czasem gorsze od dźwigania
piaskowca w kamieniołomach. A jeśli był jeszcze mądrzejszy, to wiedział także,
iż funkcjonariusze Świętego Officjum nie zwierzają się przypadkowym ludziom
z zawodowych tajemnic ot tak, bo mają ochotę z kimś pogwarzyć, lecz dlatego,
że czegoś od nich chcą. I jeśli burmistrz był naprawdę mądry, to już się tego
mojego chcenia zaczął obawiać.
– Słucham waszych uprzejmych słów z prawdziwą radością – odparł. – Ale
gdzie mnie tam, maluczkiemu, próbować mierzyć się z wielkimi tajemnicami!
Wielkie tajemnice niech pozostaną dla wielkich ludzi, a ja, pozwolicie, wolałbym
pogawędzić z wami o handlu, o pogodzie, o dobrym winie i o kształtnych
dziewkach. – Uśmiechnął się i zatarł dłonie. – A jeśli chodzi, skoro tak się
zgadało, o dziewki, to czy nie mielibyście przypadkiem ochoty, mistrzu
inkwizytorze, by...
– Poproście, z łaski swojej, wszystkich, by wyszli – przerwałem mu

zdecydowanie.
Zacukał się, spłoszył, skonfundował, aż wreszcie ruszył ramionami, jakby
chciał powiedzieć: „No jeśli taki ma kaprys ten mój gość”, i niechętnie dał
służbie znak, że może opuścić komnatę. Zostaliśmy sami, a ja nie usiadłem przy
stole, lecz zacząłem chodzić w milczeniu po komnacie, stawiając kroki długie i
zdecydowane. Ale, Boże broń, nie pospieszne. Kiedy trzeci raz zacząłem
maszerować drogą prowadzącą od okna do drzwi, kątem oka zauważyłem, iż
burmistrz ma mocno zaniepokojony wyraz twarzy. Stał, opierając dłonie na
rzeźbionej poręczy krzesła, i uważnie śledził moje poczynania.
– Może spoczniecie, mistrzu? – zagruchał w końcu przymilnie. – Pojecie,
popijecie, uspokoicie ciało i umysł...
Zatrzymałem się w miejscu, jakbym trafił piersią na niewidzialną barierę.
Burmistrz mało nie podskoczył z wrażenia.
– Ile macie w mieście dobrych burdeli? Takich, które może bez ujmy odwiedzić
rajca, bogaty szlachcic, czy nawet nie przymierzając sam burmistrz?
Mój wtręt zbił Hubnera nieco z pantałyku, lecz jedynie na moment. Porachował
na palcach.
– Trzy – odrzekł. – Kiedyś powiedziałbym wam: cztery, jednak dzisiaj ze
spokojnym sercem mógłbym polecić trzy. A jeszcze najlepiej to dwa – dodał po
chwili zastanowienia. – Jeślibyście tylko sobie zażyczyli, to miasto jak
najchętniej pokryje wszelkie koszta związane z waszym...
– Szlachta często przyjeżdża, żeby się w nich zabawić? – przerwałem mu. – Na
przykład taki baron Stern?
– Ja nie wiem, ja naprawdę nie wiem, skąd mam niby wiedzieć...
Oho, dostrzegłem, iż nieźle go spłoszyłem. Ale też taki właśnie miałem zamiar.
– Jesteście prawdziwym burmistrzem, czy też dla żartu podstawiono mi tu
miejscowego kretyna? – zapytałem naprawdę nieprzyjemnym tonem, a burmistrz
aż się skulił, kiedy zerknął na moją zmienioną szyderstwem twarz.
Zbliżyłem się wolnym krokiem, wzrok wbijając prosto w niego. Od razu uciekł
ze spojrzeniem, ale wiedział, że patrzę, i byłem pewien, iż to spojrzenie parzyło
go niczym rozgrzane do czerwoności szpikulce.
– Chcecie mi wmówić, że ojciec miasta nie wie, kogo, kiedy i za ile chędożą
okoliczni arystokraci? Toż pewnie byle żebrak jest lepiej od was

poinformowany... Chyba że nie chcecie mi powiedzieć... Może ze zwyczajnej
złośliwości i nieużyteczności, ale może i wy jes-teś-cie – uniosłem wysoko
wskazujący palec – w spisku... – Machnąłem dłonią, jakbym opuszczał ostrze
miecza, a burmistrz, kątem oka uważnie śledzący moje ruchy, aż jęknął.
– Jezusie Najsroższy! Jakim spisku!? Przez zemstę Boga naszego, nie jestem w
żadnym spisku!
– Czyli zwodzicie mnie ze zwykłej podłej złośliwości? – zapytałem smutno i
chwyciłem Hubnera za brodę, by popatrzeć mu prosto w oczy.
Burmistrz przymknął powieki i złożył dłonie jak do modlitwy.
– Czego wy ode mnie chcecie, powiedzcie, na krew Pana!? Wszystkim
gotowem wam usłużyć...
– Milczeć! – warknąłem.
Mieszczanin skulił się, jakby sądził, że zacznę go bić. Usłyszałem, że zadzwonił
zębami.
Żeby się tylko nie zesrał ze strachu, pomyślałem, bo jednak chciałbym potem
spokojnie i przyjemnie spożyć posiłek.
– Nie jęcz mi tu, człowieku, tylko odpowiadaj na proste pytania, które zadałem.
Czy okoliczna szlachta chędoży dziwki w waszych miejskich burdelach, czy nie?
– Przecież nie wszyscy chadzają do takich...
– Więc ja ci powiem, skoro nie wiesz: nie chędoży. A dlaczego? Bo baron Stern
i jego przyjaciele znaleźli sobie własny dom uciech. W który to dom
wszetecznych zabaw zamienili święty boży przybytek, a niewinne zakonnice
zmusili do kurestwa. – Kończąc każde słowo, stukałem burmistrza knykciami w
głowę, nie dla zadania bólu, lecz by lepiej wbić mu w rozum, co mówię. Tłukłem
nie za mocno, ale ponieważ w jedno miejsce, sądziłem, że i tak będzie miał
niezłego guza.
– Jezusie Maryjo! – Burmistrz rymnął na kolana. – My niewinni, mistrzu, my
niewinni!
– Milczeć! – tym razem wrzasnąłem tak, że chyba słyszano mnie aż na
dziedzińcu. – Wracam właśnie z tego domu bożego zamienionego w burdel,
katownię oraz rzeźnię niewiniątek. Zostawiłem ludzi, by prowadzili śledztwo, by
przesłuchiwali mniszki tak długo i z użyciem takich metod, aż zaczną one
śpiewać niczym ptaki na wiosnę...

– Jezuuusie! – wyjęczał.
– Ale przecież nie te zbłąkane duszyczki ponoszą całą winę, choć niechybnie
większość będzie torturowana i potem spalona. Ktoś je do zbrodni przymuszał,
namawiał i skłaniał. Może... wy?
– Chryste Panie Wszechwładny! Nie ja! Nie ja! – w głosie Hubnera słyszałem
takie przerażenie, jakby już zobaczył przed sobą rozgrzewające się narzędzia. –
Nam nie pozwalano chodzić do klasztoru! Mówili, że niby tylko dla szlachty są
te frukta... Ja nic nie wiem, przysięgam wam, nic nie wiem... Jeśli Stern się
dowie, że wygadałem, to miasto spali, jak mi Bóg miły...
Łagodnie ująłem mężczyznę pod pachy.
– Nie padajcie przede mną na kolana, Maksymilianie – powiedziałem ciepło i
życzliwie. – Przecież to nie wypada. Przed figurą Pana klęknijcie i oddajcie się
pod Jego opiekę, bo wierzcie mi, że właśnie wielki grzech zrzuciliście z
sumienia... No siadajcie sobie, panie burmistrzu, siadajcie... – Pomogłem mu
zająć miejsce na krześle i podałem kielich. – Wypijcie dla uspokojenia nerwów,
bo przecież nie chciałem was rozdrażnić, a wręcz przeciwnie: przybyłem tu
pokornie prosić o waszą przychylność oraz życzliwość.
Hubnerowi trzęsły się ramiona i dłonie, ale udało mu się wypić wino i nie zalać
sobie koszuli. Pociągnąłem nosem i z radością przekonałem się, że ojciec miasta
jednak chyba nie zafajdał sobie portek, a w każdym razie mój wyczulony zmysł
powonienia nie został na razie obrażony żadnym fetorem.
– Porozmawiajmy jak przyjaciele, kochany panie burmistrzu. – Położyłem mu
dłoń na kolanie. – Wiecie z całą pewnością, iż objąłem teraz, z Bożej łaski,
przewodniczenie toczącemu się śledztwu inkwizytorskiemu. I na razie jedynie
ode mnie zależy, jak wielkie koło to śledztwo zatoczy... – Dałem burmistrzowi
chwilę, by właściwie zrozumiał moje słowa. – Oraz jak wielu ludzi znajdzie się
w kręgu, nazwijmy to, podejrzeń... – Dałem mu jeszcze więcej czasu. – Przecież
ja wiem, że dla waszego miasta Stern jest niczym wrzód na dupie. – Tym razem
pozwoliłem sobie na rubaszną solidarność w głosie. – Przecież słyszałem, ile
wam zaszkodził, słyszałem, jak dobrych mieszczan ciśnie, jak prawa ma za nic,
jak celne bariery prawem kaduka postawił na trakcie, jak kupców zmierzających
na targ zatrzymuje i okrada, nazywając to zdzierstwo podatkiem lub mytem... Nie
jest tak, panie burmistrzu, nie jest tak?

– Jest, jak mówicie. – Hubner gorliwie pokiwał głową. – I wiele mógłbym
jeszcze dodać, bo...
– Te grzechy już wystarczą – przerwałem, bo nie przyszedłem tu, żeby
wysłuchiwać skarg łyczków na szlachtę. – Powiedzcie mi lepiej szczerze i od
serca: nie chcielibyście pozbyć się podobnie złego sąsiada?
– Mnie zarżnie, a miasto spali – rzekł burmistrz zrezygnowanym tonem. – Tak
będzie, mówię wam.
Oj, jak widać, Stern zasiał w mieszczanach obawę przed zemstą wielce hojną
dłonią. Nic to, mogłem albo przerazić burmistrza bardziej niż baron, albo, i to
uznałem za lepszy sposób, zobaczyć, czy przypadkiem chciwość nie jest
największą pogromczynią strachu.
– Drogi panie burmistrzu, jakże ja rozumiem wasze troski i zmartwienia.
Przecież sam pochodzę z mieszczan i doskonale pamiętam o mych szacownych
korzeniach, choć zasady głoszą, że każdy z nas porzuca dawne życie, zarówno
pochodzenie, jak i majątek, kiedy zakłada czarny płaszcz ze złamanym krzyżem.
Hubner wyciągnął dłonie w moją stronę.
– Więc sami wiecie, jak jest. Sami wiecie.
– Zapewne persona taka jak wy, panie burmistrzu, jest wytrawnym znawcą
praw, lecz pozwolę sobie wam przypomnieć, że jeśli ktoś zostaje skazany w
procesie inkwizycyjnym, to wtedy cały jego majątek przepada na rzecz Świętego
Officjum. Oczywiście Inkwizytorium zazwyczaj nie pragnie zarządzać
przejętymi nieruchomościami i posiadłościami, lecz oddaje je na licytację.
Wiadome wam są te rzeczy, nieprawdaż?
Przytaknął. Czyżbym zauważył błysk zainteresowania w jego wzroku?
– A jeśli chcemy, potrafimy przekonać potencjalnych kupców, by żaden nie
wziął udziału w licytacji, na której szczególnie nam zależy. I wtedy majątek trafia
w ręce tego, kto zaakceptuje cenę wywoławczą. Która to cena, dodajmy, nie jest
zwykle wysoka. Gdybyście to wy, panie burmistrzu, czy zawiązana przez was
spółka była tym kontrahentem, który zechciałby nabyć
posiadłości Sterna, czyż nie byłoby to pomyślne zrządzenie losu i dla was
samych, i dla miasta?
– To ogromny majątek. Będzie kosztował krocie. A wiecie przecież, że nam,
mieszczanom, zakazano...

– A wy wiecie przecież doskonale, jak omijać podobne prawa. – Machnąłem
dłonią. – Weźmiecie sobie jakiegoś szlachetkę, który w waszym imieniu zakupi
majątek, a wam wystawi weksle na sumy o co najmniej równej mu wartości. Czy
myślicie, że ja się wczoraj urodziłem?
– Tak czy inaczej, cena będzie ogromna. – Pokręcił głową. – Nie wiem, czy
gdyby cały majątek miasta złożyć, toby starczyło...
Nie wiedziałem, że Stern jest aż tak bogaty. Ale nie mogłem burmistrzowi
obiecać konkretnej ceny, gdyż doskonale wiedziałby, że kłamię. A poza tym nie
miałem najmniejszego pojęcia nawet o przybliżonej wartości tego majątku.
– Posiadłość można podzielić albo puścić w dzierżawę – podpowiedziałem.
– To ordynacja. Nie podzielicie jej.
– Jeśli trzeba, i kamień podzielimy na kromki, a potem rozdamy głodującym. –
Uśmiechnąłem się życzliwie. – Wierzcie mi, panie burmistrzu, że nie takie cuda
widywałem. Poza tym pozwolę sobie zwrócić waszą uwagę na fakt, że jeśli
przyjdzie co do czego, nie tylko majątek Sterna zostanie wystawiony na licytacji,
prawda? Małoż to w okolicy powinowatych i przyjaciół pana barona, którzy tak
jak on po uszy ugrzęźli w grzechu? Może ich dobra okażą się kęsem łatwiejszym
do przełknięcia? Hmmm?
To podziałało! Widać burmistrz był jak ten biedak z anegdoty, który na pytanie,
co by zrobił, gdyby został cesarzem, odpowiedział: „No jakże co?! Porwałbym
złotą koronę i w nogi!”. Tak więc Hubnerowi trzeba było zaoferować klejnot, a
nie całe królestwo. To mógł ogarnąć umysłem i to do niego trafiło. Byłem też
pewien, że miał upatrzoną jakąś posiadłość, którą chętnie zarezerwowałby dla
siebie.
– Powiedzcie, jeśli wam wolno, czy Erich Brongang, myślicie, trafi przed
oskarżenie? – zapytał z chytrym wyrazem twarzy.
No proszę, jakżeż to pytanie idealnie wpisało się w moje domysły!
– Jeśli należy do przyjaciół Sterna... – zacząłem.
Burmistrz przytaknął szybko.
–...to jak amen w pacierzu – dokończyłem.
– Czego będziecie ode mnie potrzebować, mistrzu inkwizytorze?
– Ludzi – odparłem. – Przynajmniej trzydziestu, bo jak wiem, Stern do miasta
przyjeżdża w dziesięć, dwanaście koni. Może trzech waszych milicjantów

wystarczy na jednego szlachcica...
– Bez trudu zbierzemy chłopów na schwał. – Hubner przełknął moją złośliwość,
zwłaszcza iż wiedział, że to święta prawda. – Dam wam chłopaków z cechowych
milicji. Poradzicie sobie.
– Tylko ani mru-mru! – ostrzegłem go surowo. – Puścicie parę z gęby i
przysięgam na krew Jezusa, że zamienię was w popiół i dym. A razem z wami
całe miasto.
Wzdrygnął się.
– Przecież nie musicie mi grozić – jęknął żałośnie.
Miał rację. Nie musiałem grozić. Ale chciałem się jak najsolidniej zabezpieczyć,
a nie ma lepszych krat i zamków od strachu i bojaźni.
– Nie grożę wam, lecz ostrzegam przed konsekwencjami nielojalności lub
nieostrożności. Albo dacie mi pognębić Sterna i obłowicie się przy tym ile
wlezie, albo Święte Officjum zajmie się wami i waszym miastem, a Sternowi i
tak nic nie pomożecie. Moim zdaniem, wybór jest prosty.
– Jest! No przecież, że jest! – zakrzyknął i widziałem, że stara się być
przekonująco
entuzjastycznie nastawiony do moich słów. – Ja już wybrałem, kochany mistrzu!
Na gniew naszego Pana, wybrałem!
Znowu złożył dłonie, jakby chciał się do mnie pomodlić.
– Słusznie powiedzieliście, mistrzu inkwizytorze, że Stern jest jak wrzód na
dupie. Czemu miałbym stawać po jego stronie? Czy on nam co dobrego
wyrządził? Czy on dla nas dobrodawca jaki lub łaskawca? Nie, mistrzu
najdroższy, to hycel, kurwisyn, złodziejaszek i kozojebca.
Wymawiając ostatnie słowa, burmistrz nie trzymał już dłoni jak do modlitwy,
lecz pięścią prawej uderzał we wnętrze lewej i pewien byłem, jak sobie
wyobraża, że to barona Sterna tłucze po mordzie. Czyżby nienawidził feudała nie
tylko jako osoby szkodliwej dla miasta, ale również z jakichś prywatnych
powodów? Kto wie...
– Oczywiście, jeżeli tylko zechcecie, będziecie mogli być obecni przy
przesłuchaniach jako przedstawiciel ratusza – powiedziałem. – Choć zostawiam
to do waszej roztropnej rozwagi i mądrej decyzji, gdyż obserwatorzy o sercach
tak łagodnych jak wasze, panie burmistrzu, często nie wytrzymują tej dozy

błogosławionego okrucieństwa, które musimy zaserwować wrogom naszej
świętej wiary.
Proszę bardzo, oczy aż mu zabłysły!
– Będziecie torturować Sterna? I Bronganga również? Taaak?
– Jeśli inaczej nie da się dojść prawdy. Jeśli w inny sposób nie da się skruszyć
twardych serc grzeszników, wtedy tak, panie burmistrzu, wtedy tak. –
Westchnąłem smutno. – Wtedy zaprosimy winowajców, by pogrążyć ich ciała w
bólu przechodzącym pojęcie człowieka tak poczciwego jak wy.
Zacny mieszczanin aż się rozpromienił.
– Bóg was zesłał! – wykrzyknął i chyba był to okrzyk niewymuszenie szczery. –
Na triumf Pana naszego, Bóg was zesłał!
Uśmiechnąłem się jedynie, gdyż pobudki pchające ludzi zarówno do złych, jak i
dobrych uczynków okazywały się, jak zwykle, łatwe do odgadnięcia, a ich
postępowanie aż zbyt proste do sterowania. Oczywiście jedynie wtedy, kiedy
miało się zaszczyt być absolwentem przesławnej Akademii Inkwizytorium oraz
dysponowało umysłem na tyle prężnym, by pojąć, przetrawić i zastosować
wszelkie rady i nauki naszych mistrzów oraz nauczycieli.


Rozdział XI

Pułapka


Baron Stern odwiedzał miasto w każdą niedzielę, by wziąć udział w
południowej, uroczystej mszy. Zawsze stawiał się w tym samym kościele,
świątyni pod wezwaniem Płonącego Ducha, i zawsze w towarzystwie co
najmniej kilkunastu przyjaciół. Specjalnie dla Sterna oraz jego kompanów
rezerwowano pierwszy rząd ław. Były to wygodne meble, z oparciami i
siedziszczami wykładanymi aksamitem. Słudzy szlachty zostawali na kościelnym
dziedzińcu i tam czekali na zakończenie mszy.
Andreas Voerter wrócił do Luthoff wraz z aresztowanym ogrodnikiem, którego
na razie jednak zdecydowałem się nie przesłuchiwać, lecz kazałem, by pilnie

obserwowano go w celi, zarówno dniem, jak i nocą. Yoerterowi opowiedziałem o
planach pochwycenia Sterna.
– Każę zawrzeć drzwi do kościoła, by w aresztowaniu nie przeszkodzili nam
służący. Potem aresztujemy Sterna oraz jego syna i obu wyprowadzimy tylnym
wyjściem, za ołtarzem.
Bez nich dwóch – przeciąłem dłonią powietrze – szlachta będzie jak kura bez
głowy. Mogą biegać w kółko, ale nic nie wymyślą.
– Oby – rzekł Voerter. – Jeżeli doprowadzisz do zbrojnego buntu, Officjum nie
pobłogosławi cię za to.
Inkwizytorium radziło sobie nie z takimi problemami jak bunt
prowincjonalnych szlachciców, ale rzeczywiście nie pobłogosławiono by mnie za
doprowadzenie do podobnych wypadków, gdyż ich koszt liczyłby się w złocie,
ludzkich życiach oraz utracie szacunku. Święte Officjum nie dysponowało czymś
takim jak armia czy najemne oddziały (jedynie biskup Hez-hezronu dysponował
gwardią liczącą kilkuset ludzi). Kiedy była nam potrzebna siła zbrojna (a
zdarzało się to już bardzo rzadko), po prostu wydawaliśmy polecenia
miejscowym feudałom, mieszczanom lub dowódcom cesarskich wojsk, by oddali
nam pod rozkazy swych żołnierzy. Lecz to była ostateczność, gdyż inkwizytorzy
woleli posługiwać się perswazją i szerzyć błogosławiony lęk boży za pomocą
samej swej obecności, nie miecza oraz ognia.
– A co ze szlachcicami? – spytał jeszcze Andreas. – Też ich aresztujemy?
– Najważniejsze, byśmy wyprowadzili Sterna i jego syna – rzekłem. – Resztę
zostawimy na głowie mieszczan. Jeśli uda im się aresztować szlachciców, niech
to zrobią. Jeśli ich wytną, trudno. Jeśli towarzysze Sterna uciekną, mieszczanie
będą na to gotowi. Uzgodniłem z burmistrzem, że bramy miejskie zostaną
zamknięte zaraz, kiedy tylko zacznie się msza, a ludzie burmistrza ogłoszą, że
Stern sprofanował kościelne relikwie. Mieszczanie mają tu dłoń świętej Agaty,
która cieszy się ogromnym szacunkiem, zwłaszcza wśród pospólstwa, więc
zapalą się z gniewu jak stóg siana. – Uśmiechnąłem się. – Złapią każdego
szlachcica, zanim zdoła się wydostać z miasta.
– Dłoń świętej Agaty? Hm... – zamyślił się Voerter. – Widziałem jedną we
Fleschburgu i jedną w Akwizgranie. Słyszałem też, że mają po jednej w
Bizancjum oraz w Rzymie.

– Proszę bardzo, święta Agata byłaby więc doskonałą praczką. Z pięcioma
rękoma? Ha! Ale dość żartów. Jak podoba ci się plan, Andreasie?
– Jeżeli nikt cię nie zdradzi...
Zauważyłem, że powiedział „cię”, nie „nas”, lecz postanowiłem nie reagować.
Jeszcze nadejdzie czas, kiedy Voerter z własnej woli zapali się do mych
projektów.
– O wszystkim wie jedynie burmistrz, a on nie ma interesu w tym, żeby
zdradzić. Wręcz przeciwnie.
– Co wiedzą milicjanci?
– Nic. Msza ma być dedykowana miejskim cechom. Strażnicy każdej z trzech
bram mają odebrać błogosławieństwo przed ołtarzem, które przyjmą uroczyście
wystrojeni oraz uzbrojeni.
– Ilu ich będzie?
– Każdą z bram opiekuje się dziesięciu ludzi. Pochodzą z cechu rzeźników,
sukienników oraz piekarzy. To wielki zaszczyt dla cechu... Będzie więc
trzydziestu zbrojnych mieszczan.
– W co zbrojnych?
– W halabardy, włócznie i gizarmy. – Rozciągnąłem wargi w uśmiechu.
Voerter odpowiedział tym samym.
– Powinni uradzić. Kto da sygnał?
– Burmistrz przemówi z ambony, zaraz potem my wejdziemy do akcji, głośno
oskarżając Sterna i aresztując go.
Mój towarzysz zastanawiał się przez chwilę.
– Ci mieszczanie będą nieprzygotowani. Od wezwania burmistrza do podjęcia
akcji przez milicjantów może minąć za dużo czasu. Pomyśl, Mordimerze: to nie
są karni i doświadczeni wojownicy. Nie da się wydać im rozkazów, które
natychmiast wykonają. Kiedy burmistrz ogłosi
aresztowanie Sterna, zaczną się zastanawiać, trącać jeden drugiego, pytać, co też
się stało, każdy z nich będzie czekał, co zrobi sąsiad. Baron będzie miał aż nadto
czasu, by uczynić ruch. A wiesz, jaki byłby to ruch, gdybym ja znalazł się na
miejscu Sterna?
– Jaki?
– Wdarłbym się na ambonę i uwięził burmistrza. Wziąłbym go za zakładnika,

by opuścić miasto.
– Nie zgodzę się na taki układ.
– Ty nie, mieszczanie tak.
Przemyślałem słowa Voertera i trudno ukryć, że znalazłem w nich wiele racji.
Sam zresztą również sądziłem, że mój plan ma dwa słabe miejsca: zachowanie
tajemnicy oraz reakcję milicjantów na pierwsze rozkazy. Pytanie brzmiało tylko:
co możemy z tym kłopotem zrobić?
– Co proponujesz, Andreasie?
– Staniemy obok Sterna w czasie mszy.
– Nabierze podejrzeń!
– Mordimerze, miałem okazję poznać barona na samym początku śledztwa.
Rozmawiałem z nim oraz jego ludźmi na temat śmierci biskupa. To nie kto inny,
lecz syn Sterna opowiedział mi o historii nazwy Szubienicznej Góry. Nie sądzę,
by nabrali podejrzeń, kiedy się do nich zbliżymy. Sądzę, że raczej mogliby uznać
za zastanawiające, jeślibyśmy udali, że ich nie zauważamy.
– Staniemy obok i co dalej? – spytałem po chwili.
– Uratujemy go, Mordimerze. Szepnę baronowi do ucha, że zastawiono na
niego pułapkę. Kiedy burmistrz zacznie przemowę, Stern przekona się, iż mówię
prawdę. Wyprowadzimy obu tylnymi drzwiami, a tam niech już czeka cechowy
patrol...
– Aresztują Sterna i zabiorą go z naszych rąk wbrew naszej woli –
dopowiedziałem z uśmiechem.
– Co takiego?
Klepnąłem Voertera w ramię.
– Nic, nic, świetny plan, Andreasie. Nie wiedziałem, że właśnie Stern był tym
baronem, który polował w okolicy, kiedy spalono biskupa.
– Ten sam. Wiedziałbyś, gdybyś przeczytał akta – dodał z przekąsem.
Nie miałem zamiaru gniewać się na Voertera za tę ironię, gdyż mój towarzysz
okazał się bardziej przydatny, niż sądziłem. I jak tu zaprzeczyć ludziom
twierdzącym, iż błyskotliwe przywództwo potrafi obudzić nawet najbardziej
ociężałe umysły?
– Postąpimy właśnie tak, jak proponujesz – rzekłem. – A jeżeli Stern nie da się
nabrać lub zrobi coś, czego nie oczekujemy, wtedy sypniemy sherskenem w oczy

każdego, kto nam stanie na drodze, i zostawimy resztę w rękach mieszczan.
Voerter skinął głową.
– Da się nabrać – powiedział z pełnym przekonaniem. – Nienawidzi mieszczan,
więc nie będzie miał wątpliwości, że uknuli coś przeciwko niemu.
Pożegnałem Andreasa, zadowolony z efektów naszej rozmowy. Tego wieczora
czekało mnie jeszcze spotkanie z Gruberem i zastanawiałem się, na ile mogę
zaufać sierżantowi w służbie barona Sterna.
***

Genialne plany, dalekosiężne zamierzenia oraz błyskotliwe koncepcje zwykle
mają jedną cechę wspólną: nie udają się, gdyż na ich drodze staje pozorny
drobiazg, który wywraca, burzy i rujnuje całą pieczołowicie wzniesioną
konstrukcję, a wszelkie atuty obraca na niekorzyść
planujących. Czyż mało można by wymyślić scenariuszy, w których z uwagą i z
ostrożnością przygotowany plan zdaje się psu na budę? Wierzcie mi, mili moi, że
w noc z soboty na niedzielę zastanawiałem się głównie nad tym, co może się nie
udać. Począwszy od najprostszej katastrofy (Stern zmienia plany i nie odwiedza
miasta) aż po skomplikowane scenariusze, w których klęska zaczynała się od
pszczoły bzyczącej przy nosie burmistrza, a później poprzez splot
niespodziewanych wypadków oraz nieoczekiwanych okoliczności kończyła się
śmiercią waszego uniżonego i pokornego sługi. Oczywiście ja sam swoją śmierć
w czasie pełnienia zaszczytnej służby przyjąłbym bez zmrużenia powiek, a dbać
o siebie musiałem jedynie, troskając się o Święte Officjum, którego byłem
narzędziem.
W każdym razie stało się tak, a nie inaczej i w niedzielne południe, kiedy tylko
weszliśmy z Andreasem do kościoła, natychmiast okazało się, że świetnie,
zdawałoby się, obmyślony plan wziął w łeb. Po pierwsze, widziałem, że Stern i
jego ludzie są wyraźnie zaniepokojeni obecnością zbrojnych mieszczan, pomimo
że uroczyste stroje, chorągwie i proporce wyraźnie wskazywały na charakter
uroczystości. Po drugie, zobaczyłem, jak baron posyła jednego ze szlachciców z
jakimś pilnym zleceniem, a tenże szlachcic pospiesznym krokiem kieruje się w
stronę głównych drzwi. Pewien byłem, że Stern rozkazał służbie zająć miejsce u
samych wrót kościoła i czuwać w gotowości. Zakląłem pod nosem. Cóż to była

za ostrożna kanalia! Dlaczego nie miał w sobie choć odrobiny wielkopańskiej
godności każącej mu nie dostrzegać tak nędznych stworzeń jak mieszczanie?
Przecież gdyby był typowym przedstawicielem naszej kochanej szlachty, to na
obecność przedstawicieli cechów zwróciłby uwagę najwyżej o tyle, by się
zdenerwować, że ośmielili się oddychać tym samym powietrzem co wielkie
panisko! A tu patrzcie, mili moi, Stern najwyraźniej wyczuł nosem smród i
postanowił zabezpieczyć się na wypadek nieoczekiwanego biegu zdarzeń.
Wiedziałem, że jeżeli dopuszczę, by wymknął się z kościoła, to albo sprowokuję
bitwę, która wybuchnie chwilę potem na ulicach Luthoff, albo pozwolę, by ludzie
barona bezpiecznie znaleźli się za miejskimi murami. A jeśli znajdą się za
bramami, będzie to już koniec. Czy dopuszczalnym rozwiązaniem pozostawała
więc bitwa między mieszczanami a baronem? Owszem, mieszczanie
najprawdopodobniej by ją wygrali, lecz jakim kosztem? Rzecz jasna, nie
obchodziło mnie, czy w walce polegnie ich dziesięciu, czy stu (gdyż każdy
kiedyś musi stanąć przed najsurowszym Sądem Pańskim), ale fakt, że za
wywołanie tumultu na taką skalę żaden inkwizytor nie zostałby pobłogosławiony
przez władze Świętego Officjum. A co dopiero inkwizytor, który jak ja miał,
łagodnie mówiąc, nie do końca sformalizowane prawa do dowodzenia.
Voerter szybko rozejrzał się po kościele, zapewne dostrzegł to samo co ja i
wyciągnął podobne wnioski. Szarpnął mnie za ramię.
– Zostań tu – syknął rozkazująco. – Sam załatwię całą sprawę.
Przyznam, że szybkość i stanowczość jego działania mnie zaskoczyła. Zanim
zdążyłem cokolwiek zrobić, Andreas już przepychał się między ławkami oraz
między szlachcicami w stronę barona Sterna i widziałem, że uśmiecha się oraz
pokazuje palcem na mnie.
Zdradził mnie! – pomyślałem z rozpaczą. Jezus Maria, ten idiota Voerter mnie
zdradził!
Oczywiście tylko ktoś niezwykle łatwowierny mógł przypuszczać, że nie
rozpatrywałem podobnego splotu wypadków i nie brałem pod uwagę złej woli
mego towarzysza. Kiedy porachowałem jednak wszystkie za i przeciw,
doszedłem do wniosku, że Voerter nie zdradzi mnie w kościele. Jeśli chciałby
postąpić wbrew naszym wspólnym planom, ostrzegłby Sterna przed przyjazdem
do miasta lub w samym mieście, i to ostrzegłby w taki sposób, by nie było

wiadomo, kto jest tegoż ostrzeżenia autorem. Święte Officjum nade wszystko
ceniło sobie lojalność i nawet gdyby komisja z Hezu uznała, iż zbłądziłem, to na
pewno nie podziękowano by Voerterowi ani za pokrzyżowanie moich planów, ani
za wydanie mnie w ręce miejscowego
feudała. Śledztwo ciągnęłoby się całymi miesiącami, nazwisko Voertera byłoby
na językach i nawet gdyby go w rezultacie uniewinniono, żaden rozsądny
inkwizytor nie chciałby już pracować z kimś takim za plecami. Krótko mówiąc:
kariera Andreasa zostałaby raz na zawsze złamana, a on sam raz na zawsze
skompromitowany. Chyba że... chyba że... mój towarzysz wcale nie chciał już
być inkwizytorem. Może postanowił po prostu mnie sprzedać, by mieć za co żyć
po zakończeniu pracy w Świętym Officjum? Voerter nie wyglądał co prawda na
zdrajcę, lecz gdyby zdrajcy nosili znamiona na czołach, to na świecie nie byłoby
zdrad. Andreas musiał sobie jednak zdawać sprawę, iż zakończenie kariery
inkwizytorskiej w żaden sposób nie zwalnia od odpowiedzialności przed
władzami Inkwizytorium. Wręcz przeciwnie! Na człowieka, który porzucił
Święte Officjum, wszelkie komisje oraz sądy spoglądać będą dużo mniej
przychylnym wzrokiem niż na inkwizytora w czynnej służbie. Dlaczego więc
mnie zdradził? Dlaczego zdecydował się aż tyle zaryzykować? Tak bardzo mu
dopiekłem? Wolne żarty! Gregorowi Vogelbrandtowi zdarzało się traktować
każdego z nas, jakbyśmy byli szmatami do podłogi, którymi wolno wytrzeć
dowolny brud i potem wykopać je za próg, a żadnemu z nas nie przyszłoby do
głowy, by go zdradzić, gdyż do pewnego czasu wypełniał swe obowiązki żarliwie
oraz porządnie. Tak, tak można powiedzieć... Może bez szczególnej finezji, lecz
na pewno porządnie.
Widziałem, że Yoerter nachyla się w stronę barona i szepce mu coś do samego
ucha. I widziałem również, jak policzki Sterna pokrywają się rumieńcem. W
pewnym momencie szlachcic szarpnął się, jakby chciał gdzieś odbiec, lecz
Andreas mocno przytrzymał go w miejscu i z napięciem na twarzy zajadle
perorował dalej. Wreszcie ujął Sterna pod ramię i wyprowadził przed ołtarz, a
potem do zakrystii. Wiedziałem, że wyjdą tylnym wyjściem.
***

Wpadłem do komnaty, kiedy trzej miejscy pachołkowie kopali barona Sterna

niczym worek ze zgniłą rzepą. Feudał jęczał już tylko i kuląc się na ziemi, starał
osłaniać kolanami przyrodzenie, a twarz przedramionami. Pomimo że jak
zauważyłem, szło mu to całkiem sprawnie, to i tak spomiędzy palców ciekła mu
krew, a koszulę miał całą w czerwieni. Poza tym byłem pewien, że przeżywa nie
tylko niedogodność związaną z bólem fizycznym, lecz przede wszystkim
niezwykłe wręcz upokorzenie, jakim dla każdego szlachcica, zwłaszcza mającego
o sobie nadzwyczaj wysokie mniemanie, jest spostponowanie przez ludzi marnej
konduity. A miejscy milicjanci może rzeczywiście pochodzenie mieli marne, za
to konstytucję nadzwyczaj solidną, co pozwalało im zadawać kopniaki silne i
szybkie. Choć obserwując ich przez chwilę, miałem wrażenie, że uderzenia
mogłyby być lepiej celowane, gdyby mężczyźni nad naiwną zapalczywość
przedkładali skuteczność wywodzącą się z zimnej kalkulacji. Tak postąpiliby
inkwizytorzy, którzy przecież świetnie wiedzieli, że mierzony cios w nerki jest
znacznie bardziej przykry dla ofiary niż nawet i pięć kopniaków trafiających w
przedramiona bądź pośladki. No ale po chłopakach z miejskiej milicji ciężko się
spodziewać inkwizytorskiego zachowania każącego przy gorącym niczym lawa
sercu zachowywać umysł chłodny na podobieństwo góry lodowej.
No dobrze, uznałem, że czas już zakończyć to godne pożałowania
przedstawienie, bo chociaż baron Stern, trzeba przyznać, zachowywał się całkiem
rozsądnie (osłaniając witalne miejsca, jednocześnie przesuwał się po podłodze w
róg pokoju, by utrudnić napastnikom zadanie), to nie miałem zamiaru dopuścić,
by go zatłuczono na śmierć lub choćby do nieprzytomności. A w końcu, prędzej
czy później, tak by się właśnie ta komedia zakończyła.
– Stać! – wrzasnąłem pełnym gardłem. – Precz stąd, kozojeby zasrane,
skurwyżeszsyny w dupę chędożone! Precz, bo pozabijam własnymi rękami.
I wspomagając sobie zadanie takim właśnie przerażającym krzykiem, runąłem
pomiędzy trzech milicjantów, okładając ich pięściami i wywrzaskując kolejne
obelgi, przekleństwa oraz groźby. Pachołkowie wykazali minimum rozsądku,
gdyż widząc inkwizytorski strój oraz znanego im przecież człowieka,
natychmiast podali tyły. Stłoczyli się przy drzwiach, przepchali jeden przez
drugiego i natychmiast, ile sił w nogach, umknęli. Kucnąłem przy Sternie.
– Jezus Maria, panie baronie, żyjecie? Ależ was ta przeklęta hołota obrządziła.
Przysięgam wam, że jeszcze dzisiaj każę ich powiesić. Wstańcie, panie baronie,

jeśli możecie, wesprzyjcie się na mnie...
Feudał był ledwo przytomny. Miał mętne spojrzenie, płowe wąsy zabarwione
krwią i paskudnie rozciętą brew. A pod okiem rósł mu już niezłej wielkości
krwiak. Zakląłem w myślach, gdyż najwyraźniej dałem przedstawieniu toczyć się
nieco zbyt długo. Ale z drugiej strony może dobrze wytłuczony arystokrata zrobi
się niczym mięso na kotlety. Miększy. Zobaczymy.
– Pozwólcie, panie baronie. Siądźcie sobie wygodnie, zaraz podam wam wino.
Zakrzątnąłem się i szybko wcisnąłem w garść Sterna puchar pełen trunku.
Opróżnił go dwoma potężnymi łykami, wstrząsnął się, głucho jęknął, po czym
spojrzał na mnie nieco bystrzej.
– Inkwizytor – rzekł i wcale nie zabrzmiało to przyjaźnie. – Czy to ty
przyszykowałeś tę pułapkę, zbóju jeden?!
– Podła potwarz! – krzyknąłem ostrym tonem. – Lepiej cieszcie się, że już
jestem i że mogę was uratować. A wierzcie mi, że z trudem przedarłem się tu, do
ratusza, przez straże mieszczan. Przecież oni nienawidzą was z całego serca, tak
jak nienawidzą każdego uczciwego szlachcica.
Przypatrywał mi się i sapał, zbierając myśli.
– Pomyślałby kto, że wiecie coś o szlachcie – rzekł w końcu, najwyraźniej tylko
w tym celu, by przedłużyć sobie czas na zastanowienie się nad całą sytuacją.
– Panie baronie, nie powinienem tego mówić, gdyż każdy z nas, inkwizytorów,
zostawia przeszłość za bramami Świętego Officjum, ale mój ojciec był dobrym
szlachcicem. I to nie takim, co chlubić się może jedynie licznymi przodkami, lecz
człowiekiem dumnym z własnych czynów, nie z odziedziczonej chwały.
Skinął głową, przyjmując moje słowa do wiadomości, jednak się nie odezwał.
– Złożono na was doniesienie, panie baronie, w ramach śledztwa, które toczy
się z rozkazu Świętego Officjum. Zostaliście oskarżeni o herezję, apostazję i kult
diabła. Poza tym o liczne zbrodnie, jak gwałty oraz morderstwa, które jednak
Inkwizytorium interesują jedynie w tym zakresie, w jakim połączone są z
wystąpieniem przeciw wierze.
– Wasz towarzysz mówił, że zastawiono na nas pułapkę. – Zacisnął dłonie w
pięści. – Ale na niewiele więcej mieliśmy już czas. Powiedzcie więc: kto?
– Lista świadków jest zastanawiająco długa – powiedziałem po namyśle. – Nie
powinienem wam tego mówić, ale nie tylko burmistrz oraz rajcy wystąpili

przeciwko wam...
– Łotry! – Zerwał się z sofy, jednak zaraz opadł z powrotem z grymasem bólu. –
Chyba mi żebro złamali, psie syny! – Spojrzał na mnie. Lewe oko miał już tak
zapuchnięte, że pozostała z niego tylko szparka, w której wściekle połyskiwała
źrenica. – Nie wieszajcie ich, z łaski swojej, ale mnie oddajcie. Już ja się nimi
zajmę, cukiereczkami – powiedział niemal z czułością. – A i was chętnie
wynagrodzę za przysługę.
– Stanie się, jak pan baron sobie życzy. Lecz wcześniej muszę odsunąć od was
oskarżenia. Rozumie pan baron? Burmistrz, mieszczanie, zakonnice i, przede
wszystkim, ci szlachcice złożyli zeznania i ja już tego nie mogę zamieść pod
dywan. Nie dam rady, bo
widzicie...
– Jacy szlachcice?! – ryknął tak, jak się spodziewałem, że ryknie. – Kto
zeznawał przeciwko mnie?! Kto na mnie doniósł?!
Machnąłem ręką i westchnąłem.
– Któż, jak nie sąsiedzi, panie baronie? Zawsze tak jest. Jesteście człowiekiem
zbyt majętnym i godnym szacunku, by wasze bogactwo oraz cześć nie kłuły
maluczkich w oczy. Toteż znaleźli sposób, by się zemścić. Dogadali się z
mieszczanami i liczą, że kiedy pan baron zostanie skazany, to podzielą waszą
majętność między siebie...
– Co wy wygadujecie!? Mam spadkobierców, a zresztą ordynacja...
– Panie baronie, człowiek skazany przez Święte Officjum nie ma
spadkobierców – przerwałem mu stanowczo. – Cały jego majątek przepada na
naszą rzecz, a my zwykle wystawiamy wszystko, zarówno nieruchomości, jak i
ruchomości, na licytację. Najczęściej jest sprzedawany poniżej szacowanej
wartości, czasem nawet znacznie poniżej. Wasi sąsiedzi obłowią się, nie ma co...
W każdym razie liczą na to – dodałem szybko. – Gdyż ja, z pańską pomocą, nie
dopuszczę do podobnej sytuacji.
– Dobrze – rzekł po dłuższej chwili. – Bardzo dobrze. Teraz mnie wypuścicie
albo nawet lepiej: będziecie mi służyć jako ochrona do mego zamku. Tam zbiorę
ludzi i... – wykrzywił się w złośliwym uśmiechu – porachujemy się z łyczkami,
jak zasłużyli. Oj, już niedługo czerwony kur zapieje w Luthoff, mówię wam. –
Spojrzał na mnie z rozmarzeniem w jedynym oku, na które jeszcze widział. –

Dacie mi też protokoły z zeznań, bym wiedział, komu odpłacić za przysługę –
dodał rzeczowym tonem, po czym uśmiechnął się jeszcze szerzej. – Nie
pożałujecie, że stanęliście po mojej stronie. Do końca życia nie będziecie musieli
martwić się o byt. Mam piękny mająteczek kilka mil od miasta. Dwór jak
malowanie, ponad setka chłopów, młyn, zarybione stawy... Przepiszę go na was,
jeśli poprowadzicie wszystko zgodnie z moją wolą.
– Pan baron jest niezwykle łaskawy. Uniżenie dziękuję.
Proszę, proszę, mogłem więc zostać posesjonatem. Właśni chłopi
(podejrzewam, że znalazłoby się w tej gromadzie kilka ładnych dziewek, które
mogłyby mi umilić życie), wysokie dochody, sąsiedztwo wdzięcznego feudała.
Żyć nie umierać! Tyle że ja miałem inne plany zarówno co do własnej
przyszłości, jak i co do przyszłości barona Sterna.
– Niezmiernie żałuję, jednak rzecz nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać
– dodałem grobowym tonem. – Doniesienie zostało złożone i nie mogę go w
żaden sposób wycofać, gdyż prawo mówi, iż wtedy ja sam trafiłbym przed sąd
jako oskarżony.
Stern się żachnął.
– Ale znam wyjście z sytuacji, które całkowicie odmieni sytuację pana barona.
Wręcz na lepsze niż przed tym podłym spiskiem.
Wyciągnął pucharek przed siebie.
– Nalejcie mi jeszcze – rozkazał. – Potem możecie mówić.
Zgodnie z poleceniem napełniłem Sternowi naczynie po brzegi, a on znowu
opróżnił je jednym haustem. Otarł usta, lecz krew na wąsach mu zaschła, więc
nadal wyglądał tak, jakby zbyt nisko pochylił się nad beczką wypełnioną
czerwoną farbą. Ale widziałem, że już zhardział i bardziej zastanawiał się nad
tym, jak pognębić wrogów, niż jak samemu wyjść z opresji. Widocznie nie
zdawał sobie sprawy, w na ile poważnych znalazł się tarapatach. Podejrzewałem,
iż fakt, że był niewinny, mógł w tym wypadku mieć pewne znaczenie i wpływać
na jego mniemanie... Rzecz jasna, niewinny jedynie we własnych oczach, gdyż w
moich był najwyraźniejszym przykładem grzesznika, który swym bezbożnym
postępowaniem deprawuje maluczkich.
– Panie baronie, dzisiaj sporządzę protokół z przesłuchania pana barona, które
wedle

wystawionej daty odbyło się, uwaga! trzy dni temu. W czasie tego przesłuchania
oskarży pan o sprzyjanie szatanowi tych szlachciców, którzy zeznawali przeciw
panu. W związku z tym ich oskarżenie straci wiele na mocy, gdyż zostanie
uznane za zwyczajną zemstę.
Nie odpowiadał, jedynie wpatrywał się we mnie, jakby chciał mnie przewiercić
wzrokiem.
– Bardzo skorzy jesteście do niesienia mi pomocy – rzekł wreszcie.
– Zauważyłem, że święty zapał, jaki towarzyszył mej pracy w Inkwizytorium,
zaczął wygasać – przyznałem ze smutkiem. – Natomiast pan baron, jak się już
upewniłem, może mi osłodzić rozstanie ze Świętym Officjum. – Uśmiechnąłem
się. – A poza tym nigdy nie lubiłem, kiedy zamsiki ośmielały się gnębić porządną
szlachtę.
– Mam oskarżyć sąsiadów o herezję i czarostwo?
– W tym właśnie upatruję jedyny sposób łatwego wyrwania się z kłopotu. W
innym wypadku proces będzie ciągnął się latami, a pan baron te lata spędzi w
więzieniu. Inkwizytorium potraktuje sprawę ambicjonalnie, by wszystkim
pokazać, że nawet przyjaciele cesarza nie mogą liczyć na łaskę, kiedy w grę
wchodzi odstępstwo od naszej błogosławionej wiary.
Stern nie był przyjacielem cesarza, zapewne ledwo zdołał otrzeć się o cesarski
dwór (choć jego siostra, wedle słów sierżanta, ocierała się pewnie intensywniej),
lecz nie sądziłem, by zaprotestował przeciwko podobnym słowom. Nie myliłem
się. Nie zaprotestował.
– Wobec w ten sposób przeprowadzonego śledztwa pańscy oskarżyciele nie
tylko panu nie zaszkodzą, panie baronie, ale sami staną się głównymi
podejrzanymi.
Stern oddychał ciężko.
– Muszę przemyśleć wasze słowa, inkwizytorze. Na razie jedźcie ze mną do
zamku albo jeśli nie chcecie jechać, wyślijcie wiadomość, by przysłano po mnie
żołnierzy. Potem zobaczymy co i jak. Muszę rozmówić się z tymi łotrami. – Aż
zgrzytnął zębami, domyśliłem się, że ma na myśli szlachciców, którzy jak
mniemał, go zdradzili. – Może uda się ich przekonać, by...
– To nie działa w ten sposób – przerwałem Sternowi, gdyż był czas, by jasno
pokazać, kto tu rządzi. – Jeżeli nie złożycie zeznań, będę musiał was zatrzymać.

Burmistrz posłał już po kata i przesłuchanie zacznie się jeszcze przed wieczorem,
kiedy w mieście pojawi się mój przełożony. Wtedy nie będę w stanie nic dla was
zrobić. Rozumiecie mnie? Macie może godzinę, by przeprowadzić wszystko
wedle mego zamysłu. Złożyć zeznania, podpisać je, przystawić pieczęć. Wtedy
was wypuszczę. W innym razie zatrzymam was w miejskim areszcie, bo jak nie,
to wieczorem sam do niego trafię... – Pokręciłem głową. – Narażam dla pana
życie, panie baronie. Mogą mnie spalić za udzieloną pomoc. Uszanujcie to, na
miłość Boga!
Widziałem, że znowu zaciska dłonie w pięści. Najwyraźniej nie był
przyzwyczajony do podobnych słów oraz podobnego tonu. Jednak nie
wybuchnął, co dobrze o nim świadczyło, gdyż gniewanie się na człowieka
mogącego wyświadczyć ci dobrodziejstwo jest więcej niż nieroztropne.
– Kto na mnie doniósł?
Wymieniłem nazwiska spośród tych, które usłyszałem od sierżanta, oraz tych,
które podał kapelan. W dwóch przypadkach celowo przekręciłem imiona, by nie
sprawiać wrażenia, że pamiętam wszystko zbyt dokładnie.
– Pokażcie protokoły z ich przesłuchań.
– Są w posiadaniu mojego przełożonego – rzekłem. – I kiedy je ujrzycie, będzie
za późno. Mnie samemu pozwolono tylko raz przeczytać wszystkie dokumenty...
Odwróciłem się i podszedłem do stołu. Nalałem sobie pucharek wina i tym
razem to ja wypiłem całą zawartość naczynia duszkiem. Obróciłem twarz w
stronę Sterna i miałem nadzieję, iż widział, że jestem zdenerwowany.
– Decydujcie szybko, panie baronie. Albo zdacie się na mój plan, albo na
miłosierdzie Świętego Officjum – powiedziałem.
Baron nie musiał mi wierzyć. Na pewno nie był człowiekiem dziecięco ufnym i
widzącym w bliźnich pomocne aniołki. Był chytrą, przebiegłą i przezorną
kanalią. Inaczej nie dorobiłby się tak wielkiego majątku. Ale wiedziałem, że
zadaje sobie pytanie, czemu miałby mi nie wierzyć? W końcu, pomagając mu,
stałbym się bogatym i szanowanym obywatelem Cesarstwa, a szkodząc, nie
mogłem zyskać więcej niż to, co oferował. A przynajmniej właśnie tak wydawało
się Sternowi, który nauczył się, że ludzi kupuje się niczym niewolników na
rzymskim targu. Nie wiedział, że nie było ceny, za którą mógłby mnie kupić,
gdyż mnie dawno temu kupił już Pan i nie zamierzałem zmieniać właściciela

mego serca, mej duszy oraz pasterza mych uczynków.
– Miłosierdzie Świętego Officjum – mruknął. – Słyszałem ja wiele o waszym
miłosierdziu...
– Kto wie, kto wie... Niewinni, których niesłusznie oskarżono, często modlą się
o cuda. A przynajmniej o niezwykły zbieg okoliczności zesłany przez Boga, by
wspomóc ich w potrzebie. Może i wam przydarzy się podobny traf.
Miałem nadzieję, iż Stern jest na tyle bystry i na tyle jasno myśli, by dośpiewać
sobie resztę. Oto Bóg we własnej osobie zesłał Mordimera Madderdina,
chciwego inkwizytora, by wydobył z opresji dostojnego pana barona.
– Nasz Pan używa wielu użytecznych narzędzi, czasem w niezwykłych czasie,
miejscu oraz okolicznościach – powiedziałem, na wypadek gdyby do rozumu
Sterna jeszcze nic nie dotarło. – Mam nadzieję, że podobnie szczęśliwa
okoliczność zdarzy się i wam, panie baronie. Żegnam was. – Skłoniłem głowę. –
I, z łaski swojej, nie wspominajcie o naszej rozmowie, dopóki dacie radę. Zresztą
gdyby na torturach wypsnęło wam się jedno czy drugie zdanie, ja i tak
wszystkiemu zaprzeczę.
– Zaraz! Czekajcie! – krzyknął, kiedy ruszyłem w stronę drzwi.
Przyznam, że byłbym nielicho zdziwiony innym przebiegiem wydarzeń.
Zauważyłem bowiem, że słowo „tortury” jakoś dziwnie daje ludziom do
myślenia i w sposób wręcz niezwykły pobudza pracę ich umysłów.
Stern mógł być sobie wielkim i bogatym panem, feudałem trzęsącym całą
okolicą, lecz niewiele mu to miało pomóc. Gdyż jeśli ktoś taki jak on wpadł już
w ręce inkwizytorów, rzadko kiedy był traktowany inaczej niż każdy inny
zbrodniarz. Owszem, jeśli Sternowi udałoby się przeczekać zamieszanie we
własnym zamku, w otoczeniu wiernej straży albo jeśli uciekłby pod opiekę
cesarza czy w ogóle opuścił granice Cesarstwa, wtedy tak, wtedy mógłby ocalić
głowę. Wystarać się o całkowite zwolnienie z win lub nawet przyznać do
niektórych zarzutów i uratować życie oraz dobre imię kosztem części majątku
oraz jakiejś niekłopotliwej formy pokuty. Ale na tak czasochłonne działania jak
wystaranie się o protekcję możnych sojuszników: biskupa Hez-hezronu lub
papieża, trzeba było czasu. A Stern doskonale wiedział, iż kiedy trafi już w
obroty Świętego Officjum, to czasu nie zostanie mu zbyt wiele. I na tym właśnie
strachu zamierzałem polegać, gdyż ufałem, że człowiek spadający w przepaść

chwyci się nawet konopnej liny, a nie będzie żądał jedwabnych sznureczków ze
zdobnymi frędzlami, by to właśnie one pomogły mu w zbawieniu.
– Mówicie... mówicie, że to jedyny sposób?
– Nie tylko na ocalenie, lecz również na zemstę na wrogach – zauważyłem. – Z
okoliczną szlachtą porachujemy się bez waszego udziału, a za mieszczan sami się
już zabierzecie, jak cała sprawa przycichnie.
– O tak – odparł z rozmarzeniem. – Zgotuję im drugą Jerozolimę.
– Boże wspomagaj – rzekłem serdecznie.
Potem wyciągnąłem z wewnętrznej kieszeni płaszcza rulon dokumentów.
– Oto są antydatowane zeznania pana barona. Proszę je przeczytać, podpisać
oraz sygnować pieczęcią.
Najwyraźniej chciał zmarszczyć brwi, lecz ten groźny ruch zupełnie mu nie
wyszedł z uwagi na krwiaki oraz opuchliznę.
– Bardzo byliście pewni swego, inkwizytorze.
– Liczyłem na bystrość umysłu pana barona – odparłem z prostoduszną
zażyłością. – I miło mi przyznać, że się nie przeliczyłem.
– Zobaczmy, zobaczmy – mruknął, sięgając po papiery.
Czytał szybko, w milczeniu, tylko od czasu do czasu sapał lub kręcił głową
poirytowany. Wreszcie oddał mi dokumenty.
– To straszne, co tu napisano – rzekł. – Jak mogę podpisać coś takiego?
Oskarżam tych ludzi o tak potworne zbrodnie... W głowie się nie mieści...
Z tego, co zdołałem wywnioskować po tym zachowaniu, pan baron wcale nie
udawał konsternacji oraz poruszenia. Rzeczywiście był pod wrażeniem
przeczytanych słów.
– Oto jest jedyna droga prowadząca na wolność – powiedziałem. – Poza tym
niech pan baron zauważy, że w zeznaniu nie ma nic więcej niż to, czego użyto
przeciw samemu panu baronowi.
– Skoro tak twierdzicie – wycedził i potarł czoło.
– Panie baronie, czas naprawdę nagli – rzuciłem natrętnie ponaglającym tonem.
– Na Boga, jeśli nie chcecie ratować siebie i swego majątku, ratujcie chociaż
własnego syna!
Zerwał się na równe nogi.
– A co mój syn ma z tym wspólnego? – wycharczał wściekle.

Zacisnął dłonie w pięści, a jego oczy iskrzyły się gniewem. Miałem nadzieję, że
nie rzuci się na mnie, gdyż podobnie niepotrzebny incydent utrudniłby jedynie
naszą konwersację, a co za tym idzie – opóźnił podjęcie decyzji. Poza tym Stern
jakoś dziwnie nie przypominał sobie o synu, dopóki ja sam nie zwróciłem uwagi
na los panicza. To też tak, a nie inaczej świadczyło zarówno o tym człowieku, jak
i o sile więzów rodzinnych panujących w familii Sternów.
– Panie baronie, panie baronie... – rzekłem uspokajająco. – Teraz pana syn jest
bezpieczny, nie tknięto go nawet palcem. – Słysząc te słowa, Stern wyraźnie
otrzeźwiał z gniewu, choć popatrywał na mnie nadal spode łba. – Ale przecież
oskarżono go na równi z panem. Sądził pan, że pańscy wrogowie nie pomyślą o
tym, by wyeliminować człowieka, który mógłby przedsięwziąć intensywne
działania w pana obronie? Przecież by zaszachować wrogiego króla, najlepiej
pozbawić go wpierw stronników, czyli figur, czyż nie?
– Mówicie o szachach, co?
Mój Boże, co za cham, pomyślałem. Jakiż dobrze urodzony człowiek może nie
znać królewskiej gry?!
– Oczywiście, panie baronie, mówię o szachach – odparłem uprzejmie. –
Błagam na kolanach pana barona, proszę podjąć decyzję! – Złożyłem dłonie jak
do modlitwy. – Niedługo będzie za późno, przysięgam. Całą swą fortunę, cały los
złożyłem w ręce pana barona. Nie sprawcie, bym tego żałował.
Poruszył niecierpliwie żuchwą raz w lewo, raz w prawo i łypnął na mnie
nieprzychylnym wzrokiem. Byłem pewien, że moje ponaglenia i nagabywania
mocno go złoszczą, byłem również pewien, że najchętniej powiedziałby, iż mój
los i moja fortuna obchodzą go tyle, co zeszłoroczny śnieg albo i mniej.
– Mówicie, że będę mógł wrócić na zamek, czyż tak? Z synem?
– Oczywiście. Cały plan zasadza się na tym, by pan baron był wolny. I liczę, że
w razie czego poratuje mnie pan w potrzebie. Bo tu nie wiadomo, jak sprawy się
potoczą... – dodałem, przygryzając usta. – Znając mojego zwierzchnika, może
być gorąco.
Stern chyba teraz prawdziwie uwierzył w szczerość moich intencji. Trudno
bardziej przekonać do siebie człowieka, niż zapewniając, że w przyszłości
będziemy zdani na jego łaskę i liczymy, że ją okaże.
– To ten, co nie może siadać na dupie. – Najwyraźniej chciał się rubasznie

zaśmiać, ale tylko złapał się obiema dłońmi za bok. – Pozzzzabijam łotrów! –
wysyczał.
– Właśnie ten. Gregor Vogelbrandt – odparłem. – Zawsze był bezwzględny, a
ból, którego teraz zaznaje, spowodował nie tylko, iż chciałby się nim podzielić z
całym światem, ale zaciemnił mu również umysł. Niedawno obiecał sobie, że
przed śmiercią spali tysiąc odstępców. Daleko jeszcze do tej liczby, za to zdrowie
szwankuje coraz bardziej. Będzie się więc spieszył...
– Kanalia! – syknął baron.
– Poza tym wiem, że pochodzi z plebsu. Szczerze nienawidzi dobrej szlachty i
dogadał się z mieszczanami, w jaki sposób pana pognębić, panie baronie.
Ośmielam się również sądzić, że nie czyni tego wszystkiego bezinteresownie,
chociaż akurat na to nie mam żadnych dowodów.
Pokiwał głową, jakby wiadomość, że inkwizytor stanął przeciwko niemu
powodowany żądzą zysku, wydawała mu się więcej niż oczywista.
– Zgoda – rzekł, patrząc mi prosto w oczy. – Ale niech piekło i szatani was
strzegą, jeśli mnie zawiedziecie. Znajdę was na końcu świata.
Rozbawił mnie. Oczywiście nie dałem tego rozbawienia poznać po sobie, lecz
pomyślałem, że już niedługo baron Stern będzie miał o wiele większe kłopoty niż
wywarcie pomsty na inkwizytorze, który wprowadził go w pułapkę, złapał w
sidła i zastawił wnyki. A jeśli wszystko pójdzie tak, jak pójść powinno, i tak jak
należy, to niedługo przed śmiercią będzie błogosławił zarówno mnie, jak i wolę
Boską, która spowodowała, iż na drodze życia wpadliśmy jeden na drugiego.
Stern pochylił się nad protokołami, po czym wolno i z namaszczeniem podpisał
się na końcu ostatniej strony. Podpis miał wypracowany, długi, z zawijasami oraz
daszkami (zauważyłem już dawniej, że taki właśnie wyrafinowany i
skomplikowany podpis również był cechą wyróżniającą szybko wzbogaconych
chamów). Na koniec przystawił do papieru swój herbowy sygnet.
– Doskonale, panie baronie – powiedziałem z szacunkiem. – Teraz wszystko
pójdzie nam jak z płatka.
Oczywiście z mojego punktu widzenia jako śledczego te zeznania nie były
konieczne, by rozpocząć szeroko zakrojone śledztwo. Do aresztowania barona
Sterna wystarczyłyby zeznania zakonnic, które miał wydobyć Hoffman. Jednak
kiedy szlachcice zaczną się wzajemnie oskarżać o uczestnictwo w

antychrześcijańskim spisku, heretyckich odstępstwach oraz demonicznych i
czarnoksięskich praktykach, cała sprawa nabierze zarówno wiarygodności, jak i
rumieńców. Będę miał wszystkich połapanych jak rybki w saku i tylko ode mnie
będzie zależało, którą rybkę w danej chwili sobie wyciągnę...
Andreas czekał na mnie w komnacie obok, przy otwartym oknie.
– Mam nadzieję, że wszystko słyszałeś?
– Świetnie rozegrane – odparł i wydawało mi się, że spogląda na mnie zarówno
ze zdziwieniem, jak i z szacunkiem.
– Resztę zostawiam w twoich rękach. Oczywiście powiesz Sternowi, że
inkwizytor Madderdin został odsunięty od śledztwa, że nic nie wiesz o żadnej
umowie, a kiedy baron odwoła wszystkie zeznania, nie będziesz miał innego
wyjścia, jak wziąć go na tortury, by dojść prawdy...
Ja w tym czasie zajmę się przyjaciółmi barona i pokażę im, jak potężnie ich
obciążył. Rzecz jasna, wszystkiemu zaprzeczą...
– Rzecz jasna. – Voerter się uśmiechnął. – I jak mniemam, te zaprzeczenia
zostaną uznane za niesłychanej wagi dowód obciążający...
–...wymagający prowadzenia kwalifikowanych przesłuchań – dokończyłem.
– Naprawdę pochodzisz ze szlachty, Mordimerze?
Odpowiedziałem mu uśmiechem i pokręciłem głową.
– Niezależnie od tego, czy odpowiedź brzmiałaby tak, czy nie, nie miałaby
żadnego znaczenia. Powodzenia,
Andreasie, i uważaj tylko, z łaski swojej, by pan baron dożył procesu.
– Oczywiście. – Potem przez chwilę milczał i widziałem, że zbiera się w sobie,
by coś powiedzieć. – Mam nadzieję, że zdajesz sobie sprawę z tego, co robisz –
rzekł w końcu. – Gdyż przyznam, że nie widziałem ani nie słyszałem o
mistyfikacji poprowadzonej na taką skalę.
– Mistyfikacja? Zapewniam cię, że ktoś, kto za kilka lat miałby ochotę przejrzeć
dokumenty procesowe, nigdy nie pomyśli, iż ma do czynienia z mistyfikacją.
Czas ma to do siebie, przyjacielu, że kłamstwa zamienia w niejasności,
niejasności w półprawdy, aż wreszcie półprawdy w szczerą prawdę.
Voerter powoli przytaknął.
– A więc zgadzasz się, iż wszystko tutaj zaczyna się od kłamstwa...
– Nie, Andreasie – przerwałem ostro. – Wszystko tutaj zaczyna się od zbrodni.

Takiej lub innej. Od przymuszania do nierządu biednych dziewcząt, szukających
w klasztorze schronienia przed światem, od katowania i zabijania tych, które
ośmieliły się być nieposłuszne, od mordowania niewinnych dzieci. Nasze
działania są jedynie konsekwencją tych obrzydliwych zbrodni. Konsekwencją,
Andreasie. Nie przyczyną!
– A ja sądziłem, że mamy szerzyć sprawiedliwość za pomocą prawa – rzekł.
Uśmiechnąłem się, gdyż jego mniemanie można było nazwać jedynie
prostodusznie naiwnym.
– Z grubsza rzecz biorąc, zgadzam się z tobą – odpowiedziałem łagodnie. –
Jednak bywają takie chwile, a w dzisiejszych czasach zdarzają się, niestety, coraz
częściej, iż sprawiedliwość można szerzyć, tylko posługując się metodami, które
prostym umysłom mogą się zdawać bezprawnym złem. My jednak potrafimy
wznieść się ponad te naiwne wyobrażenia ludzi niemających pojęcia o
meandrach oraz zawiłościach sprawiedliwości... Czyż nie, Andreasie? –
Spojrzałem na niego przenikliwym wzrokiem i zaostrzyłem ton głosu. –
Potrafimy się wznieść, nieprawdaż?
Nie opuścił oczu i odpowiedział mi śmiałym spojrzeniem.
– Tak – rzekł mocno. – Potrafimy się wznieść, Mordimerze.
Skinąłem głową i skierowałem się w stronę drzwi, kiedy Voerter odezwał się
jeszcze:
– Z początku sądziłeś, że cię zdradziłem, prawda?
Odwróciłem się od progu i uśmiechnąłem.
– Taka myśl nigdy by mi nawet nie przeszła przez głowę, Andreasie. Przyznam,
że na początku byłem może trochę niezadowolony i trochę zaniepokojony, iż
zmieniłeś plany bez powiadomienia mnie, lecz potem zdałem sobie sprawę, jak
niesłuszne są moje osądy. Nie mieliśmy czasu, a ty ten czas, który nam pozostał,
wykorzystałeś śmiało oraz z pożytkiem dla wszystkich. Jedyne, co mogę uczynić,
to serdecznie ci podziękować.
Nie wiedziałem, czy przyjął moje tłumaczenia za dobrą monetę, lecz w pewnej
części były one przecież całkowicie prawdziwe.
– Stern nie poczekałby na przemowę burmistrza. Próbowaliby wcześniej wyjść,
a my
byśmy ich nie zatrzymali – dodał Andreas.

– Właśnie tak by było – zgodziłem się z nim. – Przeprowadziłeś całą rzecz w
sposób nienaganny. Aż dziwne, że Stern ci zaufał.
Yoerter roześmiał się.
– W przeciwieństwie do ciebie ja naprawdę pochodzę ze szlacheckiej rodziny,
Mordimerze. W dodatku jestem spowinowacony ze Sternem, gdyż drugi mąż
jego ciotki był ojczymem mojego ojca. Kiedy spotkałem barona po raz pierwszy,
wiele rozmawialiśmy o rodzinnych koligacjach... Komu miał zaufać, jak nie
rodzinie? – Yoerter prychnął z rozbawieniem.
– No proszę – mruknąłem tylko. – Najszczersze gratulacje, Andreasie.
Wyszedłem z komnaty i pomyślałem, jak tępi są ludzie. Święte Officjum
istniało od ponad piętnastu wieków, a oni wciąż się nie nauczyli, że inkwizytorzy
porzucają dla swego powołania zarówno stan, jak i nazwisko czy rodzinę. Nie
czyniliśmy wyjątków dla nikogo, choćby był bratem, siostrą lub ojcem. Wręcz
przeciwnie: nie istniał większy dowód miłości niż wydanie najbliższej osoby w
ręce Inkwizytorium. Przecież oznaczało to ni mniej, ni więcej, tylko że bardziej
zależy nam na ocaleniu nieśmiertelnej duszy tego nieszczęśnika lub tej
nieszczęśnicy niż na doczesnym cieszeniu się z jego lub jej towarzystwa.
***

Mieszczanie, trzeba przyznać, załatwili rzecz sprawnie, chociaż z pozbawioną
delikatności bezwzględnością (jakaż była to różnica w porównaniu z
wymyślonym i przeprowadzonym przeze mnie planem porwania Sterna).
Strażnicy aresztowali wszystkich szlachciców i ich służących, a kogo nie zdołali
aresztować, tego zabili lub poranili, tak że nie mógł już oponować przeciw
uwięzieniu. Niestety, w tumulcie, który wszczął się na dziedzińcu i w
towarzyszącej mu potężnej bijatyce (może nawet lepiej powiedzieć: bitwie)
poważnie ranny został Gruber. W piątek wieczorem umówiłem się z nim, że jeśli
dojdzie co do czego, postara się spowodować poddanie służących barona, i
przyznam, że sierżant próbował wywiązać się z obietnicy. Usiłował zażegnać
konflikt i, jak to się często przytrafia ludziom chcącym ocalić bliźnich przed
skutkami bezrozumnego gniewu, oberwał z obu stron. Kazałem zapewnić mu
wygodne lokum oraz medyka, by czuwał nad nim przez cały czas, po czym
postanowiłem go odwiedzić, kiedy tylko skłoniłem barona Sterna do podpisania

dokumentów. Lekarza zastałem na parterze zajazdu, gdzie zajadał się jakimiś
smakołykami i wesoło żartował z usługującą mu dziewką. Podszedłem cicho od
tyłu do krzesła, chwyciłem lekarza za ucho i skręciłem je silnie w palcach. Zawył
i zerwał się, ale ja trzymałem mocno przez cały czas.
– Przykazałem: nie odstępujcie pacjenta nawet na krok – powiedziałem. –
Czego w tych słowach nie zrozumieliście?
Puściłem jego ucho i uderzyłem płaską dłonią w potylicę. Padł na blat, trafiając
twarzą prosto w potrawkę. Zwinął się i uciekł na drugi koniec stołu.
– On zasnął, przysięgam wam, zasnął! – wykrzyczał. – Toż i wymknąłem się na
chwileczkę, by napełnić czymś puste brzuszysko i zaraz, zaraziuteńko wrócić do
waszego przyjaciela.
Pokiwałem na niego palcem.
– Chodźcie no.
Pomysł wyjścia zza bezpiecznej przegrody stołu bardzo mu się nie podobał, ale
cóż innego miał zrobić? Zbliżył się na drżących nogach i z pobladłą twarzą.
– Jeśli jeszcze raz sprzeciwicie się moim poleceniom, każę was batożyć tak
długo, aż ciało odpadnie od kości – rzekłem spokojnie, choć z naciskiem. –
Kiedy będziecie chcieli coś
zeżreć, choć Bogiem a prawdą kałdun macie wypchany jak worek z sianem –
szturchnąłem medyka w brzuch tak boleśnie, że zatoczył się i aż przysiadł – to
zawołajcie służącą. Zrozumieliście mnie?
– Tak – wyszeptał.
– Dobrze zrozumieliście?
– Tak, tak, mistrzu inkwizytorze! Dobrze zrozumiałem!
– To co tu jeszcze robicie?
Uśmiechnąłem się, kiedy ruszył z kopyta przez izbę, a potem wbiegł na schody
z łomotem ciężkich buciorów. Spojrzałem na przerażoną dziewczynę, która
schowała się za ladą i popatrywała na mnie niespokojnie.
– Zajdź tam czasem na górę, moje dziecko – poprosiłem łagodnie. – I sprawdź,
czy czegoś im nie potrzeba, dobrze? Zrobisz to dla mnie?
– Oczywiście, mistrzu inkwizytorze – pisnęła.
– Bardzo ci dziękuję, moja miła.
Mrugnąłem do niej, po czym sam również skierowałem się na piętro, do pokoju,

w którym leżał Gruber. Kiedy wszedłem do środka, musiałem przyznać, że
sierżantowi zapewniono całkiem znośne warunki. W izbie miał ciepło, łóżko
wygodne i nawet świeżo pościelone, a lekarz właśnie przecierał mu czoło
wilgotną szmatką. Sierżant miał zamknięte oczy i ciężko oddychał.
– Jak z nim? – zapytałem.
Medyk wstał i zbliżył się do mnie.
– To już niedługo potrwa – zaszeptał, a ja wstrzymałem oddech, gdyż z jego
gęby zalatywało zgnilizną, po czym zrobiłem krok na bok.
– Nic się nie da zrobić?
– Jedynie modlitwa może uratować tego człowieka i cud Boski. – Pokręcił
głową. – Posiekali go w plasterki, ale to jeszcze może by się dało jakoś
przetrzymać. Ale ktoś wbił mu ostrze w brzuch i poszarpał, pewnie włócznią czy
halabardą. – Cmoknął przez zęby. – Takie rany są najgorsze, mistrzu
inkwizytorze. Póki szlachta siecze się szablami lub mieczami, da się ich często
odratować i uzdrowić, ale kiedy chamstwo weźmie się za widły, włócznie,
gizarmy, halabardy – machnął ręką – wtedy najczęściej lekarz już nie ma czego
składać, tak wszystko wewnątrz jest skłute, poszarpane i podziurawione.
Westchnąłem.
– Szkoda. To był dobry człowiek. – Zauważyłem, że powiedziałem o Gruberze
„był”, i sam się na siebie zezłościłem, gdyż przecież poczciwy sierżant na razie
jeszcze żył.
W tym momencie Gruber otworzył oczy i spojrzał w moim kierunku. Przez
chwilę chyba mnie nie rozpoznawał, lecz w końcu skrzywił usta w czymś, co
miało być uśmiechem.
– Mistrz inkwizytor – zaszeptał.
Zbliżyłem się do łóżka.
– Oj, sierżancie Gruber – zagadnąłem wesoło. – Czy to wypada, żeby
doświadczony żołnierz dał się posiekać byle chamom niczym kapusta w kuchni?
Doktor mówi, że co najmniej tydzień będziecie leżeć w łóżku, a pewnie nawet
miesiąc zajmie wam, nim dojdziecie do pełni sił... Przynajmniej pobyczycie się
na miękkich materacach. Aż wam zazdroszczę, bo mnie czeka praca, praca i
praca, i jeszcze raz praca – westchnąłem. – Za tydzień, kiedy już się
podkurujecie, przyślę jakiegoś miłego młodzieńca, by wam usługiwał. –

Mrugnąłem porozumiewawczo.
Uśmiechnął się trochę szerzej.
– Wiem, że umieram – powiedział cicho i spokojnie. – Sami mówicie, żem
doświadczony żołnierz, to i przecież wiem: z takich ran już się nie wychodzi.
Zastanawiałem się przez chwilę, po czym skinąłem głową.
– Macie rację. Niewiele wam zostało czasu. Chcielibyście, żebym coś dla was
zrobił?
– Zadbajcie, żeby mnie godnie pogrzebali – poprosił. – Niech mnie nie rzucają
do dołu za miastem jak byle ścierwa. Zrobicie to dla mnie?
– Oczywiście – odparłem. – Coś jeszcze?
– Nic mi nie przychodzi do głowy. Nikogo nie mam na tym świecie, to i nikogo
nie obejdzie moja śmierć. Każcie napisać, że byłem uczciwym człowiekiem. Na
grobie znaczy.
– Tak zrobię – obiecałem mu.
Nie miał siły podnieść ręki, więc tylko lekko uścisnąłem jego leżącą na pościeli
dłoń.
– Żegnajcie, panie Gruber. I nie bójcie się niczego. Wasza córeczka na was
czeka...
Tym razem niemal się rozpromienił.
– Czasem nawet już ją słyszę – powiedział z rozmarzeniem w głosie i
przymknął oczy. – Jak śmieje się i woła: „Chodź do mnie, tatusiu”. Toteż i idę do
mojego maleństwa, z Boską pomocą...
***

Śmierć sierżanta przygnębiła mnie bardziej, niż sądziłem, zwłaszcza że przecież
byłem przyzwyczajony do tego, iż ludzkie żywota pędzą koło mnie niczym
jesienne liście gnane wiatrem, i zwykle nie miałem ani czasu, ani ochoty, by
przyglądać się temu, nie innemu listkowi. Jednak pomimo sodomicznych ciągot
w Gruberze było coś, co budziło szczerą sympatię. Może szacunek, z jakim
wypowiadał się o zbożnym dziele prowadzonym przez Inkwizytorium, może
chęć szerzenia sprawiedliwości, a może sentyment, z jakim wspominał dawno
zmarłe dziecko. W każdym razie sprawiał wrażenie porządnego człowieka, o ile,
rzecz jasna, o zatwardziałym mężolubniku można mówić jako o człowieku

porządnym. Zgodnie z obietnicą kazałem pochować sierżanta w ładnym grobie z
marmurową płytą (miejscy rajcy musieli ten wydatek włączyć do miejskiego
budżetu), a na tej płycie wyryć między innymi napis mówiący: „Zginął, starając
się ratować ludzkie życia” oraz postawić naturalnej wielkości posąg
przedstawiający Grubera. Sądziłem, że jeśli miałby okazję kiedyś zobaczyć, jak
uhonorowano go w Luthoff, byłby całkiem zadowolony. W końcu każdy z nas ma
ambicję, by zaznaczyć swą obecność na tym padole łez na tyle silnie, by zostać
we wdzięcznej pamięci potomnych. Marmurowa płyta i solidny posąg na pewno
mogły się przyczynić do przedłużenia tej pamięci.
Giuseppe Francisco wpadł do mojej komnaty bez pukania.
– Zabił się! Mistrzu inkwizytorze, zabił się!
Wiedziałem, o kogo mu chodzi, ba, byłem święcie przekonany i najzupełniej
pewien, że tylko jedna śmierć mogła wywołać taką reakcję najemnika.
– Ogrodnik?
Odsapnął.
– Ano ogrodnik.
– Chodźmy – rozkazałem, nie bawiąc się w zadawanie kolejnych pytań.
– Mówię wam, mistrzu, w życiu nie widziałem czegoś podobnego. W życiu nie
widziałem, żeby człowiek sam sobie w taki sposób... a wiele się przecież
widziało tu i tam...
Nigdy jeszcze nie słyszałem, żeby Giuseppe Francisco był tak poruszony
jakimkolwiek wydarzeniem, więc staruszek musiał nieźle się nabiedzić nad
popełnieniem zapadającego w pamięć samobójstwa.
– Co on, kutasa sobie odgryzł, że tak nie możesz tego przeżyć? – zażartowałem.
– Jezus Maria, a wy skąd wiecie?! – Najemnik stanął jak wrośnięty w posadzkę
i wpatrywał się we mnie rozszerzonymi oczami.
– Doświadczenie inkwizytora – odparłem po dłuższej chwili, bo nie
przypuszczałem, że
ten żołnierski dowcip może mieć cokolwiek wspólnego z prawdą. – Chodźmy,
chodźmy... – Pchnąłem Giuseppe Francisca w ramię, gdyż cały czas stał jak
zamurowany.
– Matko Boska Bezlitosna, szkoda, że ja nie zostałem inkwizytorem –
zamruczał za moimi plecami.

Potem jeszcze słyszałem, jak coś tam gadał do siebie, głównie wydziwiając, jak
mężczyzna może sam sobie zrobić taką rzecz, ale zastanawiając się również nad
tym, w jaki sposób tak stary człowiek mógł tak zręcznie wygimnastykować
kręgosłup, by pochylić się z zębami aż do własnego przyrodzenia. Fakt. Mnie też
zaczęło to zastanawiać. Ale szczerze mówiąc, miałem na głowie poważniejsze
problemy. Bo oto okazało się ni mniej, ni więcej, tylko że ptaszek odleciał i nie w
ludzkiej mocy było już osądzenie go. Jednak nie wywarcie pomsty, nie danie
odstraszającego przykładu, ba, nawet nie przegrana walka o duszę grzesznika
wydawały mi się najbardziej przykre w tym wypadku, lecz to, że nie zdołałem
wyświetlić i wyjaśnić wszystkich szczegółów morderstw. Nie znałem motywów,
które kierowały zabójcą, nie wiedziałem, w jaki sposób przygotowywał
morderstwa, jak je przeprowadzał ani jak znikał z miejsca zbrodni. Kim był
starzec, który w tak paskudny sposób zdecydował się, by potępić na wieki swą
duszę? Czarownikiem? Nadzwyczaj chytrym i świetnie wyszkolonym zabójcą?
Dawnym inkwizytorem, dysponującym potężną mocą? Nie wiedziałem i
wszystko wskazywało na to, że nigdy się już nie dowiem. Muszę stwierdzić, że
świadomość, iż tajemnica tych trzech morderstw pozostanie niewyjaśniona, paliła
mnie niczym żywym ogniem. Przed samym sobą mogłem szczerze przyznać, że
nie zależało mi na zbawieniu duszy grzesznika ani na złapaniu go. Chciałem
tylko wiedzieć... Niechby nawet ten ogrodnik uciekł, niechby umarł, ale dopiero
po tym, gdy poznałbym kierujące nim motywy oraz sposoby, których użył.
Obejrzałem dokładnie zamek, później podałem najemnikowi klucz, a kiedy
Giuseppe Francisco otwierał celę, klucz zazgrzytał niemiłosiernie. Pchnął
drzwiczki i puścił mnie przodem.
Starzec leżał nago, jak Pan Bóg go stworzył, pomiędzy jego udami ziała rana, a
krew była rozlana wszędzie wokół. Na sianie, na kamiennej posadzce, nawet
ściany obok zostały spryskane mozaiką brunatnych kropel. Posoka musiała tu
tryskać jak z zarzynanego świniaka, pomyślałem. No i krew była również na
twarzy mężczyzny. Zaschnięta w brązowe już plamy na siwej brodzie, na
policzkach, nawet na czole.
Ogrodnik miał twarz wykrzywioną w grymasie męki, wybałuszone oczy i zęby
wyszczerzone niczym wściekły pies, który skonał, w chwili kiedy warczał. Na
kamiennej posadzce zobaczyłem świeże, jaśniejsze ślady, a paznokcie zmarłego

zostały zdarte do żywego mięsa. Trzeba przyznać, że ten starzec wykazał się nie
tylko wielkim hartem ducha, ale również wielką zręcznością. Kiedy obejrzałem
bowiem dokładnie rany, które sam sobie zadał, zobaczyłem, że wyszarpał z ciała
nie tylko członka i jądra, lecz również werżnął się zębami głęboko w mięso.
Musiał więc mieć niezwykle giętki kręgosłup, by nie dość, że przechylić się tak
mocno, to jeszcze w tym przechyle utrzymać się na tyle długo.
– Poszukaj no kutasa i jaj – rozkazałem Giuseppe. – Nie wiem, może leżą
gdzieś w tym sianie albo co...
Żołnierz z nieukrywanym obrzydzeniem (no proszę, nawet weteran padańskiej
kampanii mógł się czymś brzydzić!) zaczął przerzucać siano czubkiem buta, a po
chwili już dokładniej, rękoma.
– Nie ma... – Spojrzał na mnie z dołu nierozumiejącym wzrokiem. – Przecież
nikt tu nie wszedł, jak Boga kocham, nikt nie mógł zabrać, zresztą niby po co...
– Więc zeżarł – mruknąłem.
Giuseppe Francisco spojrzał na mnie tak, jakbym bez mała jego samego
zapraszał, by posmakował własnego przyrodzenia. Wstał i otrząsnął się.
– Kiedyś takiemu jednemu obcięliśmy kutasa i daliśmy, żeby se sam zeżarł. No
ale to za karę przecież było, wiecie, jak to między żołnierzami... A jak tak można
samemu sobie, własnego? Wiecie co, pewni jesteście, mistrzu inkwizytorze, że
nie zawieruszył się gdzieś albo co tam?
Wyciągnąłem z pochwy nóż, kucnąłem przy zwłokach, podważyłem ostrzem
zęby starca i
zajrzałem do jego gęby. Zobaczyłem w środku strzępy mięsa, jakby ogrodnik
nażarł się niedawno psich flaków.
– Zeżarł – potwierdziłem, podnosząc się. – Wiesz co, Giuseppe, taką sprawę to i
ja widzę pierwszy raz w życiu.
My, funkcjonariusze Świętego Officjum, byliśmy oczywiście przyzwyczajeni do
samobójczych zamachów wśród naszych więźniów, gdyż wielu z nich mniej
obawiało się wiecznego potępienia niż inkwizytorskich przesłuchań. Toteż próby
podcięcia lub przegryzienia sobie przez więźniów żył czy próby
samopowieszenia nie były niczym niezwykłym. Ba, widziałem nawet człowieka,
który rozbił sobie głowę niemal na miazgę, gdyż tak długo uderzał nią w mur, aż
popękały mu kości czaszki. Widziałem też drugiego, który usiłował urwać sobie

przyrodzenie, by w następstwie zadanych ran skonać z upływu krwi. No ale
urwać, na Boga! nie odgryźć. W dodatku chciał jedynie odebrać sobie życie, nie
pożerać własne ciało. Wszystko to czynili ci zatwardziali grzesznicy, by uniknąć
dalszych przesłuchań. Taka w nich była piekielna złość na Pana Boga, że nawet
nie pragnęli się z Nim pojednać, tylko woleli skonać w śmiertelnym grzechu i na
wieki potępić swe nieszczęsne dusze...
– I co teraz zrobicie? – zagadnął najemnik.
– To, co należy uczynić w podobnych wypadkach – odparłem po chwili. –
Spalimy na rynku trupa, a przedtem odczytany zostanie spis przestępstw, które
ten człowiek popełnił, kiedy jeszcze żył.
– Pomyślałby kto: ogrodnik! – Giuseppe Francisco prychnął. – Aż strach bierze,
mistrzu inkwizytorze, że uczciwy człowiek wszędzie może natknąć się na wroga.
Jakbyśmy byli kurakami, nad którymi krążą głodne jastrzębie.
No już ty, mój drogi, to mi na kuraka nie wyglądasz, pomyślałem, ale skinąłem
jedynie głową, gdyż najemnik miał rację przynajmniej w pierwszej części swego
zdania: wróg mógł uderzyć z każdego miejsca i każdy mógł być wrogiem. Nawet
ktoś, z kim dzieliłeś się wodą i chlebem, nawet ktoś, z kim wspólnie się modliłeś,
nawet ktoś, u kogo się spowiadałeś, nawet ktoś, z kim dzieliłeś łoże. No i tak jak
w tym wypadku: nawet ktoś, kto dbał o kwiaty i kto zdawał się pełen szacunku
dla cudu natury, jakim jest życie. Giuseppe Francisco wyciągał słuszne wnioski i
miałem nadzieję, że kiedy śledztwo się zakończy, okoliczni mieszkańcy będą
pamiętać o jednym: świat jest niczym sztormowe morze pełne drapieżnych
potworów. A jedynym ocaleniem dla szamoczących się wśród fal nieszczęśników
jest statek wiary, na którego pokład można wejść jedynie wtedy, kiedy podejmie
się linę zrzuconą przez Święte Officjum.


Rozdział XII

Oferta


W dzień po przejęciu przeze mnie dowództwa wysłałem do kancelarii biskupa

w Hez-hezronie list powiadamiający o tym wydarzeniu, starając się wszystko
ująć w słowach jak najbardziej oględnych i wyważonych. Przedstawiłem
zaistniały stan rzeczy jako wynikający z godnego pożałowania stanu zdrowia
mego dotychczasowego przełożonego. Stanu zdrowia fizycznego oraz
psychicznego, nie omieszkałem podkreślić. Byłem bowiem pewien, że
Vogelbrandt wysmarował własne pismo do heskiej kancelarii, i wolałem, by
wiedziano, że chwilowo jest człowiekiem umysłowo niesprawnym, a więc jego
osądy, opinie, mniemania oraz płynące z nich wnioski mogą być całkowicie
zniekształcone bólem powodowanym chorobą. Natomiast kiedy już z sukcesem
dokonałem aresztowań wśród okolicznej szlachty, kiedy zyskałem poparcie
mieszczan z Luthoff oraz kiedy odkryłem
karygodne zbrodnie popełniane w klasztorze, wyszykowałem następne,
obszerniejsze pismo, zawierające również szczegółowe odpisy z protokołów
przesłuchań oraz, co ważne! naszkicowałem z grubsza powagę sytuacji prawno-
księgowej związanej z majątkami, które należało przygotować do przejęcia przez
Święte Officjum. Majątki te należały nam się z mocy odwiecznego prawa
mówiącego, iż wrogowie naszej świętej wiary tracą wszelkie możliwości
zbywania, przekazywania czy darowywania jakiejkolwiek nieruchomości będącej
kiedykolwiek ich własnością. Tego samego prawa, na mocy którego mieszczanie
z zacnym burmistrzem Hubnerem już ostrzyli sobie zęby na udział w licytacjach.
Cóż, nie oni jedni... Jak znałem życie, z całego Cesarstwa zjadą tu inwestorzy i
spekulanci, a naszym zadaniem będzie również utrzymanie w ryzach tej hołoty,
tak by wyznaczone majętności przypadły tym ludziom, którym przypaść
powinny. W ten właśnie sposób organizowało się poważne licytacje oraz
przetargi i nie sądziłem, by jak świat światem cokolwiek się kiedykolwiek w tej
materii zmieniło, gdyż korzyści finansowe mieli odnosić nie ludzie najobrotniejsi
czy najbogatsi, lecz najwierniej służący władzy. A że władzą byliśmy my, więc
nie miałem powodów, by na ten stan rzeczy narzekać.
Inkwizytorzy z Hez-hezronu przybyli w trzy tygodnie po wysłaniu przeze mnie
dokumentów i uznałem to za wręcz niesłychane tempo, zważywszy na fakt, ile
się wcześniej nasłuchałem o opieszałości działania biskupiej kancelarii oraz o
tym, że biskup i jego podwładni tak długo zastanawiają się nad wieloma
działaniami, aż w końcu okazują się one zbyteczne, gdyż nieaktualne. Obiło mi

się również o uszy, że wiele w tej chwili do powiedzenia miał biskup Gersard, o
którym mówiło się jako o następnym biskupie Hezu, a co za tym idzie –
następnym przełożonym Świętego Officjum. Być może to właśnie tenże Gersard,
(o którym krążyła opinia, iż umiałby policzyć nawet piasek na brzegu morza, a z
gwiazd wycisnąłby srebrny pył) przyczynił się do tak szybkiego działania
inkwizytorów z Hezu. Ale może byłem niesprawiedliwy w swych
przypuszczeniach i moich towarzyszy po fachu gnała jedynie zbożna chęć
czynienia sprawiedliwości bożej...
Erich Stockmeier, dowódca heskiej misji, przewodził kilkudziesięciu osobom:
czterem inkwizytorom, ponad dwudziestce zbrojnej straży, a poza służbą w
orszaku dostrzegłem jeszcze persony, o których profesji ani zadaniach nic nie
potrafiłem na pierwszy rzut oka powiedzieć. Przyznam, że wielkość wysłanej
misji co najmniej mnie zdziwiła (jeśli nie zdumiała lub wręcz zaniepokoiła). Sam
heski inkwizytor był mężczyzną chudym, wysokim, o bystrych szarych oczach,
pobrużdżonej zmarszczkami twarzy i nosie zaginającym się niczym szpon
drapieżnego ptaka. Nosił przy tym długie, cienkie wąsy, które sięgały mu aż za
ostro zakończony podbródek. Być może byłby to wygląd potrafiący budzić jeśli
nie śmiech, to przynajmniej uśmiech rozbawienia na twarzach ludzi, gdyby nie
fakt, że Stockmeier odziany był w czarny płaszcz z połamanym srebrnym
krzyżem. A z inkwizytorów nikt się nie naśmiewa, choćby wyglądali niczym
strachy na wróble.
Heski inkwizytor zachował się grzecznie i zgodnie z obyczajem, gdyż wpierw
przedstawił mi wszelkie dokumenty poświadczające jego tożsamość, a
wystawione przez biskupią kancelarię. Ja, również zgodnie z obyczajem, uważnie
je przejrzałem, zwłaszcza pieczęcie oraz podpisy. W końcu: wróg nie śpi, a choć
dawno nie słyszano, by ktoś ośmielił się podrobić inkwizytorskie dokumenty, to
przecież tylko z tak błahego powodu nie wolno nam było poskromić pobożnej
czujności.
– Witam cię serdecznie w Luthoff, Erichu – rzekłem, kiedy już oddałem
dokumenty nowo przybyłemu inkwizytorowi. – Bardzo się cieszę, że tak szybko
do nas dotarłeś. I w tak... – obrzuciłem wzrokiem jego świtę – licznym gronie.
– I ja się cieszę, gdyż dokumenty, które przejrzałem, wyglądają bardzo, ale to
bardzo obiecująco. – Aż zatarł ręce z radości, a przy okazji tego gestu

zobaczyłem, że ma długie,
kościste palce.
– Starałem się, by przede wszystkim były przejrzyste – odparłem skromnie.
– Przejrzystością już my się zajmiemy. – Skinął mi serdecznie. – Ale bardzo się
cieszę, Mordimerze, bardzo. Wszędzie w okolicy mówią o tobie, że niezłe tu
rozpocząłeś jatki – dodał tonem przyjacielskiej pogawędki, lecz w jego głosie nie
usłyszałem nagany, a raczej stwierdzenie oczywistego faktu. Chociaż przyznam,
że sam nie nazwałbym tego jatkami, lecz dzianiem się sprawiedliwości bożej. –
Czy wiesz, że skargi na Inkwizytorium zdążyły trafić nawet na dwór cesarza? –
Uśmiechnął się pod wąsem. – Jeszcze trochę, a twoje imię zacznie być znane.
– Wolałbym nie – odparłem.
– Ba! – Rozłożył ręce. – Trochę za późno, by o tym myśleć. Lecz szczerze
mówiąc, osobiście przyglądam się twoim poczynaniom nie bez pewnego rodzaju
sympatii.
Przynajmniej z tego, co mi na razie wiadomo. Taaak... – Pokiwał głową. –
Przerażająca jest moralna ohyda wrogów Boga i przeciwników rodzaju
ludzkiego, czyż nie?
– Nie ująłbym tego lepiej, Erichu. Czy mogę zapytać, kiedy z towarzyszącymi
ci braćmi przejmiesz śledztwa?
– Nie, nie! To zarówno twój przywilej, jak i twój obowiązek. Prowadź je dalej.
Być może słowo „osłupiałem” szłoby za daleko w odzwierciedleniu moich
uczuć, jednak z całą pewnością drgnęła mi brew, kiedy usłyszałem te słowa.
Spodziewałem się bowiem, że bardziej kwalifikowani funkcjonariusze,
znaczniejsi i z większym stażem, zajmą się dalszym biegiem sprawy, a ja co
najwyżej posłużę im pomocą na pierwszym etapie śledztwa. A tu, proszę bardzo,
okazywało się, że wasz uniżony sługa w jednym ręku połączyć będzie musiał
wielki zaszczyt oraz wielką odpowiedzialność.
– A bracia, którzy ci towarzyszą? Nie wspomogą nas w przesłuchaniach?
– Mordimerze, nie jestem specjalistą od prowadzenia śledztw, zresztą również
żaden z moich towarzyszy nie zajmuje się na co dzień podobnymi kwestiami.
Oczywiście jak wszyscy absolwenci Akademii potrafilibyśmy sobie poradzić w
bezpośredniej walce z szatanem i jego stronnikami, a nawet znaleźlibyśmy w tej
walce upodobanie, ale przysłano nas w zupełnie innym celu.

– Coś takiego! W jakim, jeśli wolno spytać?
– Jesteśmy specjalistami od szacunków finansowych i wyceny nieruchomości
oraz ruchomości – odparł z szerokim uśmiechem. – Naszą bronią w walce z
diabłem oraz herezją są księgi rachunkowe. Przybyliśmy, by oszacować wartość
majątków podlegających konfiskacie, a także zabezpieczyć je przed
zniszczeniem. Ponadto musimy zadbać o zorganizowanie licytacji, poinstruować
sądy, by wydały zalecenie zamknięcia spraw spadkowych, dokonać wypisów
notarialnych i tak dalej, i tak dalej. Krótko mówiąc: mnóstwo uciążliwej, mało
interesującej pracy, którą jednak komuś trzeba powierzyć.
– Ach tak – odparłem po chwili.
– Zwykle nie dostrzegacie naszego trudu – powiedział Stockmeier bez
najmniejszej urazy w głosie. – Gdyż rozpoczyna się on w momencie, kiedy wy
kończycie. Pamiętaj jednak, że bez naszego wysiłku nie byłoby z czego opłacić
kosztów waszych działań.
– Zważywszy na wysokość mojego wynagrodzenia, uważam, że powinniście się
lepiej starać – rzekłem niby to żartem, lecz w rzeczy samej zgodnie z prawdą,
ponieważ inkwizytorzy może mieli wielki kredyt w niebiańskim skarbcu, ale za
to nadzwyczaj często ogromne długi na naszym ziemskim padole łez.
– Coś w tym jest – zgodził się wesoło. – Jednak i my nie opływamy w dostatki,
a pieniądze widzimy raczej jako słupki rachunkowe niż w jakże miłej formie
złotych monet czy drogich kamieni.
Chciał odejść, lecz zdecydowałem się zatrzymać go jeszcze na chwilę.
– Wybacz, Erichu, że zadręczam cię moimi kłopotami...
Stockmeier zatrzymał się w pół kroku.
–...ale nigdy nie prowadziłem podobnie wielkiego śledztwa i nie bardzo wiem,
w jaki sposób...
– Mordimerze – przerwał mi stanowczo – nie będę ani żądał, ani nawet
spodziewał się od ciebie pomocy związanej z szacowaniem dóbr czy opisem ich
stanu prawnego. Nie będę wymagał, byś sporządzał dokumenty, których
ważności nie będzie można w przyszłości podważyć przed żadnym sądem. A ty, z
łaski swojej, nie proś mnie o pomoc w czynnościach śledczych oraz
procesowych. – Spojrzał na mnie poważnie. – A pozwól sobie tylko powiedzieć,
iż nie należało wszczynać i przejmować tak poważnego śledztwa, jeżeli nie miało

się pewności dźwignięcia podobnie wielkiego ciężaru.
Zrozumiałem natychmiast nauczkę, jakiej właśnie mi udzielał, i zrozumiałem
również, że u inkwizytorów przybyłych z Hezu na pewno nie znajdę pomocy.
Dlaczego zdecydowano się nie przysyłać biegłych śledczych, lecz
wykwalifikowanych prawników oraz biegłych rachmistrzów? Czy była to wina
zwyczajowej heskiej biurokracji oraz bałaganu? A może ktoś pragnął sprawdzić,
jak wasz uniżony sługa spisuje się w roli inkwizytora prowadzącego szeroko
zakrojone śledztwo? A może po prostu chciano mnie upokorzyć, pokazać mi
miejsce w szyku? Może kogoś zabolał sposób, w jaki odebrałem dowództwo
Gregorowi Vogelbrandtowi? A może komuś nie zależało, by śledztwo w okręgu
Bielstadt zatoczyło zbyt szeroki krąg, i liczył na to, że dwóch inkwizytorów
dowodzonych przez kogoś tak niedoświadczonego jak ja zniechęci się
trudnościami i prędzej czy później pozwoli wygasnąć wznieconemu pożarowi.
Trudno mi było w tej chwili dojść do właściwego wniosku, a nie wykluczałem
również, że na ten żałosny efekt mogły się po trochu złożyć wszystkie
wymienione przeze mnie przyczyny.
***

Od czasu przybycia Stockmeiera i grupy inkwizytorów z Hezu upłynął niemal
miesiąc i przez cały ten miesiąc nie miałem czasu nie tylko, by próżnować, lecz
by choć chwilę odpocząć. Czasami przychodziła mi ochota, by odwiedzić
klasztor i zobaczyć, jak miewa się słodka siostrzyczka Anna, ale za każdym
razem jakieś niespodziewane wydarzenie stawało na przeszkodzie moim planom.
Tak więc poświęcałem się sprawie nie tylko gorliwie, lecz również cnotliwie. To
pierwsze pochodziło z nieprzymuszonego wyboru, to drugie było już dziełem
zrządzenia losu. Z początku pewnych kłopotów dostarczali mi współtowarzysze,
których musiałem zagrzewać do wytężonej pracy, jednak nie minęło wiele czasu,
a na szczęście zaczęli wreszcie widzieć sens w naszym dziele, a nawet
przejawiać zbożny zapał w ściganiu sojuszników diabła. Po śmierci starego
ogrodnika zdecydowałem się zamknąć śledztwo w sprawie morderstw biskupa
oraz mniszek i sporządziłem długi, za to niejasny raport na temat wykorzystania
przez tego człowieka czarnoksięskich mocy w celu pognębienia swych ofiar. I tak
miałem przeczucie, że nikt nie zada sobie trudu, by pismo przeczytać. Wykrycie

diabolicznych knowań Sterna i gromady jego sąsiadów określiłem natomiast jako
następstwo rozpoczętego śledztwa, lecz niemające z tymże śledztwem
materialnego powiązania. Czyli na dobrą sprawę nie minąłem się z prawdą,
ponieważ rzeczywiście żaden ze szlachciców nie był winien śmierci biskupa oraz
mniszek, a ich grzeszki wydały się tylko dzięki naszej inkwizytorskiej inspekcji
przeprowadzonej w innej sprawie. Podobnie jak w wypadku innych śledztw
zataczających tak szeroki krąg, musiałem zwerbować do pomocy wielu ludzi i
trzeba przyznać, że burmistrz Luthoff okazał się wielce pomocny, dając mi na
usługi najlepszych miejskich milicjantów. A potrzebowałem przecież pomocy w
wielu sprawach: aresztowaniach, doprowadzeniach,
przesłuchaniach, w pilnowaniu więźniów, a jeśli trzeba, również w ściganiu
podejrzanych, bowiem nie raz i nie dwa zdarzyło się, że szlachcice, którzy
spodziewali się aresztowania, usiłowali umknąć jak najdalej od Luthoff. Były to,
nawiasem mówiąc, rozpaczliwe próby, całkowicie pozbawione sensu, gdyż
Święte Officjum wszędzie miało swe uszy oraz swe oczy i każdy grzesznik
prędzej czy później trafiał w nasze ręce.
Nie ma co ukrywać, że kapelan Kornhacher okazał się niezwykle pomocny w
trakcie prowadzenia śledztwa. Powiedziałbym nawet, że jego zapał przybrał
niezbyt często spotykaną u delatorów formę, a mianowicie ksiądz usiłował
wyszukiwać wciąż nowych podejrzanych, wymyślał ciągle nowe oskarżenia oraz
proponował przeprowadzanie różnego rodzaju prób, sądów bożych, a nawet
prowokacji. Zapał ten na początku był pomocny, potem jednak stał się nieco
męczący, więc rozkazałem księdzu pozostawać na plebanii i tam też pilnowali go
na zmianę moi żołnierze. Dla Kornhachera miałem bowiem przygotowane pewne
plany i sądziłem, że niedługo nadejdzie najwyższy czas, by wcielić je w życie.
Oczywiście zarówno Stern, jak i znakomita większość jego przyjaciół przyznali
się do winy już w czasie pierwszych przesłuchań. Wzajemnie oskarżali się o
rzucanie szkodliwych zaklęć, wzywanie demonów, składanie hołdów diabłu,
profanację relikwii oraz bluźnierstwa przeciwko Panu. Czy cokolwiek z tego, co
mówili, było prawdą? Być może niektórzy z nich rzeczywiście zabawiali się w
próby stosowania czarnej magii, gdyż z doświadczenia wiedziałem, że podobne
grzechy nader często towarzyszą rozpuście, zwłaszcza jeśli chodzi o ludzi
bogatych oraz znudzonych, którzy zaczynają szukać nowych, ekscytujących

doznań. Najprawdopodobniej w czasie trwania orgii z udziałem mniszek
dochodziło również do bluźnierstw oraz profanacji przedmiotów związanych z
naszą świętą religią. Na panowanie takich obyczajów wśród kurwiących się
zakonnic i ich gachów również wskazywała praktyka wielu śledztw
prowadzonych wcześniej przez Święte Officjum. W czasie niektórych
przesłuchań oskarżeni opowiadali w sposób nad wyraz naturalny o popełnionych
grzechach, tak że powziąłem pewność, iż naprawdę mieli je na sumieniu.
Inkwizytor bowiem powinien poznawać, kiedy oskarżony, obwiniając się, mówi
prawdę, kiedy kłamie ze strachu lub chęci przypodobania się przesłuchującemu, a
kiedy fantazjuje, będąc przekonany, że jego fantazje są rzeczywistością.
Tak więc szlachcice byli winni, co do tego nie miałem żadnych wątpliwości, a
czy do ich win dopisano kilka grzechów, których nigdy nie popełnili? Zapewne
tak, lecz cóż to miało za znaczenie? Oficjalnie winę tych ludzi musieliśmy
ukazać jako przeogromną. Po pierwsze, by uzasadnić surowość kary, po drugie,
by nakarmić okoliczną ludność obrzydzeniem do grzeszników, po trzecie, by cały
region zatrząsł się ze strachu. Strachu dwojakiego rodzaju: primo, przed
sojusznikami diabła, secundo, przed karzącym ramieniem Świętego Officjum,
której to instytucji sąd nadchodzi może czasem niespiesznie, acz nieuchronnie.
Ludność miała więc zrozumieć, że grzechy są nie tylko obrzydliwe, ale że
zostaną wywleczone na światło dzienne, a grzesznicy niechybnie poddani
najsurowszym karom.
Od czasu do czasu miałem okazję spotkać Stockmeiera lub któregoś z
towarzyszących mu inkwizytorów, jednak nasze wzajemne osobiste stosunki
sprowadzały się w zasadzie do uprzejmego pozdrowienia. Oni mieli swoje
sprawy, ja miałem swoje i chociaż jedne wynikały z drugich, to nie zazębiały się
na tyle ściśle, byśmy musieli kontaktować się ze sobą. Dlatego zdziwiłem się,
kiedy Stockmeier zaprosił mnie pewnego dnia do swojej kwatery. Zajmował całe
piętro w jednym z luthoffskich zajazdów (wybrał gospodę znacznie obszerniejszą
niż ta, której ja używałem jako swego mieszkania) i kiedy tam wszedłem,
musiałem przyznać, że heski inkwizytor uwił sobie całkiem przyjemne gniazdko,
gdyż pokoje wypełnione były gustownymi meblami oraz kosztownymi
kobiercami. Stockmeier poprosił, bym usiadł, i nalał mi wina do kryształowego
kieliszka opierającego się na wysmukłej, oplatanej złotem nóżce.

– Czterdziestoletnia alhamra – powiedział, wznosząc palec. – Wyśmienita,
mówię ci. Z osobistej piwniczki barona Sterna.
Umoczyłem usta. Trunek był aromatyczny, słodki i mocny. Naprawdę dobry.
– Czym mogę ci służyć, Erichu? – spytałem, przechodząc od razu do rzeczy,
gdyż nie przyszedłem do Stockmeiera, by rozprawiać na temat zalet win.
– Mordimerze, powiem bez ogródek, iż w Hezie usłyszano twoje imię. I nie
tylko usłyszano, ale doceniono również znakomitą pracę, którą tutaj rozpocząłeś.
Przemawiał do mnie z szerokim uśmiechem na ustach, lecz ja wcale nie miałem
pewności, czy jest się z czego cieszyć. W końcu Arnold Lowefell, człowiek,
dzięki którego wstawiennictwu zostałem inkwizytorem, zawsze mawiał, iż
funkcjonariusz Świętego Officjum powinien stać w cieniu, ponieważ tylko z
cienia dobrze widać wszystkie szczegóły. Z drugiej jednak strony miałem
większe ambicje niż służenie jako prowincjonalny inkwizytor. Zawsze czekałem
na to, aż ktoś ważny z Hezu lub Akwizgranu usłyszy o moich umysłowych
walorach, zaletach charakteru i pobożnej bezwzględności działania. Jak widać,
doczekałem się. I jak to zwykle bywa, kiedy człowiek staje przed wielką szansą,
zacząłem się bać...
– Cieszy mnie, iż usłyszano o sprawie, którą tu prowadzę – odparłem skromnie.
– Bo to ona jest najważniejsza, a nie czyje imię będzie figurować w
dokumentach.
– Zapewne, zapewne. – Pokiwał głową. – Niemniej wolno mi cię
poinformować, drogi towarzyszu, iż możesz liczyć na awans. – Przymrużył oczy.
– Wielki awans – dodał.
Nie byłem na tyle łatwowierny, by od razu rzucić się inkwizytorowi na szyję i
uronić na jego ramieniu łzy słodkiej wdzięczności. Wpierw należało wysłuchać,
co też Stockmeier rozumie pod słowami „awans” i „wielki”. Gdyż mogło się
okazać, że moje i jego rozumienie tych pojęć niewiele miały ze sobą wspólnego.
– Jestem zaszczycony – powiedziałem.
– Nie interesuje cię, o jakim awansie mówię? – spytał po chwili i widziałem, że
jest zaskoczony moją letnią reakcją na jego obietnice.
– Pokornie czekam, aż wszystko mi wyjawisz – odparłem z uprzejmym
uśmiechem.
– Cóż, skoro tak... Z tego, co wiem, przewidziano dla ciebie stanowisko szefa

oddziału Inkwizytorium w mieście Ostrawa.
– Ostrawa – powtórzyłem. – Od Akwizgranu będzie z tysiąc mil, prawda? Nie
wiedziałem w ogóle, że w tym mieście istnieje oddział Świętego Officjum, ale
nie przeczę też, że pamięć czasem płata mi figle...
– Ależ nie! Pamiętasz doskonale, Mordimerze! – zakrzyknął. – W Ostrawie
powstaje nowy oddział Inkwizytorium. I ty zostaniesz odkomenderowany, by
stworzyć wszystko od podstaw. Zadecydujesz o każdym elemencie: kupisz lub
wynajmiesz budynki na nową siedzibę, zatrudnisz ludzi, wreszcie wyznaczysz im
zadania. Otrzymasz ogromne fundusze. Naprawdę ogromne. – Znowu
przymrużył oczy. – A wierz mi, na tym się dobrze znam.
– Huh – przyznam, że udało mu się mnie zaskoczyć. Potarłem podbródek, bo
przez dłuższą chwilę nie wiedziałem, co powiedzieć.
– To niezwykła propozycja dla kogoś w twoim wieku – powiedział z
namaszczeniem. – Możesz sobie mówić, że Ostrawa leży na końcu świata, choć
między nami mówiąc, nie jest to wcale prawda, ale na tym końcu świata to ty
będziesz rozdawał karty.
Kierowanie oddziałem Inkwizytorium mogło być wielkim awansem oraz
pierwszym krokiem w drodze ku wysokiej pozycji w strukturach Świętego
Officjum, mogło być czymś na kształt sprawdzianu przed jeszcze
poważniejszymi zadaniami, ale mogło również stać się gwoździem do trumny dla
zbyt pewnego siebie inkwizytora. Poza tym Ostrawa... Co to w ogóle było za
miasto: Ostrawa? No ale rozumiałem również, że nikt nie powierzy mi
dowodzenia w którymś z dużych ośrodków, nie mówiąc już o metropoliach
takich jak Koblencja, Trewir, Yienna czy kilkanaście innych, w których
przełożeni Inkwizytorium byli zazwyczaj w zażyłej komitywie z samym
biskupem
Hez-hezronu, a lokalni arystokraci całymi dniami antyszambrowali w ich
sekretariatach.
***

Nie wiedziałem, do kogo zwrócić się z prośbą o radę w sprawie zdumiewającej
propozycji przekazanej mi przez Stockmeiera. Hugon Hoffman i Andreas Yoerter
nie wydawali się na tyle bystrzy, by mogli mnie wspomóc w tej mierze.

Pozostawał jedynie Gregor Yogelbrandt, który jednak nie miał szczególnych
powodów, by darzyć waszego uniżonego sługę przyjaźnią i zechcieć udzielać mu
dobrych rad. Jednak... jednak nie zawadziło spróbować. Kto wie czy pociągnięty
za język Gregor nie wygada się z czymś, co może być użyteczne. Poza tym
wprawny inkwizytor pożytek zyskiwał nawet wtedy, kiedy słuchał kłamców,
gdyż również z ich łgarstw potrafił wyciągać wnioski. Oczywiście wszystko to
zda egzamin jedynie, jeśli Gregor w ogóle zechce mnie przyjąć. Od czasu
operacji przeprowadzonej przez bizantyjskiego doktora Yogelbrandt gościł w
domu jednego ze znaczniejszych luthoffskich mieszczan i podobno oddawał się
tam słodkiemu nieróbstwu, obficie racząc się jadłem, napitkiem, a także
wdziękami pewnej młodziutkiej służącej. Wiedziałem o tym wszystkim, gdyż
uważałem, że do moich powinności należy otoczenie dawnego zwierzchnika
dyskretną opieką. Kilkakrotnie wysyłałem również służących, by oficjalnie
dowiadywali się o stan zdrowia mego kolegi, lecz unikałem spotkania z nim sam
na sam, gdyż nie byłem pewien, czy zdołał nabrać stosownego dystansu do
dzielących nas kwestii oraz czy jego gniew stępiał już wystarczająco, byśmy nie
poranili się wzajemnie ostrymi słowami.
Ku mojemu zaskoczeniu Gregor przyjął mnie nie tylko uprzejmie, a wręcz
przyjaźnie. Co zresztą oznaczało tylko tyle, że muszę się mieć na baczności
jeszcze bardziej, niż sądziłem. Choć może nie do końca była to ze strony
Vogelbrandta gra mająca mnie zmylić, ponieważ po udanej operacji wyraźnie
odzyskiwał siły oraz chęć do życia. A poznałem to choćby po suto zastawionym
stole oraz po zarumienionej dziewuszce, która cichutko zemknęła, kiedy tylko
mnie zobaczyła, a której spódnica i bluzka sprawiały wrażenie, jakby je przed
chwilą zdeptała horda rozbójników.
– Chodźże, chodź, drogi Mordimerze. Pozwól, że poczęstuję cię późnym
śniadankiem. No siadaj, mój kochany, nie stój tak. – Potrząsnął mną serdecznie.
– Przyszedłem spytać, jak się miewasz, Gregorze, ale nie tylko po to –
westchnąłem. – Jestem tu również, by dać świadectwo, iż biorę na siebie ciężar
grzechu, który popełniłem, wadząc się z tobą. I jak dobry chrześcijanin proszę cię
o wybaczenie, zanim zechcesz wywrzeć na mnie słuszną pomstę...
Vogelbrandt odstąpił o krok i spojrzał na mnie uważnie.
– Szczerze przyznam, że nie spodziewałem się po tobie takich słów,

Mordimerze. Zwłaszcza że, jak słyszę i widzę, wszystko świetnie ci idzie. A
ludzie olśnieni własnym sukcesem rzadko przyznają się do jakichkolwiek win.
– Dręczyło mnie to, Gregorze – wyznałem. – Gdyż zawsze byłeś dla mnie
wzorem, zawsze chciałem być taki jak ty. Mieć w sobie tę żarliwą nieulękłość i
nieustającą pasję w ściganiu wszelkich przejawów zła.
– Stałeś się właśnie taki – rzekł uroczyście. – Ale siadaj, proszę. Nie musisz
prosić o wybaczenie, gdyż dawno już, z serca, ci przebaczyłem.
Zastanawiałem się, czy kłamie w tym samym stopniu co ja. Jeśli tak, to trzeba
przyznać, że był bezwzględnym i załganym sukinsynem.
Zjedliśmy niespiesznie śniadanie, a ja opowiadałem Gregorowi o toczących się
śledztwach i odpowiadałem wyczerpująco oraz w miarę szczerze na jego pytania.
– Zbyt nas jest niewielu, by czuwać nad każdym człowiekiem – westchnął
wreszcie
Vogelbrandt.
– Grzech da się wytępić jedynie wraz z grzesznikiem, mawiał święty Joachim –
powiedziałem. – Co niektórym dało sposobność myślenia, iż jedynie usunięcie
rodzaju ludzkiego pozwoli oczyścić ziemię z nieprawości.
– Może i tak, może i tak – odparł mój towarzysz, kiwając głową. – Też mi się
czasem wydaje, że łatwiej byłoby nam chyba wytępić ludzi, niż nakłonić ich ku
czynieniu dobra. Ale cóż... – Otrząsnął się. – Nie ma co oddawać się próżnym
marzeniom, kiedy praca czeka. Na jak długo planujesz, jeśli wolno wiedzieć, całe
przedsięwzięcie?
– Trudno powiedzieć. – Skrzywiłem się. – Zwłaszcza że Inkwizytorium w swej
mądrości przewidziało dla mnie inne zadania...
– Jak to inne zadania? – przerwał mi, marszcząc brwi. – Dymisja inkwizytora w
czasie prowadzonego śledztwa jest niedopuszczalna.
– Wiem o tym, ale to nie dymisja. – Wzruszyłem ramionami. – Powiedziałbym
wręcz: niesłychany awans.
– Zaciekawiasz mnie. Naprawdę. – Zastukał palcami w blat. – Jak bardzo
niesłychany?
– Mam zostać przełożonym nowo powstałego oddziału Świętego Officjum.
– Brawo! – Szeroko się uśmiechnął. – Wspaniała wiadomość dla
utalentowanego, ambitnego inkwizytora, wypisz, wymaluj jak ty. Dokąd się

udajesz?
– Do Ostrawy.
– Ostrawa? – Wydął usta. – To na samych granicach Cesarstwa. Trzeba
przyznać, że daleko od Hezu, daleko od Akwizgranu, daleko od Engelstadt.
Głusza, Mordimerze...
– Nie taka znowu głusza. – Zmarszczyłem lekko brwi, gdyż lekceważący ton
Vogelbrandta średnio mi się podobał. – Niedaleko są Praga, Wrocław...
Nie dał mi dokończyć, jedynie machnął dłonią.
– Głusza – powtórzył. – Każde miasto oddalone od Hezu lub Akwizgranu to
głusza. Mało kogo obchodzi, co dzieje się na granicach Cesarstwa.
Nie sądziłem, by to, co mówił, było do końca prawdą, chociaż rzeczywiście
biskup Hez-hezronu bardziej mógł się przejmować działaniami pobliskich
oddziałów Świętego Officjum niż takiego, który umiejscowiony został przy
samej polskiej granicy.
– Ale nie w tym rzecz. – Uśmiechnął się ponownie, lecz tym razem ten uśmiech
wydał mi się nie tylko lekceważący, ale również złośliwy.
– A w czym?
– Prowincja nie prowincja. Nawet tam można wsławić się świetnymi zasługami.
Ale czy sądzisz, że to takie proste zadanie: założyć od podstaw oddział
Inkwizytorium?
– Nikt nie powiedział, że proste, chyba jednak...
– Zwykle podobne zadania dostają ci spośród nas, którzy wywodzą się z
wielkiej szlachty lub znanych rodów mieszczańskich. Nie młody chłopak z
gminu jak ty.
O mało się nie skrzywiłem, gdyż nie miałem pojęcia, skąd wiedział, z jakiego
stanu pochodzę. Przecież byłem wykształcony, miałem świetne maniery oraz
bystry umysł. Równie dobrze mogłem być synem księcia...
– Tym bardziej więc... – zacząłem.
– A to z uwagi na fakt, że mają własny majątek, koneksje oraz światowe
znajomości. Mogą liczyć na oddaną sobie służbę, rzeczoznawców, nie zostaną
oszukani przez kupców czy rzemieślników, a jeśli nawet, to potrafią takie
oszustwo wykryć i wyciągnąć z niego konsekwencje.
– Sądzę, że wszystko, co mówisz, jest...

– Zwykle również zadanie takie, bardzo rzadkie w dzisiejszych czasach,
otrzymują
inkwizytorzy szanowani oraz mogący chlubić się długim stażem i sukcesami w
walce ze stronnikami diabła.
– Nikt nie mówi, że nie ma lepszych...
– A wiesz, dlaczego tak się dzieje, Mordimerze? Otóż dlatego, że nowy oddział
Inkwizytorium powstaje kosztem jednego, dwóch czy trzech starszych. To z ich
terenów wykrawany jest obszar, na którym będą działać nowi inkwizytorzy.
Sądzisz, że podobny bieg wypadków podoba się tym, którym zabrano wsie oraz
miasta podlegające do tej pory ich opiece i jurysdykcji?
– Jeśli mieli kłopoty z uwagi na...
– Mogę cię zapewnić, że się nie podoba. Dlatego dowództwo nad takim
oddziałem Inkwizytorium przekazuje się komuś, kogo dowódcy sąsiednich
oddziałów będą szanować i komu wybaczą, że za jego sprawą uszczuplono ich
prerogatywy. Uważasz, że właśnie ty jesteś podobnym człowiekiem?
– Jestem pewien, iż potrafię zaskarbić sobie...
– A czy wiesz, jak długo trwa i jak żmudnym zajęciem jest zebranie stosownej
dokumentacji? Przecież dla ciebie nowy okręg będzie terra incognita. Nie
będziesz wiedział nic o ludziach tam mieszkających, o panujących stosunkach, o
skomplikowanej siatce współzależności, czyli krótko mówiąc, o tym, kto jest w
danej prowincji ważny, kto komu podlega, kto komu jest winien pieniądze i tak
dalej, i tak dalej. Gorzej: nie będziesz również wiedział nic o procesach, które
toczyły się na ziemiach, nad którymi obejmiesz pieczę. Nie będziesz miał
żadnych dokumentów, gdyż wszystkie będą nadal znajdowały się w archiwach
sąsiadujących z twoim okręgiem oddziałów Inkwizytorium.
– O ile mi wiadomo, dowódcy takich oddziałów są obowiązani, by...
– Obowiązani?! – Vogelbrandt wreszcie raczył odnieść się do moich wtrąceń,
lecz ton jego głosu był tak nieprzyjemny, że może lepiej by było, by kontynuował
swój monolog. – Obowiązani, Mordimerze? Czy wiesz, jak długo będziesz
czekał na dokumentację od poważnych, doświadczonych, co ważne,
niezależnych od ciebie inkwizytorów, którym zaświecisz w oczy zo-bo-wią-za-
niem? – ostatnie słowo wypowiedział z taką intonacją, jakby było wyjątkowo
nieprzyzwoite.

Tym razem nie odzywałem się, lecz wydawało się, że mój rozmówca czeka, aż
coś powiem.
– Takie zachowanie byłoby nieprofesjonalne – mruknąłem wreszcie.
– A może uznano by je za mniejsze zło? Może twoi sąsiedzi chętnie
zobaczyliby, jak dowódca nowego oddziału, czyli ty, Mordimerze, bezsilnie
miota się, tym samym działając na szkodę Świętego Officjum. I widzące ten
problem władze, a zapewniam cię, że pomożono by im go dostrzec, wreszcie
uznają, że pomysł stworzenia nowego oddziału był zły. I wszystko wróci do
dawnej, starej, dobrej praktyki. Hm?
Na ile znałem obyczaje panujące w biskupiej kancelarii w Hez-hezronie
(oczywiście ze słyszenia, gdyż były to za wysokie progi na nogi waszego
uniżonego sługi), Yogelbrandt mógł mieć rację. Człowiek niemający silnego
poparcia wśród heskich oficjeli był wydany na wszelkiego rodzaju intrygi oraz
knowania. Święte Officjum nie było przecież wolne od chorób, które targały
całym naszym światem...
– A jeszcze polskie sąsiedztwo... – Gregor zawiesił głos.
– Co z polskim sąsiedztwem? – Nie musiałem pytać, by wiedzieć, że zaraz
znajdzie kolejne przeszkody, trudności i kłopoty.
– Król Władysław przygląda się działaniu Inkwizytorium, łagodnie mówiąc, z
daleko idącą ostrożnością. A śląscy książęta są jeszcze gorsi od niego.
– Z tego, co słyszałem, król Władysław pali heretyków aż miło.
– Och, twierdzi, że dym ze stosów zasłoni przed wzrokiem Boga grzechy jego
poddanych – westchnął. – Co, nawiasem mówiąc, samo w sobie jest herezją. Ale
polski król nie pali heretyków, Mordimerze. On pali nekromantów, demonologów
i innych czcicieli diabła. Dla heretyków ma natomiast wyjątkowo wiele
zrozumienia i zastanawiająco miękkie serce. Na uniwersytecie w Krakowie
organizuje nawet teologiczne dysputy, w czasie których swoboda myśli sięga tak
daleko, iż naszym zdaniem powinna zamienić uczestników w ogień oraz dym.
Ale oczywiście nie ma o tym mowy, póki dyskutanci cieszą się łaskami władcy.
– Coś takiego! – Vogelbrandtowi udało się mnie zaskoczyć, bo zawsze
słyszałem o polskim królu jako o człowieku wyjątkowo bogobojnym.
– Wiesz zapewne, że nasze prawo każe ścigać heretyków również poza
granicami Cesarstwa. I jak rozumiesz, ani Władysław, ani jego książęta nie są

zachwyceni, kiedy wchodzimy w polskie granice, poszukując zbiegów.
– A wchodzimy?
– Od pewnego czasu już nie. – Gregor wzruszył ramionami. – Konkretnie, od
szesnastu lat, kiedy oddział składający się z kilkunastu ludzi: inkwizytorów oraz
ich pomocników, został ujęty, obity i wystawiony w dybach na rynku w
Raciborzu na ludzkie pośmiewisko. Musieliśmy zapłacić sowity wykup za ich
uwolnienie. Żądaliśmy obłożenia całej Polski klątwą papieską, ale wyobraź
sobie, że w Watykanie jedynie roześmiali nam się w twarz. Przeklęci papiści!
Władysław płaci sute pensje rzymskim kardynałom, więc grają, jak im rozkaże.
Wierz mi, że każdy dukat, który zainwestował w tych zbirów w czerwonych
kapeluszach, zwrócił mu się już po kilkakroć!
– Nic o tym nie słyszałem. Znaczy o złapanych inkwizytorach...
– Bo też możesz się domyślać, że nikt się tym nie chwali. Tylko tego brakuje,
żeby po świecie rozniosła się wieść, że inkwizytorów można uwięzić, obić jak
łotrzyków i przez kilka dni zabawiać pospólstwo ciskaniem w nich końskim
nawozem i zgniłymi jajami.
– Uch! – Skrzywiłem się. – Paskudna sprawa.
– Paskudna – zgodził się ze mną. – Jednak dowódca granicznego oddziału
Inkwizytorium trafia między młot a kowadło. Aha, jeszcze jedno: król
Władysław jakoś nie lubi, kiedy ktokolwiek inny niż on sam pali jego
poddanych. Toteż każde aresztowanie poddanego polskiego króla, choćby to był
byle obwoźny kupczyk, powoduje taką awanturę, jakby chodziło o księcia krwi...
– Czemu?
– Bo to jego własność – uśmiechnął się szeroko Yogelbrandt. – Podobno mówi:
„Kto dzisiaj ośmiela się zabić mojego niewolnika, jutro przyjdzie zarżnąć mi
syna”.
Zamyśliłem się na moment.
– Czyż nie są to słowa podobne do tych, które sam wypowiedziałeś, Gregorze,
jeszcze niedawno? Kto ośmiela się sprzeciwiać w małym, ten nie będzie miał
oporów, by sprzeciwić się w wielkim?
Vogelbrandt rozłożył dłonie.
– Ależ oczywiście! Ja mu tego wcale nie mam za złe. Jest silnym królem i
szanujemy go. Tylko chcielibyśmy, by on również nas szanował.

Przytaknąłem z mądrą miną.
– Czyli odradzasz mi przyjęcie stanowiska? – powróciłem do sedna sprawy.
– Tak – odpowiedział po prostu. – I powiem ci, że kilku znam tylko ludzi,
którzy poradziliby sobie z podobnym... awansem – ostatnie słowo wypowiedział
z wyraźnym przekąsem.
Zastanawiałem się, na ile jest ze mną szczery, a na ile chce mi zaszkodzić. A
może odradzał mi zgodę na awans, gdyż wiedział, że potraktuję te słowa
nieufnie, postąpię wbrew jego zaleceniom i przyjmę nowe zadanie? A to
przyjęcie oznaczało dla mnie klęskę? Musiałem rozstrzygnąć, czy wpycha mnie
do pułapki, pozwala, bym wepchnął się do niej sam, czy też z niewiadomych
powodów postanowił rozmawiać ze mną szczerze. Przyznam, że odgadnięcie
motywów, jakie kierują Gregorem, nie było w tym wypadku łatwym zadaniem.
Niedawny przełożony przyglądał mi się badawczo i byłem więcej niż pewien, iż
doskonale wie, jakim szlakiem podążają moje myśli.
– Nie mam do ciebie żalu, Mordimerze – rzekł w końcu. – Postąpiłeś słusznie,
odbierając mi dowództwo i przejmując sprawę. Wybrałeś ideę nad człowieka, a
to jedynie słuszny wybór, jakiego mogłeś dokonać. Jedynie słuszny, jakiego
powinien dokonać każdy prawy inkwizytor, gdyż człowiek to zaledwie proch i
pył, a idea to święty boży blask.
Nie skomentowałem tych słów ani nie miałem pojęcia, czy mówi szczerze, czy
też usiłuje mnie zwodzić.
– Oni tego nie rozumieli. – Machnął dłonią, wiedziałem, że ma na myśli
Hoffmana i Voertera. – Kierowani literą prawa, zapomnieli o duchu praw. To
oczywiste, że nie mieliśmy tu do czynienia z żadną herezją ani demonicznymi
kultami. Ale miejscowa społeczność została tak zdeprawowana, iż jedynie ogień
stosów może uratować dusze tych ludzi.
– Cieszę się, że tak myślisz, Gregorze – powiedziałem.
Jeśli naprawdę tak myślisz, dodałem w duchu.
– Zbytnio byłem pogrążony w bólu, zapatrzony jedynie we własne cierpienie,
by prowadzić skuteczne działania – westchnął i przetarł powieki grzbietem dłoni,
jakby chciał sprzed oczu spędzić obraz niedawnej męki. – Uczyniłeś słusznie,
Mordimerze. Naprawdę tak uważam. – Spojrzał mi prosto w oczy. Ze szczerym
przekonaniem we wzroku.

Byłoby to niezwykle ujmujące, gdybym nie wiedział, że nas, inkwizytorów,
uczy się również, byśmy wypowiadając najbardziej ordynarne kłamstwa, mieli w
oczach wyraz szczerego przekonania o prawdziwości głoszonych tez. Inna
sprawa, że zwykle staramy się nie kłamać, wychodząc ze słusznego założenia, iż
prawdy wygodniej jest bronić. Ale jak wiadomo, od każdej reguły istnieją
znaczące wyjątki.
– Bardzo się cieszę, słysząc, co mówisz, Gregorze, i doceniam, iż zechciałeś się
ze mną podzielić swą opinią.
Poważnie skinął głową.
– Rozważ spokojnie wszystkie argumenty za i przeciw, a potem zadecyduj.
– Czy mogę jeszcze o coś spytać, Gregorze?
– Śmiało.
– Mój niespodziewany awans wiąże się oczywiście z przyjazdem inkwizytorów,
którzy dalej poprowadzą śledztwo. Czy komuś zależy na wygaszeniu ognia, który
rozpaliłem? Czy taki będzie cel nowo przybyłych?
– Nie jestem ani wszechwiedzący, Mordimerze, ani nie mam kontaktów
pozwalających mi dowiedzieć się, o co w tym wszystkim chodzi.
– Ale jesteś doświadczonym inkwizytorem. Wiele już widziałeś...
– To prawda. I bazując na jakże niepewnym przykładzie dotychczasowego
doświadczenia, mogę domniemywać, iż twoje podejrzenia są trafne. Co nie
oznacza – spojrzał na mnie – iż ktokolwiek z dotychczas aresztowanych zostanie
uwolniony od winy i kary. O to się nie martw.
– Dlaczego?
Uśmiechnął się.
– Bo ludzie Stockmeiera przejęli już majątki aresztowanych. Inkwizytorium
nigdy nie oddaje tego, co raz zabrało. Byłoby to... – przez chwilę szukał słowa –
wysoce niestosowne.
– I dawałoby zły przykład – dodałem.
– Owszem. Tak więc chodzi tylko o to, by zakończyć śledztwa, procesy oraz
przeprowadzić egzekucje. Nowy dowódca inkwizytorów ma to zrobić szybko
oraz sprawnie.
– Dlaczego nie pozostawiono wszystkiego w moich rękach? – sam usłyszałem
rozżalenie we własnym głosie.

– Gdyż dla okolicznej ludności nie do końca przekonujące byłoby, gdyby za
gaszenie pożaru zabrał się ktoś, kto przed chwilą rzucał płonące pochodnie w
stogi siana. – Vogelbrandt pokręcił głową, jakby dziwiąc się mojej
niedomyślności. – Ty, Mordimerze, zasłynąłeś z surowości, szerząc w okolicy
gniew boży. Nowego inkwizytora pokochają za łagodność. Tak więc upieczemy
dwie pieczenie przy jednym ogniu. Będziemy bezwzględni, kiedy trzeba, i
litościwi, kiedy okoliczności pozwalają. Oblicze Inkwizytorium, które ty
reprezentujesz, jest pełne surowości, nowy inkwizytor ukaże ludziom
miłosierdzie. Rozumiesz?
Cóż, oczywiście, że rozumiałem, a nawet zgadzałem się z podobnym
postawieniem sprawy, chociaż sytuacja dla mnie samego stała się wielce
niedogodna.
– Jak Jezus – powiedziałem.
Przytaknął, chyba jemu też przyszedł na myśl wizerunek Jezusa o Podwójnym
Obliczu. Idea niesiona przez te częste w naszym Cesarstwie obrazy czy rzeźby
idealnie pokrywała się ze słowami Vogelbrandta.
– Dziękuję, że zechciałeś ze mną porozmawiać, Gregorze. Pilnie rozważę twoje
słowa.
– Bywaj, Mordimerze. – Uśmiechnął się, a ja dopiero teraz zauważyłem, że
udana operacja zdjęła co najmniej dziesięć lat z jego twarzy.
– Świetnie wyglądasz, Gregorze. Cieszę się, że operacja się powiodła.
– Nie masz nawet pojęcia, jak ja się cieszę. – Wstał, by odprowadzić mnie do
drzwi, i na pożegnanie serdecznie uścisnął mi dłoń.
Wychodząc, zastanawiałem się, gdzie znajduje się pułapka, którą zastawił, i co
się stanie, kiedy w nią wpadnę.


Rozdział XIII

Sekretarz


Pałac biskupa Schaeffera wydał mi się jeszcze piękniejszy, niż kiedy

odwiedzałem go za pierwszym razem. W południowym słońcu już z daleka lśniły
posrebrzane, wypolerowane niczym lustra dachówki głównego budynku, nad
którym wyrastała smukła, okolona murem wieżyca z białego kamienia. Jak się
dowiedziałem, to właśnie na jej szczycie biskup Schaeffer obserwował gwiazdy,
gdyż był wytrawnym znawcą astrologii. Co moim zdaniem oznaczało również, iż
nie mógł się chlubić nadmierną bystrością rozumu, ponieważ każdy, kto wierzył
w astrologiczne bzdurzenie, bajdy wróżek, bełkot jasnowidzów oraz szachrajstwa
tarocistów, sprawiał na mnie wrażenie człowieka potężnie ograniczonego
umysłowo. No ale z czego mieli żyć ci wszyscy oszuści, jeśli nie z dojenia ludzi
ograniczonych lub zdesperowanych? Nie wiedziałem, czy Schaefer dawał się
doić wydrwigroszom, i nie interesowało mnie to. Do jego pałacu przybyłem w
ściśle oznaczonym celu i z wyraźnie
nakreślonym zadaniem. Decyzję o dokonaniu aresztowania podejrzanego
podjąłem z pewnym wahaniem, lecz zdecydowałem, że jego przesłuchanie
prędzej czy później odkryje przede mną prawdę. Jakakolwiek by ona była.
Służącym, którzy witali mnie czołobitnie i uniżenie (oczywiście, składając w
ten sposób wyrazy czci nie waszemu uniżonemu słudze, któremu skromność nie
pozwalałaby takowych hołdów odbierać, lecz powadze reprezentowanej przez
niego instytucji), przykazałem, by zaprowadzili mnie do gabinetu, w którym
urzędował sekretarz zamordowanego biskupa, Teobald Krankl.
– Witajcie, panie Krankl – rzekłem serdecznie, a on dopiero teraz, słysząc mój
głos, uniósł głowę znad książek. Wstał z krzesła.
– Wybaczcie, myślałem, że to służący. Co was sprowadza, mistrzu
inkwizytorze?
– W imieniu Świętego Officjum aresztuję was, panie Krankl.
– Coś takiego! – Nie zezłościł się ani nie przestraszył, lecz najwyraźniej
zdumiał.
Usiadł z powrotem.
– Czy mogę was zapytać, czemuż to chcecie mnie aresztować i co mi
zarzucacie?
– Och, nie jestem pewien, czy wiecie, lecz oskarżony w procesie
inkwizycyjnym nie musi nawet znać postawionych sobie zarzutów –
powiedziałem lekkim tonem. – Gdyż zdarza się, iż oczekujemy, że sam stanie się

swym najsurowszym oskarżycielem.
– Coś takiego – powtórzył. – Zaskakujące.
Miałem wrażenie, że nie do końca jego komentarze dotyczą wypowiadanych
przeze mnie słów, i zastanawiałem się, czy przypadkiem nie doznał
spowodowanego szokiem delikatnego pomieszania zmysłów. Cóż, zdarzało się,
że ludzie tak właśnie reagowali na aresztowanie przez funkcjonariuszy
Inkwizytorium.
– Zechcecie pójść ze mną, panie Krankl, czy mam wezwać strażników?
Przybyło ich ze mną trzech i są to chłopcy spragnieni rozrywki, którą wasz opór
na pewno im zapewni... Więc jak będzie?
– No, no, no. – Potarł palcem podbródek. – Pomyślałby kto...
Potem spojrzał na mnie trzeźwym już wzrokiem.
– Nie, oczywiście, że nie zechcę z tobą pójść, Mordimerze. Natomiast możemy
przez chwilę porozmawiać i mam nadzieję, że ta konwersacja rozświetli pustki w
twoim umyśle. Siadaj, chłopcze, siadaj. – Wskazał palcem krzesło.
Nie wiem, czy bardziej podziwiać waszą zimną krew, panie Krankl, czy bardziej
gniewać się z powodu waszej bezczelności. Takie właśnie zdanie miałem zamiar
wypowiedzieć. Ba, nie tylko miałem zamiar, lecz ja je ze wszystkich sił
próbowałem wypowiedzieć! Zamiast tego posłusznie usiadłem na krześle.
– Czujesz się, jakby zaszyto ci usta, co? – mruknął.
Nie do końca odpowiadało to prawdzie. Bardziej było to uczucie tak ścisłego
sklejenia szczęk, że górne zęby ściśle przylegały do dolnych. Ale rzeczywiście,
kiedy spróbowałem z całej siły ruszyć ustami, zorientowałem się, że dolna warga
sprawia wrażenie przyklejonej do górnej. Dobre w tym wszystkim pozostało
jedynie to, iż nic mnie nie bolało. Poza bólem płynącym ze zranionej
inkwizytorskiej godności, rzecz jasna, gdyż czułem się ubezwłasnowolniony
niczym malutkie dziecko. A może jeszcze gorzej, bo dziecko przynajmniej może
wydawać okrzyki rozpaczy lub protestu albo wołać na pomoc, a ja zostałem
pozbawiony możliwości zrobienia nawet tego.
– Jakże słabi jesteśmy, kiedy odbierze nam się głos oraz możliwość ruchu –
sentencjonalnie stwierdził Krankl. – A gdzie siła woli, mój chłopcze? Gdzie
święta i gorąca wiara w to, że jesteś w stanie odeprzeć każdy atak, gdyż jesteś
ukochanym Sługą Bożym?

Najwyraźniej kpił sobie ze mnie i w oczywisty sposób nie mogłem nic poradzić
na ten smutny fakt. Mogłem pocieszać się tylko myślą, że skoro do tej pory mnie
nie zabił, to czegoś ode mnie chce. Rzecz jasna, niekoniecznie była to pozytywna
konkluzja, gdyż mogło się okazać, że jego zachcianki będą dla mnie gorsze od
śmierci. Przyznam, że odczuwałem też coś na kształt bolesnej satysfakcji na myśl
o tym, iż trafnie odgadłem, kto stoi za morderstwami. Nie sądziłem jednak, że
napotkam istotę tak potężną, że aż zdolną obezwładnić wprawionego w bojach
inkwizytora. Pomyślałem „istotę”, gdyż nie miałem pewności, czy Krankl jest
doświadczonym czarnoksiężnikiem, czy też demonem, który przybrał ludzką
postać i który potrafił doskonale zamaskować swą naturę nawet przed czujnym
okiem funkcjonariusza Świętego Officjum.
– Teraz pozwolę ci odzyskać mowę, Mordimerze, i chciałbym, abyś użył tego
daru do poprowadzenia konwersacji ze mną, a nie by krzyczeć, wrzeszczeć lub
wzywać pomocy. Mam nadzieję, że się rozumiemy?
Ton jego głosu był łagodny, lecz nie miałem złudzenia, iż nieusłuchanie jego
życzenia skończy się dla mnie w opłakany sposób. Człowiek musi wiedzieć,
kiedy ugiąć się przed wolą innego człowieka. Musi rozpoznać, kiedy sytuacja jest
beznadziejna i kiedy opór może tylko rozzłościć napastnika. Lepiej być
grzecznym oraz posłusznym, by wykorzystać ten czas na rozpoznanie słabych
punktów wroga. A jeśli już przeprowadza się atak, musi on być szybki, bezlitosny
i śmiertelnie skuteczny.
– Oczywiście, panie Krankl – odparłem, kiedy poczułem już, że mogę poruszać
językiem oraz ustami. – Jeżeli, rzecz jasna, jesteście Teobaldem Kranklem, a
nie... demonem.
– Demonem? – szczerze się zdumiał. – Och nie! – Roześmiał się. – Nie jestem
demonem, Mordimerze, i jeżeli zechcesz, możesz mnie nazywać Teobaldem
Kranklem.
Demony, którym udało się opanować ciało śmiertelnika lub przybrać jego
postać, najczęściej nie próbują ukrywać swej tożsamości (chyba że stają wobec
wielkiej przewagi wroga), a wręcz przeciwnie: albo chełpią się swym mianem,
albo próbują zjednać sobie stronników. Zresztą w zależności od rodzaju demona
potrzebują ludzi w przeróżnych celach. Od zakąsek poprzez uczestnictwo w
miłosnych igraszkach aż po głębokie i szczere modlitwy. Czasami próbują nie

tylko dostarczać sobie przyjemności, lecz knuć skomplikowane intrygi i
omotywać ludzi za pomocą odwiecznych pajęczyn: strachu, pożądania oraz
chciwości.
– Ale nie jesteście nim, prawda?
– Wyznam szczerze: nie. – Rozłożył ręce. – A ty powiedz mi, chłopcze, w jaki
sposób wywnioskowałeś, iż to właśnie ja mam coś wspólnego z dokonanymi na
grzesznikach egzekucjami? Przecież dałem ci wyraźne ślady, kogo i gdzie masz
szukać, a ty wedle moich przewidywań znalazłeś tego nieszczęsnego ogrodnika.
Jego pseudofilozoficzne wywody na temat ogrodu, korzeni, chwastów, walki o
życie i tak dalej, i tak dalej wszystkim były tu dobrze znane i wszystkich zdołały
już zanudzić. Wiedziałem, że rzucisz się na nie niczym wygłodniały pies na
kość... – Rozbawiony machnął dłonią.
Przyglądałem mu się, nie dając znać po sobie, czy dotknęły mnie jego słowa.
– Natomiast potem... Bo pewnie chciałbyś się dowiedzieć, co było potem,
prawda? Kiedy skłoniłem Matyldę, by rozpruła sobie brzuch i wyrwała trzewia,
zostawiłem obok trupa listek cebuli, a kołnierz zakonnego habitu spryskałem
cebulowym sokiem. Miałem nadzieję, że nawet jeśli przeoczysz tak oczywisty
ślad, to nie zawiedzie cię świetny węch, którym ustawicznie i głośno się chełpisz.
Te słowa prawdziwie mnie uraziły, choć zachowałem kamienną twarz. Krankl
był bowiem w jasny sposób niesprawiedliwy, gdyż bynajmniej nie chełpiłem się
faktem otrzymania daru znakomitego węchu, a jedynie stwierdzałem oczywistą
oczywistość. Miałem świetne powonienie i tyle. Zresztą w większości
przypadków uważałem to raczej za przypadłość niż
zaletę, zważywszy na fakt, iż większość obywateli naszego Cesarstwa żywiła
ogromną niechęć do kąpieli, sprzątania oraz prania odzieży.
– Mówicie: „skłoniłem Matyldę”. Jak można skłonić człowieka, by rozpruł
sobie brzuch i wypełnił go ziemią zamiast flakami?
– Och, ziemia i wbity w nią krzyż to już moje dzieło – przyznał – gdyż, niestety,
mniszka skonała, zanim zdołała usłuchać i tego polecenia. A jak można skłonić
człowieka do tego rodzaju samookaleczenia? Tak samo jak można go skłonić, by
wszedł na stos, podpalił go i nie uciekał przed płomieniami... Tak samo jak
można go skłonić, by wyrwał sobie zębami przyrodzenie...
– Nikt nie ma takiej mocy – powiedziałem, chociaż fakty świadczyły przeciwko

moim słowom.
– Ciekawe, czy jeśli pies patrzy na słońce, to myśli, że to wielka złota miska? –
zapytał Krankl, a ja zrozumiałem szyderstwo i obelgę czyhającą w jego słowach.
– Cud nie jest zaprzeczeniem praw natury, Mordimerze – rzekł już poważnym
tonem. – Cud jest zaledwie zaprzeczeniem stanu naszej wiedzy o prawach natury.
To, co uczyniłem, nie jest dla mnie samego niczym niezwykłym, a przyznam, że
znam również ludzi potrafiących dokonywać podobnie skomplikowanych
sztuczek. Dlatego nie nazywaj nigdy niczego niemożliwym – jego głos przybrał
karcące brzmienie. – Gdyż twoje słowa brzmią wtedy niczym słowa analfabety,
który za niemożliwe uważa przeczytanie książki przez kogoś innego.
– Przyznajecie więc, że to wasza ręka kierowała zbrodnią?
– Skoro chcesz użyć tego zestawu słów – wzruszył ramionami – to i owszem:
moja. Ty natomiast wpadłeś na koncepcję, by na podstawie plecionych przez
starca bzdur oraz wątpliwej jakości dowodów oskarżyć człowieka niemającego
ze sprawą niczego wspólnego.
– Ciekawe, dlaczego poprowadziliście mnie właśnie do niego? – spytałem, gdyż
ośmielałem się podejrzewać, że człowiek, który siedział przede mną, niczego nie
robił bez powodu. I nawet jeśli powody te były wytworem mózgu szaleńca, to dla
niego samego jak najbardziej istniały. Więc cóż za powód kazał mu wydać na
przesłuchania, a potem przyczynić się do samobójstwa Bogu ducha winnego
ogrodnika?
– O tym później. Wróćmy do mojego pytania: z jakich powodów postanowiłeś
mnie aresztować? Cóż takiego się wydarzyło, że głównym podejrzanym przestał
być śmierdzący cebulą dziadyga?
Oczywiście mogłem mu wyjawić ten sekret, gdyż wiedza o tym, jak doszedłem
do prawdy (łatwo i prosto niczym Tezeusz prowadzony nicią Ariadny), nie mogła
mu się już na nic przydać. Na razie nie zamierzałem również kłócić się z nim o
słowo „chłopiec” oraz wyjaśniać znaczenia terminu „egzekucje”, którego użył,
by określić swe zbrodnie.
– Kazałem was obserwować, a od kiedy dowiedziałem się, iż zmieniliście
upodobania dotyczące kobiet, wypytywałem również o was służbę. Okazało się,
że bardzo odmienił wam się charakter, panie Krankl. Przestaliście nie tylko
nagabywać służące, ale również jeść mięso...

– Mówiłem wam przecież: przykazania lekarza. Cóż w tym dziwnego, że
człowiek chory stosuje się do zaleceń medyków?
– Nawet dotyczących doboru lektury? Nawet dotyczących stroju? Krankl
ubierał się w czerń i srebro, a spójrzcie tylko na siebie!
– Jak mogłem tego nie dopilnować? – mruknął, przyglądając się szkarłatnemu,
haftowanemu złotą nicią kaftanowi. – Ale tak czy inaczej, czyż podobna odmiana
obyczajów może być powodem aresztowania? – Spojrzał na mnie żywo. – Czyż
to nie pochopne i niesprawiedliwe, by uwięzić człowieka tylko za to, że zmienił
nawyki?
– Lepiej uwięzić niewinnego, niż wypuścić winnego – odparłem. – Jeśli ktoś
jest niewinny, to jego bezgrzeszność prędzej czy później wyjdzie na jaw. Nawet
jeśli nie wydarzy się
to w życiu doczesnym, przed ludzkimi trybunałami, to z pewnością
sprawiedliwości stanie się zadość przed obliczem najsurowszego Sądu
Pańskiego.
– Trudno mi się nie zgodzić z tym wywodem, choć znam wielu prawników, dla
których podobne konkluzje nie byłyby całkowicie oczywiste. Taaaak... Może
wina?
Pokręciłem głową.
– Nie martw się, nie otruję cię, Mordimerze. Gdybym chciał cię zabić,
zrobiłbym to dużo wcześniej. Zresztą – przyglądał mi się uważnie – taką właśnie
decyzję podjąłem na początku naszej znajomości. Zamierzałem ukarać was
wszystkich: ciebie, Vogelbrandta, Hoffmana i Yoertera. Tak jak ukarałem
Augustyna, Matyldę, Konstancję, te dwie występne mniszki oraz ogrodnika.
– Zamierzaliście spróbować – sprostowałem jego słowa. – Z inkwizytorami nie
poszłoby wam tak łatwo jak z bezbronnymi starcami czy z kobietami.
Cieszyło mnie, iż przyznał się do winy, chociaż zastanawiałem się, czy Bóg
pozwoli, bym z tego przyznania uczynił kiedykolwiek jeszcze jakikolwiek
użytek.
– Nie jesteście przeciwnikami, których mógłbym się obawiać – odparł lekkim
tonem. – Przygotowałem finalny spektakl, Mordimerze, w którym mieliście
uczestniczyć wy, inkwizytorzy. Mieliście ponieść karę za to, że nie jesteście
pochodnią, nie jesteście mieczem, nie jesteście złaknionymi krwi wilkami.

Jesteście kagankiem z wątłym płomieniem, tępym treningowym ostrzem,
wylegującymi się przy kominku psami o tłustych brzuchach...
Proszę, proszę, pomyśleć, że ja niemal to samo sądziłem o wielu inkwizytorach.
Ale akurat Gregor Yogelbrandt nie należał do tego sortu ludzi, o których mówił
Krankl. Byłem niemal pewien, że gdyby nie choroba, postarałby się nas
właściwie poprowadzić.
– Finalny spektakl – powtórzyłem.
– Tak jest – przytaknął wesoło. – Miałem zamiar w ten sposób pokierować
sprawami, byście poucinali sobie nawzajem prawe dłonie...
– To kara dla złodziei – przerwałem mu.
– A czyż nie kradniecie blasku chwały Pańskiej, który wam się nie należy? –
zapytał ostro. – Co powiedziałby Chrystus, gdyby was zobaczył? Co
powiedziałby najszlachetniejszy z Rzymian, Marek Kwintyliusz? Ośmielacie się
korzystać z mocy obu tych imion, a sprzeniewierzyliście się zasadom, które
głosili założyciele Świętego Officjum. Jesteście niczym złodzieje kradnący
zastawę z pańskiego stołu!
– Okoliczności zmieniły się od czasów Chrystusa...
– A zmienić się nie powinny! – przerwał mi gniewnie. – Papieże, kardynałowie i
biskupi od dawna nie służą nikomu i niczemu więcej jak własnym sprawom:
władzy, zyskowi, zapewnieniu sobie doczesnych rozkoszy – dodał spokojnym już
tonem. – To doskonale wiemy i sądziłem, że da Bóg, przyjdzie czas, a spalimy
ich wszystkich. – Uśmiechnął się szczerze. – Tak jak ja spaliłem Augustyna
Schaeffera, czy raczej jak nakazałem mu, by spalił samego siebie.
Spojrzał w niebo, jakby szukając w nim akceptacji dla własnych słów. Potem
znowu spochmurniał.
– Ale inkwizytorzy nie są tym, czym być powinni! Są głupi, leniwi i łagodni! –
Przy każdym epitecie uderzał pięścią we wnętrze drugiej dłoni. – Wygasł w nich
święty ogień, który kiedy trzeba, każe sprawiedliwość przedkładać nad prawo,
który każe za cały majątek mieć złamany krzyż oraz wiecznie płonącą pochodnię.
Odetchnął głęboko i spojrzał na mnie. Jego wzrok zdawał się łagodnieć.
– I kiedy usłyszałem ciebie, Mordimerze, który nie dopuściłeś, by sprawy
ohydnych występków zamieciono pod dywan, nie dopuściłeś, by spuszczono za
nimi zasłonę milczenia i zapomnienia, wtedy pomyślałem, że może jeszcze nie

wszystko stracone, kiedy nawet na
prowincji, na najniższych stanowiskach służą funkcjonariusze tacy jak ty. Może
ogień, który wygasł, da się jeszcze rozniecić, może Bicz Boży potrafi jeszcze
uderzyć. – Westchnął głęboko. – Dlatego zdecydowałem się darować ci życie, a
wraz z tobą twoim towarzyszom, gdyż mogą być użytecznymi narzędziami w
twoich dłoniach.
– Jestem prawdziwie zobowiązany – odparłem bez drwiny. – Z waszych słów
wnioskuję, że uważacie się za... – pozwoliłem sobie na uśmiech – niemal
inkwizytora.
– Niemal inkwizytora – powtórzył moje słowa z wyraźnym rozbawieniem. – W
tym samym stopniu mógłbyś powiedzieć, że lew jest niemal kotem.
– Nie można wam odmówić wysokiego mniemania o sobie – skwitowałem.
– Rzecz w tym, by właściwie oceniać zarówno bliźnich, jak i siebie – odparł
poważnie. – Znam swoje słabości i swoją siłę, ty natomiast, Mordimerze, nie
znasz swoich słabych punktów, lecz równocześnie nie posiadasz niemal żadnych
silnych.
– A jednak ktoś taki jak ja złapał kogoś takiego jak wy...
Cóż, już wymawiając to zdanie, wiedziałem, że określenie „złapał” nie jest tym
właściwym. Niewątpliwie „wpadłem na trop” byłoby lepszym sformułowaniem.
Tak mógłby na przykład powiedzieć o sobie lis: „Oho, właśnie wpadłem na trop
niedźwiedzia. Zaraz się za niego zabiorę z całych sił!”. Krankl nie silił się nawet,
by to skomentować.
– Sądziłem, że okoliczności pozwolą mi jeszcze zabawić tu przez kilka tygodni,
ale... – rozłożył dłonie – nie zawsze można mieć, co się chce.
– Przykro mi, że pokrzyżowałem wam plany.
– Och, nie chodzi o ciebie. Z całym szacunkiem, lecz mam nieszczęście mieć
dużo potężniejszych nieprzyjaciół niż ty, Mordimerze, o których się
dowiedziałem, że poszukują mnie coraz pilniej i w poszukiwaniach tych są coraz
bliżej. – Westchnął głęboko, jakby ugodzony do żywego jawną
niesprawiedliwością postępków bliźnich. – Zresztą ty, mój chłopcze, tak
naprawdę nie jesteś wcale moim wrogiem. Na razie widzę w tobie... obiecującą
nadzieję. Kiedyś może zobaczę stronnika, w przyszłości może nawet przyjaciela.
Z całą pewnością tak. A krowy zaczną wyć do księżyca każdej nocy pełni. Na

pewno właśnie tak się stanie. Jedno przynajmniej było w tym wszystkim
pocieszające: Krankl nie zamierzał mnie zabić, skoro opowiadał, iż w przyszłości
zostanę jego przyjacielem. Niech sobie na razie wierzy w te brednie, niech śni na
jawie i oddaje się rojeniom, aby tylko opuścił pokój, zostawiając mnie żywego.
Zaręczam wam, mili moi, że żadne lasy, pola ani góry nie widziały większej
obławy na dzikiego zwierza niż ta, którą ja zorganizuję, by pochwycić Krankla.
– Jesteśmy podobni do siebie, drogi Mordimerze. Bardziej podobni, niż
mogłoby ci się zdawać. Kiedyś dokładnie zobaczysz, iż tak naprawdę
przypominamy dwie krople wody. Jestem zaledwie uniżonym sługą Sług Bożych
– powiedział, pochylając głowę. – Nie szukam poklasku, rozgłosu ani żadnej
innej doczesnej korzyści.
– A więc działacie dla idei...
– A ty? Z jakich powodów zostałeś inkwizytorem? Dla majątku? Dla władzy
nad innymi ludźmi? A może z chęci czynienia sprawiedliwości.
– I wy czynicie sprawiedliwość? – zapytałem szyderczo. – Zabijając stworzenia
boże bez sądu, bez wyroku, bez prawa do obrony?
– Wiesz dobrze, że nie ja ich zabijałem.
– Darujcie sobie te demagogiczne wykręty. Nie wasza ręka podpalała stos, nie
wasza ręka trzymała cęgi i garotę, nie wasza ręka kierowała rzeźnickim nożem.
Ale wasz niegodziwy zamysł tym wszystkim sterował.
Podniósł na mnie oczy. Jasne i szczere, z zatopionym gdzieś głęboko smutkiem.
– Tak sądzisz? Tak mnie oceniasz? Że jestem człowiekiem niegodziwym?
Bardzo wyraźnie zależało mu na szczerej odpowiedzi, więc postanowiłem tej
odpowiedzi mu udzielić.
– Sądzę, że bardzo zbłądziliście – powiedziałem. – Cóż by się stało, jak
wyglądałby świat, gdyby każdy uzurpował sobie prawo do jedynego
sprawiedliwego osądu? Od tego są instytucje takie jak Święte Officjum.
– Sam nie wierzysz we własne słowa – rzekł ostrzejszym tonem. – Co uczyniło
Inkwizytorium, by powstrzymać biskupa sodomitę czy cudzołożącą zakonnicę
morderczynię? Czy ktokolwiek ukarałby ich, gdyby nie ja?
– Nie ocalicie tych, których skrzywdzono.
– Ale oddam im hołd, karząc krzywdzicieli. Pisałem wam, że siekiera jest
przyłożona do korzeni drzew, i miałem na myśli, iż zagłada grozi rodzajowi

ludzkiemu za jego nieprawości, występki oraz grzechy. Jedynie całkowite
wytrzebienie grzeszników może odsunąć karzącą rękę Pana. Jedynie strumienie
krwi mogą ukoić Jego ból wywołany naszą niewdzięcznością.
– Rzeczywiście, teraz ten cytat i głoszone przez was poglądy zaczynają się
zazębiać – przyznałem. – Ale czy wiecie, jaka jest między nami różnica? Otóż
taka, że waszych działań nikt nie kontroluje. Cóż jest bardziej groźnego od
poczucia się jedynym sprawiedliwym sędzią zdolnym ferować nieomylne
wyroki? Niczego nie musicie się obawiać, nic wam nie grozi, jeśli popełnicie
błąd...
– Ha – przerwał mi. – A wy tak strasznie obawiacie się zwierzchności, prawda?
– Muszę postępować zgodnie z prawem, muszę rozliczyć się z moich działań,
muszę udowodnić, że były słuszne. – Patrzyłem Kranklowi prosto w oczy. –
Każdy oskarżony jest sądzony zgodnie z prawem i obyczajem, a sami wiecie, że
czasem Święte Officjum w swej łaskawości uwalnia podejrzanych od kary i
winy.
– Co człowiekowi, który przeszedł przez wasze lochy i wasze przesłuchania, na
niewiele już się zazwyczaj zdaje – zauważył pogodnym tonem.
– Oczywiście to prawda, iż zwierzchnicy przymykają czasem oko na błędy
inkwizytorów, lecz nie możemy z błędów uczynić reguły – kontynuowałem, nie
zwracając uwagi na jego wtręt. – Wy natomiast ustawiliście się poza prawem i
dlatego jesteście groźniejsi od heretyków, demonologów, czarnoksiężników albo
kacerzy... Oni pragną wprowadzenia chaosu, wy chcecie wprowadzić coś stokroć
gorszego: zbrodniczy porządek.
– Naprawdę tak to wygląda w twoich oczach? – Widziałem, że szczerze się
zmartwił, a przynajmniej zadał sobie tyle trudu, by udać szczere zmartwienie.
– Naprawdę tak to wygląda w moich oczach – odparłem z pełnym
przekonaniem. – Nad nawet najpotężniejszym inkwizytorem stoi jeszcze ktoś,
ludzie, których nazywamy...
– Wewnętrznym Kręgiem – przerwał mi.
– W istocie. A skąd o tym wiecie?
– Drogi Mordimerze! – Uśmiechnął się wyrozumiale. – Zadaj sobie jeszcze raz
to pytanie, a potem spróbuj sam na nie odpowiedzieć, wysilając umysł, którego
Pan ci co prawda nie poskąpił, lecz z którego zdajesz się korzystać z daleko

posuniętym umiarem.
Milczałem przez chwilę, potem zrozumiałem lub przynajmniej wydawało mi
się, że zrozumiałem.
– Byliście...
– Tu i tam, tam i tu. Robiłem to i owo. Rzeczy, z których byłem dumny, i rzeczy,
których się wstydziłem.
Odszedłem, kiedy tych drugich zaczęło być więcej niż tych pierwszych.
Poznałem ludzi, których poglądy i działania szanowałem, oraz takich, którymi
pogardzałem. Kiedy tych drugich pojawiało się coraz więcej i więcej, wtedy
postanowiłem odejść...
– Pozwolono wam odejść? Z waszymi zdolnościami? Nie obawiano się was?
Znowu się uśmiechnął.
– Sądzisz, że pytałem o pozwolenie, chłopcze?
– Nie ścigano was?
– Jak wściekłego psa. – Jego uśmiech stał się jeszcze szerszy. – Wszyscy
najlepsi. Cała sfora gończych psów, która ruszyła moim tropem. Udało mi się
jednak zatrzeć ślady i przywarować tutaj.
– A to warowanie umilaliście sobie morderstwami...
– Być może popełniłem błąd, nie zostawiając spraw w spokoju – odpowiedział
po chwili. – Lecz niełatwo wygasić w człowieku święty zapał, jeśli został on raz
rozbudzony. Moją powinnością jest karać krzywdzicieli, nawet jeśli nie potrafię
lub nie mam czasu wynagrodzić krzywd. Nie ukrywam jednak, że zdecydowałem
się również zbadać, kim jesteś, Mordimerze, co zajęło mi wiele czasu oraz
wysiłku. Przyznam, że moje wysiłki zostały więcej niż nagrodzone.
Być może ostatnie wyznanie powinno połechtać moją dumę, jednak nie
połechtało. Wręcz przeciwnie, poczułem, że dreszcz przebiega mi wzdłuż
kręgosłupa. Bowiem fakt, że zainteresował się mną człowiek o takiej mocy i
takiej przeszłości, nie mógł wróżyć niczego dobrego.
– Czuję się zaszczycony – odparłem tylko.
– Oczywiście, jakżeby inaczej – zgodził się ze mną, a w jego głosie nie
usłyszałem ironii, choć dałbym sobie głowę uciąć, że tam była.
– Wolno spytać, w jakim celu chcieliście mnie... zbadać?
– Przyjrzeć ci się, przyjrzeć się tajemnicy, którą nosisz w sobie...

– Nie mam żadnych... – zacząłem, a potem ugryzłem się w język.
Oczywiście, że miałem tajemnicę. Tajemnicę pochodzącą z tak dawna i tak
starannie ukrywaną, iż sam zdawałem się zapominać o jej istnieniu. A z całą
pewnością pamiętać o niej nie chciałem.
– Moja matka... – szepnąłem.
– Co tam twoja matka! – Machnął dłonią. – Bez urazy, Mordimerze, ale choć
była interesującą kobietą, to nie aż tak bardzo, by zaprzątać moją uwagę.
No cóż, mówił: bez urazy, jednak w jakiś sposób poczułem się urażony, iż
fragment mego życia, o którym sądziłem, że zawiera w sobie mroczne sekrety,
dla niego był nieistotny.
– Znaliście ją? – zapytałem, z trudem pokonując drętwotę języka.
– Powiedzmy, że dużo o niej słyszałem – odparł – choć nasze ścieżki nigdy się
nie skrzyżowały. A szkoda, gdyż wyobrażam sobie, że mogłoby to być z
pożytkiem dla obu stron.
– O co więc chodzi?
Poklepał mnie po ramieniu. Ani protekcjonalnie, ani serdecznie.
– Kiedyś się przekonasz, jaką tajemnicę mam na myśli. Ale na wszystko
przyjdzie czas, czas, gdy wszystkie nitki splotą się w jeden kłębek. – Spojrzał w
niebo takim wzrokiem, jakby widział na nim tajemniczą mozaikę, której nikt
inny poza nim nie jest w stanie ani dostrzec, ani ułożyć.
– No to już wszystko wiem.
Tym razem przyjrzał mi się bez uśmiechu.
– Nie jest dobrze wiedzieć zbyt wiele – rzekł. – Z wiedzą jest jak z
pożywieniem, Mordimerze. Jego brak nas zabija, jednak tak samo zabija jego
nadmiar.
– Moglibyście jeszcze mi opowiedzieć przypowieść o człowieku, któremu król
obiecał obsypanie złotem – zauważyłem ironicznie.
To też nie rozbawiło mojego rozmówcy, lecz skinął głową, gdyż najwyraźniej
również
znał tę historię.
– Ano właśnie. Czyż spodziewał się, że zrzucą go do studni i spuszczą mu na
łeb złote sztaby? Obietnice i życzenia to również niebezpieczna dziedzina,
chłopcze.

– Nie powiecie mi więc niczego o tajemnicy, którą jakoby ukrywam?
– Nie – odparł. – Po pierwsze, gdyż nie potrafisz zadać właściwego pytania, a
po drugie dlatego, że nie chcę tego zrobić. Wolę poczekać, ponieważ sam jestem
ciekaw, jakie będzie zwieńczenie całej tej zajmującej historii.
– A może po prostu nie ma żadnej tajemnicy? Może są tylko majaczenia
dziwaka? Czarnoksiężnika, który podaje się za byłego inkwizytora?
– Nie mogę zabronić ci myśleć w ten sposób. Jeśli z taką świadomością będzie
ci wygodniej... Czemu nie?
Przyglądał mi się z życzliwością we wzroku i czułem się tak, jakby czytał w
moich myślach. Nie sądziłem co prawda, by to okazało się możliwe, choć kimże
byłem, by cokolwiek sądzić lub nie sądzić?
– Jesteś interesującym młodzieńcem, Mordimerze – powiedział w końcu. – Nie
tylko z uwagi na to, co dzieje się z tobą teraz, lecz z uwagi na twą przeszłość oraz
twoją przyszłość.
W swej przeszłości nie znajdowałem szczególnie zajmujących szczegółów,
które pozwalałyby mnie traktować jako kogoś wyjątkowego. Owszem, miałem
spore sukcesy w wykrywaniu spisków knutych przez Zło, ale nie czyniło mnie to
człowiekiem, którym miałby się interesować świat. Wzruszyłem więc tylko
ramionami.
Skinąłem głową.
– No dobrze – oznajmiłem. – Wysłuchałem dość bredni, jak na jeden dzień.
Powiedzcie mi, co zamierzacie? Jeśli chcecie mnie zabić, zróbcie to. Jeśli chcecie
mnie uwolnić, wiedzcie, że aresztuję was, kiedy tylko stanie się to możliwe.
Jestem pewien, że w Inkwizytorium chętnie z wami pogawędzą.
Prychnął jedynie z niezadowoleniem, a ja znowu poczułem, że nie jestem w
stanie wykonać nawet najmniejszego ruchu. Zastygłem niczym nieszczęśni
towarzysze Perseusza, którzy wraz z nim wdarli się do leża Gorgony Meduzy.
Tyle że widziałem wszystko i czułem wszystko. Tak, tak, czułem... Na przykład
przelotny podmuch wiatru, który zaleciał od otwartego okna i musnął mi czoło.
– Aresztowanie mnie jest jeszcze daleko poza twoim zasięgiem – wyjaśnił
uprzejmym tonem.
Zbliżył się do mnie i położył dłonie na moim ciele. Jedną na czole, drugą tuż
pod sercem. Przymknął oczy. Tkwiliśmy dość długo w tej pozycji, a ja nie

mogłem nic zrobić. Całkowicie i zupełnie nic poza przyglądaniem się Kranklowi.
Nawet czułem zapach jego potu, lecz nie byłem w stanie ani wydać żadnego
dźwięku, ani zdobyć się na żaden ruch.
– Mógłbym ją wyszarpnąć – usłyszałem mruczenie. – Dałbym radę ją
wyszarpnąć – powtórzył, jakby przekonując siebie, trochę z rozdrażnieniem,
trochę z zastanowieniem.
Na gwoździe i ciernie! Na miecz Pana! O czym on mówi? Co chce ze mnie
wyrwać? Wątrobę? – przemknęło mi przez myśl. Niewiele pozostało we mnie z
twardego inkwizytora. Unieruchomiony przez tego człowieka, byłem chyba
bardziej przerażony niż kiedykolwiek w życiu. I nie wiem, czy więcej tym, iż
obezwładnił mnie gorzej niż kot myszę, czy tym, że właśnie zastanawiał się, czy
czegoś ze mnie nie wyrwać.
– Tylko co później? Właśnie, właśnie, co później? – dobiegł mnie jego nerwowy
szept.
Ku swemu coraz bardziej narastającemu przerażeniu dojrzałem, że jego oczy
zamieniły się w pulsujące i wirujące ciemne kręgi. Nie wiem czemu, ale miałem
wrażenie, jakby spoglądał w głąb mnie. Przez skórę, przez mięśnie, przez krew. I
jakby coś tam widział! Jakby widział tam
coś, o czym ja sam nie miałem najmniejszego pojęcia! Tymczasem Krankl
mamrotał do siebie na dwa głosy. Brzmiało to, jakby sam siebie próbował
przekonać do pewnych twierdzeń, a następnie zaciekle bronił tez wręcz
odwrotnych. Co gorsza, w pewnym momencie zaczął mówić na przemian po
łacinie i w języku, którego nie rozumiałem. Po brzmieniu poznałem jednak, że
musi to być jakiś celtycki dialekt. Dlaczego, na miecz Pana! ten człowiek mówił
po celtycku? Ta groteskowa, a jednocześnie przerażająca dyskusja, czy lepiej
powiedzieć: spór, trwała na tyle długo, iż zacząłem się obawiać, że niezależnie od
tego, co się wydarzy, za moment oszaleję. Ze strachu i zarazem z bezsilności.
Zostałem doprowadzony do takiego stanu, że marzyłem już nawet, nie by
wyrwać się spod władzy Krankla, lecz by po prostu przestać słyszeć jego
niesamowity głos. I aby sprzed moich oczu zniknął obraz jego nieludzko
zmienionych źrenic.
I nagle sekretarz biskupa odepchnął mnie gwałtownie, odsunął się dwa kroki
ode mnie i opadł na fotel. Kiedy spojrzałem na jego twarz, zobaczyłem, że jest

trupio blada, pokryta grubymi kroplami potu. Kranklowi drżały nie tylko dłonie,
ale nawet ramiona i uda. Krótko mówiąc, przypominał nieszczęśnika
wyciągniętego właśnie z lodowatej kąpieli.
Siedział nieruchomo przez dłuższy czas i widziałem, że silnie zaciska zarówno
dłonie, jak i powieki. Kiedy w końcu otworzył oczy, jego źrenice znowu
wyglądały całkiem zwyczajnie. Ale wiedziałem, że nieprędko zapomnę widok
tych błyszczących czarnych kręgów, w jakie nie tak dawno temu się zmieniły. Ja
też powoli się uspokajałem, zwłaszcza że zdawałem sobie sprawę, iż jeśli był
jakiś moment przesilenia, w którym coś zagrażało memu życiu, to moment ten
właśnie minął. I Bogu dziękować, że minął...
Krankl ujął w dłoń kielich i przez chwilę kręcił go w palcach, zanim przechylił
do ust. Upił łyk i odetchnął głęboko.
– Ustrzegłem się pokusy – usłyszałem, że szepce, i wiedziałem, że ten szept nie
jest skierowany do mnie. – Ty widzisz, Panie, że ustrzegłem się pokusy, że
ujarzmiłem pychę. Może jeszcze kiedyś przyjdzie czas... – Spojrzał prosto na
mnie, a jego oczy znowu były jasne i przejrzyste. – Może jeszcze kiedyś
nadejdzie czas – powtórzył.
Poczułem, że znowu mogę się ruszać, i poruszyłem dłońmi, ramionami oraz
głową z ulgą wynikającą z faktu, iż cokolwiek wreszcie znowu zaczęło zależeć
ode mnie. To naprawdę przerażające uczucie być sparaliżowanym i zdanym na
dobrą (lub złą) wolę innego człowieka.
– Mordimerze, jestem więcej niż przekonany, że już precyzyjnie obmyśliłeś
plan, co zrobisz, kiedy tylko zniknę z twoich oczu – Krankl odezwał się tonem
przyjacielskiej pogawędki, tonem takim, jakby cała poprzednia scena nie miała w
ogóle miejsca. – Zakładam, że zarządzisz obławę, prawda? Powiadomisz Hez-
hezron oraz pobliskie oddziały Świętego Officjum. Co im powiesz, jeśli wolno
wiedzieć? Że ścigasz potężnego czarnoksiężnika?
– Właśnie coś podobnego przyszło mi na myśl – przyznałem, bo nie widziałem
sensu, by zarzekać się, że nie uczynię nic, co mogłoby mu zaszkodzić.
Niepotrzebnie tylko bym się ośmieszył zapewnieniami, o których nawet kretyn
wiedziałby, że są nieszczere. A Krankl najpewniej był szalony, jednak nie
sądziłem, by był kretynem.
– Powiedziałeś swemu towarzyszowi, że musimy stosować środki, które proste

umysły uważają za bezprawne, lecz czynimy to dla większego dobra. Czyż ja nie
postępuję wedle zasad, które sam głosisz?
– Skąd wiesz, co powiedziałem Andreasowi?
– Co wiesz? skąd wiesz? kim jesteś? jak to robisz? Darujmy sobie takie pytania,
mój chłopcze. Odpowiedz lepiej na to, które ci przed chwilą zadałem.
– Chcecie odpowiedzi? Proszę bardzo. Jedną z zasadniczych różnic, która nas
dzieli, jest fakt, że zabijacie grzeszników, nie dając im szansy na odkupienie win,
na skruchę, na szczere pojednanie z Bogiem. Mordujecie i torturujecie jedynie,
by wywrzeć pomstę...
– I dać przykład – wtrącił.
– I dać przykład – zgodziłem się. – Ale misja Świętego Officjum polega na
sprowadzeniu grzesznika na ścieżkę Pańską. Naszym zadaniem jest zaoferowanie
mu poprzez mękę i śmierć szansy na zbawienie. Wy natomiast posyłacie dusze
tych nieszczęśników wprost do piekła.
– Oczywiście – odparł. – Nie interesują mnie ich dusze, a wręcz uważam, iż
znakomicie się dzieje, że zmuszam ich do tego, by umarli naznaczeni stygmatem
śmiertelnego grzechu, bez szans nie tylko na niebo, lecz nawet czyściec...
– Sprzeciwiacie się doktrynie!
– Owszem, gdyż uważam, że jedynie stępia ona oręż, jakim jesteśmy.
Mordimerze, nie możemy rozczulać się nad dolą czarownic, czarnoksiężników,
heretyków czy demonologów, kiedy wokół jest tylu ludzi przez nich
pokrzywdzonych! Mówiąc słowami ogrodnika, którego spotkaliśmy, naszą
powinnością jest usuwanie chwastów, a nie spowodowanie, by przed śmiercią
zakwitły one piękniej niż róże.
– Czyż nasz praojciec Marek Kwintyliusz nie był grzesznikiem? Czyż nie służył
rzymskiemu cesarzowi? Czyż nie szpiegował naszego Pana? A jednak Chrystus
przygarnął go na swe łono, uczynił drugim po sobie. Natomiast według tego, co
twierdzicie, powinien go zabić!
– Bzdurzysz, Mordimerze! – Krankl machnął jedynie dłonią, a na jego ustach
wykwitł pobłażliwy uśmieszek. – Marek Kwintyliusz został nawrócony, by
służyć, nie by umrzeć! Został nawrócony dla nas, nie dla samego siebie. Został
nawrócony, by spełnić ważne zadanie, a nie by mieć kiedyś tam szansę trafienia
do nieba – ostatnie słowa wypowiedział z wyraźnym przekąsem.

– Czyli powinniśmy ratować grzesznika, tylko kiedy jest nam przydatny?
Przydatny tu i teraz?
– Właśnie! – ucieszył się. – O to chodzi, choćbyś nawet, jak usłyszałem,
wypowiadał tę kwestię z lekceważeniem lub ironią. Pomyśl, iluż więcej
przestępców moglibyśmy pochwycić, wybadać i spalić, gdybyśmy nie marnowali
czasu na ich nawracanie.
– Lecz właśnie na nawróceniu opiera się istota miłości, którą mamy szerzyć!
Pokręcił głową. Miałem wrażenie, iż tezy, które słyszałem, przedstawiał już
niejednokrotnie, i to ludziom, którzy mieli na podorędziu o wiele więcej
argumentów niż wasz uniżony sługa. Jednak Krankl nie wydawał się ani
znużony, ani rozdrażniony faktem, iż musi mi tłumaczyć swe idee. Sądziłem, iż
uczciwie pragnie mnie przekonać o szczerości swych poczynań, o tym, że
wynikają one z takiego, nie innego pojmowania bożej służby, a nie z szaleństwa,
urażonej ambicji bądź chorobliwego poczucia wyższości nad innymi żywymi
istotami.
– Nie uważam, by miłowanie grzeszników było konieczne. Tak samo jak nie
uważam, byśmy musieli ich nienawidzić. Są oni zaledwie kamieniami, które
wychynęły spod ziemi na ornym polu. Pozbywajmy się ich konsekwentnie, nie z
miłością czy nienawiścią. Gdyż od uczuć, takich lub innych, nie przybędzie nam
skuteczności, a to skuteczność jest najważniejsza w naszym dziele.
Skuteczność? Owszem, zgadzałem się z nim, że była ważna. Tak samo
skuteczność inkwizytora, jak skuteczność poborcy podatków, żołnierza na polu
bitwy lub hodowcy bydła. Jednak my mieliśmy być nie tylko skuteczni, mieliśmy
również ofiarować Bogu oraz bliźnim nasze czyste serca. Mieliśmy walczyć o
zbawienie ludzi, nie o ich potępienie.
– Do czego ma prowadzić nasza rozmowa? Chcecie mnie przekonać o swoich
racjach i spowodować, bym zataił waszą obecność i wasz udział w zbrodniach?
– Mordimerze, masz już winnych. Biegłego czarnoksiężnika, który podawał się
za biskupiego ogrodnika, oraz potężnego magnata stojącego na czele rozległego
antychrześcijańskiego sprzysiężenia. Masz również ofiary, a także ludzi, którzy
byli zarówno zbrodniarzami, jak i ofiarami. Masz więc wszystko. Koło się
zamknęło. Nie potrzebujesz opowieści o człowieku takim jak ja, który w
dodatku, nie zapominaj! uciekł z twoich rąk. I co dalej? Morderca krąży po

okolicy, szukając następnej ofiary? Święte Officjum zostało upokorzone? A ty
sam? W jakim świetle ujrzą cię twoi przełożeni, kiedy opowiesz im o mnie?
Potraktują cię jak nieudacznika czy jak szaleńca? A może wieści o rozmowie ze
mną dojdą do ludzi, którzy uznają, że nadmierna wiedza jest ciężarem, który
można zdjąć jedynie razem z twoją głową?
Wszystkie kwestie, które poruszył, wymagały zastanowienia. Nie ukrywam, że
Krankl pomimo niestosownych poglądów na kwestie zbawienia oraz potępienia
po części zasłużył na moją sympatię. Ukarał jedynie tych, którym kara się
należała. Biskup sodomita, mniszki rajfurki i morderczynie – przyznam, że te
postaci wzbudzały moje obrzydzenie, ponieważ nie tylko postępowały podle,
lecz swym podłym i bezbożnym postępowaniem gorszyły wszystkich wokół.
Jednak sprawiedliwość wymaga ram prawnych. Owszem, sądziłem, że ramy te
można naginać, sztukować, przycinać, wyciągać to w jedną, to w drugą stronę,
ale czy wolno z nich całkowicie zrezygnować? Czy kwestie śledztwa, winy oraz
kary mają spocząć w jednych rękach, być rozpatrywane nawet nie przez trybunał,
choćby tajny, lecz przez jednego człowieka nieodpowiadającego przed żadną
zwierzchnością i nierozliczanego za błędy? Ludzkie umysły zbyt często ulegały
dewiacjom, byśmy mogli się zgodzić oddać pełnię władzy w ręce jednego
człowieka, choćby nawet wydawał się najszczerzej i najgoręcej kochać Pana.
– Miałem zamiar oczyścić tę okolicę z chwastów, jak by to ujął nasz tragicznie
zmarły przyjaciel – Krankl przerwał mi rozmyślania. – Chciałem zająć się
Sternem i jego towarzyszami,
zamierzałem pogawędzić z kapelanem oraz odwiedzić jeszcze raz klasztor, by
zostawić znaczniejsze ślady mej obecności. Ale to wszystko okazało się
niepotrzebne. Okazało się, że mogę spokojnie odejść. Dlaczego, Mordimerze?
Obaj znaliśmy odpowiedź na to pytanie.
– Bo zrobiłeś dokładnie to, co ja sam bym uczynił – powiedział, przyglądając
mi się z wyraźną aprobatą. – I tak samo ominąłeś prawo, gdyż równie dobrze jak
ja wiesz, że od prawa o niebo ważniejsza jest sprawiedliwość. To, jakimi
jesteśmy ludźmi, poznać nie po tym, czy postępujemy zgodnie z zasadami prawa,
lecz czy postępujemy zgodnie z zasadami sprawiedliwości.
– Szkoda, że tak niewielu rozumie to samo pod słowem „sprawiedliwość”. Inna
jest ona dla chłopa, inna dla króla, nieprawdaż?

– Liczy się ta, którą masz w sercu – odparł. – Przekonasz się o tym wtedy, kiedy
pojmiesz, że sprawiedliwości nie szerzy się, naginając prawo. Sprawiedliwość
można szerzyć, tylko rezygnując z nazywanych „prawem” ograniczeń
narzuconych nam przez wątłe lub podstępne umysły.
– To oznacza chaos – powiedziałem po chwili.
– Może. Na początku.
– Co się stało z ogrodnikiem biskupa? Jego śmierć to też twoja sprawka? Jaką
krzywdę wyrządził komukolwiek ten staruszek? – zdecydowałem się zmienić
temat.
Krankl wstał z krzesła, wziął z blatu dwie książki, obejrzał ich okładki,
uśmiechnął się i schował je do torby.
– Wezmę na pamiątkę – powiedział. – Mam nadzieję, że nikt się nie pogniewa.
A ogrodnik, Mordimerze? Pytałeś o ogrodnika, prawda? Cóż, podejrzewam, iż
lepiej byś wszystko zrozumiał, gdybyś porozmawiał z jego córkami. I o tym,
dlaczego do dzisiaj dwie z nich budzą się co noc z krzykami przerażenia i
dlaczego trzecia podcięła sobie żyły.
– Ani pierwszy to, ani ostatni, który chędoży własne córki, kiedy tylko wyrosną
na warte grzechu panny... – Wzruszyłem ramionami.
– Ale zabawiać się z nimi, kiedy mają trzy lub cztery lata, to chyba przesada,
hm?
– Bydlak – mruknąłem po chwili.
– I tak łagodnie się to wszystko dla niego skończyło. Szybko.
Nie wiem, czy skłonienie kogoś do tego, by pochylił się i zębami poszarpał na
strzępy własne przyrodzenie, a następnie wykrwawił się na śmierć, można
nazwać łagodnym końcem, lecz nie ukrywam, iż znowu uznałem, że Krankl miał
powody, by uczynić to, co uczynił. Czyż nie było więc tak, że naprawdę
zgadzałem się z jego osądami oraz działaniami, a nie podobała mi się jedynie
forma tych działań? Nie akceptowałem tajnego mordowania, zamiast tego
chciałem widzieć oficjalne śledztwa, procesy i egzekucje. Można więc
powiedzieć, że obaj chcieliśmy przygotować tę samą sztukę, tyle że każdy z nas
myślał o innych aktorach oraz innym wystroju sceny. Jednak czy fakt, że łączyła
nas ogólna idea, dał się lekceważyć? W końcu idea jest najważniejsza. Nie
zgadzałem się z nim i wiedziałem, że nigdy się nie zgodzę w kwestii

pozostawiania grzeszników w śmiertelnym grzechu, pozbawienia ich możliwości
pokochania Boga przed śmiercią i uniemożliwienia im złożenia aktu szczerego
żalu oraz serdecznej skruchy. Nawrócenie winowajcy uważałem za niemal tak
samo ważne jak jego schwytanie. Czyż był piękniejszy widok od niegdyś
zatwardziałego grzesznika, który teraz stał na stosie, wznosząc natchnione modły
i dziękując Bogu, że zechciał zesłać inkwizytorów? Który błogosławił
funkcjonariuszy Świętego Officjum, że pozwolili mu napić się ze źródła prawdy
oraz wiary? Zapewniam was, mili moi, że podobne doświadczenia były
przeżyciem, o którym się nie zapominało. Wtedy tak naprawdę, stojąc w obliczu
człowieka mającego za chwilę umrzeć i
dziękującego tym, którzy doprowadzili go do śmierci, wtedy właśnie czułem, że
Bóg jest z nami. I że to, co robię, jest miłe Jego sercu... Dlatego nie byłem w
stanie pogodzić się z tezami głoszonymi przez Krankla, a w związku z tym
musiałem zastanowić się nad jednym: co zrobić, kiedy sekretarz biskupa opuści
pałac? Zapomnieć o tym, że istniał, i działać, jakby nic się nie wydarzyło? Ha,
dobre pytanie!
– Przemyśl wszystko dokładnie, Mordimerze. – Sekretarz biskupa uśmiechnął
się serdecznie. – Na wszelki wypadek pozwolę sobie spowodować, byś
powstrzymał się od wszelkich działań przez następną godzinę. – Spojrzałem na
Krankla ciężkim wzrokiem, gdyż te gładkie słowa oznaczały ni mniej, ni więcej,
tylko że zamierza mnie znowu sparaliżować. – Nie uczynię tego bynajmniej ze
względu na moje własne bezpieczeństwo, lecz by ofiarować ci czas na spokojne
przemyślenia.
Perspektywa pozostania w tym pokoju w skamieniałej formie przez cztery
kwadranse wcale, ale to wcale mi się nie podobała.
– Nie musicie mnie paraliżować – rzekłem. – Mogę wam obiecać, że przez
godzinę nie uczynię niczego i, tak jak chcecie, zostanę w tym pokoju,
zastanawiając się nad tym, co powiedzieliście.
Przyjrzał mi się uważnie.
– Jeśli chcecie mnie przeciągnąć na swoją stronę, dobrym sposobem pozyskania
mojego zaufania byłoby zawierzenie temu, co mówię – dodałem.
Skinął głową.
– Niech i tak będzie. Do zobaczenia, Mordimerze.

– Wolałbym: żegnaj – mruknąłem.
Kiedy wychodził i zamykał za sobą drzwi, nie ruszyłem się z krzesła. I
siedziałem tak przez następną godzinę. Myślałem.


Rozdział XIV

Odpłata


Cechą ludzi rozumnych jest to, że potrafią przystosować się do nowych
okoliczności i przetrwać w środowisku, którego do tej pory nie znali. Ośmielałem
się uważać samego siebie za człowieka rozumnego (szczerze mówiąc, rzadko
zdarzało mi się poznać kogoś, kto przewyższałby mnie bystrością umysłu w na
tyle znaczący sposób, bym to dostrzegł) i dlatego nie zamierzałem postępować
pochopnie ani jednoznacznie w sprawie mojego niedawnego rozmówcy.
Znalazłem wyjście z sytuacji, którego zapewne nie powstydziłby się sam król
Salomon, a mianowicie wydałem list gończy za Teobaldem Kranklem,
sekretarzem biskupa, oskarżając go o pomoc mordercy. Sporządziłem również
stosowne pismo skierowane do heskiej kancelarii. Oczywiście nie wspominałem
o naszej rozmowie, o mocach, którymi dysponował Krankl, ani, rzecz jasna, o
przeszłości, do której się przyznawał. No i po tym wszystkim poczułem się
zdecydowanie lepiej. Ktoś pochopnie oceniający bliźnich mógłby
co prawda powiedzieć, że zapaliłem świeczkę Panu Bogu i pozostawiłem diabłu
ogarek, ja jednak wiedziałem, jak bardzo niesprawiedliwy byłby to osąd. I ta
właśnie świadomość oraz przekonanie o słuszności podjętej decyzji najzupełniej
mi wystarczały, gdyż sądziłem, że jedną z najistotniejszych rzeczy w życiu
człowieka jest to, by był zadowolony z samego siebie.
***

Mężczyzna, na którego czekałem, nadjechał w towarzystwie trzech zbrojnych.
Musiał mnie od razu dostrzec, bo trudno przecież nie zauważyć odzianego w
służbowy strój inkwizytora samotnie siedzącego na ogrodowej ławce. Jednak

pomimo że mnie zauważył, spokojnie zsiadł z konia, poklepał go po szyi, oddał
wodze rękodajnemu i dopiero potem niespiesznym krokiem zbliżył się w moją
stronę. Wstałem, kiedy znajdował się zaledwie dwa kroki ode mnie. Musiałem
przyznać, że przybysz był chłopem na schwał. Wyższy ode mnie o głowę, lecz
prosty jak pniak młodego dębu. Miał z gruba ciosaną twarz, ale oblicze raczej
miłe niż odpychające. Nie sądzę, by liczył więcej niż czterdzieści wiosen, jednak
włosy miał białe niczym mleko, a w tej jasnej gęstwie tylko gdzieniegdzie ostały
się jeszcze ciemne pasma.
– Jestem Wilhelm Wigler – rzekł, przypatrując mi się spod grubych,
nastroszonych brwi. – To od was dostałem list, czyż nie? – Wyciągnął z zanadrza
kartę papieru.
– Ode mnie – potwierdziłem i usiadłem. – Spocznijcie, proszę, a zaraz objaśnię
wam, w jakim celu ośmieliłem się was fatygować.
Przez chwilę się zastanawiał, wreszcie przysiadł na ławce naprzeciwko.
Widziałem, że jego słudzy przyglądają nam się bacznie, choć nie natarczywie.
– Nie przyjechałbym, gdybyście nie zdradzili, że sprawa dotyczy mojej córuni.
– Rysy jego twarzy złagodniały. – Choć nie powiem, żebym był zadowolony, że
przypominacie mi o tej, którą już dawno temu pochowałem i opłakałem. Niech
się cieszy blaskiem chwały Pańskiej. – Przeżegnał się.
– Amen – rzekłem. – Wiecie jednak, że śmierć nie jest końcem – zacząłem po
chwili. – Gdyż tym, którzy odeszli, należą się nie tylko pamięć oraz szacunek,
lecz również pomsta, jeśli ktokolwiek uczynił im krzywdę. Pomsta, która im
bardziej okrutna, tym więcej raduje Boga.
– Zgadzam się z wami. – Przypatrywał mi się uważnie. – Lecz nie pojmuję, w
jaki sposób wasze słowa mają się do nieszczęścia Ingi. Moja córunia umarła na
płuca. Cóż... – Wzruszył ramionami. – Wola Boska. Widać Pan chciał ją już mieć
w swoim orszaku.
– To, niestety, nie było zapalenie płuc ani inna choroba.
– Co takiego? – Zmrużył oczy. – A skąd, jeśli wolno wiedzieć, macie te
wiadomości?
Podałem mu dokumenty, w których spisano zeznania obu uwolnionych przeze
mnie mniszek. Wigler wziął papier w dłonie, ale potem wzruszył ramionami.
– Przeczytajcie, jeśli łaska, bo ja Bogiem a prawdą lepiej radzę sobie z mieczem

niż z księgami. Przeczytałbym sam, ale długo by pewnie trwało, więc jeśli wam
to nie wadzi...
– Rzekłbym „z przyjemnością”, gdyby nie okoliczności. – Wziąłem od niego
dokumenty. – Które, jak sam zobaczycie, nie są wesołe.
Kiedy czytałem szlachcicowi zeznania obu mniszek, obserwowałem jego
reakcję na słyszane słowa. Wigler najpierw pobladł i zaczął szarpać wąsa, potem
sapnął głośno i poczerwieniał, wreszcie skrył twarz w dłoniach. Jego towarzysze,
zaniepokojeni tym, co się dzieje, postąpili kilka kroków w naszą stronę, ale
dałem im znak, by się nie zbliżali. Nie wiedziałem bowiem, co ojciec Ingi zechce
uczynić z nowo zdobytą wiedzą i czy będzie pragnął wtajemniczyć sługi lub
przyjaciół w hańbę, jaka dotknęła jego rodzinę. Kiedy skończyłem, długi czas
panowała cisza, wreszcie szlachcic podniósł się z ławki.
– Rozumiem, że ukaraliście złoczyńców?
– Przeorysza i jej zastępczyni zostały zamordowane, tak więc trudno
powiedzieć, by Święte Officjum je ukarało. Komu oddawano na pohańbienie
waszą córkę, tego nie wiem, lecz pewnie się dowiem, gdyż większość okolicznej
szlachty już siedzi w lochach i zostaną na stosowną okoliczność przepytani. Tak
więc ci krzywdziciele są w naszym ręku i kara ich nie ominie.
– Po co więc czytaliście, jak męczono moje dziecko, skoro nic nie mogę
uczynić? – Postąpił krok naprzód i wpił mi się prosto w oczy, a nie był to
bynajmniej przyjazny wzrok.
– Kto powiedział, że nic nie możecie zrobić? – odpowiedziałem mu śmiałym
spojrzeniem, gdyż cóż by ze mnie był za inkwizytor, gdybym miał spłoszony
uciekać z oczami przed wzrokiem szlachcica. Choćby ten szlachcic był
rozgniewany i bez mała dwa razy potężniejszy ode mnie.
– Jak to?
– Żyje kapelan, który zaćwiczył batem waszą córkę. Żyje i dobrze się miewa,
gdyż Święte Officjum wystawiło mu list żelazny w zamian za pomoc w śledztwie
oraz zeznania.
– Zaraz... – Potarł czoło. – Przecież właśnie wy jesteście inkwizytorem.
– Jestem inkwizytorem, ale też szlachcicem i ojcem – rzekłem, myśląc, że jeśli
zdarzy się jeszcze kilka okazji, by przyznawać się do dobrego pochodzenia, sam
zacznę wierzyć w swoje szlachectwo. – Jako inkwizytor nic mu nie mogę zrobić,

natomiast jako człowiekowi prywatnemu honor nakazuje mi poinformować was
o wszystkim... – Przerwałem na chwilę. – A wy uczynicie, co uznacie za słuszne,
choćbyście nawet mieli w serdecznych łzach wybaczyć dręczycielowi, co
zakatował wam dziecko. To już wasza rzecz i waszego sumienia.
Przygryzł usta, potem zerknął w stronę swych towarzyszy.
– Nie chcę, by cokolwiek wiedzieli – obniżył głos. – To moja sprawa.
– Jak sobie życzycie. Tylko nadal nie wiem, co zamierzacie.
– Chcę się spotkać z tym kapelanem i zapłacić wszystkie... – odetchnął głęboko
– rachunki. Możecie mnie do niego zaprowadzić?
– Kornhachera pilnują moi ludzie – powiedziałem. – Tak więc nic nie stanie na
przeszkodzie w spełnieniu waszego życzenia.
Pokiwał głową.
– Dziś po południu?
– Tuż przed zachodem słońca – zgodziłem się. – Bądźcie przy kościele o
szóstej, a zaprowadzę was na plebanię i załatwicie wszystko podług własnej woli.
***

Kornhachera pilnowali na zmianę Kuno oraz Bruno i podobno setnie tym
pilnowaniem się już nudzili. Zresztą nie czuwali przecież, by kapelan nie uciekł,
ale żeby go nie ubił jakiś rozsierdzony zeznaniami szlachcic lub krewniak
skazanego czy oskarżonego. Mieli również za zadanie ograniczać jakiekolwiek
kontakty kapelana z ludźmi, którym nie wydałem pozwolenia na widzenie. Nie
chciałem po prostu, by księdza próbował przekabacić choćby wysłannik
arcybiskupa. Niewiele by to zmieniło, jednak zawsze źle wyglądałoby w raporcie
stwierdzenie, iż pierwszy i jednocześnie jeden z głównych świadków wycofał się
ze swych zeznań. Kapelan nie miał źle w tej łagodnej niewoli, gdyż dobrze go
karmiono, pojono winem, a nawet dostał za gospodynię wesołą, niestarą jeszcze
kobietę, którą w Luthoff skazano na wypalenie piętna oraz ucięcie dłoni za
notoryczne złodziejstwo i która wolała zająć się domem księdza oraz nim
samym, zamiast cierpieć z powodu kary. Od czasu do czasu odwiedzałem
Kornhachera, by uzupełnić pewne zeznania, i muszę przyznać, że duszpasterz był
więcej niż pomocny w malowaniu mi obrazu, który zechciałem, by malował.
Wydaje mi się też, że tak jak na początku

traktował swe oskarżenia niczym katapultę mającą wyrzucić go jak najdalej od
miejsca kaźni, to po pewnym czasie sam zaczął święcie wierzyć, iż w okolicy
rządził heretycki spisek na czele z baronem Sternem. Takie przypadki wiary we
własne nie do końca prawdziwe zeznania my, inkwizytorzy znaliśmy bardzo
dobrze. Czasami wynikało to z pomieszania zmysłów oskarżonego (o obłęd nie
było trudno, jeśli przesłuchania nabierały rumieńców), czasami natomiast
podkolorowana rzeczywistość, na której istnienie nakierowywali inkwizytorzy,
rzeczywiście zamieniała się w umyśle takiego człowieka miejscami ze światem
realnym. Wydaje mi się, że Kornhacher chciał wierzyć, iż wszystkie straszne
oskarżenia, które rzuca na swych wrogów, są całkowicie prawdziwe, gdyż po
prostu mógł wtedy spać nie tylko spokojnie, ale wręcz z dumą z dobrze
wypełnionej powinności wobec Boga oraz ludzi. Ja nie musiałem uciekać się do
podobnych wybiegów, by czuć dumę ze świętego dzieła, jakie prowadziłem w
Luthoff. Bowiem najważniejszy pozostawał dla mnie fakt, iż wszyscy ci, których
posłałem na tortury i śmierć, są winni. A to, że cierpieli nie za te winy, które
popełnili, nie miało dla mnie żadnego znaczenia. Oskarżały ich przede wszystkim
zeznania mniszek świadczące o tym, iż na terenie klasztoru nie tylko oddawano
się nierządowi, lecz również mordowano dzieci będące efektami tegoż nierządu.
Czy nie zasługiwały one na uwagę Świętego Officjum? Czy ich duszyczki nie
domagały się pomsty za doznane cierpienia? Za to, że jedne okrutnie
zaszlachtowano i zakopano niczym odpadki, a inne uśmiercono, po czym
rzucono świniom na pożarcie? Że rozstały się ze światem nawet bez mszy, bez
łzy, bez dobrego słowa, zanim zdążyły poznać chwałę bożego świata? Że ani nie
zaznały matczynej pieszczoty, ani nie pozwolono im, by nauczyły się wielbić
Pana? Wszystko to zasługiwało na karę i sam sobie wyznaczyłem rolę dawcy tej
kary, decydując, iż przyjmę tę właśnie rolę pełen zarówno zapału, jak i bojaźni
bożej, każącej mi każde stanowisko i zadanie pełnić nie z pychą, lecz z pokorą.
Poszedłem do komórki, której ściana przylegała do ściany głównego pokoju
plebanii. Został w niej wywiercony otwór; przez niego mogłem obserwować, co
się wydarzy, a poza tym ściana nie była szczególnie gruba, więc bez trudu
słyszałem, co dzieje się w środku. Przytknąłem oko do otworu i zobaczyłem
kapelana siedzącego przy stole pod przeciwległą ścianą. Wpatrywał się w ogień
płonący na kominku i popijał coś z cynowego kubka. Kiedy drzwi się otworzyły,

drgnął przestraszony, a kiedy zobaczył nieznajomą postać, poderwał się na równe
nogi. Kielich wypadł z jego dłoni i potoczył się po blacie, a potem spadł na
podłogę.
– Kim jesteście?! Czego chcecie? Kuno, bywaj tu! Kuno!
– Nie wrzeszczcie tak! – warknął Wigler.
Potem przyskoczył do kapelana, odsunął jedną ręką stół, a drugą złapał
Kornhachera za połę kubraka, przyciągnął do siebie i obalił na podłogę. Zmełłem
w ustach przekleństwo, bo w tym momencie ksiądz zniknął mi z pola widzenia.
Ale dostrzegłem, że szlachcic pochyla się nad nim.
– Jestem Wigler – rzekł. – Wilhelm Wigler. Poznajecie to nazwisko?
– Jezusie Najokrutniejszy, nie poznaję! Jak Boga kocham, nie wiem, kim
jesteście! Czego ode mnie chcecie!?
Nie wiecie, że jestem pod ochroną Świętego Officjum? Że ruszyć mnie to jak
napaść na inkwizytora?!
Kapelan wywrzaskiwał te słowa najgłośniej jak tylko potrafił. Widać liczył na
to, iż hałas przywabi kogoś, kto go uratuje z opresji.
– Ciszej, powiedziałem!
Usłyszałem dwa głośne klaśnięcia i domyśliłem się, że Kornhacher oberwał w
gębę. Potem Wigler uniósł go w powietrze i rzucił na blat stołu. Prawą dłonią
chwycił za szyję, lecz pewien byłem, że nie po to, by przeciwnika udusić, lecz by
przytrzymać w miejscu.
– A miano Inga Wigler mówi wam coś? – zasyczał. – W zgromadzeniu
nazywano ją siostrą Zofią. Pamiętacie moją małą Ingę? Tę dziewczynkę, którą
batem zatłukliście na śmierć?
Nie widziałem twarzy kapelana, gdyż potężne plecy Wiglera zasłaniały mi
niemal cały widok, lecz mogłem się domyślać, że duchowny nie jest w tej chwili
szczególnie szczęśliwy. A mogłem dojść do takiego wniosku, gdyż zaraz po
słowach szlachcica usłyszałem przerażony skowyt.
– To nie ja, to nie ja, przysięgam wam: to nie ja! – biadolił Kornhacher.
Wigler uniósł rękę, opuścił ją z impetem i w tym momencie skowyt umilkł.
Szlachcic zaklął, potrząsnął kapelanem, po czym odsunął się na dwa kroki.
Zobaczyłem, że Kornhacher leży bez przytomności na stole. Wigler po chwili
konsternacji niespodziewanym omdleniem przeciwnika i po chwili zastanowienia

postanowił z pożytkiem wykorzystać dany mu czas. Zdjął kapelana ze stołu, sam
mebel położył blatem do podłogi, po czym ułożył na nim księdza i przywiązał
mu dłonie do stołowych nóg, tak że w ten sposób rozłożone ciało przypominało
połówkę litery X. Potem wyjął nóż zza cholewy buta, rozkroił ubranie
Kornhachera od pasa aż po kark, po czym obnażył plecy księdza. Zza pazuchy
wyciągnął zwinięty bicz na krótkiej rękojeści i na próbę uderzył nim w krzesło.
Krzesło się przewróciło. A więc proszę bardzo, Wigler postanowił odpłacić
oprawcy córki pięknym za nadobne i uszykować mu podobne cierpienie. No cóż,
obawiałem się jednak, że zemsta nie będzie miała dla pogrążonego w żalu ojca
tak słodkiego smaku, jak mógłby się spodziewać, ponieważ podejrzewałem, że
biczowany Kornhacher po prostu wciąż będzie tracił przytomność, aż w końcu
umrze. W końcu niezależnie od grzechów, które popełniał, był starym i raczej
słabym człowiekiem, nie sądziłem więc, by długo wytrzymał cięgi zadawane
przez mężczyznę takiej siły i takiej postury jak Wilhelm Wigler.
Kapelan wreszcie się ocknął i kiedy zobaczył, że został unieruchomiony, zaczął
wołać o pomoc. Wigler zamachnął się i bat świsnął w powietrzu. Kapelan
zaskowyczał.
– A wołaj sobie, łotrze. I tak nie ma nikogo, kto by cię usłyszał.
– Myślicie, że nic o was nie wiem?! – wrzasnął Kornhacher. – Wiem wszystko!
Matka Konstancja mi powiedziała!
Szlachcic oparł się ręką na sterczącej nodze od stołu.
– Co powiedziała?
– Dobrze wiedziałeś, gdzie i po co oddajesz córkę. Zapłacono ci za nią złotem. I
to dobrze zapłacono...
Oho, ho, sprawa przybierała nieoczekiwany obrót. Przyznam, iż nie sądziłem,
że mała Inga została sprzedana przez własnego ojca do zamtuza. Owszem, takie
rzeczy zdarzały się wśród plebsu, ale jednak od szlachetnie urodzonych można
było wymagać nieco rodowego honoru. Oczywiście, że szlachcice podsyłali swe
siostry lub córki jako kochanki możnym tego świata albo wydawali je za mąż za
bogatych parweniuszy. Była jednak różnica pomiędzy nakłonieniem dziewczyny,
by po dobrej woli oddała się mężczyźnie majętnemu lub ustosunkowanemu
(nawet mieszczaninowi), a oddaniem jej do lupanaru. Zwłaszcza że była
niewinna oraz nieświadoma czekającego ją losu.

Wigler zaśmiał się chrapliwie, po czym usiadł na stojącym obok krześle.
– A więc powiedziała ci? – Stuknął rękojeścią bata w poręcz. – Dobrze
wiedzieć, bo w takim razie tym bardziej nie mogę cię puścić żywego, klecho.
– Nie jesteś lepszy ode mnie!
– Nie oddałem jej na śmierć, ból i poniewierkę, a na dobre życie – rzekł Wigler,
jakby nie słysząc obelgi. – Może nie najgodniejsze, za to przynajmniej wygodne.
Wiesz, jak to jest mieć sześć córek, klecho? Kiedy każdą trzeba wydać za mąż?
Kiedy każdej trzeba dać posag? Sądziłem, że Inga zarobi trochę grosza na
wyprawę dla młodszych sióstr. A ty ją zabiłeś. –
Stuknął rękojeścią raz jeszcze, choć tym razem mocniej. – I dlatego ja zabiję
ciebie, Kornhacher. Zaćwiczę jak wściekłego psa. A twoje ścierwo każę wrzucić
do gnojówki. Nawet nie będziesz miał grobu, klecho.
Kornhacher zaczął zawodzić przerażająco nieludzkim głosem, sięgającym od
pisku aż po ochrypłe rzężenie. Na szlachcicu nie zrobiło to żadnego wrażenia.
Zamierzył się i zadał pierwszy cios, potem drugi i trzeci. Bił równo, miarowo,
ruchami tak wyćwiczonymi, iż byłem pewien, że musi mieć doświadczenie w
podobnym karceniu ludzi. Cóż, zapewne służba czy poddani chłopi nie mieli z
nim łatwego życia. A może to córkom garbował grzbiety, zły, że urodziły się
nieprzydatnymi dziewuchami, a nie chwackimi chłopakami?
– Zatłucze go – sapnął Kuno, który pochylał się z uchem przyklejonym do
ściany.
– Pewnie zatłucze. – Oderwałem wzrok od sceny kaźni i odsunąłem się.
– A wy, mistrzu, za waszą łaską i przeproszeniem, że śmiem się dopytywać, nic
nie zrobicie?
Wzruszyłem ramionami.
– To ich sprawa, nie moja. Świętemu Officjum nic do takich sporów. Ależ on
wyje... – Skrzywiłem się, gdyż kapelan naprawdę wydawał odgłosy gorsze, niżby
ktoś przeciągał pilnikiem po szkle.
– Jak ten szlachcic jest mądry, da mu trocha odpocząć – powiedział Kuno. – Bo
inaczej skapieje mu raz-dwa.
– Pewnie tak. Chodź, Kuno, zaczekamy na Wiglera na podwórzu. Kopnij no się
i przynieś ze dwie butelczyny wina. Już ty pewnie wiesz, gdzie kapelan trzyma
winko, co?

– Ano wiem, proszę waszej łaski, mistrzu inkwizytorze. – Najemnikowi twarz
się rozjaśniła. – Co nie mam wiedzieć. O, słyszycie? – Uniósł palec. – Przestał
wyć.
– I Bogu dziękować.
Wyszliśmy na podwórze. Przysiadłem na pniu drzewa, a Kuno biegiem ruszył
po trunki. Zamyśliłem się nad tym, jak różnie układały się ludzkie losy. Oto z
jednej strony sierżant Gruber, co tu dużo mówić: sodomita, a przy tym człek
prosty i pochodzący z plebsu (który to plebs, jak wiadomo, lepiej znosi życiowe
niewygody, gdyż nie posiada duszy tak delikatnej jak ludzie dobrze wychowani
oraz dobrze kształceni), do końca wspominał ze łzami zmarłą córeczkę i był
wdzięczny tym, co osłodzili jej ostatnie chwile. A z drugiej strony szlachetnie
urodzony Wigler, który sprzedał własne dziecko, by je pohańbiono. I czy mógł go
tłumaczyć fakt, że nie wiedział, iż córka będzie siłą zmuszana do łajdaczenia się?
Czy mógł go tłumaczyć fakt, iż nie sądził, że wszystko skończy się śmiercią
Ingi? Czy mógł go tłumaczyć fakt, że zamiast dzielnych synów musiał wychować
sześć tak bezwartościowych stworzeń jak córki, co odbiło się na jego charakterze
oraz wyglądzie i pokryło włosy zbyt wczesną na wiek siwizną? Oczywiście, że
nie, ponieważ nic nie tłumaczy człowieka, który obcym wydaje na hańbę krew ze
swej krwi i ciało ze swego ciała.
– Wziąłem więcej, jakbyście byli bardziej spragnieni, mistrzu. – Najemnik,
który wrócił nawet nie z dwiema butelkami, ale z całym ich naręczem, łypnął na
mnie chytrze.
– Dobrze.
Kuno zręcznym ruchem utrącił szyjkę i podał mi flaszę.
– Słyszycie? Nie wyje. Jak myślicie? Omdlał? A może już zdechł? Szybko by
było.
– Stary jest, więc może i zdechł. – Łyknąłem solidnie i mlasnąłem, bo wino
okazało się dobre i słodkie.
– No widzicie, a u nas w pułku dali takiemu jednemu dwieście kijów. I przeżył.
I jeszcze potem nawojował się ile wlezie. Kto wie, może nawet do tej pory żyje...
– Różni są ludzie – przyznałem.
– Ano różni. Nawet – uniósł znacząco palec – różniści.
Znowu usłyszeliśmy pełen bólu krzyk kapelana.

– Oho, żyje! – ucieszył się Kuno i aż zaklaskał.
– Pewnie wolałby już nie żyć – mruknąłem.
– Eeee, nie zgodzę się z wami, za waszym przeproszeniem, mistrzu. Człowiek
choćby i półmartwy jeszcze czepia się tego ostatka życia, co mu został. Mało
takich spraw widzieliśmy na wojnie? Ha! – Sięgnął po flaszę. – Wiele by
opowiadać.
Żołnierz miał rację i jednocześnie jej nie miał. Zapewne po skończonej bitwie
widział wielu śmiertelnie rannych towarzyszy, którzy do samego końca mieli
nadzieję na uleczenie i wyzdrowienie. Nie za dużo jednak nadziei pozostawało w
człowieku, którego poddawaliśmy inkwizytorskiej obróbce. W wielu wypadkach
ci ludzie marzyli jedynie o stosie, widząc w płomieniach nie dalszy ciąg męki,
lecz jej definitywne zakończenie.
Przeraźliwy krzyk księdza przeszedł najpierw w rozpaczliwy skowyt, potem w
głuche rzężenie.
– Ot, ma za swoje – stwierdził Kuno. – Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz,
czyż nie, za waszą łaską, mistrzu inkwizytorze?
Wstałem i poklepałem żołnierza po ramieniu.
– Prawdziwy z ciebie filozof – powiedziałem. – Zostań tu, póki wszystko się nie
zakończy, i zobacz, co Wigler zrobi z trupem. Bo nie chcę, żeby mi psy
rozwłóczyły po okolicy ścierwo tego księdza. Niech Wigler rzuci je w gnojówkę,
jak chciał, czy co tam innego wymyśli...
Najemnik zerwał się na równe nogi.
– Wszystkiego dopilnuję jak trza – obiecał, stukając się pięścią w pierś.
Już miałem odejść, zostawiając Kuna na posterunku, kiedy ku swemu
zdumieniu zobaczyłem Kornhachera wypełzającego za próg. Cały był we krwi, a
cierpienie zniekształciło jego twarz. Pełzł, czepiając się ziemi palcami
zakrzywionymi jak pazury. Ta wędrówka musiała sprawiać mu wielki ból, lecz
nawet nie jęknął. Obaj z Kunem w milczeniu patrzyliśmy, jak pełznie niczym
stary pies z przetrąconym kręgosłupem. Nagle zza drzwi wyłonił się Wigler,
pochylił się, chwycił Kornhachera nad stopami, za kostki, i pociągnął w stronę
domu. Wtedy dopiero ksiądz zawył. Wyciem śmiertelnie zranionego zwierzęcia,
które właśnie pozbawiono nadziei na wyrwanie się z sideł. Ale zanim zniknął za
progiem, uniósł głowę i dostrzegł Kuna siedzącego na pniu z flaszą w dłoni. I z

całą pewnością zobaczył również mnie, gdyż jego twarz rozjaśniła się w
radosnym, pełnym nadziei zachwycie. Zastanawiałem się, ile czasu zajmie
kapelanowi dojście do wniosku, iż nie zamierzam przyjść mu z pomocą.
Pomyślałem, że szlachcic najprawdopodobniej przysiadł gdzieś odpocząć, może
poszedł do kuchni, by napić się wody, i zostawił Kornhachera samego w pokoju.
A ksiądz zdobył się jeszcze na taki wysiłek, by uwolnić dłonie i wypełznąć za
próg domu.
– Ot, silna bestia – zacmokał Kuno ze zdziwieniem i podziwem. – A na sam
wygląd to grosza by się za niego nie dało.
Z plebanii dobiegł naszych uszu wrzask, jak widać, Wigler znowu zaczął
batożyć mordercę córki. Najemnik zerknął na niebo zaróżowione od
podświetlonych zachodzącym słońcem chmur.
– Ciekawe, czy dotrzyma do nocy? Jak myślicie, mistrzu inkwizytorze,
dotrzyma?
– Posłuchaj, Kuno. Mam dla ciebie jeszcze jedno zadanie.
– Słucham pilnie, proszę łaski mistrza.
– Opowiedz wszystko, co słyszałeś, Brunowi i Giuseppe. O tym, jak Wigler
sprzedał
własną córkę do klasztoru, wiedząc, że to zwyczajny burdel, nie żaden klasztor.
– Ma się rozumieć: opowiem!
– Opowiedz też, że Wigler zatłukł księdza, jednak nie z zemsty, lecz by jego
tajemnica się nie wydała. Rozumiesz?
– Co mam nie rozumieć...
– I możecie o tym gadać ze wszystkimi, którzy zechcą słuchać, bo to przecież
ciekawa historia. – Uśmiechnąłem się do własnych myśli. – Na tyle ciekawa, że
Wigler nie zapomni jej do końca życia.
Kuno roześmiał się chrapliwie.
– Nie zapomni, choćby chciał – przyznał mi rację. – Już mu tam sąsiedzi i
znajomkowie nie dadzą zapomnieć.
– I ja tak myślę.
Skinąłem Kunowi głową i odszedłem. Pełne boleści jęki Kornhachera
towarzyszyły mi do linii pierwszych drzew, potem przycichły. Miałem nadzieję,
że jeśli mała Inga spogląda z nieba na to, co się dzieje z ludźmi, którzy ją

skrzywdzili, może odczuwać coś na kształt satysfakcji lub zadowolenia.
Podarowałem jej to, czego człowiek nigdy nie powinien żałować swym
nieprzyjaciołom: srogą pomstę.
***

Z biskupiego pałacu wysłano do mnie posłańca z wieścią, że w ogrodzie
wykopano przypadkiem zwłoki i czy nie raczyłbym zwłok tych obejrzeć. Zwykle
mam lepsze i ciekawsze zajęcia niż przyglądanie się gnijącym trupom, ale tym
razem byłem naprawdę zainteresowany. Bowiem wyraźnie przecież powiedziano
mi, że żaden z dworzan biskupa nie zginął w ostatnim czasie. Kogo więc
pochowano i kogo właśnie wykopano? Posłaniec nic nie wiedział poza tym, że
trup jest w miarę świeży, bo „śmierdzi jak nie wiem co, mistrzu inkwizytorze, i,
za waszym przeproszeniem, niejeden się u nas już porzygał od tej smrodliwości”.
Właśnie tego ci było trzeba, biedny Mordimerze, pomyślałem: jechać dwa dni w
znoju i skwarze, żeby sobie powąchać rozkładające się ścierwo, o którym nawet
nie wiadomo, do kogo należy. Chłopakowi dałem jednak groszaka i przykazałem
wracać z wiadomością, że mistrz inkwizytor wyświadczy dworzanom tę łaskę i
przybędzie osobiście zbadać całą sprawę. Co prawda zamierzałem właśnie
odwiedzić klasztor adelanek i przekonać się na własne oczy, czy dobrze idą tam
sprawy, lecz jak widać, znowu nieoczekiwany incydent zdawał się krzyżować
moje plany. A szkoda, bo wspomnienia zgrabnego ciałka siostry Anny, jej
słodkiego głosiku oraz zręcznych rączek i ciepłych, miękkich usteczek coraz
mocniej pukały do mojej pamięci, jakby pragnęły ożywczego odświeżenia. W
klasztorze miałem poza tym jeszcze jedną sprawę do załatwienia, lecz skoro
czekała ona tyle czasu, mogła poczekać kolejne kilka dni. Na razie więc
wysłałem przodem Giuseppe Francisca, by kopnął się co koń wyskoczy do
biskupiego pałacu, rozeznał w sprawie i przygotował wszystko na mój przyjazd,
a sam ruszyłem kilka godzin później z dwoma miejskimi drabami w formie
eskorty, bo takie nastały w okolicy czasy, że przed Inkwizytorium na równi
drżano, jak i go nienawidzono. A wielu ludzi do tej nienawiści miało powody i
byli na tyle zdesperowani, iż ufałem, że mogli nawet w przypływie gniewu czy
rozpaczy zamachnąć się na życie inkwizytora.
Kiedy tylko pojawiłem się przy pałacowej bramie, zobaczyłem Giuseppe

Francisco, który natychmiast zaszarżował w moją stronę.
– Mistrzu inkwizytorze, mistrzu inkwizytorze! – Zatrzymał się przy mnie
niczym rozpędzony buhaj trafiający na przeszkodę.
– Co tam?
– Jest trup, jak mówili! Naprawdę wykopali trupa!
– Jakby zobaczyli go ucztującego, to byłaby dopiero nowina – zażartowałem. –
Co w tym dziwnego, że wykopano trupa, poza tym, iż zakłócono mu spokój
wiekuisty?
– Nie rozumiecie. – Przełknął ślinę i zreflektował się: – Za waszym
pozwoleniem, jeśli łaska. Znaleźli go w ogrodzie. Medyk mówi, że umarł pewnie
miesiąc albo i ze dwa miesiące temu, a ja przecież dobrze wiem, że nikogo tu nie
zabito ani nikt nie umarł. No to skąd ten trup się wziął, za waszą łaską, mistrzu
inkwizytorze?
– Cóż, obejrzę sobie ja tego nieboszczyka. Swoją drogą, na ciekawe rzeczy
można się natknąć w biskupim ogrodzie, nie ma co. Dziwne tylko, że wszyscy
dworzanie zeznawali, że ostatnio nikt nie zginął. Ty też tak twierdzisz...
– Bo i nie zginął, mistrzu inkwizytorze. – Giuseppe Francisco stuknął się pięścią
w pierś. – Jakby zginął, kto by miał wiedzieć, jak nie my, którzy czuwaliśmy nad
bezpieczeństwem Jego Ekscelencji? Przecież pewnikiem pierwsi byśmy
wiedzieli, jak by nie patrzeć, albo kapitan Peiper, to już na pewno. Tu się
spokojnie toczyły sprawy, wierzcie mi. Nikogo nie bito, nie mordowano, nikt nie
zamachnął się na własne życie, a jak czasem chłopy pobiły się między sobą, to
żaden nawet nie chorował, co tu gadać o śmierci. – Najemnik machnął ręką.
– Zobaczymy, co to za trup – mruknąłem.
Zastanawiałem się, kim mógł być pochowany człowiek, jeśli nie biskupim
dworzaninem, i przychodziło mi co prawda do głowy wiele hipotez (od
obrabowanego wędrowca lub obitego na śmierć złodziejaszka aż po jakiegoś
tajnego kochanka biskupa, któremu nieszczęśliwie się zmarło), lecz żadna z nich
nie była bardziej prawdopodobna od drugiej. I w ogóle zastanawiałem się, czy
trup zakopany w ogrodzie w jakikolwiek sposób łączy się z prowadzonym przeze
mnie śledztwem. No cóż, właśnie to należało sprawdzić, chociażbym nawet
musiał wystawić nos na katusze powodowane odorem zgniłego ścierwa. Tak, tak,
gdyż Bóg obdarował mnie iście psim węchem i choć rzadko wspominam o tej

zalecie, to wierzcie, mili moi, że stanowi ona jednocześnie błogosławieństwo, jak
i, niestety, przekleństwo.
Kiedy ruszyliśmy w kierunku ogrodu, zobaczyłem, jak od strony pałacu,
żwirowaną alejką, szybkim krokiem zbliża się do nas Peiper. Zamachałem do
niego i przystanąłem uprzejmie, by zaczekać, gdyż wyraźnie spieszył w naszą
stronę.
– Witajcie, mistrzu inkwizytorze, witajcie. – Wyciągnął rękę w moją stronę. –
Słyszymy tu o wszystkim i wiemy, jakąż personą teraz jesteście i jak znakomicie
idzie wam walka ze stronnikami diabła! Prawdziwie jestem dumny, że miałem
szczęście was poznać... Prawdziwie! – Potrząsnął raz jeszcze moją dłonią z
prostolinijną zapalczywością równą serdecznej wylewności.
– Dziękuję wam. Zawsze miło usłyszeć, że ktoś docenia nasz skromny trud. Ale
powiedzcie, z łaski swojej, co się tu wyprawia?
– Nie, mistrzu, jak Boga kocham: nie powiem, bo sam nie mogę uwierzyć, więc
jakżebym was mógł próbować przekonać. Pójdę z wami do ogrodu i niech medyk
wszystko wam akuratnie wyłoży co i jak, może jemu składniej pójdzie, bo ja... –
Machnął dłonią zrezygnowany.
Pokręciłem tylko głową i postanowiłem rzeczywiście wypytać o wszystko
medyka, skoro Peiper tak właśnie radził.
Obok rozkopanego dołu i kilku górek spiętrzonej ziemi w okolicy nikogo nie
było. Jedynie medyk, którego poznałem na początku śledztwa i miałem okazję
przepytywać, stał kilkanaście kroków od jamy, pod drzewem, i miał wielce
niezadowoloną minę. Przy nozdrzach trzymał chusteczkę, a kiedy podszedłem do
niego bliżej, wyniuchałem, iż została nasączona silnie pachnącymi olejkami.
– Co powiecie? – zagadnąłem.
– Jezus Maria, mistrz inkwizytor, jak dobrze was widzieć!
Ponieważ ludzie rzadko kiedy witają przedstawicieli Świętego Officjum z takim
entuzjazmem, nagrodziłem zacnego lekarza szczerym uśmiechem.
– W czym wam mogę usłużyć?
Rozejrzał się wokół niespokojnie, jakby obawiając się, że ktoś może nas
podglądać lub podsłuchiwać. Peiper skinieniem głowy dał mu znak, żeby nie bał
się i mówił, co ma do powiedzenia.
– Ten trup, mistrzu inkwizytorze, ten trup... – Medyk przygryzł usta.

– Mówcie, proszę, nie mamy całego dnia.
– Przysiągłbym, że to... – Obniżył głos do szeptu: – Krankl. Wiecie, sekretarz
biskupa...
– Wiem, kim jest Krankl. – Zmarszczyłem brwi. – Przecież to niemożliwe.
Jeszcze niedawno go widziałem, jak może więc być trupem, co do którego
powiedziano mi, że leży w ziemi grubo ponad miesiąc?!
– Ba, grubo, grubo. Moim zdaniem, co najmniej dwa miesiące. I nie wiem, nie
wiem, nie wiem, co z tym począć. – Rozłożył ręce. Zauważyłem, że drży mu
podbródek. – Jak Boga się boję, nie wiem.
– Musicie się więc mylić. To nie Krankl. Może odziano go w szaty Krankla,
podrzucono ozdoby, czy co tam Krankl nosił...
– Mistrzu inkwizytorze – ośmielił mi się przerwać – wytrawny medyk
rozpoznaje tożsamość nie po odzieniu ani pierścieniach, lecz
charakterystycznych cechach fizycznej budowy. Przez dziesięć lat byłem
lekarzem wojskowym. Ja nie raz i nie sto razy widziałem trupy. Nie tak jak
większość dzisiejszych lekarzy, których cała medyczna wiedza polega na tym, że
przykładają chorym pijawki i każą się modlić. – Machnął dłonią.
– Gdzie służyliście?
– Na mauretańskim pograniczu i na Sycylii.
Rzeczywiście mógł się znać na rzeczy, jako że w Afryce ciągle trwała wojna, a
na Sycylii był zapewne w czasie perskiej inwazji, w trakcie której po obu
stronach padło ponad pięćdziesiąt tysięcy ofiar.
– Dobrze, doktorze – odezwałem się, tym razem z szacunkiem w głosie, gdyż
wnioskowałem, że ten człowiek mógł się odróżniać na korzyść od reszty
szemranej medycznej konfraterni. – Proszę mi powiedzieć, dlaczego uważacie, iż
to właśnie Krankl, nie kto inny?
– Dwa lata temu Teobald złamał nogę. Paskudne złamanie. – Pokręcił głową. –
Sam mu składałem kości i to cud, że zaczął znowu chodzić.
– Tak było. Tak było – poważnym tonem poparł go Peiper.
– Zapewne nie cud, lecz wasze umiejętności – odparłem.
Medyk podziękował mi skinieniem.
– Czegoś tam się człowiek nauczył z Bożą pomocą – powiedział. – Ale nie w
tym rzecz. Tu widzę ślad złamania na kości w tym samym miejscu! Przypadek,

powiecie?
– Dziwny byłby to przypadek, ale nie takie się zdarzały. Coś jeszcze?
– Teobald miał zawsze zdrowe zęby. Jak koń. I rok temu nagle tak mu zaczęło
śmierdzieć z gęby, że nawet biskup nie chciał siadać blisko niego. Bo trzeba wam
wiedzieć, że nasz biskup miał nie tylko czułe powonienie, lecz i delikatność
niepozwalającą mu na znoszenie obrzydliwych zapachów.
No proszę, a więc ja i Augustyn Schaeffer mieliśmy ze sobą coś wspólnego. Kto
by pomyślał...
– Obejrzałem sobie jego gębę, znaczy Teobalda, nie Jego Ekscelencji, rzecz
jasna, i zobaczyłem, że górna szczęka podeszła mu ropą. Uch, mistrzu
Madderdin, ciąłem, czyściłem, rwałem, dużo by gadać. Wymęczyłem tego
biedaka tak, że kilka razy mi mdlał na stole, pomimo
że chłop był z niego, nie powiem, silny.
– Sam pomagałem go trzymać – oficer znowu poparł lekarza.
– Do czego zmierza ta długa opowieść?
– Ano do tego, że u tamtego trupa – wskazał palcem znajdujący się kilkanaście
kroków od nas dół – nie ma dokładnie tych samych czterech zębów, które
wyrwałem Teobaldowi. A reszta? Reszta jak malowanie! Zdrowe i silne.
– Na gwoździe i ciernie!
– Ano na gwoździe i ciernie – zgodził się ze mną, najwyraźniej zadowolony, że
udało mu się mnie przekonać, a przynajmniej zaniepokoić. – W życiu o czymś
takim nie słyszałem.
– Czy znacie warunki, w których ludzkie ciało w kilka dni mogłoby się tak
rozłożyć, by przypominać zwłoki leżące ponad dwa miesiące w ziemi? –
spytałem po chwili zastanowienia.
– Nie ma takiej możliwości – odparł stanowczo. – Chyba że – uniósł palec –
wdała się w sprawę siła nieczysta, gdyż...
– Siły nieczyste pozostawcie mnie – przerwałem mu stanowczo. – I ograniczcie
się, jeśli łaska, do konsultacji medycznej, nie metafizycznej.
– No więc jeśli chodzi o medycynę – wzruszył ramionami i dodatkowo rozłożył
dłonie – to medycyna jest w tym wypadku bezradna i takiego fenomenu nie
tłumaczy.
– Czyli to nie Krankl...

– Na pewno Krankl! Potwierdzę jego tożsamość pod każdą przysięgą.
Musiał być naprawdę bardzo pewny siebie, gdyż ludzie tak łatwo nie sprzeczają
się z inkwizytorami.
– W takim razie chcecie powiedzieć, że ten, z kim rozmawiałem kilka dni temu,
to nie był Krankl. W takim razie chcecie powiedzieć, że ten, który tu mieszkał, od
ponad dwóch miesięcy nie był Kranklem. Właśnie to chcecie powiedzieć?
– O, bardzo przepraszam, wybaczcie, mistrzu inkwizytorze, ale od wyciągania
wniosków i rozwiązywania zagadek jesteście wy – rzekł stanowczym tonem. – Ja
wyraziłem jedynie opinię medyczną i na tym koniec.
Westchnąłem. Podwójnie ciężko, gdyż lekarz niewątpliwie miał rację, a poza
tym podobał mi się coraz bardziej, ponieważ sprawiał wrażenie człowieka o
niezależnych poglądach i silnej konstrukcji. Ciekawa odmiana w naszym świecie,
gdzie ogromna większość ludzi trzęsła portkami, kiedy tylko usłyszała słowo
„inkwizytor”.
– Dobrze, dobrze. Dziękuję wam serdecznie. Wasza pomoc była naprawdę
nieoceniona.
Nie wiem, czy wziął moje słowa za dobrą monetę (chociaż mówiłem szczerze),
ale uśmiechnął się szeroko.
– Muszę wam jednak surowo przykazać – obniżyłem głos – byście nikomu,
powtarzam: nikomu nie zdradzili tego, co od was przed chwilą usłyszałem.
– Jak sobie życzycie.
– Pamiętajcie, doktorze, że Święte Officjum nie znosi ludzi, którzy opowiadają
o tajemnicach śledztw prowadzonych przez inkwizytorów. Rozumiecie mnie?
Dobrze mnie rozumiecie?
– Nie zamierzam nikomu opowiadać o tym zdarzeniu – odparł, spoglądając na
mnie spod zmarszczonych brwi. – Wręcz przeciwnie: życzyłbym sobie trzymać
się jak najdalej od podobnie diabelskich spraw jak ta.
– Bardzo słusznie. I niech tak zostanie. Jeszcze raz bardzo wam dziękuję za
pomoc.
Skinął mi głową i odszedł w stronę pałacu. I zostałem sam z kłopotem. Można
powiedzieć: jak zwykle. Musiałem zastanowić się nad całym tym
zdumiewającym wydarzeniem. Po pierwsze: medyk nie miał żadnego powodu,
by mnie zwodzić, wręcz przeciwnie: musiałby

być idiotą, by wyssać z palca tak dziwną historię i opowiedzieć ją inkwizytorowi.
Zwłaszcza że wszystko, co dotyczyło operacji, jak również wyglądu trupa,
dałoby się bez trudu sprawdzić. Po drugie: żywego i w pełni sił Krankla
widziałem zarówno ja, jak i wszyscy w pałacu. Po trzecie: nie było sposobu, by
jednodniowe zwłoki rozłożyły się tak, by przypominać trupa znajdującego się
ponad miesiąc w grobie. Z tych trzech faktów wynikał jeden wniosek: przez
ponad miesiąc nie mieliśmy do czynienia ani z Kranklem, ani z opętanym
Kranklem, ani z demonem wcielonym w Krankla, lecz z kimś zupełnie innym. Z
kimś, kto usunął z drogi sekretarza biskupa i sam przybrał jego postać. Kto wie
czy nie ze złośliwym i silnym demonem, umiejącym manipulować ludzkimi
umysłami, tak że ofiary wierzyły, iż mają przed sobą zwyczajnego człowieka.
Bądź też z demonem potrafiącym naprawdę formować swe ciało w dowolny
sposób i przybierać jakie tylko chciał kształty. Krótko mówiąc: było gorzej, niż
myślałem. W dodatku ja sam wypuściłem tego demona spod swej władzy. Hm,
no może w tych słowach znalazła się pewna doza przesady, gdyż trudno
powiedzieć, by Krankl (ciężko mi było nawet w myślach nazywać go inaczej)
kiedykolwiek znajdował się pod moją kontrolą lub bym kiedykolwiek mógł go
rzeczywiście pokonać i aresztować. Ale jednak moim świętym obowiązkiem było
wypuścić na tę istotę potężnych myśliwych i liczną nagonkę. A ja tego nie
uczyniłem... Dlaczego jednak ten demon mnie nie zabił? Czyż nie uczono nas, że
demony szczególnie silnie nienawidzą inkwizytorów i z pokonania ich czynią
sobie powód do chluby oraz chwały? Może nie zabił mnie, ponieważ wolał
zdeprawować moją duszę? Przeciągnąć mnie na swoją stronę, posługując się
podstępem oraz wykrętną mową, półprawdami zmieszanymi z prawdą oraz
łgarstwami? Spowodować, by moja nieśmiertelna dusza była na wieki potępiona?
Hmmm, czyż mogłem stanowić aż tak cenny łup dla podobnie potężnego
demona? Czemu nie? Należałem wszak do tych inkwizytorów, których bystrość
sądów i umiejętność uczenia się szły w parze z wiarą gorącą niczym wulkaniczna
lawa. Potrafiłem sobie wyobrazić, iż sukcesem w postaci przeciągnięcia mnie na
stronę piekła taki demon mógłby się potem chwalić na diabelskiej agorze przed
całym szatańskim areopagiem i zebrać entuzjastyczny poklask współplemieńców
oraz wybitnie awansować w piekielnej hierarchii.
Ale mogłem jedynie snuć domysły i żywić podejrzenia. Nie wiedziałem niczego

na pewno i musiałem nawet dopuszczać wersję przedstawioną przez samego
Krankla, a mówiącą, iż był prawowiernym (rzekłby kto: ortodoksyjnym)
inkwizytorem, ukaranym i ściganym za literalne trzymanie się zasad
przyświecających działaniu Świętego Officjum.
– No i tak sprawy wyglądają – dość żałosnym tonem przerwał moje rozmyślanie
Peiper. – Co ja mam z tym zrobić, mistrzu inkwizytorze? Z tym wszystkim? –
Zatoczył łuk rękoma.
– Każcie godnie pochować ciało. Na cmentarzu, w poświęconej ziemi.
Napiszcie na płycie, że to nieznany wędrowiec. I tak jak doktor, posłuchajcie
mojej rady: nie opowiadajcie nikomu o tym, co widzieliście i słyszeliście. –
Odwróciłem twarz w stronę Giuseppe Francisco. – Ciebie to również dotyczy,
chłopcze.
– Ja tam jestem głuchy jak głuszec, mistrzu inkwizytorze. I ślepy jak sowa w
południe. Nic nie widziałem, nic nie słyszałem, a do powiedzenia mam tyle, co
ryba pluskająca w wodzie.
Uśmiechnąłem się, słysząc jego słowa, zwłaszcza że były po mojej myśli.
– I niech tak zostanie – przykazałem.
***

Byłem zajęty od rana do nocy i dobrze byłoby powiedzieć, że „zajęty
pasowaniem się z siłą nieczystą”, lecz tak naprawdę musiałem kontrolować
śledztwa, nadzorować postępowania, pouczać podwładnych, wysłuchiwać skarg
ze wszystkich stron, wypisywać raporty oraz pilnować, pilnować, jeszcze raz
pilnować, by ten garnek z wodą, pod którym rozpaliłem ogień,
ani nie wykipiał, ani nie ostygł. Krótko mówiąc, była to praca niewdzięczna i
wyczerpująca, a jedyne, z czego mogłem mieć satysfakcję, to fakt, iż wszystko
toczyło się zgodnie z planem (a przynajmniej w miarę zgodnie z planem). Jednak
przyznam szczerze, iż nie tak wyobrażałem sobie życie inkwizytora
nadzorującego wielkie sprawy przeciw wierze. Przyznam, że dopiero teraz
zdałem sobie sprawę z tego, iż do tej pory, zajęty własnymi problemami, nie
zwracałem uwagi na to, jak pracuje Gregor. A przecież ponad rok dowodził nami
w czasie szeroko zakrojonego śledztwa. Zawsze był na posterunku, zawsze
czuwał nad wszystkim i zawsze wszystko wiedział. Teraz przypomniałem sobie

również, jak dziwiłem się, widząc światło w jego oknie i o północy, i czasem
nawet nad ranem, i zastanawiałem się, co robi w samotności (zwłaszcza że
przykazywał, by mu nie przeszkadzać). Szczerze mówiąc, sądziłem, że zabawia
się lekturą, teraz zrozumiałem, iż najprawdopodobniej czytał raporty
inkwizytorów oraz urzędników i na ich podstawie sporządzał raporty własne.
Oraz słał listy przeróżnym notablom i oficjelom, by powiadomić ich o postępie
prac. A także zapewne odpowiadał na skargi. Oczywiście, że nie wszystkie,
wtedy (wiedziałem to z własnego doświadczenia) nie miałby już czasu na nic
innego. Ale kiedy skargi przychodziły z wielkich domów arystokratycznych, z
arcybiskupich kancelarii lub nawet z cesarskiego albo papieskiego dworu, wtedy
przecież nie wolno było takich pretensji lekceważyć. Nie powiem, by
fascynowała mnie przemiana w urzędnika, jakiej musiałem dokonać dla dobra
śledztwa, i przyznam również, że oferta z Hez-hezronu przekazana ustami
Stockmeiera zaczęła mi się jawić w nieco innym świetle niż na początku. A i
wątpliwości, których cały wachlarz rozpostarł przede mną Gregor Vogelbrandt,
również na pewno przyczyniły się do znaczącego spadku entuzjazmu, jaki
czułem dla perspektywy awansu. Zacząłem się zastanawiać, czy aby na pewno
pragnę takiego wywyższenia i czy nie lepiej się sprawdzę w roli wytrawnego
szermierza, a nie w roli znużonego generała.
W każdym razie uznałem, że nadszedł najwyższy czas, bym znowu odwiedził
klasztor, nie tylko by pofolgować chuci na chętnym ciałku siostry Anny, lecz by
załatwić również inną sprawę, sprawę dużo istotniejszą niż puszczenie wodzy
żądzy. Sprawę, nad którą sporo już myślałem i dla której nie znalazłem jeszcze
do końca satysfakcjonującego rozwiązania. Miałem jednak nadzieję, że pobyt w
klasztorze, nawet krótki, podsunie mi jakiś pomysł.
W siedzibie adelanek byłem niespodziewanym gościem, ale siostra Anna
zaróżowiona, uśmiechnięta i zadowolona z siebie powitała mnie z radością, która
nawet jeśli nie była szczera, to szczerość znakomicie udawała.
– Potłuściałaś. – Uszczypnąłem ją delikatnie w policzek.
Roześmiała się dźwięcznie.
– Cała kuchnia jest teraz na moje rozkazy, a zawsze miałam słabość do tłustych
mięs i słodyczy. – Pokręciła głową. – Muszę przestać sobie folgować i
wprowadzić trochę – teatralnie wzniosła oczy do nieba i złożyła dłonie na piersi

– ascezy.
– Może spleśniały chleb i woda z kałuży? – zaproponowałem.
– O, to, to. – Stuknęła mnie paluszkiem w pierś. – Czemu tak długo was nie
było? – zapytała tym razem z kapryśną pretensją w głosie. – Sądziłam, że
byliście zadowoleni z mojego towarzystwa, a taka długa nieobecność – obróciła
się do mnie bokiem i spochmurniała – uraziła mnie i obraziła.
Położyłem dłoń na ramieniu dziewczyny i przyciągnąłem ją do siebie.
– Mam nadzieję, że dziś wieczorem i w nocy rozpędzę na cztery wiatry te urazy
oraz obrazy. – Nachyliłem się nad nią i poczułem świeży zapach skóry oraz
włosów. – I udowodnię ci, że przed przyjazdem powstrzymywała mnie tylko i
wyłącznie inkwizytorska służba, a nie niechęć do ciebie. A inkwizytorskiej
służbie ustąpić musisz nawet ty, moja miła, mimo swej urody oraz wdzięku.
Rozchmurzyła się i ścisnęła mi dłoń.
– No dobrze, dam wam szansę na odkupienie win – powiedziała łaskawie. – Ale
zważcie, że moja miłość do was zdołała już mocno ostygnąć. I będziecie musieli
często i gęsto podrzucać do pieca, by ją z powrotem rozpalić!
***

Leżeliśmy w skotłowanej pościeli. Siostra Anna drapnęła mnie paznokciami w
pierś, aż syknąłem, a potem poprawiła ugryzieniem w ramię.
– Jeszcze – mruknęła. – No! Jeszcze!
Pocałowałem ją prosto w usta i zaśmiałem się.
– Zmiłuj się, moja miła, daj mu odetchnąć. Ja jestem na twoje rozkazy, ale on
nie przyjmuje ich od nikogo, a sama przyznasz, że spracował się dzisiaj setnie. –
Zerknąłem w stronę zamkniętych okiennic, za którymi jaśniało już szarawe
światło poranka.
– A jak go ładnie poproszę?– Wystudiowanym ruchem oblizała usta. Miała
różowy, zgrabny języczek.
– Poprosisz go ładnie za chwilę, najpierw chciałbym cię o coś zapytać.
– No proszę, proszę. – Podparła się na łokciu, a jej jędrne piersi zakołysały się
wdzięcznie przy tym ruchu. – Będziemy rozmawiać. Coś takiego! Co za,
powiedziałabym, odmiana!
Siostra Anna była naprawdę zabawna i teraz tym bardziej żałowałem, że

odwiedziłem ją dopiero po tak długim czasie. No ale cóż: non nobis, Domine,
non nobis...
– Z tego, co doniósł mi Hoffman, po przesłuchaniach uwięziono siostrę
Augustynę w celi. Żyje jeszcze, mam nadzieję?
– Kazaliście, żeby żyła, więc żyje. Wasz towarzysz ostrożnie ją przesłuchiwał,
to nawet nieźle się miewa. Kazałam ją dobrze karmić, bo wierzyłam, że
zadecydujecie prędzej czy później o jej losie.
– Co ty byś uczyniła?
Położyła się na plecach i założyła dłonie pod głowę.
– Za to dziecko rzucone świniom? Kazałabym, by odpłacono jej tym samym.
– Też o tym myślałem – mruknąłem.
– Ja nie jestem święta. Sami wiecie, że iskry bożej i powołania do zakonnych
wyrzeczeń to się u mnie nie uświadczy. – Roześmiała się. – Ale cieszyć się
życiem i męskim towarzystwem to jedna sprawa, a zabijać malutkie dzieci –
spoważniała – to druga sprawa. Jeszcze udusić noworodka, to zrozumiem, bo
przecież sami wiecie, niejednej matce się takie rzeczy zdarzają, czy to ze strachu,
czy ze wstydu, czy z rozpaczy. – Zapatrzyła się w sufit i zastanawiałem się, czy
przypadkiem nie opowiada o własnych doświadczeniach. – Ale rzucić świniom?
O nie, mistrzu inkwizytorze. Jak można tyle mieć w sobie nawet nie braku
miłosierdzia, a pogardy dla drugiego bożego stworzenia?
Westchnęła głęboko, po czym szybko przetarła oczy wierzchem dłoni. I jakby
tym ruchem zmazała cały smutek, gdyż odwróciła do mnie znowu poweselałą
twarz.
– Nie myślmy o tym. – Dłoń Anny zjechała na moje podbrzusze. – Oho, budzi
się!
Zatrzymałem jej rękę.
– Jeszcze chwila, moja miła. Powiedz, co mam z nią zrobić, by Augustynie
odpłacić pięknym za nadobne? Jesteś mądrą kobietą, przyznam nawet:
mądrzejszą, niż sądziłem. Co doradzisz inkwizytorowi?
Moje pytanie najwyraźniej zdziwiło dziewczynę. Zastukała palcami w moją
pierś.
– Oddajcie ją mnie – zdecydowała w końcu.
– Co takiego?

– Ano tak. Pozostawcie do mojej dyspozycji i jurysdykcji. W końcu ja tu jestem
teraz – pokazała w uśmiechu białe, równe zęby – przeoryszą. No, dokładniej
mówiąc: prawie że przeoryszą...
– Święte Officjum pomoże ci, by to „prawie że” zniknęło – obiecałem.
– Mam nadzieję. To co? Zostawicie ją mnie?
– W sumie dlaczego nie? Podpiszę jutro, znaczy... – westchnąłem, patrząc na
okiennice – dzisiaj, stosowne dokumenty.
– Nie ciekawi was, co z nią uczynię? – Wskoczyła na mnie i położyła się,
opierając łokcie na mojej piersi.
– Ciekawi – odparłem.
– Każę ją zamurować żywcem w piwnicy. Zawsze bałam się tam schodzić, a
wiecie dlaczego? Bo w naszych piwnicach jest mnóstwo szczurów. Niech sobie
Augustyna żyje tam ze szczurami i zobaczymy, ile minie czasu, zanim kto kogo
zeżre.
Klepnąłem mniszkę w pośladki i roześmiałem się.
– Przedni pomysł – powiedziałem. – Lecz nie uwierzę, że to zemsta za dziecko,
którego nigdy nie widziałaś na oczy. Powiedz lepiej, jaką krzywdę wyrządziła ci
ta Augustyna?
– Nieważne. – Skrzywiła się. – Zresztą żadna tajemnica. – Wzruszyła po chwili
ramionami, widząc, że nie spuszczam z niej wzroku. – Tu wszystkie mniszki o
tym wiedzą, że pomiatała mną jak najgorszą kuchtą. Żeby nie Konstancja i
Matylda, które wiedziały, że goście mnie lubią, toby mnie pewnie nawet zabiła. A
ile się nasłuchałam od niej obelżywych słów, przekleństw, to ja tylko wiem. I
wiecie co, mistrzu inkwizytorze? – Spojrzała mi prosto w oczy. – Tu nie chodzi o
zemstę, ale o wiadomość. O przesłanie wiadomości. Wiecie, jakiejż to
wiadomości?
No i proszę, na co mi przyszło, że dziewuszka, którą traktowałem jak apetyczne
mięsko, miała ochotę przepytywać mnie na okoliczność biegłości rozumowania.
– Tak, moja miła, domyślam się – odparłem łagodnie. – To wiadomość dla
innych mniszek, jak kończą ludzie, którzy ci dopiekli.
Skinęła głową z poważną miną.
– Będę dobrą ksienią – powiedziała uroczyście i wiedziałem, że obiecuje to
sobie samej, nie mnie. – Nie taką wściekłą suką jak Matylda i Konstancja. Ale w

kaszę nie dam sobie dmuchać! Co to, to nie!
Pogłaskałem Annę po policzku, a jej twarz złagodniała pod dotykiem moich
palców.
– Słowo „dmuchanie”, które wypowiedziałaś, nasunęło mi coś na myśl, lecz nie
wiem, czy mogę tę myśl wypowiedzieć, nie narażając się na twój gniew.
Parsknęła śmiechem.
– Narazicie się potężnie, jeśli nie powiecie – rzekła i usadowiła się na mnie
wygodnie. – No! – ponagliła. – Do dzieła!
Tym razem to ja poprosiłem Stockmeiera o spotkanie i kiedy pojawiłem się w
jego kwaterze, musiałem przyznać, że przez ostatnie dni nabrała ona dodatkowej
urody. W pokoju obok, zmienionym, jak zauważyłem, w kąpielowy, dostrzegłem
ogromną, zdobioną i rzeźbioną wannę srebrnego koloru. Coś mi mówiło, że nie
jest to jedynie posrebrzana miedź. Ile mogła kosztować wanna z litego srebra?
Cóż, nie musiałem sobie podobnym problemem zawracać głowy, gdyż i tak
byłem pewien, że taka suma znajduje się nie tylko poza moim zasięgiem, lecz
również pojmowaniem.
– Świetnie, że cię widzę, Mordimerze! – Stockmeier rozpromienił się na mój
widok. –
Powiedz, drogi przyjacielu, kiedy wybierasz się do Hezu? Pamiętaj, że jak tylko
odbierzesz nominację oraz listy wartościowe i pisma po...
– Nie wybieram się do Hezu, Erichu – nie zawahałem się mu przerwać.
Przez chwilę wyglądał, jakby nie rozumiał właściwego znaczenia tych słów.
– Ależ musisz – powiedział. – Przecież inaczej nie odbierzesz... – zatrzymał się
w pół zdania. – Ty nie chcesz tej nominacji – dokończył i prychnął jak koń. – Co
za czasy, co za czasy!
– Powinienem dokończyć śledztwo – oznajmiłem rzeczowym tonem. – Poza
tym zdałem sobie sprawę z faktu, iż są bracia, którzy lepiej poradzą sobie z
podobnym zadaniem. Uważam, że powinienem się jeszcze wiele uczyć pod
przewodnictwem starszych i bardziej doświadczonych inkwizytorów, zanim sam
zacznę dowodzić.
– Strach cię obleciał, co? – skwitował złośliwie mój wywód.
– Jeśli chcesz na to patrzeć w taki sposób, nie mogę ci tego zabronić. –
Wzruszyłem ramionami. – Aczkolwiek pozwolę sobie powiedzieć, że może lepiej

wychodzi ci rachowanie słupków arytmetycznych niż spoglądanie w głąb
ludzkiej duszy.
– Chcesz mnie obrazić? – Z satysfakcją zauważyłem, że policzki Stockmeiera
pokryły się rumieńcem.
– Ja? Człowieka, który za pomocą pióra oraz inkaustu co dzień odważnie pasuje
się z demonami błędów matematycznych? Gdzieżbym śmiał! Toż twoje życie
przypomina bieg po ostrzu!
Na początku sądziłem, że wybuchnie gniewem, jednak on tylko się roześmiał, i
to, jak mi się wydawało, całkiem szczerze.
– Masz plugawy jęzor, Mordimerze, i radziłbym ci go codziennie trzeć ługiem i
szczotką, bo kiedyś sprowadzi na ciebie biedę.
– Zauważ, drogi Erichu, że zaledwie odpowiedziałem niegrzecznością na
grubiaństwo – odparłem łagodnie.
– Czy raczej grubiaństwem na niewinny żart – sprostował mnie.
– Umówmy się, że niegrzecznością na niegrzeczność, i będziemy kwita.
Po chwili zastanowienia skinął głową.
– Niech i tak będzie – rzekł. – A skoro nie jedziesz do Hezu i do Ostrawy, co w
takim razie zamierzasz?
– Poproszę o przysłanie mi pod komendę dodatkowych inkwizytorów, którzy na
pewno chętnie zdejmą z moich barków wiele obowiązków administracyjnej
natury, sam natomiast skupię się na poprowadzeniu...
– W Hezie nie brano pod uwagę twojej odmowy – przerwał mi
bezceremonialnie. – I w związku z powyższym do Luthoff skierowano innego
inkwizytora. Na pocieszenie mogę ci tylko powiedzieć, że to człowiek równie
młody jak ty i równie gorącego serca.
– Ależ... – straciłem język w gębie. – Ależ...
– Nie ma o czym gadać. Decyzja została podjęta.
– To bezprawie – powiedziałem i byłem naprawdę wściekły. – Inkwizytora
stojącego na czele śledztwa wolno zdymisjonować jedynie wtedy, kiedy popełni
rażące błędy w sztuce. A te błędy musi stwierdzić komisja złożona przynajmniej
z pięciu inkwizytorów o co najmniej dziesięcioletnim stażu.
– Świetnie znasz prawo – pochwalił mnie ironicznym tonem. – Tylko że ciebie
nikt nie dymisjonował. Zostałeś awansowany, Mordimerze. Zamierzasz napisać

może list do biskupiej kancelarii, w którym wyłuszczysz, jak bardzo jesteś
niezadowolony z awansu i jak wielką zrobiono ci krzywdę, mianując jednym z
najmłodszych przełożonych oddziałów w historii Inkwizytorium?
– Nie – rzekłem przez zaciśnięte zęby. – Nie zamierzam się skarżyć. W takim
razie wrócę do Bielstadt i...
– Mordimerze, przecież zostałeś wykreślony z rejestru inkwizytorów w
Bielstadt! Zresztą jak wy wszyscy. Tam przyjeżdża nowy przełożony z
wybranymi przez siebie ludźmi.
– Nie rozumiem. – Cofnąłem się o krok, a myśli w mojej głowie galopowały jak
oszalałe. – Co ja mam... Co ja mam w takim razie ze sobą zrobić?
Znowu prychnął, a zaraz potem wzruszył niecierpliwie ramionami.
– Nie mam pojęcia. I tak już za wiele czasu poświęciłem na grzeczności, do
których nie byłem obowiązany. Zagmatwałeś prostą sytuację, Mordimerze, i
ciężko mi teraz powiedzieć, jakie kroki zostaną podjęte przez naszych
przełożonych. Jedyne, co mogę ci poradzić, to: czekaj na decyzję z Hez-hezronu.
Kancelaria biskupa kiedyś zajmie się twoim problemem.
Słowo „kiedyś” nie brzmiało dobrze w tym kontekście. Bo co miałem począć do
czasu, jak „kiedyś” zamieni się w „teraz”? Gdzie miałem mieszkać i co miałem
jeść? No i, rzecz jasna, w jaki sposób miałem walczyć z armią diabła, będąc
inkwizytorem bez przydziału, a co za tym idzie – bez służbowych zleceń?
Stockmeier musiał zauważyć moją minę i kto wie, może zrobiło mu się żal
waszego uniżonego sługi, bowiem poklepał mnie po ramieniu końcówkami
palców.
– Nie ty pierwszy znalazłeś się w podobnej sytuacji – stwierdził. – Mogę ci
jedynie poradzić, byś jechał czym prędzej do Hezu i popędził kancelarię w
kwestii wydania decyzji w twojej sprawie. Będziesz mógł mieszkać i jeść w
siedzibie heskiego Inkwizytorium, ale żadnej gotówki nie dostaniesz, chyba że
ubłagasz chłopaków o drobne wsparcie...
Właśnie tak! To mi się marzyło. Przyjechać do Hezu nie jako opromieniony
sławą inkwizytor z prowincji, wschodząca gwiazda pierwszej wielkości i
jasności, lecz w charakterze żebraka dopraszającego się resztek z pańskiego stołu
i niemającego najmniejszego pojęcia, co się z nim wydarzy następnego dnia.
Prędzej zdechnę, pomyślałem.

– Przemyślę twoją propozycję – rzekłem.
W tej chwili skłonny byłem stanąć przy murze i tłuc z całych sił moją głupią
głową w kamienie. Kłopoty, z jakich zrezygnowałem za namową Vogelbrandta,
wydawały się niczym wobec kłopotów, na jakie naraziła mnie odmowa awansu.
Oczywiście nie mogłem w tym momencie powiedzieć Stockmeierowi: „Nie bierz
moich poprzednich słów pod uwagę! Jadę do Ostrawy!”. Po pierwsze, nie
zgodziłby się, po drugie, gdyby się nie zgodził, wtedy przeżyłbym naprawdę
wielkie upokorzenie. Zatrzymałem się jeszcze na chwilę, gdyż pewna rzecz
wymagała wyjaśnienia.
– Powiedziałeś, powiedziałeś... że do Bielstadt przyjeżdża nowy przełożony
oddziału. Co w takim razie stanie się z Gregorem Vogelbrandtem? Co z
Hoffmanem i Voerterem?
– Twoi koledzy zostaną przydzieleni nowemu inkwizytorowi, by wspomagać go
doświadczeniem nabranym w tej sprawie. Natomiast Gregor... – kąciki ust
Stockmeiera uniosły się minimalnie – otrzyma najprawdopodobniej propozycję
objęcia oddziału w Ostrawie. I sądzę, że nie będzie miał oporów przed
przyjęciem tego zaszczytu.
Pociemniało mi w oczach.
– Jak to Gregor? Niby skąd...
– Ciekawe, prawda? – przerwał mi inkwizytor z Hezu. – Okazało się, że
Vogelbrandt wiedział lub przypuszczał, że twoja decyzja będzie odmowna, i
zgłosił swój akces do objęcia nowego stanowiska, w razie gdybyś ty się nie
zdecydował. Wiem, że Gregor przedstawił również zaświadczenia lekarskie
dokumentujące, iż znajduje się w pełni sił umysłowych oraz fizycznych, dokonał
także aktu samokrytyki i skruchy za to, że początkowo nie poparł cię w sprawie
strasznego spisku, jaki odkryłeś. To spowodowało, że jego notowania znacznie
poszły w górę w
heskiej kancelarii i przykazano mi zaproponować mu stanowisko, kiedy tylko ty
odmówisz przyjęcia podobnego zaszczytu, co właśnie się wydarzyło... –
Stockmeier pokręcił głową. – Do czegoż to dochodzi na świecie... – dodał z
nietajonym, choć nie natrętnym obrzydzeniem w głosie. Niewątpliwie jednak
moja decyzja mocno go zniesmaczyła.
– Uprzejmie dziękuję za łaskawe objaśnienia, Erichu – zdołałem powiedzieć,

choć poruszanie ustami przyszło mi z pewnym trudem. – Mam nadzieję, że
wszelkie sprawy dobrze się tu ułożą.
– I tobie życzę pomyślności. – Uśmiechnął się do mnie. – Oraz – uniósł palec –
szczęścia, bo ono będzie ci naprawdę potrzebne.
– Tak. Oczywiście. Żegnaj, Erichu.
– Powinienem wrócić do Hezu za kilkanaście tygodni – jego głos zatrzymał
mnie przy otwartych drzwiach. – Jeśli będziesz tam jeszcze, nie wahaj się mnie
poszukać. Opowiem ci, w jaki sposób zakończyły się tutaj sprawy. Może też będę
mógł jakoś ci pomóc. – Spojrzał uważnie. – Bo wykonałeś naprawdę kawał
dobrej roboty, inkwizytorze Madderdin. Gdyby funkcjonariusz prowadzący
sprawę dostawał procent od wartości skonfiskowanych dóbr, to ty, twoje dzieci i
prawnuki twoich prawnuków nie miałyby powodów kłopotać się o majątek.
– Pocieszające – mruknąłem i zamknąłem za sobą drzwi.
Powstrzymałem się od pustych gestów w rodzaju tłuczenia pięścią w ścianę,
walenia głową w mur lub głośnego przeklinania. Szedłem, jakby ktoś inny
kierował moimi krokami. Jakbym był marionetką z przyczepionymi do rąk i nóg
sznurkami, którą steruje niezbyt zręczny lalkarz. Oto się nazywa piękna
katastrofa! I pomyśleć, że sprokurowałem ją sobie sam na swoje własne
życzenie.


Rozdział XV

Gość


Kazałem karczmarzowi, by przyniósł mi do pokoju trzy flaszki wina, ponieważ
solennie postanowiłem sobie i obiecałem, że upiję się niczym świnia, a owe
butelczyny miały być tegoż spijania się dobrym początkiem. Spić się chciałem
nie tyle nawet z żalu, ile z poczucia bezsilności oraz świadomości, iż przez
dłuższy czas niewiele w moim życiu będzie zależeć ode mnie samego, a jedynie
od tego, jak wielcy gracze zechcą przestawić pionek z plakietką „Mordimer
Madderdin”. I nie mogłem mieć szczególnej nadziei, że szybko przestawią go do

pierwszego szeregu, tak bym stał się znowu hetmanem, czyli zajął miejsce, jakie
należało mi się z racji zasług oraz zdolności.
Kończyłem właśnie drugą butelkę, obserwując przez otwarte okno zachodzące
słońce i smętnie myśląc, jak celnie ten widok opadającego ku ziemi promiennego
olbrzyma pasuje do mojej dramatycznej sytuacji. I nagle poczułem się nieswojo.
Tak jakby ktoś spoglądał na moje
plecy. Co było całkowicie niemożliwe, gdyż po pierwsze, zamknąłem drzwi na
skobel, a po drugie, chociaż słuchu nie mam tak wyczulonego jak węchu, to
jednak niejeden świstak mógłby mi pozazdrościć tego zmysłu. Gwałtownie
odwróciłem się i zobaczyłem, że na krześle koło drzwi siedzi wysoki mężczyzna
o zmiętej twarzy i obwisłych wąsach. Na palcu miał herbowy sygnet, a u pasa
nosił szablę z wysadzaną zielonymi i czerwonymi kamieniami, zapewne wielce
kosztowną rękojeścią. Z pochwy za pasem wyrwałem sztylet (zapewniam was,
mili moi, że dokonałem tego ruchem szybszym niż trzepot skrzydeł ćmy) i
zerwałem się z łóżka.
– Kim, u diabła, jesteś i jak tu wszedłeś?
Szlachcic siedział nieporuszony moim wybuchem i bynajmniej nie
przestraszony widokiem długiego na dłoń ostrza. Nie wiem, czy zdawał sobie
sprawę, że ten nóż był ostry niczym najlepsza brzytwa i w plasterki kroił nawet
zmrożone mięso. Kto wie, może się jeszcze przekona o zaletach mego ostrza,
pomyślałem.
– Jestem przyjacielem. – Uśmiechnął się szeroko, pokazując długie, żółte zęby.
– A przyjaciele nie potrzebują zaproszenia ani nie muszą kłopotać się stukaniem.
I nie wita się ich na głos, wzywając szatańskiego imienia – dodał z wyraźną
przyganą. – Czyż nie mam racji?
Jak widać, ten człowiek nie miał na razie ochoty, by mnie zabić lub obrabować,
więc nie spuszczając z niego wzroku, usiadłem z powrotem na brzegu łóżka.
– Zwykle pamiętam moich przyjaciół. A was jakoś sobie nie przypominam...
– Przypomnę więc, że ostatnio dałem ci całą godzinę na przemyślenie zalet oraz
wad wypływających z naszej znajomości – odpowiedział. – Czy mogę
poczęstować się winem?
Straciłem język w gębie. Chciałem coś odpowiedzieć, podsumować jakimś
mądrym, odważnie zuchwałym lub szyderczym zdaniem jego wypowiedź, ale w

głowie miałem jedynie całkowitą pustkę. Tymczasem mój gość przypatrywał mi
się z życzliwą uwagą.
– Proszę was, częstujcie się – bąknąłem wreszcie, nadal nie mogąc zebrać
myśli.
Szlachcic był na tyle grzeczny, iż zajął się napełnieniem sobie kubka winem.
Potem posmakował i zmrużył oczy.
– Pozbawione szlachetności, lecz nie całkiem wyzbyte z wdzięku –
zawyrokował tonem znawcy. – To wino jest jak młoda wiejska dzieweczka.
Ucieka, kluczy i chowa się z radosnym chichotem, by jednak po chwili zniknąć,
nie zostawiając nic prócz zapachu kwiatów i... uwaga! nadziei, że następne
spotkanie będzie owocniejsze.
– Jesteście, jak słyszę, smakoszem – z trudem dokończyłem zdanie, tak miałem
wysuszone gardło. Odchrząknąłem i upiłem łyk. Może byłem tylko prostym
chłopakiem z gminu, ale smak tego trunku za nic w świecie nie kojarzył mi się z
żadną dzieweczką. Wiejską, nieśmiałą czy jakąkolwiek inną.
– Smakoszem? O nie. Jedynie człowiekiem lubiącym kosztować trunki oraz
potrawy i znajdującym upodobanie raczej do rozcierania wina po podniebieniu
niż – zerknął na stół, na którym stała opróżniona przeze mnie flasza – żłopiącym
je bez umiarkowania. Pamiętam bowiem, co w wyniku nadużywania trunków
przydarzyło się nawet tak dostojnej osobie jak nasz praojciec Noe.
– To prawda. Lecz czyż dostojny król Ankajos, choć był synem samego
Posejdona, nie zaznał jeszcze większego nieszczęścia, chociaż pucharu z winem
nie zdołał nawet przechylić do ust?
Mój gość zmarszczył brwi.
– A czyż Szatan nie zakopał pod pierwszym krzewem winorośli ścierw lwa,
owcy i świni, by spowodować, że człowiek pijący wino będzie od tego czasu
dziki, głupi i skłonny tarzać się błocie?
– Jednak Homer napisał, że wino rozwesela serce człowiecze...
– Pomyśl, Mordimerze, do jak wielu zbrodni doprowadziło pożądanie wina.
Przecież właśnie z powodu dorodnej winnicy grzeszna Jezabel namówiła króla
Achaba, by zdradziecko zamordował swego wasala i przyjaciela.
– Lecz z drugiej strony ileż radości dał ten trunek ludziom pogodnego
usposobienia! Czyż nie napisał Horacy: „Teraz wina opróżniajmy puchary, teraz

tańcujmy swobodnie” i czyż nie dodał zaraz potem: „Śmiertelnikowi wszystko
winno być dostępne”?
– A czy opity winem lud Izraela nie hołdował złotemu cielcowi, zapominając o
boskich prawach i przysiędze wierności złożonej Jedynemu Panu? Zapominasz,
że dopiero rzeź wszystkich zdrajców odnowiła Przymierze? – Uniósł groźnie
palec, a jego oczy się zwęziły.
– Byli głodni, nie pijani – powiedziałem. – I modliliby się nawet do twojego
wyciągniętego palca, gdyby tylko mogli się dzięki temu nażreć... A ja bynajmniej
nie nadużywam wina, lecz są takie chwile w życiu człowieka, kiedy na realność
lepiej spuścić zasłonę słodkiego oszołomienia i zapomnienia.
Mój gość nie rozpogodził się i nadal popatrywał na mnie surowo.
– Jak możesz w ten sposób postępować, Mordimerze? – rzekł z nieukrywaną
naganą w głosie. – Jesteś inkwizytorem, Sługą Bożym, mieczem w ręku Pana.
Jak więc śmiesz odwoływać się do obrzydliwych pogańskich wierzeń, do
złośliwych demonów, które czczono jako bóstwa, do pogańskich poetów, których
strofy niewarte są nawet splunięcia dobrego chrześcijanina?
Na początku sądziłem, że zechce zganić mnie za nadmierne, jego zdaniem,
korzystanie z trunkowych uciech, a tu proszę bardzo, okazało się, że ma na myśli
coś znacznie poważniejszego.
– To jedynie historia – powiedziałem łagodnie. – Martwa niczym ruiny Illium.
Odebrałem wykształcenie, które kazało mi zapoznać się z antycznymi autorami,
takimi jak...
– Nie interesuje mnie twoje wykształcenie – przerwał mi bezceremonialnie. –
Chociaż nie namawiam cię bynajmniej, byś wyrzucił z głowy i pamięci wszystko
czego cię nauczono. Ale dobry chrześcijanin powinien odwoływać się do słów
Pisma Świętego! Nie do pogańskich opowieści, historyjek, bajań oraz legend!
Nie do wydumanych teorii dyktowanych przez samego diabła. A więc nie do tych
wszystkich Arystotelesów i Platonów, nie do Homerów, Eurypidesów czy
Wergiliuszy...
Rozłożyłem pojednawczo dłonie. Poglądy prezentowane przez mego gościa nie
były niczym niezwykłym w naszym świecie. Wielu księży, biskupów oraz
kardynałów, również niektórzy inkwizytorzy węszyli zło we wszystkim, co
pochodziło spoza chrześcijaństwa. Wielu jednak widziało w pogańskich

opowieściach jedynie niewinne bajania, a czytając Homera lub Wergiliusza,
zachwycało się nie zmaganiami antycznych bogów i bohaterów, lecz pięknem
oraz lekkością strof. Jedni biskupi mieli w swych zbiorach rzeźby
przedstawiające greckich herosów i bóstwa oraz malowidła obrazujące słynne
sceny mitologiczne, inni biskupi na terenach od nich zależnych kazali niszczyć
podobne dzieła sztuki. Papieże czasami opowiadali się po tej, czasami po tamtej
stronie konfliktu, a najczęściej nie zabierali w ogóle głosu na powyższy temat,
pozwalając sprawom toczyć się bez ich udziału. W Inkwizytorium pojawiały się
głosy, iż kolekcjonowanie malowideł i rzeźb przedstawiających antyczne bóstwa
jest niczym innym niż złamaniem pierwszego przykazania, ale zbyt wiele zbyt
poważanych i wpływowych person posiadało podobne kolekcje, byśmy mieli
zawracać sobie głowę tym, kto w jaki sposób ozdabia salon.
– Zło jest niczym dym, Mordimerze – powiedział. – Czasem bucha wielką,
gorącą chmurą, by objąć i spopielić wszystko na swej drodze, czasem leniwą
strużką sączy się przez dziurkę od klucza. Każde na swój sposób jest straszliwe i
każde na swój sposób niebezpieczne. I z każdym trzeba walczyć. Walczyć
dzielnie i bez wytchnienia, gdyż w innym wypadku strużka płynąca z dziurki od
klucza rychło wypełni komnaty twego serca oraz umysłu tak szczelnie, że
nie będziesz już widział nic poza dymem i nie będziesz już oddychał niczym
innym niż zatrute opary.
Z całą pewnością ten mężczyzna zgrabnie się wysławiał, lecz nie zamierzałem
bawić się z nim dłużej w dyskusje o zaletach i wadach trunków oraz o tym, czy
należy odwoływać się do pogańskiej kultury, czy też przyjąć, że wszystko, co
wydarzyło się przed narodzinami Jezusa, nie jest warte ani poznania, ani uwagi.
Interesowały mnie dużo poważniejsze zagadnienia, a mianowicie odpowiedzi na
pytania, kim jest mój gość oraz w jakim celu pofatygował się, by mnie
odwiedzić.
– Bardzo pięknie. Lecz skończmy z tą słowną szermierką – rzekłem. – I
powiedzcie teraz, z łaski swojej, dlaczego mam zaufać, że jesteście tym, za kogo
się podajecie i kogo wcześniej widziałem w pałacu biskupa?
Uśmiechnął się dobrotliwie i choć, przysiągłbym! nie wykonał żadnego gestu
ani nie wypowiedział żadnego zaklęcia, nagle poczułem, że znowu
znieruchomiałem niczym kamienna rzeźba. Przyznam szczerze, że miałem już

serdecznie dość podobnych wrażeń, zwłaszcza postępującego za nimi uczucia
przemożnej bezradności. Minęło kilka chwil i poczułem, że kajdany uroku
ustąpiły. Znowu mogłem poruszać się i mówić.
– Znalazłem trupa Krankla, którego wykopano w biskupim ogrodzie –
oznajmiłem. – Chcę wiedzieć, kim jesteście wy, którzy przybraliście postać tego
człowieka? A poza tym dlaczego zabiliście Krankla? Cóż takiego strasznego
uczynił sekretarz biskupa poza tym, że obdzielał swymi łaskami wszystkie
dziewczęta i kobiety na prawo i lewo?
– Jakże łagodnie nazywasz grzeszne łajdaczenie się! – Znowu zmarszczył brwi.
– Łajdaczą się kobiety – mruknąłem. – Mężczyzna co najwyżej daje konieczny
upust zgromadzonej w nim chuci, by oczyścić w ten sposób z żądzy ciało oraz
umysł. A wiedzcie, że to wszystko ma na celu – uniosłem dłoń i zawiesiłem na
chwilę głos – lepsze służenie sprawom duchowym. Wyrzucenie nasienia jest
podobne do wylania oliwy na wzburzone morskie fale, lecz w tym wypadku
mówimy o sztormie męskiej chuci, który należy zgasić fizycznym aktem, by
uspokoić umysł i spokojny już wykorzystać do zbożnych celów... Tak to właśnie,
moim zdaniem, wygląda.
Spojrzał na mnie i pokiwał poważnie głową, lecz z wyrazu jego twarzy
poznawałem, że raczej jest rozbawiony. Groźne V tworzone przez nastroszone
brwi zniknęło z jego czoła.
– Czyli podsumowując: chędożysz dziwki, by być lepszym chrześcijaninem...
Cóż, zajmujące podejście. Skłamałbym, mówiąc, że mi nieznane, lecz zawsze
uważałem je co najmniej za kontrowersyjne. Jednak jeśli chodzi o twój
przypadek – skrzywił usta – musisz wiedzieć, że wiernym Sługom Bożym
wybacza się więcej niż zwykłym ludziom, chociaż również – znowu uniósł palec
– więcej się od nich wymaga.
– Za pozwoleniem, lecz nie mówimy o mnie, a o sekretarzu biskupa. Swoim
życiem i swoim sumieniem zajmę się sam, jeśli pozwolicie. Wróćmy lepiej do
moich pytań. Kim, na gwoździe i ciernie, jesteście?!
– W tym wypadku nic się nie zmieniło od naszego ostatniego spotkania. Wtedy
mówiłem prawdę i teraz mówię prawdę: jestem inkwizytorem, jak i ty,
Mordimerze. Nic tego nie zmieni. Ani fakt, że jestem ścigany oraz poszukiwany,
ani twoje powątpiewania. Nie jestem ani demonem, ani czarnoksiężnikiem, choć

przyznam, że nie są mi obce moce, którymi posługują się oba te rodzaje wrogów
wiary i wrogów rodzaju ludzkiego. Lecz znajomość nie oznacza przynależności,
czyż nie mam racji?
Prychnąłem, by wiedział, że powaga jego głosu i przekonujące spojrzenie nie są
w stanie mnie omotać.
– Czy cesarz jest szlachcicem? – zapytał, a ja zbity z tropu machinalnie
przytaknąłem.
– Ale szlachcicem jest również obdartus zapijający smutki w pobliskiej
karczmie – kontynuował – któremu obojętne jest, z kim pije, choćby był to nawet
miejski kat, aby tylko sięgnął do sakiewki.
– Nie za bardzo...
– A więc są tacy szlachcice jak cesarz i tacy jak ten nieszczęsny pijaczyna. Jeśli
więc nie tylko dopuszczasz, ale i znasz z doświadczenia podobne różnice
pomiędzy szlachcicami, dlaczego nie chcesz uznać, że równie wielkie, może
nawet większe różnice mogą dzielić inkwizytorów?
– Bo te pierwsze widzę na każdym kroku...
– Więc zaprzeczasz moim słowom tylko dlatego, że sam nie dostrzegłeś
niczego, co by je potwierdzało. A przecież wierzysz, że istnieją Indie, Chiny czy
Abisynia, chociaż nigdy w tych krainach nie byłeś, prawda?
– Istnieje wiele świadectw na ich temat. Na potwierdzenie twoich słów mam
natomiast jedynie twoje świadectwo. To za mało.
– Chcesz się upewnić, że nie jestem demonem? Czarnoksiężnikiem? Chcesz
poddać mnie próbom? Testom? W Akademii Inkwizytorium nauczono cię
przecież walczyć z demonami, a przynajmniej rozpoznawać je i bronić się przed
nimi. Znasz rytuały, na których skutki nie pozostanie obojętny żaden demon,
czyż nie? Proszę bardzo, wypróbuj wszystkiego, a ja spokojnie poddam się
twojej woli.
Jeżeli był demonem, musiał być bardzo pewny siebie albo też sądził, że
przekona mnie sam fakt, iż zezwala mi na przeprowadzenie podobnych prób.
Oczywiście upewniłbym się, z kim mam do czynienia, gdybym wyprawił się w
mistyczną podróż do nie-świata, w którym umiałem ujrzeć wiele rzeczy i wiele
zjawisk w ich duchowej postaci. Tam, w tym przerażającym uniwersum,
położonym poza zdolnością postrzegania większości ludzi, mógłbym przekonać

się, kim naprawdę jest mój rozmówca. Lecz podróż do nie-świata wiązała się nie
tylko z fizyczną męką i zagrożeniem bolesną śmiercią, ale również z całkowitą
fizyczną bezbronnością. Nie mogłem sobie pozwolić na podobną lekkomyślność,
by pozostawić pozbawione woli ciało na łaskę i niełaskę siedzącej obok mnie
istoty. Z drugiej strony do tej pory nie wykorzystała ona przecież swej mocy, by
w jakikolwiek sposób mi zaszkodzić. Jednak kto wie czy widząc mnie w stanie
transu umożliwiającego wędrówkę po nie-świecie, to coś nie zdecydowałoby się
mnie zaatakować. To coś... Właśnie. Nadal próbując odgadnąć, kim jest, byłem
niczym dziecko we mgle. Demonem? Czarnoksiężnikiem? A może naprawdę
spaczonym inkwizytorem? W tej chwili przyszło mi na myśl, po raz pierwszy w
życiu! że cóż tak naprawdę mogłem wiedzieć o instytucji, którą piętnaście
wieków temu stworzył Marek Kwintyliusz na polecenie i z błogosławieństwem
samego Jezusa Chrystusa? Co mógł wiedzieć początkujący inkwizytor, jak ja, o
formacji, która trzęsła znanym nam światem i której wola była prawem (w ten
sposób przynajmniej sprawy miały się przez wiele wieków)? Czy nie byłem
niczym mrówka spoglądająca jedynie we własne mrowisko, a niepotrafiąca
dostrzec, że dalej, tam gdzie nie sięga jej wzrok, są zbudowane przez ludzi miasta
oraz zamki? Co mrówka mogła wiedzieć o wartości złota, tkaniu materiałów,
rzeźbieniu drewna i kamienia? Co mrówka mogła wiedzieć o... Bogu? Od nasady
kręgosłupa aż do karku przebiegł mi lodowaty dreszcz. Zrobiło mi się słabo. Czy
naprawdę byłem tylko mrówką? Nędznym robakiem, który nie rozpoznałby
wielkiej tajemnicy, nawet gdyby się o nią potknął?
– I jak, Mordimerze? Wypróbujesz swe moce? – Szlachcic popatrywał na mnie
trochę z rozbawieniem, a trochę z zaciekawieniem.
Wytrącił mnie z zamyślenia.
– Nie – powiedziałem i sam usłyszałem zmęczenie we własnym głosie. – Bo
wszystko
jedno, kim jesteście. Demonem, czarnoksiężnikiem czy odstępcą... Tak czy
inaczej, jesteście wrogiem wiary, a więc równocześnie i moim.
– Jakże łatwo przychodzi ci osądzanie innych – odparł. – Czyż takiej
pochopności nie uważamy za objaw strachu lub głupoty?
– Rozumiem, że zganilibyście mnie, gdybym patrząc na dół w ziemi, pochopnie
osądził, że mogę do niego wpaść, dając poznać w ten sposób, że jestem głupi

oraz przestraszony?
Zaśmiał się, a jego długie, obwisłe wąsy zadrgały przy tym śmiechu niczym
czułki zaniepokojonego chrabąszcza.
– Jestem przyjacielem i sługą Świętego Officjum – rzekł uroczystym tonem,
kiedy już się wyśmiał i wyparskał. – A więc co za tym idzie, sługą wiary oraz
sługą Boga. Oddałbym życie za wiarę, Mordimerze. – Pochylił głowę, a w jego
głosie usłyszałem smutną powagę. – I w pewien sposób już je oddałem. Czyż
odstępcy nie ścigają mnie jak wściekłego psa? – Westchnął.
Uniósł wzrok w stronę sufitu. Dalej mówił zapatrzony w ten sufit i jakby nie
dostrzegając nawet mojej obecności.
– Czyż nie oddałem władzy i mocy w imię najświętszych idei? Przecież
mogłem spokojnie żyć, wykonywać rozkazy, mieć wszystko, co tylko chcę, na
wyciągnięcie ręki. Ja jednak porzuciłem spokojną egzystencję, by sprzeciwić się
złu. By zgnieść to zło, zanim zdąży się rozrosnąć...
– To ma być wasz sposób na walkę ze złem? – zaśmiałem się drwiąco. –
Zamordowanie biskupa i dwóch zakonnic? A kogóż to, bądźmy szczerzy,
obchodzi? Mało na świecie grasuje zdegenerowanych biskupów i występnych
mniszek?
– Mordimerze, jeżeli ma cię to przekonać, wytłumaczę, dlaczego tak, a nie
inaczej postąpiłem...
Objął kubek z winem obiema dłońmi i zapatrzył się w niego. Trwał tak dłuższą
chwilę i byłem pewien, że zbiera myśli.
– Kilkanaście lat temu w czasie pewnych nieszczęsnych wydarzeń, które miały
miejsce w Koblencji, zostałem niemal unicestwiony. Taaak, było już blisko,
naprawdę blisko. – Zobaczyłem, jak mruży oczy. – Moi właśni bracia obrócili
oręż i siły przeciwko mnie – w jego głosie zabrzmiało prawdziwe rozżalenie. –
Nie zabili mnie, lecz niemal całkowicie pozbawili pamięci, wyssali ze mnie
wszystkie moce... Szczerze mówiąc, nawet nie wiem, w jaki sposób udało mi się
uciec...
To było interesujące. Istota dysponująca tak nieprawdopodobnymi zdolnościami
jak mój gość przyznawała, iż została pokonana i nieomal zgładzona?
– Ocknąłem się zakopany w ziemi w lesie pod Koblencją. Byłem słaby niczym
zwyczajny człowiek. Kiedy doczłapałem do miasta, przekonałem się, że od mojej

walki ze zdrajcami minęło niemal czternaście lat. – Westchnął ponownie, tym
razem jeszcze ciężej i jeszcze smutniej. – Rzeczy, które się wydarzyły, naprawdę
strasznych rzeczy, nie można już było cofnąć, a ja – wzruszył ramionami – byłem
bezradny...
– Nie lubię, kiedy ktoś bierze mnie za idiotę – przerwałem mu złym głosem.
Spojrzał na mnie i przez moment widziałem zdziwienie w jego oczach. Potem
przetarł powieki dłonią.
– Czternaście lat, prawda? O tym myślisz? Mnie również wydawałoby się to nie
do uwierzenia. – Skinął głową, jakby przyznając rację zarówno mnie, jak i moim
wątpliwościom. – A jednak właśnie tak się stało. Zamarłem niczym zatopiona w
bursztynie mucha. Z tym że w przeciwieństwie do muchy ja ożyłem po wyjściu z
bursztynu. Teraz nie mam nawet jednej dziesiątej dawnych sił i zdolności. Ale
one wracają. – Uśmiechnął się. – Stopniowo, powolutku. Jak gęsty, cieknący ze
słoja miód.
Jeśli sądził, że mnie przekona, to grubo się mylił. Kto wie, może jednak sam
wierzył w to, co mówi? Może w szaleństwie, które nim rządziło, rzeczywiście
wyobrażał sobie, iż przetrwał czternaście lat zakopany pod ziemią? Może lata,
miesiące, tygodnie i dni mieszały mu się w głowie niczym kawałki rozkruszonej
mozaiki? Jednak to, że był szalony, nie oznaczało, iż nie mógł być użyteczny.
Zarówno jako łup, który zaniósłbym do Świętego Officjum, jak i jako nauczyciel.
Pytanie tylko, czy zechciałby mnie czegokolwiek nauczyć. I czy przypadkiem nie
zapłaciłbym zbyt wysokiej ceny za podobną naukę.
– Nadal nie rozumiem, czemu zabiliście takich nic nieznaczących ludzi.
Dlaczego nie... – zaśmiałem się – cesarza?
– Cesarza? Taaak, to byłoby interesujące, na pewno interesujące, choć trudne,
niebezpieczne oraz bezcelowe. Jednak biskupa Schaeffera wybrałem nie tylko z
powodu popełnianych przez niego nieprawości, lecz również z przyczyn, których
nie musisz, a nawet nie powinieneś znać. – Spojrzał na mnie niemal
przepraszającym wzrokiem. – Grunt, że zostałem zmuszony, by pozostać w
pałacu Augustyna przez jakiś czas, a żeby nie znużyć się bezczynnością –
uśmiechnął się szeroko – zacząłem rozglądać się wokół.
– No toście się narozglądali – skwitowałem jego słowa.
Jeżeli opowieść mojego gościa była prawdziwa (a taką hipotezę mogłem

przecież rozważyć), oznaczało to, że w pałacu biskupa na coś czekał lub czegoś
szukał. Albo czekał na kogoś lub szukał kogoś. Sojusznika? Wroga? Ofiary? A
może tylko trwał, rzucany to w tę, to w tamtą stronę falami szaleństwa? Przecież
i to było możliwe. To, że jest ocalałym z pogromu inkwizytorem, który samotnie
walczy o idee Chrystusa, mogło być jedynie wytworem jego imaginacji. A jutro
sobie wyobrazi, że jest leśną nimfą, i zacznie śpiewać piosenki pastuszkom... Kto
wie, może nawet trafi na kretyna, który mu uwierzy?
– Na każdym poziomie życia trwa walka, Mordimerze. W tym również nasz
nikczemny ogrodnik miał rację. Ta walka toczy się zarówno pomiędzy
najmniejszymi żywymi stworzeniami, pomiędzy ludzkimi imperiami, jak i
pomiędzy siłami, których pełnej mocy i pełnych możliwości ludzie zwykle sobie
nawet nie wyobrażają. Zwyczajny człowiek jest zaledwie jednym z maleńkich
kółeczek, na których toczy się gigantyczna platforma. Lecz jeśli zepsuciu ulegnie
zbyt wiele tych kółeczek, wtedy może upaść cała platforma.
– Ależ macie oryginalne przemyślenia – powiedziałem ironicznie. – To już ten
ogrodnik bardziej mnie zainteresował niż wy.
– Cieszę się, że dopisują ci humor oraz odwaga – odparł bez złości. – Utwierdza
mnie to w przekonaniu, iż dobrze zrobiłem, wybierając właśnie ciebie.
– Wybierając – powtórzyłem. – I cóż zamierzasz dalej zrobić z tym wyborem?
– Zamierzam zapytać cię, co pragniesz uczynić ze swoim życiem, mój
chłopcze? Teraz, kiedy straciłeś śledztwo, pracę oraz pozycję, którą udało ci się
osiągnąć. Interesuje mnie, jakie plany ma człowiek, który w jednej chwili stał się
nikim...
– Na razie: upić się – odparłem bez urazy w głosie, choć pomimo że mam grubą
skórę, to tak ostre słowa jednak kłuły.
– A po otrzeźwieniu?
– Po otrzeźwieniu przyjdzie kac.
– A potem, zakładam, Hez-hezron i dobijanie się do drzwi biskupiej kancelarii,
czyż nie?
– Zdumiewająco wiele wiecie i nie jestem pewien, czy mi się to podoba...
– Ale w zdumiewającym stopniu mogę ci pomóc, jeśli wyrazisz takie życzenie.
– Taaaak... – Obrzuciłem gościa taksującym spojrzeniem, tak by je dobrze
zobaczył. – Wy chcecie mi pomóc? Zbieg ścigany przez potężnych wrogów,

który w panicznej trosce o własną skórę musi przybierać coraz to inną postać,
stosując jakieś diabelskie sztuczki. Nie ma co,
ładnie bym się urządził, korzystając z waszej pomocy. Lepiej pomóżcie sobie
sami, a mną nie zawracajcie sobie głowy.
– Mówisz o rzeczach, których nie rozumiesz – odparł, a ja podziwiałem
cierpliwość, z jaką znosił moją, nie da się ukryć, bezczelność. – No nic, mój
chłopcze – dodał po chwili. – Jedź do Hezu, rozejrzyj się tam. Kto wie, może i ja
pojawię się niedługo w tym pięknym mieście i będziemy mieli możliwość dłużej
pogadać.
Wstał z krzesła.
– Dziękuję za wino, Mordimerze. To bardzo uprzejme z twojej strony, że
zechciałeś podzielić się swoimi zapasami z nieznajomym.
Nie odprowadzałem go do drzwi, a kiedy zamknął za sobą, usłyszałem, jak stare
deski podłogi skrzypią pod jego stopami. Spojrzałem na blat stołu i pomyślałem,
że dzisiaj będę potrzebował jednak dużo, dużo więcej niż ta resztka wina, która
została w trzeciej butelce. Westchnąłem ciężko, nie chciało mi się wstawać i
wychodzić z pokoju, ale jeszcze bardziej nie chciało mi się nawoływać
karczmarza.
Przy drzwiach prowadzących do karczmy siedział Kuno i wystawiał do słońca
poznaczoną wągrami twarz. Łypnął w moją stronę, kiedy tylko zszedłem z
ostatniego stopnia.
– W czym wam mogę usłużyć, mistrzu inkwizytorze?
Najemnik miał za zadanie nie dopuszczać do mnie nikogo, cały zajazd zresztą
zająłem na własne potrzeby, nie po to bynajmniej, iż potrzebowałem tak wiele
miejsca, ale by ludzie odwiedzający karczmę nie narzucali się z prośbami i
błaganiami. Kuno miał być moim Atlasem pilnującym ogrodu Hesperyd.
Wyobraziłem sobie siebie samego jako soczyste jabłuszko i pomimo podłego
nastroju to porównanie mnie rozbawiło. Ha, dobrze mieć dowcip tak bystry, iż
potrafię nim zadowolić nawet tak wyrafinowanego człowieka jak ja sam...
– Ten szlachcic, który wyszedł niedawno. Dokąd poszedł?
Kuno otworzył szeroko oczy.
– Jaki szlachcic? Ani nikogo nie wpuściłem, ani nikt nie mógł wyjść, bo jak nie
wpuściłem, to przecież nikogo nie było.

– Przysnąłeś!
– A gdzież tam, za waszą łaską! Sami widzieliście, że ledwo krok postawiliście,
a ja już usłyszałem. Tyle lat na wojnie, to człowiek słuch wytresował jak psa.
Żeby przeżyć, trzeba było...
– Może i tak... – mruknąłem, gdyż podejrzewałem, że skoro mój gość poradził
sobie z bezszelestnym wejściem do mego pokoju, to tym łatwiej poradził sobie z
żołnierską czujnością Kuna.
Wyciągnąłem zza kontuaru pijanego w sztok karczmarza i przez chwilę tłukłem
go knykciami po głowie, by wyświadczyć mu łaskę otrzeźwienia. A kiedy już
doszedł jako tako do siebie, kazałem mu przygotować sutą kolację i sięgnąć do
piwniczki po najlepsze wina. Z żalem pomyślałem, że figlarna siostrzyczka Anna
przebywa na tyle daleko, że nie chce mi się do niej jechać, a znowu posyłanie po
nią zabrałoby zbyt wiele czasu.
– I poślij chłopaka do najlepszego zamtuza w mieście – rozkazałem. – Ma mi
przyprowadzić dwie najładniejsze dziwki. Powiedz, że to na rachunek
burmistrza.
– Tak jest, mistrzu inkwizytorze. Tak jest!
Ujrzałem błagalny wzrok Kuna, który wpatrywał się we mnie niczym
szczeniaczek w wypełniony mlekiem maminy sutek.
– Trzy dziwki – sprostowałem, a Kuno się rozpromienił.
Godzinę potem świat stał się nieco bardziej przyjaznym miejscem. I trwało to
jakiś czas...
***

Oczywiście mogłem sobie darować wizytę u Gregora Yogelbrandta, lecz
postanowiłem do samego końca zachować się z godnością. Etykieta wymagała
przecież, bym pożegnał swego dawnego przełożonego, więc zdecydowałem, że
odwiedzę go, nie bacząc na to, iż doprowadził mnie do upokarzającej klęski.
Patrząc na całą sprawę z pozbawionym emocji dystansem, można jednak
powiedzieć, że odpłacił mi pięknym za nadobne. I to odpłacił, niestety, z solidną
nawiązką. Jeśli należało wypić do końca z tego kielicha goryczy, to tak, byłem
gotowy na podobnie gorzkie doświadczenie. U miejscowego jubilera kupiłem
niewielki złamany krzyż na złotym łańcuszku, obsypany maleńkimi rubinami,

niczym błyszczącymi kropelkami krwi. Nawiasem mówiąc, otrzymałem go z
ogromną zniżką, a i tak właściciel sklepu pragnął dać mi klejnot za darmo i
gorąco namawiał, bym raczył przyjąć ten, jak określił, „całkowicie
bezwartościowy przedmiot, niegodny wielkiego inkwizytora”. Rzeczywiście
krzyżyk nie był może szczególnie kosztowny, jeśli spojrzeć na wartość surowca,
natomiast wykonano go z kunsztem, precyzją oraz wyraźną maestrią zaznaczoną
w każdym detalu. Pomyślałem, że będzie on godnym prezentem na pożegnanie
Gregora Vogelbrandta. A może w pewien symboliczny sposób również na
pożegnanie znaczącego etapu w moim życiu. Etapu, na którym wiele rzeczy
mogło mi się nie podobać i wiele pragnąłem zmienić, lecz przynajmniej
cieszyłem się względną pewnością jutra. Mówię względną, ponieważ każdy
dobry chrześcijanin wie, że nie istnieje pewność absolutna, gdyż wiedza o
jutrzejszym dniu jest tylko i wyłącznie domeną naszego Pana. Choćby
jasnowidze, wróżbici, przepowiadacze przyszłości i insze stado szarlatanów
chciało nam wmawiać co innego.
Nie wiem, czy Gregor spodziewał się moich odwiedzin, lecz kiedy zobaczył
mnie stojącego w progu, nie dał poznać po sobie, iż ta niezapowiedziana wizyta
zdziwiła go w jakimkolwiek stopniu. Wręcz przeciwnie: uśmiechnął się z
niewymuszoną serdecznością i wyciągnął rękę w moją stronę.
– Witaj, Mordimerze, jakież wiatry przywiały cię do mnie? Ale wchodźże do
środka, siadaj. Może wina? A może coś przekąsisz?
Wydawało mi się, że czeka na moją reakcję z czymś na kształt życzliwego
rozbawienia. Ciekawe, czego się po mnie spodziewał? Wyrzutów? Karczemnej
awantury? Sprowokowania bijatyki? Przygotowania chłodnej i wyrafinowanej
zemsty? A może znał mnie na tyle, by wiedzieć, iż przychodzę po prostu się
pożegnać? Bo przecież Bogiem a prawdą wiele nauczyłem się od Yogelbrandta i
choć miałem okazję widzieć go w godnej pożałowania kondycji psychicznej oraz
fizycznej, to kiedyś był naprawdę inkwizytorem, z którego warto brać przykład.
Zresztą sądziłem, że tak właśnie znowu potoczą się sprawy, a Gregor na powrót
stanie się ostrym niczym brzytwa Mieczem Pańskim.
Usiadłem, jak prosił, i przyjąłem kielich z winem.
– Przyszedłem pożegnać się, Gregorze, i podziękować za wspólną pracę i
wspólną walkę. Życzę ci wszystkiego dobrego i gratuluję, choć przyznam, że

pięknie mnie zwiodłeś. – Wbrew intencjom usłyszałem we własnym głosie coś
na kształt wyrzutu.
Vogelbrandt spojrzał na mnie i pokręcił wolno głową.
– Nie zwiodłem cię, Mordimerze. Wszystko, co ode mnie usłyszałeś, było
świętą prawdą.
– Proszę, proszę, i mimo to przyjąłeś tak niewygodny awans...
Gregor usiadł naprzeciwko mnie. Zakołysał w dłoniach pustym kielichem.
– Dla ciebie i owszem: ten awans był niewygodny. Dla mnie wręcz przeciwnie.
Postanowiłem, że dzielnie przełknę zarówno dumę, jak i gorycz porażki.
– Wiem, że nie musisz tego robić, ale byłbym wdzięczny, gdybyś zechciał mi
wytłumaczyć motywy, jakimi się kierowałeś – powiedziałem niemal pokornym
tonem.
– Skoro tak grzecznie prosisz – zobaczyłem w jego oczach błysk rozbawienia –
to czemu nie? Przede wszystkim prowadziłem oddział Inkwizytorium przez
osiem lat. Wiem, jak wybrać ludzi i jak nimi kierować. Wiem również, jak
zarządzać finansami i nie dać się oszukać, bo zanim zostałem przełożonym w
Bielstadt, miałem zaszczyt służyć jako skarbnik w oddziale w Lugdunum. Ty, z
tego, co wiem, najwyżej zarządzałeś własną kieską, a zważywszy, ile razy
prosiłeś mnie o wcześniejszą wypłatę poborów, to owe zarządzanie nie szło ci,
jak sądzę, najlepiej.
Skinąłem, gdyż była to, nie da się ukryć, szczera prawda. A doświadczenie
lugduńskie naprawdę mogło się Gregorowi przydać, gdyż był to wielki i
zasłużony oddział Inkwizytorium.
– Ostrzegałeś mnie przed sąsiadami...
– Dla ciebie mogli być niewygodni, dla mnie będą przydatni. Z Johannesem
Rauem studiowałem na jednym roku w Akademii i mogę z czystym sumieniem
powiedzieć, iż połączyła nas przyjaźń. Dietricha Klugego znam z dwóch
wspólnie prowadzonych spraw, więc jedynie Zygfryd Hirsch pozostaje dla mnie
niewiadomą. Ale to ponoć rozsądny człowiek, a z tego, co wiem, dzielimy
wspólną pasję zbierania ołowianych figurek, więc na pewno jakoś się
dogadamy...
– Ołowianych figurek? Zbierasz ołowiane figurki, Gregorze? Jak dziecko?
– Obawiam się, że gdybyś podobnie zabawne spostrzeżenie rzucił w

towarzystwie Hirscha, mógłbyś mieć naprawdę uciążliwe sąsiedztwo.
Pokręciłem jedynie głową.
– A polski król? A śląscy książęta?
– To rzeczywiście wrzód na dupie – przyznał i zaraz się skrzywił, a ja
zrozumiałem, iż przypomniał sobie cierpienia, jakich jeszcze niedawno
doświadczał. – Jednak wszystko można obrócić na własną korzyść, jeśli tylko się
potrafi.
– Czyli?
– Czyli górą będzie ten, kto porozumie się z polskimi panami. Kancelarie w
Hezie i Akwizgranie na pewno ucieszą się, że nowy przełożony nie śle im
ciągłych skarg, monitów oraz wniosków. A zaręczam ci, że przy odrobinie sprytu
z Polakami można się dogadać. Co prawda trzeba wykazać się nieco giętszym
grzbietem niż zwykle, lecz summa summarum rzecz się opłaca.
– Ja bym się nie dogadał, prawda? – nadałem zdaniu pytające brzmienie, jednak
dla nas obu było jasne, iż stwierdzam oczywistą oczywistość.
Vogelbrandt rozłożył ręce.
– Serdecznie by cię znienawidzili, zanim nauczyłbyś się z nimi postępować.
– Może i tak – odparłem. – Na dobrą sprawę niemal mnie przekonałeś,
Gregorze, że twoja intryga przyniosła korzyści zarówno mnie, jak i Świętemu
Officjum. No bo że tobie, to oczywiste...
– Ja zaledwie wziąłem na swe barki kolejny krzyż, o którym z pokorą myślę, że
chociaż może przygiąć mnie ku ziemi, to mnie nie złamie – powiedział
uroczystym tonem.
– Non nobis, Domine, non nobis, sed tuo nomini da gloriam – skomentowałem
jego słowa, jednak bez cienia ironii w głosie, a wręcz przeciwnie: z kamiennie
poważną twarzą.
– Właśnie tak, właśnie tak, Mordimerze. Muszę jednak przyznać, że Erich
Stockmeier był pod wielkim wrażeniem, iż znajdując się w tak żałosnej sytuacji,
nie cofnąłeś swej pochopnej, jego zdaniem, decyzji i nie przekonałeś się, iż
wyjazd do Ostrawy jest dla ciebie najlepszym rozwiązaniem. Wyobraź sobie, że o
twoim postanowieniu zawiadomił mnie dopiero dzisiaj rano, więc miałeś jeszcze
sporo czasu, by dokonać zmian...
Wzdrygnąłem się. Czy Gregor mówił prawdę, czy chciał mnie tylko

wypróbować lub
dodatkowo zranić?
– Decyzję podjąłem powodowany sercem i rozumem, w trosce o najlepiej pojęte
dobro Świętego Officjum – odparłem natychmiast i miałem nadzieję, iż
Vogelbrandt nie dostrzegł mojego poruszenia. – Nie zaistniały żadne powody,
bym ją zmieniał. Mój prywatny los nie ma w tym wypadku znaczenia...
– Tak jak i los każdego z nas – przyznał mi rację. – Zjesz ze mną śniadanie,
Mordimerze?
– Nie, serdecznie ci dziękuję, lecz sądzę, że każdy z nas musi wrócić do
własnych spraw. Skoro obaj przygotowujemy się do wyjazdów – uśmiechnąłem
się – racz tylko przyjąć ode mnie ten drobiazg. – Sięgnąłem do wewnętrznej
kieszeni na piersi i z wielką, choć ukrytą satysfakcją dostrzegłem błysk niepokoju
w oczach Vogelbrandta. Czegóż się spodziewał? Że dźgnę go nożem? Że sypnę w
oczy sherskenem i następnie bezbronnego niczym dziecko skopię na ziemi?
Ciekawe...
Podałem Vogelbrandtowi drewniane, wyściełane aksamitem puzderko, a on
otworzył je i dłuższą chwilę przyglądał się krzyżykowi.
– Praca z tobą wiele mnie nauczyła, Gregorze – rzekłem. – Będę szczęśliwy,
jeśli przyjmiesz ten klejnocik na znak, jak bardzo sobie cenię chwile, które
miałem okazję spędzić pod twoim dowództwem.
Ciekaw byłem, czy zdaje sobie sprawę z niejakiej dwuznaczności mojej
wypowiedzi. Pewnie sobie zdawał, ale tak czy inaczej, uśmiechnął się życzliwie.
Wyjął naszyjnik z pudełeczka i zawiesił sobie na szyi. Złoty krzyż zalśnił pięknie
na tle czarnego niczym smoła kaftana.
– Będę go nosił, Mordimerze – rzekł poważnie. – I nie domyślasz się nawet, ile
przyjemności sprawiła mi twoja wizyta.
Wyciągnął rękę, tym razem na pożegnanie, a ja ją uścisnąłem. Gregor znowu
miał twardy, męski chwyt. Odezwał się, kiedy byłem przy drzwiach:
– Oczywiście wiesz, że zbieram inkwizytorów do służby w nowym oddziale,
prawda?
Odwróciłem się, nie zdejmując dłoni z klamki.
– Tak, rzecz jasna.
– Wyznam ci, że heska kancelaria potężnie mnie zaskoczyła, gdyż w Ostrawie

będzie nas aż ośmiu, a i apanaże... całkiem, całkiem. No tak, ale ja nie o tym... –
Uśmiechnął się krzywo. – Nie poprosisz mnie o funkcję?
Ty, inkwizytor bez przydziału i z nieszczególnymi widokami na przyszłość?
– Proponujesz mi stanowisko swego zastępcy, Gregorze? – zapytałem
spokojnie.
Przyglądał mi się ze zmrużonymi oczami i zastanawiając się, stuknął kilka razy
kciukiem o kciuk.
– Nie – odparł. – Mogę cię zabrać jako szeregowego funkcjonariusza.
– Zatem, jeśli pozwolisz, poczekam na bardziej interesującą propozycję –
powiedziałem. – Niemniej jestem szczerze wdzięczny, że rozważałeś moją
kandydaturę.
Uśmiechnął się, tym razem pobłażliwie.
– Dziwny z ciebie człowiek – rzekł. – Ale cóż, twoja sprawa. Stockmeier
poradził ci, byś jechał do Hezu, prawda?
Skinąłem głową.
– To nie najgorszy pomysł. Może okazać się owocny, lecz równie dobrze może
okazać się bezwartościowy oraz upokarzający. Znasz kogoś w Hezie?
Rozłożyłem ręce.
– Nie miałem zaszczytu.
Częściowo minąłem się z prawdą, gdyż poznałem przecież inkwizytorów
Maksymiliana
Tofflera oraz Wilhelma Salza. Ale pierwszy jedynie podawał się za
funkcjonariusza heskiego oddziału, natomiast drugi serdecznie mnie nie znosił i
widząc w biedzie, zapewne jedynie by się ucieszył.
– Pozwól powiedzieć sobie, bez urazy, że twoja głupota wydaje mi się
przerażająca – stwierdził Gregor. – Wybierasz się do legowiska bestii bez zwiadu,
bez broni i bez przewodnika. Omal mi ciebie żal...
– Bóg mnie poprowadzi – odparłem lekko.
– Kto wie, kto wie, podobno nasz Pan lubi czasem wspomóc beztroskich
idiotów – nieoczekiwanie zgodził się ze mną. – Nie chciałbym jednak, byś sądził,
iż złośliwie i mszcząc się za twoją bezczelność, zostawiam cię w biedzie oraz
poniżeniu. Tak jak mówiłem poprzednio, uważam, że miałeś rację, odsuwając
mnie od śledztwa i prowadząc je po swojemu. Oczywiście byłeś wobec mnie

arogancki, złośliwy i bezczelny, to wszystko prawda, lecz jednocześnie
przysłużyłeś się naszej wspólnej sprawie w stopniu, który udaje się niewielu
inkwizytorom. W związku z tym przekażę ci pismo polecające do inkwizytora
Teofila Dopplera.
– Mam nadzieję, że w liście nie będzie napisane „zabij posłańca”?
Roześmiał się.
– Proszę bardzo, jak czasem przydaje się klasyczne wykształcenie... Ale nie, w
liście nie będzie napisane „zabij posłańca”. Doppler pośredniczy w
rozwiązywaniu pewnego rodzaju delikatnych spraw, w które Inkwizytorium nie
zamierza angażować się bezpośrednio. Czasami bogaci mieszczanie, duchowni
czy feudałowie mają kłopoty, z którymi nie potrafią radzić sobie sami. Doppler
kieruje do nich inkwizytorów będących w danej chwili bez przydziału.
– Brzmi... interesująco.
– Podobno można nieźle zarobić. – Gregor wzruszył ramionami.
– Mam nadzieję, że ten Doppler nie znajduje zleceń stojących w sprzeczności z
naszym powołaniem – rzekłem. – Nie jestem płatnym zabójcą.
– Sam osądzisz, sam wybierzesz – Vogelbrandt uchylił się od odpowiedzi. –
Pamiętaj jednak, że Doppler o każdej zleconej misji melduje w kancelarii
biskupa. Jeśli źle wybierzesz, może się okazać, że na prawdziwy przydział
będziesz czekał całymi latami. Albo nawet zostaniesz poproszony o odejście z
Inkwizytorium.
To wyjaśnienie mnie zdumiało. Vogelbrandt nie musiał przecież aż tak
dokładnie tłumaczyć mi wszystkich niuansów pracy dla Dopplera.
– Dziękuję, Gregorze – rzekłem z prawdziwą wdzięcznością. – Nie
spodziewałem się, że mi pomożesz.
– Lubię takich ambitnych sukinsynów jak ty – wyjaśnił szczerze. –
Pozbawionych skrupułów, a jednocześnie przepełnionych poczuciem misji.
Kiedyś też taki byłem... – Uśmiechnął się do własnych myśli. – W każdym razie
praktykowanie w Hezie nauczy cię niezbędnej pokory, a jeśli uda ci się wysunąć
kiedyś głowę z tej kloaki, będzie to znaczyć, że coś jesteś wart. Zobaczymy... Na
pewno nie chcesz jechać do Ostrawy?
Pokręciłem tylko głową, a on w odpowiedzi rozłożył ręce teatralnie bezradnym
gestem. Muszę przyznać, że kiedy opuściłem jego kwaterę, byłem zadowolony

zarówno z siebie, jak i z podjętych decyzji. Gregor Vogelbrandt wygrał ze mną,
to prawda. Ale nie zastosował żadnych metod, których ja sam nie użyłbym, chcąc
kogoś zwieść. Poza tym... czy naprawdę mnie zwiódł? Może to ja zwiodłem
samego siebie? Może nie byłem gotowy na przyjęcie tak wielkiej
odpowiedzialności, gdyż nie miałem zaufania do własnych sił? Przecież gdybym
był pewien siebie, nie zawahałbym się nawet przez moment przed stworzeniem
nowego oddziału Inkwizytorium!
A w ten sposób podobny zaszczyt przypadł Gregorowi. Swoją drogą, kto wie
czy takie rozwiązanie nie będzie lepsze z punktu widzenia Świętego Officjum?
Yogelbrandt naprawdę był obyty, doświadczony i ustosunkowany, a po udanej
operacji najprawdopodobniej wrócił mu dawny zapał i jego serce zapłonęło
dawnym ogniem. Cóż, strzeżcie się, Ostrawianie...


Rozdział XVI

Hez-hezron


Uwielbiam zapach płonących czarownic o poranku – powiedział mistrz Teofil
Doppler wpatrzony w kobietę otoczoną językami płomieni.
Przeszedłem nad jego słowami bez komentarza, gdyż doświadczyłem
przyjemniejszych doznań węchowych niż odór skwierczącego w ogniu ludzkiego
mięsa, wypalanego tłuszczu i kopcących się włosów. Rozumiałem jednak, że
Dopplerowi nie chodziło zapewne o fizyczny smród, lecz o satysfakcję z dobrze
wykonanej roboty, którejż to satysfakcji końcowym elementem był widok
płonącej wiedźmy. Ta, której kaźń mieliśmy okazję obserwować, dokonała przed
egzekucją pokornego wyznania win oraz modliła się żarliwie o to, by najsroższy
Bóg zmiłował się nad jej grzeszną duszą. W nagrodę, co miała wcześniej
obiecane, kat, zanim podpalił bierwiona, uderzył ją polanem w skroń i jak
sądziliśmy, pozbawił natychmiast życia.
Dlatego też kiedy płomienie doszły do włosów i sukni czarownicy, nie wiła się
ona w męce, lecz tkwiła przy słupie z opuszczoną głową, pozwalając bez

najmniejszego ruchu, by otoczył ją wir płomieni. Zgromadzonej wokół stosu
gawiedzi nie podobał się taki sposób zakończenia widowiska, a tu i tam rozległy
się przekleństwa oraz gwizdy. Cóż, przyzwyczailiśmy się, że plebs najbardziej
lubił jak najdłużej trwające egzekucje, połączone dodatkowo z jak
najboleśniejszym cierpieniem skazanego. Dlatego też przy karze spalenia na
stosie największą popularnością wśród ludu cieszył się taki sposób jej
wykonywania, w którym ofiarę przywiązywano do słupa na dziesięciostopowym
łańcuchu i pozwalano swobodnie biegać wśród płonących polan. Zręczna i silna
ofiara potrafiła tak uciekać nawet przez kilka godzin, jeśli tylko kat nie przesadził
z ilością podłożonego na raz drewna. Widzom dostarczało to długiej oraz
satysfakcjonującej rozrywki, lecz my inkwizytorzy nie przepadaliśmy za
podobnym rozwiązaniem. A to z tego powodu, iż tradycja wymagała, byśmy
uczestniczyli w kaźni od jej początku do szczęsnego końca. A wyobraźcie sobie,
mili moi, że Mordimer Madderdin, wasz uniżony i pokorny sługa, miał w życiu
lepsze rzeczy do roboty niż obserwowanie płonących ciał.
Zauważyłem, że Doppler przeniósł wzrok w stronę wschodzącego słońca, które
posmarowało chmury krwawą łuną niemal nad samym stosem, potem dopiero
spojrzał na mnie.
– Kim jesteś, inkwizytorze? – zapytał, przypatrując mi się bez mrugnięcia, bez
zainteresowania i bez sympatii. – Nie przypominam sobie, bym widział cię
kiedykolwiek wcześniej.
– Nazywam się Mordimer Madderdin, Teofilu – odparłem. – I pozwól, że
zamiast mnie lepiej wszystko wyjaśni list od mistrza Gregora Vogelbrandta, pod
którego zwierzchnictwem miałem zaszczyt służyć.
Wyciągnąłem zapieczętowaną kopertę w stronę Dopplera, lecz ten nie przyjął
jej, nawet nie spojrzał w jej stronę.
– Zwyczaj mówienia sobie po imieniu przez inkwizytorów, którzy nie mieli
wcześniej okazji spotkać się ani poznajomić, zawsze uważałem za niefortunny,
jeśli nawet nie wysoce niestosowny. Dlatego byłbym wdzięczny, gdybyście
zechcieli zwracać się do mnie „mistrzu Doppler” – rzekł i przez cały czas tej
przemowy jego powieki nawet nie drgnęły.
– Oczywiście. Jak sobie życzycie, mistrzu Doppler – odparłem gładko,
ponieważ od tego człowieka zależała moja przyszłość i jeśli zechciał, mogłem

nazywać go nawet cesarzem mórz południowych.
Teraz dopiero opuścił wzrok i wziął pismo z moich palców. Dłoń miał
obleczoną w czarną aksamitną rękawiczkę, a na środkowym palcu prawej nosił
ogromny złoty sygnet.
– Stawcie się w mojej kancelarii, mistrzu Madderdin, za, powiedzmy... tydzień.
– Po raz pierwszy jego powieki drgnęły. – Zobaczę, co będę mógł dla was zrobić.
Starałem się nie okazać rozczarowania. Podróż do Hez-hezronu pochłonęła
znaczną część moich skromnych oszczędności i miałem nadzieję, iż jak
najszybciej zyskam możliwość zarobienia paru groszy. Na szczęście mogłem
zatrzymać się w siedzibie heskiego oddziału
Świętego Officjum i przynajmniej w ten sposób zapewnić sobie dach nad głową
oraz wyżywienie. No ale z łaski braci inkwizytorów nie wypadało korzystać zbyt
długo.
– Pokornie dziękuję, mistrzu Doppler – rzekłem.
Zagmerał przy pasie, po czym wyciągnął na dłoni dwa złote dukaty.
– Przyjmijcie to w charakterze zaliczki, mistrzu Madderdin, bo rozumiem, że w
tym liście Yogelbrandt nakłania mnie, bym dał wam jakąś robotę, czyż nie?
– Nie czytałem pisma, lecz z rozmowy z Gregorem mogę wnioskować, że taka
właśnie jest treść.
Oczywiście nie sięgnąłem w stronę monet, ani nawet nie zatrzymałem na nich
spojrzenia.
Spoglądałem prosto w twarz Dopplera.
– A więc za tydzień. – Doppler uśmiechnął się samymi kącikami ust i
zaczerpnął głęboko powietrza w płuca. – To już nie to – powiedział z niejakim
żalem w głosie. – Najpiękniejszy zapach jest dwie, trzy minuty po tym, jak
zaczynają płonąć...
Włożył z powrotem monety do sakiewki, gestem tak naturalnym, jakby w ogóle
nie wiedział, w jakim celu je wyciągnął. Ruszył w stronę ulicy, a tłum na jego
drodze rozstępował się niczym fale Morza Czerwonego przed Mojżeszem.
***

Kancelaria Teofila Dopplera mieściła się na parterze okazałej kamienicy i
zajmowała trzy obszerne pomieszczenia położone w amfiladzie. W ostatnim z

nich przyjmował interesantów sam inkwizytor. Kiedy wszedłem,
Doppler siedział przy biurku, którego blat lśnił tak mocno, iż byłem pewien, że
Teofil może podziwiać w nim niczym w lustrze swoje długie baki i zadbaną,
przyciętą w równy prostokąt brodę.
– Czym mogę wam służyć, inkwizytorze? – Spojrzał na mnie znad biurka, a w
jego pustym, obojętnym wzroku nie wyczytałem, by mnie rozpoznawał.
– Nazywam się Mordimer Madderdin i pozwoliłem sobie przekazać wam w
zeszłym tygodniu, mistrzu Doppler, listy od Gregora Vogelbrandta.
– Taaak. – Oszczędnym ruchem wskazał mi krzesło.
Otworzył szufladę i przez chwilę w niej grzebał, aż wreszcie wyjął dokumenty,
które mu dałem w czasie egzekucji. Zauważyłem, że nadal są zapieczętowane.
Doppler nie stropił się bynajmniej tym, iż musiał widzieć, że dostrzegłem
pieczęcie, a tym samym zrozumiałem, iż całkowicie zlekceważył naszą
poprzednią rozmowę. Chociaż „całkowicie” może nie było dobrym słowem? Kto
wie czy nie powinienem być mu wdzięczny, iż po prostu nie wyrzucił pisma do
śmieci.
– Dajcie mi chwilę, mistrzu Madderdin – przykazał i rozerwał pieczęcie.
List składał się z jednej karty papieru, ale Doppler najwyraźniej nie spieszył się
z jej odczytaniem. Wodził wzrokiem tak, jakby miał kłopoty z czytaniem albo
jakby chciał kilkakrotnie przebiec wzrokiem każde zdanie. Ja w każdym razie
czekałem cierpliwie i znowu zauważyłem, że inkwizytor nie mruga. Czy jego
oczy nigdy nie łzawiły?
– Mistrz Vogelbrandt pisze, że odmówiliście stanowiska dowódcy oddziału w
Ostrawie. Czemuż to, jeśli wolno wiedzieć, zrezygnowaliście z podobnie
zaszczytnego awansu?
– Nie znam się na administrowaniu oraz na prowadzeniu dyplomatycznych gier
– odparłem. – A z tego, co wiem, i to, i to jest w Ostrawie niezbędne.
– Stchórzyliście, więc i nie podjęliście wyzwania... – skomentował bez emocji
w głosie.
– Błędy, które bym popełnił, nie obciążałaby jedynie mojego sumienia, lecz
mogłyby zagrozić opinii Inkwizytorium – odparłem równie obojętnym tonem.
– Hmmm, uważaliście się więc za kogoś na tyle ważnego, by wasze
postępowanie mogło wpływać na opinie o tak wielkiej instytucji jak Święte

Officjum. Ciekawe...
– Odkąd jestem w Hez-hezronie, sześć razy próbowano mnie okraść. Złodzieje
niewątpliwie są nieznaczącym elementem wielkiego miasta, co jednak nie
przeszkodziło mi powziąć opinii, iż jest to miasto, w którym roi się od
szubrawców i w którym porządek publiczny pozostawia wiele do życzenia.
Podniósł na mnie oczy.
– Po tygodniu zaledwie formułujecie tak śmiałe i tak daleko idące wnioski –
rzekł. – Jest więc tak, jak przeczuwałem: grzeszycie pychą.
– Nie pychą, lecz rzeczowym, pozbawionym uprzedzeń podejściem do faktów –
odparłem.
– No dobrze. Nieważne. Nie po to prosiliście o spotkanie ze mną, by spierać się
o znaczenie słów. Powiedzcie: czego chcecie?
– Gregor mówił, iż...
– Gregor, Gregor – przerwał mi zniecierpliwionym tonem. – Co mnie obchodzi
jakiś inkwizytor z miasta, o którym nigdy wcześniej nie słyszałem? Szczerze
mówiąc, nawet nie pamiętam tego twojego Gregora. Czego ty chcesz,
Mordimerze? – mocno zaakcentował słowo „ty”.
– Chcę otrzymać przydział...
– To nie zależy ode mnie.
–...a w czasie, kiedy będę na tenże przydział czekał, nie zamierzam obarczać
Świętego Officjum kosztami utrzymywania mnie. Liczę więc na pracę zgodną z
moimi kwalifikacjami oraz pozycją. Vogelbrandt twierdził, że ty, Teofilu – teraz
ja mocno zaakcentowałem słowo „ty” – jesteś w stanie taką pracę mi zapewnić.
– Biorę pięćdziesiąt procent wartości zlecenia – rzekł. – I to nie podlega targom
oraz dyskusjom.
– Zawsze lepiej zarobić pięćdziesiąt procent od dziesięciu dukatów niż zero
procent od tysiąca. Zgadzam się.
– Od ciebie wezmę sześćdziesiąt, ponieważ nie podobają mi się banały, którymi
mnie raczysz, oraz ponieważ zwracasz się do mnie w taki sposób, w jaki
grzecznie upraszałem, byś się nie zwracał.
– Oczywiście, mistrzu Doppler – gładko przełknąłem zniewagę. – Będę miał to
na uwadze.
Przyglądał mi się długo i uważnie, jakby zastanawiał się, jak bardzo może mi

zaufać w tej niezwykle poważnej kwestii.
– Dobrze – oznajmił. – W takim razie będę miał dla ciebie zadanie. Łatwe. Na
próbę. By przekonać się, czy fakt, że do tej pory służyłeś zaledwie na jednej lub
drugiej głuchej prowincji, wynikał z nieszczęśliwego zbiegu okoliczności, czy
też z faktu, że jesteś nieudacznikiem oraz ignorantem.
Słuchałem Dopplera bez drgnienia powiek. Nie takich rzeczy wysłuchiwałem
od mistrza Knottego, który ładne kilka lat wcześniej współdecydował o tym, że
stałem się pełnoprawnym inkwizytorem. Oczywiście nieuprzejmości z ust
nieznanego mi człowieka nie były niczym przyjemnym, lecz nie zamierzałem
spierać się o słowa. To nie kamienie, nie zabiją mnie. A, daj Boże, nadejdzie
czas, kiedy odpłacę pięknym za nadobne. Uśmiechnąłem się życzliwie.
– Postaram się spełnić oczekiwania zleceniodawcy, mistrzu Doppler.


Rozdział XVII

Propozycja


W jak zadziwiający sposób snują się ludzkie losy i jak krótka droga dzieli
chwile pełne triumfu i chwały od momentu żałosnego upadku. Oto jeszcze do
niedawna byłem człowiekiem, przed którym drżeli biskupi, księża, członkowie
szlacheckich rodzin oraz najznamienitsi mieszczanie. A teraz siedziałem w
karczmie, gdzie nie tylko nikt mnie nie rozpoznawał, lecz nikt na mnie nie
zważał i nikt mnie nie potrzebował. Oto jeszcze niedawno szerzyłem chwałę
Bożą, a każde słowo spijano z moich ust, teraz nawet pies z kulawą nogą nie był
ciekaw, co mam do powiedzenia. Oczywiście wasz uniżony sługa nie żałował
tego wszystkiego ze względu na próżność charakteru lub grzeszną chęć
przykuwania ludzkiej uwagi za wszelką cenę. Ubolewałem, iż musiałem opuścić
Luthoff, ponieważ wiedziałem, że zostało tam wiele do zrobienia, i bałem się, że
mój następca może nie mieć tej bezinteresownej żarliwości, jaka zawsze
rozpalała moje serce. A poza tym trzeba szczerze przyznać, iż w Luthoff
wreszcie poczułem, że wzięcie na barki wielkiej odpowiedzialności i zarządzanie

szeroko zakrojonym śledztwem jest właśnie tym, w czym spełniam się bez reszty.
Co prawda konieczność dopełniania obowiązków administracyjnych wydawała
mi się nużąca i mało potrzebna, lecz wiedziałem, że mógłbym przecież znaleźć
kogoś, kto zamiast mnie tworzyłby dokumenty i sporządzał pisma, pozostawiając
mi uczestniczenie w bezkompromisowej walce z wrogiem. Teraz, jak się wydaje,
miałem długo poczekać, zanim nadarzy się okazja ponownego wypróbowania
moich talentów. Żywiłem jedynie szczerą nadzieję, iż Bóg najlepiej wie, jaką
drogą powinienem podążać, i jeśli rzucił mnie do Hez-hezronu, w niezbyt czułe
objęcia mistrza Dopplera, to w tym celu, bym nauczył się czegoś nowego i bym
stał się jeszcze bardziej użytecznym narzędziem w Jego rękach, niż byłem do tej
pory.
Na razie siedziałem w karczmie przy kubku cienkiego, kwaśnego wina, z
którego to kubka mało nawet piłem, a głównie w zamyśleniu obracałem go w
dłoniach (trwało to na tyle długo, iż zdążyłem sobie zasłużyć na niechętne
spojrzenie oberżysty). Nagle ktoś wcisnął się pomiędzy ławę a stół naprzeciwko
mnie. Był to barczysty, jasnowłosy chłopak o niebieskich oczach i barach niczym
Goliat. Uśmiechnął się szczerym uśmiechem, pokazując całą galerię szerokich,
śnieżnobiałych zębów. Ot, wiejski parobczak, którego przygruchała sobie jakaś
bogata mieszczka i teraz dobrze go karmi.
– Nie macie nic naprzeciw, że się do was przysiadam, panie? – zagadnął z
gwarowym zaśpiewem.
– Karczma jest dla wszystkich – odparłem obojętnie i odwróciłem wzrok, by nie
sprowokować chłopaka do dalszej konwersacji, gdyż nie miałem ochoty na
rozmowy z nieznajomymi.
Ten zaś przechylił kubek, zasiorbał, zamlaskał i przełknął trunek. Skrzywił się.
– Kwaskowe niczym zrzędząca starucha, której przekleństwa długo jeszcze
zostają w pamięci.
Poderwałem głowę i spojrzałem na niego uważnie. Uśmiechał się szeroko i
beztrosko niczym wiejski przygłup.
– Jak przebiegła rozmowa u mistrza Dopplera? – spytał. – Dostaliście pracę?
– Własnym oczom nie wierzę... – mruknąłem.
– Ja też, kiedy tylko spojrzę w lustro – przyznał mi rację. – Aż strach...
– Nie oglądały się za wami mieszczki, kiedy spacerowaliście po ulicy?

– I kilku starszych, dam głowę, bogatych mężczyzn – odparł, po czym uśmiech
spełzł mu z twarzy. – Szkoda cię na służbę u Dopplera – rzekł, a w jego głosie
zabrzmiała wyraźna dezaprobata. – Czeka cię kierat coraz podlejszych zadań,
Mordimerze. Nurkowanie w gnojówce...
– Służę jedynie Bogu i jak widać, służba ta może przybrać wiele obliczy.
Skrzywił się, co nadało rumianej twarzy komiczny wygląd wielkiego urażonego
dziecka.
– Nie będziesz niczym więcej niż najemnikiem możnych, gdyż o wyborze
oferty przez Teofila Dopplera decydują jedynie pieniądze, jakie bogacze są w
stanie zaoferować za usługi inkwizytorów. Nie po to szkolono twoje ciało i
umysł, nie po to nadano ci giętkość i ostrość hiszpańskiego miecza, byś teraz
miał służyć jako tępy młot. – Zawiesił na mnie surowe spojrzenie. – Praca
inkwizytora, Mordimerze, jest jak precyzyjna jubilerska robota, tyle że my na
delikatny łańcuszek wiary nizamy nie drogocenne kamienie, lecz ludzkie dusze.
– Wszystko to bardzo pięknie, jednak z czegoś trzeba żyć – odparłem. – A jak
zapewne wiecie, to nie ja zrezygnowałem ze służenia Świętemu Officjum, lecz
Święte Officjum okazało się nie potrzebować dłużej moich usług. Co więc
według was miałem zrobić?
Rozłożył dłonie.
– Ciężko powiedzieć.
– Bardzo pomocne stwierdzenie. Sądzicie, że należało przyjąć propozycję z
Ostrawy?
Zastanawiał się przez chwilę intensywnie i aż potarł palcami wygolony
podbródek.
– Vogelbrandt miał rację, mówiąc, że zniszczono by cię tam. Z mojego
doświadczenia wiem, iż inkwizytorzy, którzy zawiedli na stanowisku
przełożonych oddziałów, nie mieli potem szans na zrobienie kariery. Kończyli
gdzieś na prowincji jako szeregowi funkcjonariusze lub w najlepszym przypadku
zastępcy oddziałów, skarbnicy czy administratorzy, jeśli, rzecz jasna, mieli głowę
do rachunków. Sądzę więc, że zrobiłeś bardzo dobrze, zwłaszcza w kontekście
tego, co ja pragnę ci zaproponować – bardzo mocno podkreślił słowo „ja”.
– Proszę, proszę, więc to niespodziewane spotkanie jedynie dla mnie było takie
niespodziewane...

– Można tak powiedzieć.
– Jak wam się udało odnaleźć mnie w Hezie? Nawet w Inkwizytorium nie
wiedzą, gdzie się zatrzymałem, a zresztą tutaj, do tej oberży, zawędrowałem
przypadkiem... Kazaliście mnie śledzić?
– Mordimerze, ty przecież wiesz, jak można wytropić ludzi oraz przedmioty,
prawda? Sądzisz, że jako jedyny dysponujesz podobną zdolnością?
Drgnąłem. Krankl (nazywałem go tak z przyzwyczajenia, choć w oczywisty
sposób nie był Kranklem, a teraz nawet nie miał z nim niczego wspólnego)
mówił oczywiście o nad wyraz niebezpiecznych podróżach do nie-świata, dzięki
którym rzeczywiście potrafiłem postrzegać sprawy, rzeczy i ludzi niezauważalne
dla zwykłego śmiertelnika. Niestety, nie-świat był uniwersum zamieszkanym
przez istoty, których sam widok budził niewysłowioną grozę, a poza tym
wędrówki po nim wiązały się z tak przejmującym bólem, że samo jego
wspomnienie budziło dreszcz grozy. Nie tylko nie pragnąłem tego bólu
przeżywać kolejny raz, lecz nie chciałem nawet myśleć o tym, iż mógłbym go
doświadczyć. Tylko raz zdarzyło mi się podróżować po nie-świecie bez
związanego z tym cierpienia oraz strachu, lecz była to sytuacja wyjątkowa i do
tej pory nie wiedziałem, co sądzić o kobiecie, którą wówczas śledziłem, a która
okazała się demonem. Nawiasem mówiąc, dość przyjaznym, zważywszy na fakt,
że nie urwała mi głowy, a jedynie zażądała (może nawet lepiej powiedzieć:
poprosiła) pewnej nieskomplikowanej przysługi, w dodatku nie-sprzecznej z
zasadami wiary dobrego chrześcijanina.
– Wiem, że nie jestem jedynym, który potrafi odbywać te podróże, ale aż dziwi
mnie, że zechcieliście zadać sobie tyle trudu.
– Trudu? – Złożył mięsiste, grube wargi w coś na kształt uśmiechu. – To żaden
trud, Mordimerze.
Wnioski płynące z jego słów pojawiły się w mej głowie dopiero po chwili.
Nachyliłem się nad stołem.
– Chcecie powiedzieć, że umiecie...
– To, co dziecko nazywa nadmiernym ciężarem, dorosły mężczyzna unosi jedną
ręką – przerwał mi. – Nie wszystko jest dla wszystkich takie samo. Masz
wrodzoną, naturalną zdolność, lecz nie wyszkolono jej w odpowiedni sposób.
Dlatego cierpisz.

Przyglądałem mu się, nie ma co ukrywać, zdumiony i zaskoczony, niepewny
zresztą, czy człowiek ten mówi prawdę, czy też zwodzi mnie z sobie jedynie
znanego powodu.
– Moi nauczyciele w Akademii...
– Twoi nauczyciele w Akademii otrzymali zakaz ułatwiania ci tych podróży,
chociaż jednocześnie polecono im przeszkolić cię tak, byś nie wchodził do nie-
świata w niekontrolowany sposób. Nie widziano jednak powodów, by nauczyć
cię swobodnego poruszania się, lecz wręcz przeciwnie: podobną zdolność uznano
za zagrożenie.
– Skąd możecie o tym wszystkim wiedzieć? Dlaczego moi nauczyciele mieliby
działać na moją szkodę? Dlaczego w...
– Mordimerze – spojrzał mi prosto w oczy – wcale nie twierdzę, że działali na
twoją szkodę. Ja tylko mówię, iż dokonali za ciebie wyboru, natomiast nie jestem
pewien, czy alternatywa tegoż wyboru byłaby lepsza, czy gorsza.
– Nie rozumiem. To wielka szansa... Przecież...
– Nie rozumiesz i na tym poprzestańmy – przerwał mi zdecydowanie. –
Zrozumiesz wszystko, jeśli przystaniesz na moją propozycję.
Cóż, pomyślałem, że niezależnie od tego, jaka będzie ta propozycja i czy ją
przyjmę, czy nie, to nie tyle „zrozumiem wszystko”, ile będę miał okazję poznać
wersję, którą zechce mi zaprezentować. Można powiedzieć: dobre i to.
– Zamieniam się w słuch.
– Chcę, byś mi towarzyszył w podróży, którą właśnie zacząłem, a której celem
jest Bizancjum. Mam pewne ważne sprawy do załatwienia, mam też powody
sądzić, że właśnie tam wreszcie będę bezpieczny. A przynajmniej mniej
zagrożony niż gdzie indziej. W zamian za towarzystwo zaoferuję ci naukę. Naukę
rzeczy, których twoi mistrzowie z Akademii nie tylko nie potrafiliby nauczyć, ale
o których ledwie mgliście podejrzewają, że w ogóle istnieją... Co ty na to?
– Miałbym przestać być inkwizytorem – rzekłem po chwili.
– Inkwizytorem jest się w sercu, nie w heskich dokumentach. Będziesz zawsze
inkwizytorem, póki twoje serce zachowa czystość diamentu i żar wulkanicznej
lawy.
Może i miał do pewnego stopnia rację, lecz przecież zostałbym pozbawiony
wszystkiego, czym do tej pory żyłem. Nie byłbym już funkcjonariuszem

Świętego Officjum, lecz samozwańcem, a pewnie również szybko zostałbym
banitą.
– Czego możecie mnie nauczyć? Jak zabijać ludzi z pogwałceniem prawa?
– Och, akurat na tym już świetnie się znasz, mój chłopcze. – Wykrzywił usta. –
Nauczę cię tego, co sam umiem. Choćby czegoś, co już przecież znasz...
Zauważyłem, że wykonał nieznaczny gest palcami prawej dłoni, po czym w tej
samej chwili znieruchomiałem. Czułem jedynie nieprzyjemne mrowienie w
palcach, łokciach, stopach i kolanach, lecz nie byłem w stanie drgnąć. Mój
towarzysz przyglądał mi się przez chwilę z uśmieszkiem, potem wolnym ruchem
sięgnął po kubek i przechylił do ust. Pił, nie spuszczając ze mnie kpiącego
spojrzenia. Kiedy odstawiał naczynie, jakiś człowiek podszedł do naszego stołu.
– Posłuchaj no, chłopaku, czy twój towarzysz aby nie jest chory? Jakoś dziwnie
wygląda. Jestem medykiem, więc...
– Przyszedłeś oddać mi pieniądze, Ludwiku? – Krankl odwrócił się w stronę
przybysza.
– Pieniądze? Jakie znowu... – W twarzy lekarza coś drgnęło, a potem jego
źrenice zmętniały. – Ach, oczywiście, wybaczcie, nie poznałem was. Proszę,
trzymajcie, to wszystko, co mam – przemówił monotonnym głosem, po czym
wyciągnął z zanadrza kieskę i położył ją na stole. – Jeśli chcecie, pójdę do domu
i przyniosę więcej, bo...
– Wystarczy. – Krankl spokojnie włożył sakiewkę do kieszeni. – Zostaw nas
teraz samych, Ludwiku.
– Oczywiście. Bardzo wam dziękuję. Bardzo. – Medyk ukłonił się i odszedł.
– Łatwy sposób zarobkowania, prawda?
Nagle poczułem, że znowu mogę się ruszać. Przełknąłem nerwowo ślinę i
schowałem dłonie pod blat stołu, gdyż miałem wrażenie, że drżą mi palce, a nie
chciałem, by Krankl to widział.
– To tylko kuglarskie sztuczki – dopowiedział lekceważąco. – Prawdziwa
wiedza,
wiedza, którą mogę ci przekazać, jest przy tym, co pokazałem przed chwilą,
niczym Alpy przy dolinie Padu. Ale sądziłem, że podobne widowisko przekona
cię, iż mam coś cennego do zaoferowania. Coś, co pomoże ci w zbożnym i
świętym dziele walki z Szatanem.

Kuglarska czy nie kuglarska, sztuczka robiła wrażenie. Zwłaszcza iż mój
rozmówca raczył unieruchomić mnie po raz kolejny. Kto wie jednak, czy bardziej
nie spodobał mi się sposób, w jaki potraktował medyka. Nie wiem, czy dopiero w
tym momencie naprawdę nie uwierzyłem, iż właśnie Krankl jest odpowiedzialny
za zamordowanie biskupa oraz zakonnic. Potrafił narzucić swą wolę innemu
człowiekowi nie tylko błyskawicznie, lecz w dodatku bez wyraźnego wysiłku.
Czy rzeczywiście mógłbym nauczyć się podobnej umiejętności? Ale czy
wiedziałbym tak do końca, od kogo się uczę i w jakim celu zostałem poddany tak
specyficznej edukacji? Czy nie okazałoby się, że za ciekawość oraz pragnienie
władzy zapłaciłbym zbyt wysoką cenę?
– Może właśnie wy jesteście sługą diabła i siła, którą dysponujecie, jest
diabelską emanacją? A może jesteście demonem lub opętanym przez demona?
– Ciągle to samo – mruknął znudzonym tonem. – Niepotwierdzone zarzuty,
nieuzasadnione oskarżenia, niegrzeczne insynuacje. Powiedz, z jakiego powodu
chciałbym karać grzeszników, będąc diabelskim pomiotem? – zapytał
protekcjonalnie.
– Motywy postępowania demonów zazwyczaj wymykają się ludzkim osądom –
odparłem. – Nie wiem, czemu chcecie mnie skaptować, ale nie mam wątpliwości,
iż wasze nauki mogłyby mi wyjść bokiem.
– Może tak, może nie. Nie przekonasz się, póki nie spróbujesz.
– A jeśli się nie zgodzę?
– Rozejdziemy się i każdy z nas pójdzie swoją drogą. Jeśli masz odrobinę oleju
w głowie, nie zdradzisz nikomu, że mnie spotkałeś, a ja ze swej strony nie będę
cię nękał dalszymi propozycjami.
Cóż, muszę przyznać, że brzmiało to nieźle. Przynajmniej nie groził, że albo
będę mu towarzyszył, albo mnie zabije. Oczywiście mógł mnie zamordować tak
czy inaczej i nie sądziłem, by sprawiło mu to jakikolwiek kłopot. Miałem
również wrażenie, że wyrzuty sumienia nieszczególnie by go gryzły z tego
powodu.
– Zastanów się spokojnie, Mordimerze, co mógłbyś osiągnąć, poznając sztukę
zarezerwowaną jedynie dla najznamienitszych i najbieglejszych członków
Wewnętrznego Kręgu Inkwizytorium. Dokonaj rachunku strat i zysków, potem
daj mi odpowiedź. Będę czekał na ciebie jutro w południe w zajeździe „Pod

Tłuczkiem i Moździerzem”. To zaraz za wschodnimi rogatkami miasta. Jeśli
przyjdziesz, pojedziemy razem do Bizancjum, jeśli nie przyjdziesz, pojadę tam
sam, a ty... – uśmiechnął się dziwnie melancholijnym uśmiechem – do końca
życia będziesz się zastanawiał, co straciłeś i co cię ominęło.
– Wydaje mi się, że to uczciwa propozycja – powiedziałem.
– Przez całe moje życie, Mordimerze, szukałem właściwej drogi. Nim na nią
trafiłem, robiłem straszne rzeczy. – Opuścił głowę i z tego, co widziałem,
naprawdę był zasmucony. – Stałem po stronie zła, sprzymierzyłem się z diabłem,
walczyłem w najbardziej niegodziwy sposób. Torturowałem i zabijałem jedynie
dla przyjemności, dla zabawy przyglądania się ludzkiemu cierpieniu. – Wyraźnie
się wzdrygnął. – Oczywiście, że inni byli gorsi ode mnie albo przynajmniej nie
lepsi. Choćby Narses...
– Narses? – Imię brzmiało jak perskie, więc zainteresowałem się, kim jest
człowiek, o którym mowa.
Moje pytanie wyrwało Krankla z zamyślenia. Najwidoczniej przeniósł się w
myślach do przeszłości, a ja sprowadziłem go z powrotem.
– Narses, ach tak, Narses. – Skinął wolno. – Potężny, biegły w mrocznej sztuce,
jak niewielu przed nim i niewielu po nim. Z wielu powodów sprzeciwiałem się
temu, by mu zawierzono. – Wydawało mi się, że nie mówi już do mnie, lecz do
samego siebie. Wreszcie zamilkł na chwilę i znowu pogrążył się w myślach.
Kiedy uniósł głowę, miał jednak w oczach coś na kształt błysku rozbawienia. –
Kiedy odzyska swą moc, kiedy zrozumie, kim jest, wtedy świat zatrzęsie się w
posadach – dodał.
Zabawne, lecz mój towarzysz mówił o groźnym Narsesie nie tylko bez strachu,
lecz nawet z jakimś rodzajem fascynacji oraz życzliwego zaciekawienia.
– Nie jest waszym przyjacielem, prawda?
Roześmiał się szczerym tubalnym śmiechem wiejskiego przygłupa.
– Mógłby nim być, gdyby tylko zechciał – odpowiedział wreszcie. – Ale ku
mojemu żalowi nie chce i nic nie wskazuje na to, by sprawy miały ulec zmianie.
– Mówicie, że służyliście Szatanowi. Cóż więc spowodowało odmianę? –
spytałem po dłuższej chwili. – Oczywiście, jeśli w waszym przypadku można
mówić o odmianie, zważywszy, co czynicie...
Prychnął.

– Gdybyś poznał mnie takiego, jakim byłem niegdyś, wiedziałbyś, że i owszem:
można mówić o odmianie. A kiedy nastąpiła? Wtedy kiedy pozwolono mi napić
się z kielicha jedynej prawdy. Rozdarto mnie niczym ilustrację w księdze, lecz
potem sklejono tak zręcznie i tak pieczołowicie, iż w niczym nie przypominała
dawnego obrazu, a stała się nowym dziełem sztuki. Święte Officjum zmieniło
moje życie, mój umysł, moje serce...
Nagle zobaczyłem, że ma tak natchniony wyraz twarzy, iż jego oblicze nie
przypominało już oblicza głupkowatego osiłka, lecz twarz pasterza, któremu
właśnie objawiła się Matka Boska. Cóż, ten człowiek albo święcie wierzył w to,
co mówi, albo genialnie umiał tę wiarę udawać.
– Szczodrobliwie chcecie odpłacić Inkwizytorium za doznane dobrodziejstwa –
nie mogłem powstrzymać się od złośliwości, ale miała ona swój cel: sądziłem, że
im bardziej Krankl będzie się ze mną spierał i usiłował mnie przekonać, tym
bardziej rozwiąże mu się język.
– Mówiłem ci już, że inkwizytorzy odeszli od dawnej wiary, a Święte Officjum
zrezygnowało z nauk, które mnie samemu wpajało – odparł ostrym tonem.
– Wy tak twierdzicie. – Wzruszyłem ramionami. – Co mogło się zmienić przez
kilkanaście ostatnich lat? Jakaż to niby wielka rewolucja nastąpiła w pojmowaniu
obowiązków przez Inkwizytorium?
– Kilkanaście – powtórzył za mną z dziwną zadumą w głosie, po czym
westchnął. – Taaak, prawda, cóż mogło się zmienić przez kilkanaście lat?
– Więc?
– Zastanawiałeś się kiedyś, z jakich powodów inkwizytorzy, którzy są przecież
solą tej ziemi, podlegają przekupnym, głupim i rozpustnym papieżom czy
biskupom Hez-hezronu? Dlaczego my, my, których sam Jezus stworzył na swój
obraz i podobieństwo, lepiąc nas rękoma swego najznamienitszego i
najwierniejszego sługi Marka Kwintyliusza, dlaczego my musimy liczyć się z
papieżami, kardynałami i biskupami? – Przyglądał mi się uważnie.
– Gdyż oni są spadkobiercami Apostołów... – zauważyłem.
Machnął tylko dłonią.
– Jacy tam z nich spadkobiercy... A jeśli nawet, to do czego upoważnia bycie
spadkobiercą niepiśmiennego rybaka lub marnego poborcy podatków? Chrystus
sam by się pozbył tych szumowin zaraz po zakończeniu wojny. – Westchnął. –

Ale nie zdążył...
– Proszę, proszę, ciekawe, skąd możecie wiedzieć, co uczyniłby Chrystus? –
zapytałem pogardliwym tonem.
Roześmiał się i poklepał mnie po ramieniu.
– Czytałem „Kroniki Jezusa”, chłopcze. Dzieło, w którym nasz Pan opisuje
każdy dzień od czasów Ukrzyżowania oraz Zstąpienia.
Tym razem ja się roześmiałem.
– Mało podobnych apokryfów czy falsyfikatów krąży wśród ludu? Kroniki,
pamiętniki, wspomnienia i inne szachrajstwa. Ba, kiedyś czytałem nawet „Tajną
historię cesarza Tyberiusza”. O tym, jak przyjął chrześcijaństwo i by
odpokutować dawne winy, został kapłanem Chrystusa w pewnej galijskiej wsi –
prychnąłem. – Kto by wierzył w podobne brednie?
Mój towarzysz pokiwał spokojnie głową.
– Ogromna liczba falsyfikatów nie świadczy, że nie istnieje gdzieś oryginał –
rzekł – a jedynie o tym, jak bardzo ludzie chcą wierzyć, że nasz Pan pozostawił
własnoręcznie spisany dokument.
Miał rację. Ludzie nie mogli uwierzyć, że Jezus nie zostawił żadnego jasnego
przesłania, ba, powiedzmy więcej: żadnych rozkazów czy przedstawień
przyszłości. Żadnego testamentu. Pewnego dnia bez słowa opuścił swych
wiernych i władzę objęli Apostołowie. Z wielu powodów był to smutny czas, a
imperium, którego zręby stworzył nasz Pan, runęło w popiół i pył. I nikt nigdy
nie scalił go z powrotem. Zanim w świecie objęło prymat nasze błogosławione
Cesarstwo, wiele przetoczyło się przez Europę wojen, wiele krwi wsiąkło w pola
nie tylko Italii, Galii i Germanii, ale również Hiszpanii, Grecji oraz Azji.
Chrześcijanie mordowali chrześcijan, chrześcijanie mordowali pogan, poganie
mordowali chrześcijan. Powstawały i upadały całe państwa, plemiona i narody
zdobywały niezmierzoną, wydawałoby się, potęgę, by ledwie w kilkadziesiąt lat
później zniknąć bez śladu, nie zostawiając potomnym nawet pamięci o własnym
języku. Wszystko potoczyłoby się inaczej, gdybyśmy mieli kogoś, kto mógłby
nam przewodzić. Wszystko potoczyłoby się inaczej, gdybyśmy mieli Jezusa
Chrystusa... Właśnie dlatego ludzie pragnęli wierzyć, że Pan zostawił spisany
własną dłonią dokument, pragnęli wierzyć, że napisał, dlaczego odszedł i, co
ważniejsze! kiedy znowu się pojawi. Może Jezus postawił wiernym

chrześcijanom warunki, po których wypełnieniu zgodzi się wrócić? A my nie
mogliśmy ich spełnić, gdyż po prostu nie wiedzieliśmy, że istnieją?
– Chciałbyś, żeby taka księga naprawdę istniała, czyż nie? – Mój rozmówca
wpatrywał się we mnie z uwagą.
– Któż by nie chciał...
Znowu się roześmiał, chyba jeszcze głośniej niż wcześniej. Zauważyłem, że
dwóch siedzących obok mieszczan obrzuciło nas niechętnym wzrokiem, a
karczmarz spiorunował nas spojrzeniem. No cóż, siedzieliśmy przy dwóch
kubkach wina i nie widział, byśmy palili się do zamawiania następnych. Nic więc
dziwnego, że nie był zachwycony.
– Bardzo wielu by nie chciało, mój naiwny, prostoduszny Mordimerze. Bardzo,
bardzo wielu.
– Jeżeli są prawdziwe... te Kroniki, o których mówiliście, dlaczego do tej pory
ich nie ujawniono? Kto zdecydował, by trzymać je w ukryciu?
– Ci, którzy uważają, że prawda przyniesie więcej szkody niż pożytku – odparł,
patrząc mi prosto w oczy.
– A przyniosłaby? – spytałem szybko.
– Prawda to prawda, mój chłopcze, choć niektórzy pragnęliby ją traktować na
podobieństwo trędowatej kurwy roznoszącej wokół zarazę. – Podparł się na
łokciach i zapatrzył w ścianę za moimi plecami. – Niektórzy sądzą, że ludzie nie
zasłużyli na prawdę, że nie dorośli do niej, że nie będą potrafili sobie z nią
poradzić. – Obrócił spojrzenie na mnie i dalej mówił już z wyraźnym naciskiem.
– Uważają, że powinni chronić innych przed prawdą albo przynajmniej
cedzić ją, filtrować, dozować. A dozowana prawda, w dodatku jeszcze opatrzona
komentarzem, opinią, tłumaczeniem lub interpretacją, ma niezwykłą wręcz
tendencję, by zamieniać się w przeciwieństwo siebie samej.
– A przyniosłaby? – powtórzyłem.
– Szkoda i pożytek to pojęcia nieostre i być może nawet każdy z nas w tej
chwili rozumie pod nimi coś zupełnie innego. Użyj lepiej pojęcia: zmiana. I
wtedy ci odpowiem: ujawnienie Kronik przyniesie zmiany, wielkie zmiany. Tak
wielkie, że nawet ich admiratorzy tacy jak ja nie przymierzając mogą nie
dostrzegać wszystkich dalekosiężnych konsekwencji.
– Brzmi... groźnie – rzekłem po chwili.

– Cóż, niektórzy chcą spokoju, Mordimerze. Mówią: pokój, pokój, pokój.
Tymczasem najwspanialszy i najdoskonalszy pokój panuje na cmentarzu. Tam
znajdziesz ciszę, jednakie poglądy oraz brak konfliktów. Chciałbyś żyć na
cmentarzu, chłopcze?
– Jestem mistrzem Inkwizytorium – powiedziałem ostro, gdyż jego
protekcjonalny ton mnie zdenerwował. – Wysilcie, wreszcie choć na tyle
uprzejmości, by nie nazywać mnie ustawicznie chłopcem.
– Oczywiście, Mordimerze. Na to, że będę mówił: Mordimerze, już pozwolisz,
czy wolisz: mistrzu Madderdin?
– Niech będzie: Mordimerze – burknąłem. – Swoją drogą, ciekawe, jak ja mam
was nazywać, co?
– Nosiłem zbyt wiele imion, by zawracać sobie nimi głowę i sądzić, że
cokolwiek znaczą...
– A jak nazywają was ci ludzie, którzy idą waszym tropem?
– Nie mam pojęcia.
– Jak mówią do was przyjaciele?
– Nie mam przyjaciół. – Rozłożył dłonie.
– Jak miałbym się do was zwracać, gdybym zdecydował się towarzyszyć wam
w podróży do Bizancjum?
– Wybierz sobie imię, które lubisz.
– A gdybym chciał na was donieść? Jak mam was nazwać inkwizytorom?
– Wystarczy, że powiesz, co potrafię. Domyślą się, z kim mają do czynienia.
– No dobrze, jak sobie chcecie... – zrezygnowałem z dopytywania się, widząc,
że nie wydobędę od niego, jak się nazywa. Zresztą, jeśli rzeczywiście służył w
Wewnętrznym Kręgu, to czy nie miał innego imienia za każdym razem, w
zależności od misji, z którą go wysyłano?
– Wyjawcie mi jednak, z łaski swojej – kontynuowałem – co takiego znajduje
się w księdze, którą jakoby przeczytaliście i którą jakoby napisał Chrystus?
Jakież to odkryliście w niej straszliwe a objawione prawdy mogące zmienić nasz
świat?
– Jeden egzemplarz Kronik znajduje się w klasztorze Amszilas pod opieką
Wewnętrznego Kręgu Inkwizytorium. I właśnie tam miałem zaszczyt się z nim
zapoznać. To prosta, jasna księga napisana przejrzystą, wykwintną greką. Nawet

nie sądziłem, że nasz Pan tak wyśmienicie władał językiem słonecznej Hellady.
– Powiedzieliście: jeden egzemplarz. Są inne? Tłumaczenia? Może wypisy lub
skróty?
– Nic mi o tym nie wiadomo. Słyszałem, że gdzieś można znaleźć jeszcze dwie
kopie. Ale w czyim są posiadaniu, tego nie wiem. Może zaginęły, może zostały
zniszczone, może papież trzyma je w watykańskim skarbcu. Chociaż nie... –
Zastanowił się. – Papież nie odważyłby się ich przechowywać.
– Czemu? Co waszym zdaniem zrobiłby papież?
– Sądzę, że zniszczyłby je, Mordimerze. – Niebieskie oczy pociemniały z
gniewu. –
Zniszczyłby każde słowo Chrystusa. Każdą stronę zapisaną Jego dłonią.
– Dlaczego?!
– Gdyż papieże uważają się za spadkobierców Piotra Apostoła – odpowiedział.
– A Jezus w swoich Kronikach wyraźnie pisze, co myśli zarówno o Piotrze, jak i
reszcie tej hołoty, którą przez pewien czas musiał tolerować. Ba, formułuje
wyraźne oskarżenie mówiące o tym, że Piotr stoi na czele spisku przeciwko
Niemu. Pisze: „Będą starali się mnie zniszczyć. Mnie, moją ukochaną i dziecko,
które wyjdzie z jej łona”. Przyznasz, że jeśli uwierzyć, iż Kroniki Jezusa nie są
apokryfem ani falsyfikatem, a ja w to wierzę, to oznacza, że Kościół katolicki i
Chrystus są śmiertelnymi wrogami. I dodaj jeszcze jedno pytanie: czy Jezus
zniknął z własnego wyboru? A jeśli to Piotr i reszta tej wściekłej zgrai pokonała
naszego Pana?
– Pokonała Boga?! – parsknąłem. – W dodatku kiedy wiedział, że powinien się
ich strzec? Jak mogliby zabić kogoś tak potężnego?
– Nie mówiłem wcale, że Go zabili – zaprotestował.
– Kim była kobieta Jezusa? Co się z nią stało? Z jej dzieckiem?
– Tego nie wiem. Może ją zamordowali, może ocalała...
Gdyby Krankl był szarlatanem, łatwo wymyśliłby jakąś bzdurną historyjkę
opowiadającą, jak to ukochana naszego Pana znalazła cudowne ocalenie w Galii
lub Brytanii i urodziła dziecko, które zapoczątkowało królewską dynastię. A
potem poznałby mnie z ostatnim potomkiem Jezusa lub sam przedstawił się jako
praprawnuk Chrystusa. Tymczasem jego ostrożność budziła zaufanie. Nie
oznaczało to oczywiście, że uwierzyłem w tę opowieść. Ale za to byłem niemal

pewien, że on sam w nią wierzy...
Obróciłem po raz kolejny w palcach pusty kubek, po czym odstawiłem go i
znowu wziąłem do ręki. Starałem się zyskać czas, by przemyśleć słowa, które
właśnie usłyszałem.
– Wszystko zasadza się na prawdziwości tych, jak je nazywacie, Kronik Jezusa
– rzekłem. – Jeżeli naprawdę istnieją, jeżeli nie są tylko wymysłem waszej
fantazji, może stworzono je, by skłócić dobrych chrześcijan? By pchnąć nas do
bratobójczej wojny... Nikt nigdy nie udowodni, że są prawdziwe. Nikt nie ośmieli
się powiedzieć z całą pewnością: tak, oto dzieło spisane dłonią Jezusa Chrystusa.
– Owszem, ja ośmielam się tak mówić.
– No tak. Tylko kimże wy jesteście? Zaledwie szaleńcem mordującym ludzi
przy użyciu czarnoksięskich sztuczek. Kto was wysłucha? Kto wam uwierzy?
– Mnie samemu? Pewnie nikt. – Wzruszył ramionami i najwyraźniej znowu
moja złośliwość nie wywarła na nim żadnego wrażenia. – Ale gdyby po stronie
prawdy zechciało stanąć Święte Officjum... Nie wyobrażasz sobie nawet, jak
potężni jesteśmy, Mordimerze. Nie wyobrażasz sobie nawet, jak wiele od nas
zależy.
Na podstawie moich doświadczeń nie do końca zgadzałem się z opinią, którą
wygłosił. Owszem, Inkwizytorium dysponowało sporym zakresem władzy,
tysiącami funkcjonariuszy oraz współpracowników, wielkim majątkiem, lecz
jednocześnie na czele Officjum stał jednak biskup, a papieskie wyroki były dla
inkwizytorów wiążące. Poza tym byliśmy omotani siecią niejasnych przepisów,
nieostrych nakazów i zakazów, mętnych wytycznych czy ogólnikowych
wykładni. Wszystko to powodowało niezliczone konflikty prawne w sposób
wręcz skandaliczny utrudniające naszą pracę. Inna rzecz, że jeśli mój rozmówca
naprawdę należał do elitarnego Wewnętrznego Kręgu Inkwizytorium, to mógł
wiedzieć o wiele więcej ode mnie o rzeczywistym zakresie władzy Officjum.
– W jaki sposób są... – urwałem, szukając odpowiedniego słowa.
– W jaki sposób rekrutowani są inkwizytorzy Wewnętrznego Kręgu, chciałeś
spytać? – Czyżbym dostrzegł delikatny uśmiech, który wygiął mu same kąciki
ust? – Przykro mi,
Mordimerze, ale ode mnie się tego nie dowiesz. Poza tym, czego pewnie sam się
domyślasz, że niektórzy z nich są wybierani spośród najbardziej oddanych

sprawie i najbardziej lojalnych inkwizytorów.
Ta odpowiedź dała mi więcej, niż przypuszczał. Bo oto, zamierzając tylko
spytać, jakie kryteria musi spełnić inkwizytor taki jak ja, by dostać zaproszenie
do Wewnętrznego Kręgu, dowiedziałem się, że istnieje inny, tajemniczy sposób
rekrutacji nowych kandydatów. Jeżeli więc rekrutowano funkcjonariuszy
Wewnętrznego Kręgu skądinąd, nie tylko z szeregów zwyczajnych inkwizytorów,
to skąd ich brano, na gniew Pana?!
– Dlaczego pozostajecie tak bardzo lojalni w stosunku do tych, którzy was
ścigają i pragną waszej śmierci? – zapytałem, nawet nie kryjąc szyderstwa. –
Dlaczego nie zależy wam, by ich skompromitować, a przynajmniej ujawnić ich
tajemnice? Co was powstrzymuje, by opowiedzieć mi o wszystkich sekretach
Wewnętrznego Kręgu?
Roześmiał się i wydawało mi się, że jest to szczery śmiech.
– Po pierwsze, nie mamy tyle czasu, a po drugie, z pewnych powodów uważam,
że lepiej, byś przeżył...
Podziękowałem mu skinieniem głowy.
–...a obawiam się, że nadmierna wiedza nie pomogłaby ci w tym. Poza tym,
drogi Mordimerze, ja nigdy nie byłem nielojalny wobec naszej świętej instytucji.
Jedynie walczę z tymi, którzy nią kierują i którzy, śmiem mniemać, kierują nią
źle. Lecz nie przeciwko Inkwizytorium, a w rozpaczliwej próbie jego obrony.
No tak, to było nawet rozsądne z jego szalonego punktu widzenia. Trzeba
przyznać, że ten człowiek mógł przynajmniej budzić sympatię prawowiernego
inkwizytora, gdyż chociaż błądził, to czynił tak pchany do błędów świętym
zapałem. A więc grzeszył jedynie gorliwością i nieposłuszeństwem. Cóż,
„jedynie” to może za mało powiedziane, jak na jego winy, ale co zrobić, skoro
zamiast surowej chęci pokarania winowajcy odczuwałem jedynie coś na kształt...
hmmm, czyżby to było uczucie zazdrości? Zazdrości, że mój rozmówca okazał
się tak silny, wykazał się niezłomnością przekonań i umiał zrezygnować ze
spokojnej egzystencji w imię wyznawanych ideałów. A poza tym moce, którymi
dysponował... Mój Boże, ileż dobrego mógłby dzięki poznaniu ich uczynić wasz
uniżony sługa...
– Pojedź ze mną, a stopniowo dowiesz się wszystkiego – rzekł, wstając z ławy.
– Pamiętaj: będę jutro w południe „Pod Tłuczkiem i Moździerzem”.

Uniosłem swój kubek w ironicznym toaście.
– Za to, byście nie czekali zbyt długo.
– Któż wie co stanie się jutro – westchnął. – Do widzenia, Mordimerze, bo
niezależnie od tego, jakiego dokonasz wyboru, z całą pewnością jeszcze się
spotkamy.
Nie powiem, by te słowa mnie ucieszyły.
– To ostrzeżenie? Groźba?
– Nic takiego, mój drogi. Jedynie nieśmiała nadzieja, że obaj pożyjemy na tyle
długo, by doprowadzić do końca nasze sprawy.
Oczywiście nie zdążyłem dopytać, jakie sprawy ma na myśli, gdyż ledwo
skończył zdanie, a już obrócił się niczym kurek na pełnym wietrze i przepychał
wśród stołów oraz ław w stronę wyjścia. Zresztą podejrzewałem, że i tak nie
raczyłby mi odpowiedzieć, ponieważ widziałem, że jest to człowiek, który woli
tajemnicze niedomówienia zamiast jasnego wykładania spraw. Nie da się ukryć,
że była to cecha charakteryzująca zwykle wszelkiej maści szarlatanów. Czy w
takim razie Krankl był szarlatanem? Z całą pewnością dysponował ogromnymi
mocami, ale czy naprawdę pełnił niegdyś lub niedawno chwalebną funkcję
inkwizytora, czy też pragnął mnie zwieść co do swej przeszłości oraz, przede
wszystkim, co do swych intencji?
***

W Hezie nie miałem na razie co robić, więc spacerowałem po ulicach miasta,
oglądałem pałace, kościoły oraz ogromne kamienice i starałem się nie zgubić w
labiryncie uliczek. Przesiadywałem bez szczególnego celu po karczmach,
zajazdach i oberżach, zwykle milczący i przy kubku wina, nie zadawałem się ani
z miejscowymi inkwizytorami, ani z żadnymi nieznajomymi, odrzucałem awanse
nagabujących mnie ladacznic. I tak właśnie minęło kilka dni, w czasie których
czekałem na ostateczną decyzję mistrza Dopplera. Rozmowa z Kranklem niczego
nie zmieniła. Następnego dnia wstałem, jak zwykle, dość wcześnie rano i po
zjedzeniu śniadania postanowiłem wybrać się na przechadzkę w stronę
wschodnich rogatek. Pomyślałem, że przy okazji nie zawadzi sprawdzić, czy
dziwny inkwizytor nie inkwizytor naprawdę pojawi się w gospodzie „Pod
Tłuczkiem i Moździerzem”. Oczywiście nie zamierzałem nigdzie się z nim

wybierać, sądziłem jednak, że uda mi się jeszcze wyciągnąć go na zwierzenia.
Gospoda, z tego, co się dowiedziałem, leżała tuż obok drogi, w dolince
pomiędzy dwoma łagodnymi wzgórzami. Jechałem spokojnie na grzbiecie
pożyczonego w zajeździe wierzchowca (z uwagi na ospałość charakteru i niechęć
do przebierania nogami nazywanie go rumakiem, a nawet koniem, byłoby mocno
przesadzone), kiedy najpierw minęło mnie pędem kilku inkwizytorów w
czarnych, rozwianych na wietrze płaszczach (oni dosiadali prawdziwych koni), a
potem obok mnie przegalopowało kilkunastu zbrojnych, usiłujących bez
powodzenia nadążyć za inkwizytorami. Wszyscy obsypali mnie chmurą pyłu,
kurzu oraz piachu. Ciekawe, pomyślałem, i niewiele się zastanawiając, zjechałem
z gościńca. Postanowiłem wspiąć się na szczyt wzgórza i stamtąd ze znakomitej
perspektywy obejrzeć sobie, cóż takiego się wydarzyło, co wymagało interwencji
otoczonych zbrojną strażą inkwizytorów. Mojego wierzchowca zostawiłem w
połowie drogi (jego niechęć do wchodzenia pod górę była jeszcze większa niż
niechęć do kłusowania), a sam wspiąłem się na szczyt i zerknąłem w stronę
zajazdu. To, co ujrzałem, bynajmniej mnie nie zdziwiło. Karczma „Pod
Tłuczkiem i Moździerzem” była otoczona zbrojnymi, wśród których widziałem
kilkunastu inkwizytorów w czarnych płaszczach z wyhaftowanymi połamanymi
srebrnymi krzyżami. Ha, kilkunastu, nie kilku! Czyli ci, którzy minęli mnie na
drodze, musieli podążać śladem współtowarzyszy. Mówiąc językiem naszych
wrogów i stosując ich złośliwości, można by powiedzieć, że rzadko się zdarza,
by podobna liczba kruków żerowała w jednym miejscu.
– Co tu robisz? Kim jesteś? – ostry głos dobiegł zza moich pleców.
Błyskawicznie się odwróciłem, ale powstrzymałem dłoń zmierzającą ku
zawieszonemu u pasa sztyletowi, kiedy zobaczyłem, że przede mną stoi
inkwizytor. Miał pobrużdżoną zmarszczkami twarz i siwe włosy, wyglądał
jednak na krzepkiego chłopa. Przy pasie nosił długi miecz, pod płaszczem
natomiast dostrzegłem ogniwa kolczugi. Ho, ho, ten mężczyzna wyglądał, jakby
szykował się na wojnę, więc całe szczęście, że nie zamierzałem się z nim bić.
Zdziwiło mnie tylko, iż zdołał zakraść się do mnie od tyłu tak cicho, iż nie
usłyszałem go z co najmniej kilku kroków. Co prawda słuchu nie mam tak
wyćwiczonego jak węchu, lecz mimo to niewiele zajęcy mogłoby się pochwalić,
iż odetchnęło tak, bym ich nie usłyszał.

– Nazywam się Mordimer Madderdin i jestem inkwizytorem.
Jego czujny, srogi wzrok nie złagodniał nawet na moment.
– Co tu robisz, inkwizytorze?
– Zwiedzam Hez, gdyż jestem w tym mieście pierwszy raz. Nie mam wiele
więcej do roboty, ponieważ czekam na przydział z kancelarii Jego Ekscelencji.
– Masz jakieś dokumenty?
– Rzecz jasna.
Kiedy sięgałem do wewnętrznej kieszeni po dokumenty, widziałem, że
inkwizytor przygląda mi się bacznie. Gdy wyjąłem papiery, przyjął je lewą ręką,
najwyraźniej po to, by prawą mieć cały czas wolną i móc nią chwycić za miecz.
Zręcznie rozłożył dokument i przebiegł po nim wzrokiem.
– Wydaje się, że rzeczywiście jesteś inkwizytorem – rzekł, a ton jego głosu nie
ocieplił się nawet odrobinę. – Ale to nie zmienia postaci rzeczy. Zmykaj stąd,
Mordimerze Madderdin, czy jak cię tam zwą, i zajmij się lepiej wyproszeniem
przydziału, a nie szwendaj się bez celu i powodu po mieście. Zrozumiałeś?
Ten inkwizytor mógł uważać się za Bóg wie kogo lub nawet być sobie Bóg wie
kim, lecz nie miałem zamiaru pozwolić, by odzywał się do mnie podobnie
aroganckim tonem. Kto mnie będzie szanował, jeśli nie uszanuję sam siebie? Kto
się o mnie upomni, jeśli nie znajdę odwagi lub sił, by upomnieć się sam o siebie?
– Hamuj swój jęzor, człowieku, bo ci go utnę! – warknąłem wściekle. – Będę
robił, co będę chciał, i nie potrzebuję pozwolenia byle durnia, który czuje się
ważny tylko dlatego, że założył czarny płaszcz, i który nie jest nawet na tyle
uprzejmy, by podać swe nazwisko towarzyszowi służącemu tej samej sprawie.
Siwy inkwizytor wysłuchał spokojnie, co miałem do powiedzenia, nie sprawiał
jednak wrażenia, że moje ostre słowa w ogóle go obeszły.
– Dobrze, dobrze – burknął. – Mamy tu ważne zadanie, inkwizytorze
Madderdin, i nie mam czasu ani ochoty silić się na grzeczności. Idź swoją drogą,
a jeśli chciałbyś się komuś poskarżyć na nieuprzejmość towarzysza wspólnej
sprawy – trzy ostatnie słowa wypowiedział z niezamaskowaną ironią – to wiedz,
że nazywam się Leopold Kalzmann i mam zaszczyt być inkwizytorem Jego
Ekscelencji biskupa Hezhezronu.
Wypowiedziawszy te słowa, mężczyzna skinął mi głową i szybkim krokiem
zszedł zboczem wzgórza w stronę oberży. Ktoś do niego zamachał, ktoś inny o

coś zapytał, a Kalzmann wskazał w moim kierunku i się roześmiał. Nie słyszałem
słów i nie słyszałem tego śmiechu, lecz po wyrazie twarzy zarówno Kalzmanna,
jak i jego towarzysza miałem wrażenie, iż nie potraktowali mojej obecności ani
poważnie, ani z szacunkiem. Zresztą może to i lepiej, zważywszy na fakt, iż
obecność całego stada inkwizytorów otoczonych zbrojną strażą mogła świadczyć
tylko o jednym: Święte Officjum wpadło na trop Krankla i zacisnęło wokół niego
pętlę. Jednak, jak mogłem wywnioskować po nerwowej bieganinie oraz
przeszukiwaniu budynków i okolicy, wpadnięcie na trop nie oznaczało jeszcze
schwytania. Poza tym ciekaw byłem, w jaki sposób zamierzają pochwycić
człowieka dysponującego tak niezwykłymi zdolnościami. Może o nich nie
wiedzieli? A może mieli wśród siebie takich ludzi, których wyszkolono w
odpieraniu podobnych ataków? Zresztą może moc Krankla przydawała się, kiedy
trzeba było się zmierzyć z jednym, dwoma przeciwnikami, a nie stanąć
przeciwko całej gromadzie. W końcu, jak powiadano: Nec Hercules... czy raczej
lepiej, mówiąc słowami Pisma: Przyjdą dni, gdy twoi nieprzyjaciele obiegną cię i
ścisną zewsząd, co oznacza, że każdego, nawet największego mocarza, może
spotkać zagłada, jeśli zbyt wielu wrogów stanie na jego drodze.
Szkoda, pomyślałem, że nic nie wyjdzie z ostatniej rozmowy z tym ciekawym i
dziwnym człowiekiem. Wolnym krokiem skierowałem się w stronę, gdzie
zostawiłem wierzchowca. Kiedy przechodziłem przez niewielką, rozsłonecznioną
polankę otoczoną młodymi brzozami, nagle zobaczyłem, że ktoś wychodzi mi z
naprzeciwka.
Był to znowu ten napuszony i arogancki Leopold Kalzmann. Tym razem
prowadził za uzdę ogromnego czarnego rumaka o błyszczącej sierści, rozdętych
chrapach i dzikich oczach. Ogier wyglądał tak, jakby zamierzał za chwilę komuś
odgryźć głowę. Nie zamierzałem schodzić z drogi Kalzmannowi, choć myśl, że
pewnie będę musiał odpowiadać na pytania tego człowieka,
wydała mi się więcej niż nieprzyjemna.
– Hej, hej, Mordimerze! – zawołał, kiedy był już kilka kroków przede mną. – A
jednak przyszedłeś na spotkanie, mój chłopcze, o, przepraszam, inkwizytorze
Madderdin. – Uśmiechnął się szeroko.
– Nie do wiary... – Aż zatrzymałem się w pół kroku i westchnąłem.
– Pożyczyłem sobie konia Kalzmanna. – Rzucił porozumiewawcze spojrzenie. –

Pewnie się zdziwi, biedak...
– Przyznam, że nie brakuje wam poczucia humoru i wydajecie się dziwnie
beztroscy, jak na to, że poszukuje was tylu ludzi... – Nagle zdrętwiałem, gdyż
uzmysłowiłem sobie, że może właśnie mnie podejrzewać o wydanie go i
ujawnienie Świętemu Officjum miejsca naszego spotkania. – Nie doniosłem na
was – powiedziałem. – Możecie wierzyć lub nie, lecz nie zrobiłem tego.
– Och, wierzę – zgodził się beztrosko. – Znaleźli mnie w inny sposób. Mają tam
dwóch inkwizytorów, którzy z niejednego pieca chleb jedli. Oni mnie odszukali.
– Kalzmann?
– Och nie! – Roześmiał się. – Ci, o których myślę, wolą zazwyczaj nie zakładać
czarnych płaszczy z krzyżami. Czyż świat nie lepiej obserwować z cienia?
– Znałem człowieka, który mówił tak samo. Nazywał się Arnold Lowefell. –
Wypowiadając te słowa, z wdzięcznością przypomniałem sobie człowieka, który
nie tylko uratował mi życie, ale również ofiarował całkiem nowe.
– Tak, tak, Arnold Lowefell – pokiwał głową mój rozmówca. – Znam go dobrze.
Poza innymi zdolnościami umiał tresować choroby niczym dzikie zwierzęta.
– Uratował mi życie – wyjaśniłem. – A ja uratowałem życie jemu. To dobry
człowiek, tyle że szczerze mówiąc, wydawał mi się nazbyt delikatny i łagodny,
jak na inkwizytora...
Krankl wpatrzył się we mnie takim wzrokiem, że aż zamilkłem. Potem
wybuchnął gromkim śmiechem.
– Arnold Lowefell wydał ci się delikatny?! – Otarł załzawione oczy skrajem
rękawa. – Arnold Lowefell wydał ci się łagodny?! Mój chłopcze, muszę
powiedzieć, że czeka cię jeszcze moc nauki na temat tajników ludzkiej natury.
Przyznam, że poczułem się urażony.
– Może mówimy o innym Lowefellu – powiedziałem. – Zresztą kogo to
obchodzi?
– O, na pewno – zgodził się ze mną rozbawiony. – Arnold Lowefell delikatny i
łagodny – powtórzył jeszcze raz. – I popatrz, na co ci przyszło...
– Co takiego? – nie zrozumiałem.
– Nieważne, Mordimerze, nieważne. Kiedyś może pojmiesz trochę więcej niż
dzisiaj. Jeśli dożyjesz, rzecz jasna, do chwili, gdy wszystko zostanie wyjaśnione,
a na to akurat nie postawiłbym nawet groszaka.

– Bogu dziękować, nie wy o tym zdecydujecie – odparłem.
– Pewnie nie ja – zgodził się znowu. – Choć niewykluczone, a nawet rzekłbym:
niemal pewne, że o twoim życiu lub śmierci zadecydują moi dawni towarzysze.
Z tym poglądem nie zamierzałem dyskutować. Życie każdego inkwizytora, czy
to młodego, czy starego, czy powszechnie znanego, czy anonimowego,
spoczywało w rękach inkwizytorów należących do Wewnętrznego Kręgu. To oni
zostali stworzeni między innymi po to, by nas wszystkich rozliczać z grzechów i
by wyznaczać za te grzechy stosowną karę.
– Przykro mi, Mordimerze – rzekł. – Ale w tej chwili muszę zatroszczyć się o
własną skórę i nie mogę brać na siebie twojego losu, tym samym muszę cofnąć
moją propozycję wspólnej podróży.
– Nie szkodzi – odparłem. – I tak nie miałem zamiaru z niej skorzystać.
– Cóż... – Wzruszył ramionami. – Rozumiem w takim razie, że przyszedłeś na
umówione miejsce tylko po to, by mi grzecznie odmówić. To więcej niż
uprzejme z twojej strony.
– Po prostu jestem uprzejmym człowiekiem i znam się na wymogach
grzeczności – odparłem z całkowitą powagą. – Chociaż nie ukrywam, że
chciałbym, abyście odpowiedzieli na kilka moich pytań, gdyż...
– Nie mam ani czasu, ani ochoty odpowiadać na twoje pytania, Mordimerze –
przerwał mi bez wahania. – Gdybyś został ze mną, wyjaśnilibyśmy sobie
wszystko prędzej lub później, jednak w obecnej sytuacji jest to niemożliwe.
Poczułem się rozczarowany jego nieuprzejmością.
– W takim razie powodzenia, inkwizytorze, jak was tam zwą, a sądząc po tym,
co się dzieje, szczęście wam się przyda.
Odwróciłem się na pięcie i zamierzałem odejść, kiedy powstrzymał mnie jego
głos:
– Twoja przyszłość również nie maluje się w kolorowych barwach...
Obejrzałem się przez ramię.
– A cóż wy możecie wiedzieć o mojej przyszłości? – spytałem, nie ukrywając
ironii. Przyznam, że również w tym celu, by go sprowokować.
– Nic – odparł z szerokim uśmiechem, który wydał mi się w kontekście tej
odpowiedzi niepokojący. – I to mnie właśnie zastanawia.
Postąpiłem krok w jego stronę.

– Bylibyście łaskawi wytłumaczyć swoje słowa?
– Czemu nie, Mordimerze, czemu nie? Poświęcę ci jeszcze chwilę, tyle chyba...
– uniósł głowę, jakby był posokowcem węszącym w powietrzu zapachu
zwierzyny – mogę dla ciebie uczynić.
Spojrzał na mnie z powagą we wzroku.
– Porzućmy wzajemne złośliwości, Mordimerze, i wysłuchaj mnie uważnie. Nie
wiem, czy to, co powiem, kiedykolwiek okaże się przydatne, lecz może lepiej,
byś wiedział...
– Wiedział o czym? – zagadnąłem, kiedy cisza, jak na mój gust, zbytnio się
przedłużała.
– Od lat młodzieńczych zostałem pobłogosławiony przez Pana darem
spoglądania na ludzi w ich przyszłości – rzekł poważnie. – A jak zdołałem się
przekonać, chodzi mniej więcej o piętnaście lat. Czasem, kiedy przejeżdżałem
przez miasta, nie widziałem na ulicach ani jednego żywego człowieka, a jedynie
szkielety, gnijące zwłoki oraz przypominające ludzki kształt tumany popiołu. –
Zapatrzył się gdzieś nad moją głowę. – Zaręczam ci, że nie był to miły widok.
Całe lata później dowiadywałem się, że te właśnie miasta zostały spustoszone
przez wojnę, wytrzebione przez zarazę lub mieszkańcy zostali spaleni jako
heretycy.
Milczałem, czekając, co powie dalej.
– Od kilku miesięcy wszędzie widzę same trupy. – Obrócił na mnie smutne
spojrzenie. – Rozpadające się, gnijące, z twarzami ściągniętymi w bolesnej
konwulsji. Wszędzie trupy i trupy... Nigdy nie było ich tak wiele...
Mówił tak sugestywnym głosem, że przeszedł mnie mimowolny dreszcz.
–...wnioskuję z tych wizji, że za piętnaście lat spotka nas zagłada, Mordimerze.
Klęska, której wynikiem będzie śmierć setek tysięcy ludzi. Może nawet
milionów? Może zginiemy wszyscy? Może rodzaj ludzki wyginie, zostanie raz
na zawsze wymazany z powierzchni naszego świata? Kto wie...
Wzdrygnąłem się. I tym razem również nie mogłem tego odruchu powstrzymać.
– Co widzicie, kiedy patrzycie na mnie?
Nie powinienem pytać, bo przecież nie powinienem wierzyć w brednie, które
wygadywał, i poddawać się obłędowi, który rozsiewał. Ale nie mogłem się
powstrzymać. To było silniejsze ode mnie. Niczym uporczywe drapanie

użądlenia, choć wiadomo, że wynikiem tego drapania będzie nie ulga, lecz
rozognienie skóry.
– Nic.
– Jak to nic? Znaczy umrę, tak?
– Nie, Mordimerze. Ciebie po prostu nie ma. Za piętnaście lat nie istniejesz. Nie
jesteś ani żywy, ani martwy. Kiedy spoglądam w twoją przyszłość, gdyż nie
wspomniałem o tym, ale Bogu dziękować, mogę decydować, na kogo i kiedy
patrzeć w ten szczególny sposób, widzę jedynie pustą przestrzeń. Nigdy nie
spotkałem się z podobnym zjawiskiem i szczerze powiem, że nie wiem, co mam
o nim sądzić.
Zaśmiałem się i sam we własnym śmiechu wyczułem podenerwowanie.
– Jesteście szaleni nawet w swoim szaleństwie – rzekłem.
Ku mojemu zdziwieniu odpowiedział mi śmiechem i zaklaskał, zupełnie jakby
był widzem obserwującym wielce zabawną sztukę teatralną, w czasie trwania
której aktor popisał się szczególnie celną kwestią.
– Dobrze powiedziane – rzekł – chociaż nieprawdziwe. Od czasu, kiedy
spojrzałem w ten sposób na ciebie po raz pierwszy, zastanawiam się, co może
oznaczać twoja nieobecność. Być może zostaniesz całkowicie unicestwiony w
sposób nieznany sztuce zabijania żadnej cywilizacji. – Potarł brodę i widziałem,
że naprawdę jest skonsternowany. – Nie pozostanie z ciebie nawet pył, nawet
ślad w powietrzu... Nic...
– Niezwykle zajmująca perspektywa.
– Ale być może się mylę. – Uniósł palec. – Świat nie jest pełen tajemnic,
Mordimerze. Świat jest nimi otoczony, świat się w nich nurza, świat nie może się
z nich wydostać i nigdy się z nich nie wydobędzie. Kiedy znajdujemy odpowiedź
na jedno pytanie, zaraz potem pojawia się dziesięć następnych. Dlatego też nie
mogę nawet zdecydować, czy fakt, że nie pojawiasz się w moich wizjach
przyszłości, oznacza dla ciebie coś złego, czy przeciwnie: coś dobrego. –
Westchnął ciężko. – Jeśli w ogóle można stosować w tym wypadku znane nam
sposoby wartościowania.
Zapatrzył się w sine niebo, a ja machinalnie powiodłem wzrokiem w ślad za
tym spojrzeniem. Nad nami zbierały się ciężkie, burzowe chmury o nabrzmiałych
czernią brzuszyskach.

– Kto wie czy nie nadchodzą czasy, kiedy najszczęśliwsi będą ci, którzy po
prostu umrą.
Ostatnie słowa wypowiedział tak posępnym tonem, że po raz kolejny aż
przeszedł mnie niechciany dreszcz biegnący od nasady kręgosłupa po kark. Na
twarzy poczułem pierwsze krople deszczu. Odwróciłem się, by spojrzeć w stronę
mojego towarzysza i spytać, co ma na myśli, kiedy ku memu zdumieniu
zobaczyłem, że obok nie ma nikogo. Rozejrzałem się gwałtownie na wszystkie
strony. Krankl zniknął tak niespodziewanie, jakby zapadł się pod ziemię. Nie
mógł odbiec, gdyż przez ten krótki moment nie zdołałby sięgnąć ściany drzew
ani gęstych krzaków. Na polanie nie było żadnego miejsca, w którym mógłby się
ukryć. Co więc się stało, na mocarnego Boga?! Czy ten człowiek miał skrzydła,
które rozwinął, korzystając z mojej nieuwagi,
i na których odleciał niczym Ikar? Lub lepiej powiedzieć: czyż wzniósł się pod
niebo niczym prorok Eliasz? Zły sam na siebie i własną głupotę, spojrzałem w
górę, lecz oczywiście nie dostrzegłem żadnej skrzydlatej postaci, a tylko coraz
więcej coraz gęstszych chmur, które popychał po niebie silny wiatr.


Koniec