Krasuski

prof. dr hab. inŜ. Tadeusz MACIAK,
mł. kpt. mgr inŜ. Adam KRASUSKI
kpt. mgr inŜ. Karol KREŃSKI
mł. kpt. mgr inŜ. Michał ŚWITACZ
SGSP, Katedra Techniki PoŜarniczej,
Zakład Informatyki i Łączności

SYSTEMY INFORMACJI PRZESTRZENNEJ

W SŁUśBACH RATOWNICZYCH –

PROBLEMY DOBORU ATRYBUTÓW BAZY

PRZECIWPOśAROWEJ INSTALACJI PODZIEMNYCH

Publikacja została opracowana w ramach pracy statutowej KBN422/13/2001-1,

zrealizowanej w SGSP

W artykule przedstawiono problemy doboru bazy danych przeciw-
poŜarowej dotyczących instalacji podziemnych.

The problems that may appear while choosing the proper fire pre-
vention database in respect of underground installations are pre-
sented in this paper.

Wstęp

Systemy informacji przestrzennej (SIP) są przeznaczone do przetwarzania i

analizy danych geograficznych. Pozwalają one na uporządkowanie gromadzonych
danych w bazach danych. Łącznie z informacją o lokalizacji umoŜliwiają wizuali-
zację zgromadzonych informacji na mapie. Specjalistyczne oprogramowanie po-
zwala na zarządzanie, przetwarzanie i analizowanie zgromadzonych danych w taki
sposób, aby odpowiadały na pytania postawione przez uŜytkownika [1-5]. Podział
informacji na warstwy tematyczne pozwala analizować tylko dane aktualnie po-
trzebne.

Systemy informacji przestrzennej nabierają szczególnego znaczenia w przy-

padku sprawnego zarządzania aglomeracją miejską i dysponowania słuŜbami miej-
skimi takimi jak np. straŜ poŜarna [6].

W poprzedniej publikacji przedstawiono wstępne załoŜenia projektowe syste-

mu  informacji  przestrzennej  dla  obszaru  działania  Zakładu  Ratowniczo-Gaśni-
czego  Szkoły  Głównej  SłuŜby  PoŜarniczej.  Wśród  problemów  do  rozwiązania
związanych  z  tworzeniem  systemu  znalazł  się  problem  doboru  atrybutów,  które
powinny zostać przyporządkowane zwektoryzowanym obiektom. W publikacji [8]
przedstawiono dobór atrybutów bazy danych dotyczących budynków. Jest to pod-
stawowy  obiekt,  obok  drogi,  w  warstwie  tematycznej  S  (obiekty  nadziemne).
Przedstawiony zestaw atrybutów autorzy traktują jako jedną z moŜliwych propozy-
cji układu bazy danych dla budynków w obszarze wysoko zurbanizowanym.

W poniŜszej publikacji zaprezentowano systemy baz danych instalacji pod-

ziemnych prowadzone przez następujące przedsiębiorstwa specjalistyczne działają-
ce w aglomeracji warszawskiej:

•

Stołeczny Zakład Energetyczny – sieci energetyczne,

•

Mazowiecki Zakład Gazownictwa – sieci gazowe,

•

Warszawskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji

−

sieć wodociągowo-

-kanalizacyjna,

•

Stołeczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej – sieć ciepłownicza,

•

Telekomunikacja – sieci telekomunikacyjne.

Zgodnie  z  opinią  autorów,  omawiane  bazy  danych  powinny  być  zintegrowane
w jednolitym  miejskim  systemie  informacji  przestrzennej.  Znajomość  baz  danych
przedsiębiorstw zarządzających infrastrukturą podziemną miasta powinna być zna-
na słuŜbom ratowniczym.

Sieci energetyczne

Arkusz formularza spisowego dotyczący sieci energetycznych moŜe zostać

przyjęty w formie prowadzonej w Warszawie przez Stołeczny Zakład Energetycz-
ny STOEN. Jest to firma, która zajmuje się dostawą i rozdziałem energii elektrycz-
nej dla Warszawy. Firma posiada kilka komórek organizacyjnych podzielonych
funkcjonalnie. Za eksploatację i zarządzanie liniami energetycznymi odpowiada
Rejon Energetyczny Śródmieście z siedzibą na ulicy Dobrej 14/16. Odpowiedzial-
ność za sieci energetyczne podzielona jest dodatkowo na dwa oddziały:

•

wydział ds. linii wysokich napięć,

•

linie średniego i niskiego napięcia są zarządzane w rejonach.

Do kontroli oraz zarządzania sieciami energetycznymi powyŜsze oddziały

korzystają z tego samego oprogramowania SIP – Smallword.
Smallworld  SIP  to  system  stworzony  przez  angielską  firmę  Smallworld  Systems
Ltd.  załoŜoną  w  1988  roku.  Reklamowany  jest  jako  system  SIP,  który  wykracza
poza  sam  SIP,  oferując  uŜytkownikowi  duŜą  elastyczność,  szybkość  i  niezawod-
ność działania. Jest to program standardowo nie róŜniący się od innych programów
SIP, takich jak ArcView czy MapInfo.

Opis bazy danych b

cej w zastosowaniu przez STOEN

Na mapach swoich rejonów STOEN umieszcza następujące obiekty [9]:

A/ słupy energetyczne,
B/ linie napowietrzne i kablowe,
C/ rozdzielnie.
KaŜdy z wyŜej wymienionych obiektów ma dowiązane okno edycyjne z informa-
cjami charakterystycznymi dla danego obiektu. W zaleŜności od rodzaju obiektu
baza danych odpowiednio zawiera:

Ad A/ Słupy energetyczne

•

Numer kodowy słupa – ściśle określony i niepowtarzalny numer słuŜący do

ewidencji;

•

Poziom napięcia – rodzaj linii, z którą współpracuje – niskiego napięcia (nn),

redniego napięcia (SN), wysokiego napięcia (WN);

•

Status – czynny/nieczynny – określa, czy jest aktualnie eksploatowany;

•

Własność – właściciel słupa;

•

Funkcja – określa rodzaj słupa: przelotowy, krańcowy itp.

•

Typ Ŝerdzi – cechy szczególne;

•

Napięcie robocze – wartość napięcia znamionowego linii, z którą współpracuje;

•

Rejon – rejon, w którym jest zlokalizowany;

•

Właściciel – właściciel działki, na której jest usytuowany;

•

Opis – jego lokalizacja; zazwyczaj wpisuje się nazwę ulicy lub inne charaktery-

styczne miejsca znajdujące się w pobliŜu;

•

Inne cechy charakterystyczne, np.: odłączniki słupa, połoŜenie, kąt załomu słu-

pa, typ i oporność uziemienia, rok pomiaru uziemienia, wysokość przewodu
roboczego, układ faz na słupie, typ izolatora, rodzaj łańcucha izolatora, typ
fundamentu, seria słupa, oraz sylwetka.

Na rys. 1. przedstawiono okno edycyjne obiektu słup.

Ad B/ Linie energetyczne

•

Poziom napięcia – rodzaj napięcia: nn, SN, WN;

•

Kabel/Przewód – rodzaj linii: kablowa, napowietrzna;

•

Status – czynny/nieczynny – określa, czy jest aktualnie eksploatowana;

•

Własność – właściciel linii;

•

Napięcie robocze – wartość napięcia znamionowego linii;

•

Nr zasilacza – numer ewidencyjny rozdzielni;

•

Rejon – rejon, w którym jest zlokalizowana;

•

Opis – lokalizacja linii, ze względu na rozpiętość linii podaje się jej parametry
w oddzielnych plikach. Określone są tam najczęściej punkty zasilania i odbioru,
typu Warszawa – Mory;

•

Typ – określa typ przewodu lub kabla, np. YKY 4

90;

•

Oraz inne charakterystyczne dla danego obiektu parametry typu: trasa schema-
tyczna, przekrój Ŝyły roboczej i neutralnej, liczba Ŝył roboczych, liczba kabli
w wiązce, producent, numer WT, przęsło, długość zmierzona i wyliczona, ob-
ostrzenia.

Rys. 1. Okno edycyjne obiektu słup

Na rys. 2. przedstawiono okno edycyjne obiektu linia.

Ad C/ Rozdzielnie

•

Nazwa – zazwyczaj za nazwę słuŜy numer ewidencyjny stacji;

•

Poziom napięcia – rodzaj linii, z którą współpracuje – nn, SN, WN;

•

Status – czynny/nieczynny – określa, czy jest aktualnie eksploatowana;

•

Własność – właściciel rozdzielni – administracja budynku, zakład prywatny

itp.;

•

Stacja PZO (punkt zdawczo-odbiorczy) – dodatkowe informacje na temat funk-

cjonowania rozdzielni;

•

Napięcie robocze – wartość napięcia znamionowego stacji;

•

Adres;

•

Rejon – rejon, w którym jest zlokalizowana;

•

Opis – jej lokalizacja; zazwyczaj wpisuje się nazwę ulicy lub inne miejsca cha-

rakterystyczne znajdujące się w pobliŜu;

•

Typ – określa typ stacji;

•

Oraz inne charakterystyczne dla danego obiektu parametry typu: zajmowany

obszar, liczba transformatorów, dane PZO, typ rozdzielni nn i SN, rodzaj obu-
dowy, poziom zatapialności, szerokość drzwi nn, SN i TR (transformatora),
numer WT (warunki techniczne), właściciel działki oraz stan prawny gruntu.

Rys. 2. Okno edycyjne obiektu linia

Program Smallword został wdroŜony niedawno w firmie STOEN i z tego po-

wodu zakładana baza danych nie jest jeszcze w pełni do systemu wprowadzona.
Na rys. 3. przedstawiono okno edycyjne obiektu rozdzielnia.

Rys. 3. Okno edycyjne obiektu rozdzielnia

Podsumowanie

Wprowadzana w firmie STOEN baza danych jest w zupełności wystarczająca

do wiadomości słuŜb ratowniczo-gaśniczych i nie ma potrzeby tworzenia własnej
bazy danych w prezentowanej dziedzinie.

Baza danych sieci gazowej

Na terenie miasta stołecznego Warszawy firmą zajmującą się dystrybucją,

sprzedaŜą gazu ziemnego  oraz budową i eksploatacją stacji gazowych i sieci dys-
trybucyjnych  jest  Mazowiecki  Zakład  Gazowniczy  „Gazownia  Warszawska”,  od-
dział  Polskiego  Górnictwa  Naftowego  i  Gazownictwa  mieszczący  się  przy  ulicy
Kruczkowskiego  2.  Firma  ta  posiada  ponad  15  tys.  km  sieci  dystrybucyjnej  i  ob-
sługuje ponad milion odbiorców gazu ziemnego.

Do kontroli i zarządzania sieciami dystrybucyjnymi Mazowiecki Zakład Ga-

zowniczy uŜywa programu ArcView GIS 3.2 firmy ESRI.

Opis bazy danych instalacji gazowych prowadzonej przez MZG

Na mapach cyfrowych wykorzystywanych przez MZG moŜemy wyróŜnić

następujące obiekty [10]:
A/ gazociągi niskiego i wysokiego ciśnienia,
B/ zasuwy,
C/ stacje gazowe.
Do kaŜdego z wyŜej wymienionych obiektów jest dowiązana baza danych z odpo-
wiednimi atrybutami.

Ad A/ Gazociągi niskiego i wysokiego ciśnienia

Opis gazociągów zawiera następujące informacje:

•

gmina;

•

ulica;

•

data wprowadzenia (aktualizacji);

•

znacznik (osoba wprowadzająca);

•

miejscowość;

•

długość (l);

•

rednica nominalna (dn);

•

materiał, z jakiego jest wykonany gazociąg (gazociągi stalowe lub z tworzyw
sztucznych);

•

liczba przyłączy

jednorodzinnych, np. domki jednorodzinne,

wielorodzinnych, np. bloki, domy wielorodzinne,

innych, np. szkoły, przedszkola, hotele, zakłady przemysłowe itp.,

rok budowy.

Ad B/ Zasuwy

Przy opisie obiektu ujęto:

•

numer zasuwy;

•

liczbę obrotów (w przypadku zaworu kulowego 0,25 obrotu);

•

producenta;

•

materiał;

•

datę wprowadzenia (aktualizacji);

•

znacznik (osoba wprowadzająca).

Ad C/ Stacje gazowe

Stacje gazowe są określane przez następujące dane:
1.

Przepustowość stacji.

Nazwa stacji.

Miejscowość.

ObciąŜenie rzeczywiste – obciąŜenie faktycznie występujące w stacji.

ObciąŜenie wyliczone – obciąŜenie wyliczone dla stacji gazowej.

Adres.

Rok budowy.

Telemetria – (tak/nie) czy pomiary przeprowadzane w stacji gazowej są prze-
syłane drogą radiową do centrali?

Gazomierze – (tak/nie) czy są w stacji gazowej zainstalowane gazomierze?

10.

Sposób zasilania stacji.

Na rys. 4. przedstawiono okno edycyjne sieci gazowych proponowane przez autorów.

Rys. 4. Okno edycyjne obiektu sieć gazowa

Na rys. 5. i 6. przedstawiono zakładki zasuwy i stacje gazowe.

Podsumowanie

Prowadzona w MZG baza danych jest w zupełności wystarczająca dla potrzeb
słuŜb ratowniczo-gaśniczych. Zgodnie z powyŜszym nie ma potrzeby tworzenia
własnych rozwiązań bazy danych.

Baza danych sieci wodociągowej

Istotne dla działań PSP jest znajomość punktów czerpania wody. Stąd teŜ baza

danych o hydrantach powinna być dokładna, czytelna i zawierać pełne informacje
potrzebne dyspozytorowi.

Firmą zajmującą się dostarczaniem wody na terenie miasta st. Warszawy jest

Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji z siedzibą na pl. Starynkie-
wicza 5. Do kontroli i zarządzania sieciami wodociągowymi MPWiK uŜywa opro-
gramowania Arc View firmy ESRI.

Przewody wodoci

gowe

Przewody wodociągowe ogólnie dzieli się na przewody magistralne i na prze-

wody  rozbiorcze.  Z  punktu  widzenia  słuŜb  ratowniczych,  waŜna  jest  znajomość
przebiegu  przewodów  wodociągowych,  wydajności  czerpalnej  wody  w  danym
punkcie  oraz  umieszczenia  zasuw  (moŜliwość  zamknięcia  przewodów).  Stąd  teŜ
dane dotyczące przewodów wodociągowych powinny zawierać:

•

typ przewodu ( magistralny, rozbiorczy);

•

rednica przewodu (magistralne - 300, 400, 500, 600, 800,1200,1400 mm, roz-

biorcze – 100, 150, 200, 250, 300 mm);

•

połoŜenie najbliŜszych zaworów.

Są to dane wystarczające z punktu widzenia słuŜb ratowniczo-gaśniczych.

Na rys. 7. przedstawiono okno edycyjne przewodów wodociągowych propo-

nowane przez autorów.

Rys. 7. Okno edycyjne przewodów wodociągowych

NaleŜy dodać, Ŝe baza danych przedsiębiorstwa zawiera ponadto wiele innych

danych technicznych i administracyjnych, takich jak np.:

•

długość przewodu;

•

liczba kompensatorów;

•

liczba odpowietrzników;

•

liczba odwodnień;

•

liczba przepustnic;

•

liczba przyłączy;

•

liczba zasuw;

•

rodzaj materiału;

•

rodzaj gruntu;

•

rodzaj złącz;

•

sposób uszczelnienia złączy;

•

data odbioru końcowego;

•

data przeglądu technicznego;

•

data rozpoczęcia budowy;

•

data upływu gwarancji, itp.

Propozycja atrybutów bazy danych dla punktów czerpania wody:
W formularzu opisującym hydranty (punkty czerpania wody) powinny się znaleźć
następujące informacje [11]:

A/ numer hydrantu (punktu)

a1/ zdjęcie hydrantu i otoczenia;

B/ lokalizacja

b1/ miejscowość,

b2/ gmina,

b3/ dzielnica,

b4/ ulica,

b5/ numer posesji,

b6/ współrzędne

geograficzne (

λ, φ

mapy cyfrowej (x, y),

b7/ opis lokalizacji;

C/ rodzaj hydrantu

c1/ nadziemny,

c2/ podziemny,

c3/ punkt czerpania wody;

D/ parametry

d1/ wydajność hydrantu (punktu) w [l/min],

d2/ nasady przyłączeniowe,

rednica (110/75/52 mm),

liczba nasad,

d3/ średnica rury wodociągowej w [mm],

d4/ średnica rury hydrantu w [mm];

E/ sprawność (tak, nie) jeśli nie, to przyczyna:

e1/ brak czopów na końcówkach,

e2/ obrobione końcówki czopów – brak moŜliwości odkręcenia,

e3/ zasypanie lub zaasfaltowanie hydrantu,

e4/ brak oznakowania,

e5/ brak uszczelek,

e5/ połamane kły i pokrywy urządzeń,

e6/ inne;

F/ inwentaryzacja

f1/ data sprawdzenia urządzenia,

f2/ uwagi,

f3/ imię, nazwisko sprawdzającego hydrant (punkt czerpania wody),

f4/ imię, nazwisko wprowadzającego do bazy danych.

Na rys. 8. i 9. przedstawiono propozycję okna edycyjnego punktu czerpania wody.

Rys. 8. Okno edycyjne obiektu hydrant. Dane ogólne

Sposób oznakowania graficznego na mapie cyfrowej punktu czerpania wody

Analiza oznakowania hydrantu lub punktu czerpania wody na mapie cyfrowej

pokazuje, Ŝe w instrukcji K-1 na ww. urządzenia przewidziano jedynie oznakowa-
nie punktowe [12]. W dokumentacji prowadzonej przez MPWiK obok punktu
znajduje się nr hydrantu. Z punktu widzenia słuŜb ratowniczo-gaśniczych, ten spo-
sób oznakowania – nie wyróŜniający hydrantu na mapie cyfrowej – jest nieodpo-
wiedni. W związku z powyŜszym proponuje się wprowadzenie charakterystyczne-
go znaku określającego połoŜenie hydrantu bądź punktu czerpania wody na mapie
cyfrowej (rys. 10).

Rys. 9. Okno edycyjne obiektu hydrant. Sprawność

Rys. 10. Oznakowanie graficzne hydrantu na mapie cyfrowej

Baza danych sieci ciepłowniczej

Za dostarczanie i rozdział energii cieplnej w mieście st. Warszawie odpowie-

dzialne jest Stołeczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (SPEC). Odpowiada
on szczegółowo za:

•

sieć cieplną od granic źródeł (elektrociepłowni) do przyłączy;

•

węzły cieplne będące własnością SPEC w budynkach mieszkalnych;

•

przepompownie osiedlowe;

•

przepompownie dzielnicowe,

•

ciepłownie i kotłownie będące własnością SPEC,

•

konserwację instalacji wewnętrznych w budynkach mieszkalnych zleconą przez
administrację.

Ze względu na rozległość administrowanego terenu obszar stolicy został po-

dzielony na siedem Dzielnicowych Zakładów Energetyki Cieplnej (ZEC).

Zakłady te zajmują się nadzorem i zarządzaniem siecią cieplną zlokalizowaną

na ich terenie. Do administrowania powierzonym im mieniem korzystają z kompu-
terowych baz danych oraz map geodezyjnych. Dokumentacja szczegółowa instala-
cji ciepłowniczej przechowywana jest w archiwum.

Obiekty ciepłownicze

Na powszechnie uŜywanych przez ZEC mapach geodezyjnych umieszczono nastę-
pujące obiekty:
A/ sieci ciepłownicze;
B/ komory;
C/ punkty stałe;
D/ kompensatory;
E/ zawory odwadniające lub odpowietrzające;
F/ węzły cieplne.

Ad A/ Sieci ciepłownicze

Sieci cieple ogólnie podzielić moŜna na [13, 14]:

•

osiedlowe,

•

miejskie,

•

przemysłowe.

Podział  ten  jest  zdeterminowany  rozległością  sieci  oraz  rodzajem  odbiorcy.
W  zaleŜności  od  wielkości,  kształtu  i  zasilanego  terenu  stosuje  się  odpowiednie
ukształtowanie sieci, tzw. układy sieci.
WyróŜniamy sieci:

•

jednoprzewodowe;

•

dwuprzewodowe;

•

wieloprzewodowe.

Sieci mogą być zorganizowane w topologii:

•

promieniowej,

•

pierścieniowej (oczkowe),

•

mieszanej.

Sieci miejskie zazwyczaj zabudowywane są jako pierścieniowe dwuprzewo-

dowe. Sieci promieniowe charakteryzują się jednokierunkowym przepływem me-
dium, dlatego teŜ są wykorzystywane do przesyłu energii cieplnej dla duŜych od-
biorców, zazwyczaj przemysłowych.

Następny podział sieci stanowi medium przesyłowe oraz parametry przesyła-

nia. Ze względu na rodzaj medium rozróŜniamy:

•

sieci parowe,

•

sieci wodne.

Ze względu na parametry przesyłu rozróŜniamy sieci:

•

wysoko parametryczne (para o ciśnieniu powyŜej 0,7 atm. lub woda o tempera-

turze powyŜej 115 °C);

•

nisko parametryczne.

W sieciach miejskich dominują sieci wodne wysoko parametryczne. Sieci

parowe wykorzystywane są w przemyśle oraz tam, gdzie występuje wysokie zapo-
trzebowanie na parę do celów technologicznych. Nisko parametryczne wodne sto-
sowane są natomiast w lokalnych osiedlowych kotłowniach lub w ogrzewanych
budynkach (za węzłem cieplnym).
Odmienny podział sieci stanowi rodzaj przewodów oraz sposób ich prowadzenia.

Ogólnie przewody ciepłownicze mogą być prowadzone napowietrznie lub pod

ziemią. Przewody prowadzone pod ziemią mogą być wykonywane w technologii
kanałowej lub preizolatu. Kanały dzielimy na:

•

przechodnie – o wysokości nie mniejszej niŜ 1,8 m. Ze względu na koszty ich
wykonania budowane rzadko, przewaŜnie w zakładach przemysłowych;

•

półprzechodnie – o wysokości w granicach 1,2 – 1,4 m;

•

nieprzechodnie – poniŜej 1,2 m, wykonywane z gotowych prefabrykatów.

Przewody preizolowane są to rury z dodatkową osłoną termiczną układane bezpo-
ś

rednio w ziemi.

Na mapach geodezyjnych uŜywanych przez ZEC-e określenie przewodów

zostało zrealizowane przez odpowiednie kolorowanie sieci. Kolor oznaczenia nie
jest z góry narzucony normą i dobierany jest lokalnie w poszczególnych rejonach.
Zazwyczaj uŜywane są kolory:

•

czerwony dla sieci kanałowych,

•

zielony dla preizolatu.

Graficznie wyszczególniono równieŜ na mapie średnice rur. Przewody o śred-

nicy poniŜej 200 mm zaznaczane są pojedynczą linią, podwójną, powyŜej 200 mm.
Do linii dowiązany jest takŜe opis średnicy rur w postaci symbolicznej. Przykła-
dowe oznaczenie, jakie moŜe występować na mapie: Cp 2

200 mm. Oznacza to:

−

przewód ciepłowniczy, p – projektowy, średnica 2 × 200 mm. Linie cieplne

o dodatkowo duŜej średnicy zwane magistralami mają teŜ oznaczenia symboliczne,
wynikające z ich prowadzenia. I tak np. sieć wzdłuŜ trasy Armii Krajowej nosi
nazwę AZ. Oznaczeniu symbolicznemu podlegają równieŜ wszystkie rozgałęzienia
(odrzuty) z magistral głównych. Sposób ich oznaczania polega na określeniu nu-
meru komory, z której był rozgałęziony oraz kierunku odrzutu, np. AZ -14/L.

Ad B/ Komory

Komory (zwane teŜ studzienkami) przeznaczone są do instalacji armatury

(uzbrojenia przewodów). Znajdować się w nich moŜe:

•

aparatura sterująca (zawory, klapy przełączające itp.),

•

aparatura zabezpieczająca,

•

aparatura pomocnicza (odwadniacze, odpowietrzniki, zawory spustowe itp.).

RozróŜniamy studzienki nadziemne i podziemne. W kanałach przechodnich

studzienki  buduje  się  w  miejscach  odgałęzień  przewodów  i  przy  zaworach  roz-
dzielczych. Natomiast w kanałach nieprzechodnich oraz w technologii preizolowa-
nej na rozgałęzieniach, zmianach kierunku sieci oraz co 100 m na odcinakach pro-
stych bez rozgałęzień. Wysokość komory nie moŜe być mniejsza niŜ 1,8 m.
Na mapie komory danej magistrali oznaczane są kolejno numerami od punktu zasi-
lania  do  odbioru.  Proste  oznaczenia  w  postaci  nazwy  symbolicznej  magistrali
i numeru komory przyjmowane są na głównych magistralach, np. AZ-14. Podobnie
oznaczane są komory na liniach rozgałęźnych. Ich numery rosną od rozgałęzienia
do odbioru. Na przykład komora AZ-14/L-4 zlokalizowana jest na lewym odgałę-
zieniu  14  komory  magistrali  AZ,  czwarta  w  kolejności.  Do  opisu  studzienki  na
mapie  dodawane  są  takŜe  parametry  w  postaci  wysokości  włazu,  poziomu  dna
wykopu oraz osi rur. Dane te są określane w odniesieniu do poziomu Wisły.

Ad C/ Punkty stałe

Punkty stałe stanowią dowiązanie przewodów ciepłowniczych z gruntem. W czasie
wahań  temperaturowych  na  skutek  rozszerzalności  cieplnej  materiału  sieć cieplna
przemieszcza  się.  Punkty  stałe  stanowią  odcinek  sieci,  w  którym  niezmienne  jest
połoŜenie rur względem gruntu. Oznaczane są na mapie jako kwadraty zabarwione
na taki sam kolor jak sieć, opisywane poprzez podanie ich rzędnych.

Ad D/ Kompensatory

Kompensatory słuŜą do niwelowania ruchów wzdłuŜnych sieci. RozróŜniamy
kompensatory:

•

U – kształtkowe,

•

z rur fałdowanych – budowane równieŜ w kształcie litery U, z tym Ŝe uzyskuje
się ich mniejsze wymiary dzięki zastosowaniu rur fałdowanych,

•

soczewkowe – odcinki proste z blach stalowych profilowanych w kształcie fali;

•

dławicowe.

W sieciach preizolowanych kompensację wahań długości uzyskuje się poprzez
odpowiednie prowadzenie przewodów ciepłowniczych. Natomiast w sieciach kana-
łowych stosuje się specjalne kompensatory profilowane.

Ad E/ Zawory odpowietrzające i odwadniające

Prowadzenie  sieci  cieplnej  po  terenie  o  zróŜnicowanym  ukształtowaniu  niesie  za
sobą  problemy  związane  z  zapowietrzaniem  odcinków  przewodów.  W  celu  opty-
malnej eksploatacji sieci konieczne jest umoŜliwienie odpowietrzania przewodów.
Realizowane  jest  to  za  pomocą  specjalnych  zaworów  umieszczonych  zazwyczaj
w  najwyŜszych  punktach  sieci.  TakŜe  w  celu  umoŜliwienia  remontu,  czy  konser-
wacji  odcinka  sieci,  konieczne  staje  się  czasem  odwodnienie  instalacji.  SłuŜą  do
tego zawory odwadniające umieszczone w najniŜszych punktach sieci.

Ad F/ Węzły cieplne

Do  wymiany  energii  cieplej  między  siecią  a  obiektem  korzystającym  z  usług
SPEC-u słuŜą węzły cieplne.
Następuje  w  nich  oddawanie  ciepła  z  sieci  wysoko  parametrycznej  płynącej
w  rurociągach  miejskich  z  siecią  nisko  parametryczną  stanowiącą  instalację  bu-
dynku. Odbywa się to obecnie zazwyczaj za pomocą wymienników ciepła. KaŜdy
węzeł jako punkt końcowy odbioru energii ma własny numer katalogowy w kolej-
ności przyłączania odbiorców.

Arkusz formularza spisowego sieci ciepłowniczej

Proponuje się następujący podział obiektów ciepłowniczych:
A/ rurociąg,
B/ komora,
C/ punkt stały,
D/ kompensator,
E/ zawór,
F/ węzeł cieplny.

Ad A/ Rurociąg

a1/ sposób prowadzenia

a1.1/ napowietrzny

a1.2/ podziemny

- kanał

- preizolat

a1.3/ poziom

- dna wykopu

- osi rur

a2/ medium przesyłowe

a2.1/ parowe

a2.2/ wodne

a3/ parametry przesyłu

a3.1/ para

- ciśnienie

- temperatura

a3.2/ woda

- ciśnienie

- temperatura

a3.3/ średnica rurociągu

a3.4/ przepływność

a4/ układ sieci

a4.1/ jednoprzewodowy

a4.2/ dwuprzewodowy

a4.3/ wieloprzewodowy

a5/ topologia

a5.1/ promieniowa

a5.2/ pierścieniowa

a5.3/ mieszana

a6/ zawory odcinające rurociąg

a7/ uwagi dodatkowe.

Na rys. 11. przedstawiono propozycję okna edycyjnego dla komory.

Rys. 11. Okno edycyjne obiektu Komora

Ad B/ Komora

b1/ dane techniczne

b1.1/ właz

- średnica

- wysokość włazu

- poziom dna

b2/zawartość komory

b2.1/ zawory – co odcinają?

b2.2/ zabezpieczenia

b2.3/ inne

Ad C/ Punkt stały

c1/ rzędne punktu

Ad D/ Kompensator

d1/ typ kompensatora

Ad E/ Zawór

e1/ typ zaworu

e1.1/ odpowietrzający

e1.2/ odwadniający

Ad F/ Węzeł cieplny

f1/ opis węzła cieplnego.

Na rys. 12. przedstawiono propozycję okna edycyjnego dla rurociągu.

Rys. 12. Okno edycyjne obiektu rurociąg

Sie

teletransmisyjna

Sieci teletransmisyjne są własnością Telekomunikacji Polskiej SA. W War-

szawie mamy do czynienia z systemem podziemnych rur i studni kablowych słuŜą-
cych  do  układania  kabli telekomunikacyjnych.  Jest to  tzw.  kanalizacja  pierwotna.
W obrębie miasta stosowane są równieŜ linie napowietrzne. W skład systemu oka-
blowania  miasta,  obok  studni  kablowych  i  rurociągów,  wchodzą  równieŜ  szafy
kablowe dające moŜliwości odpowiedniego krosowania linii.

Kanalizację pierwotną (w zaleŜności od potrzeb wykonywaną jako kanalizacja

magistralna lub rozdzielcza) buduje się na terenie miasta oraz innych miejscowości

o zabudowie zwartej, willowej lub osiedlowej i o uporządkowanym charakterze
ulic, jeŜeli celowość budowy kanalizacji na terenie tych miejscowości jest tech-
nicznie i ekonomicznie uzasadniona. Kanalizacja pierwotna moŜe być teŜ układana
w tunelach, na mostach, wiaduktach oraz wewnątrz budynków.

Ciągi kanalizacji kablowej dzielą się na:

kanalizację magistralną, kanalizację pierwotną wielootworową, przeznaczoną
dla kabli linii magistralnych, wewnątrzstrefowych, międzycentralowych i mię-
dzymiastowych,

kanalizację rozdzielczą, kanalizację pierwotną jedno- lub dwuotworową prze-
znaczoną dla kabli linii rozdzielczych idących do abonentów,

kanalizację  specjalną  –  pierwotną  z  rur  stalowych,  wypełnionych  rurami
z tworzyw sztucznych, przeznaczoną dla kabli telekomunikacyjnych na terenie
stacji  elektroenergetycznych  i  w  ich  bezpośrednim  sąsiedztwie,  ograniczającą
niebezpieczne oddziaływanie urządzeń elektroenergetycznych na te kable.

Obecnie dokumentacja sieci teletransmisyjnej jest prowadzona przez TP SA na

mapach papierowych w skali 1:500 (kanalizacja rozdzielcza). Trakty magistralne
są dokumentowane na mapach w skali 1:2000. Wprowadzana jest równieŜ elektro-
niczna forma zapisu danych.

W przypadku oznaczenia traktu magistralnego podaje się odległości pomiędzy

studzienkami oraz liczby otworów. Oznaczenie kanalizacji rozdzielczej składa się
tylko z podania odległości pomiędzy studzienkami. Dane dotyczące opisu traktu
telekomunikacyjnego mogą być takie, jak na rys. 13.

Rys. 13. Opis traktu telekomunikacyjnego

Studnie kablowe są instalowane w ziemi jako obiekty kanalizacji kablowej,

przeznaczone dla umoŜliwienia dostępu do rur kanalizacyjnych oraz wykonywania
prac związanych z wciąganiem kabli i montaŜem złączy kablowych. Korpus studni
jest wykonany zwykle z betonu. Pokrywy są Ŝeliwne bądź wykonane z betonu. Są
one zabezpieczane przed ingerencją osób nieuprawnionych. Na planach są przed-
stawiane w postaci prostokątów wtrąconych w linie kanalizacji [12].

Z punktu widzenia słuŜb ratowniczych dokładne dane dotyczące studni kablo-

wych i ich wyposaŜenia są zbędne.

Trzecim elementem systemu jest szafa kablowa. MoŜe być ona ustawiana we-

wnątrz  lub  na  zewnątrz  budynku.  W  zaleŜności  od  usytuowania  konstruowane  są
one z lakierowanej blachy stalowej bądź z tworzywa sztucznego. Zawierają głowi-
ce  telekomunikacyjne  i  słuŜą  głównie  do  krosowania  kabli.  Na  planach  są  przed-
stawiane  w  postaci  prostokątów  przedzielonych  na  dwa  trójkąty,  z  których  jeden
jest zacieniowany [12]. Z punktu widzenia słuŜb ratowniczych dokładne dane do-
tyczące szaf kablowych i ich wyposaŜenia są zbędne.

Podsumowanie

PowyŜej przedstawiono stan zawartości tematycznej bazy danych róŜnych

przedsiębiorstw komunalnych. Pokazano, w jakim zakresie prowadzona dokumen-
tacja  jest  przydatna  dla  PSP.  Zwrócono  równieŜ  uwagę  na  stan  zaawansowania
przekształcania  dokumentacji  papierowej  w  dokumentację  elektroniczną.  Stan  za-
awansowania poszczególnych przedsiębiorstw w tworzeniu bazy cyfrowej swoich
zasobów  jest  bardzo  róŜny.  MoŜe  to  stanowić  powaŜny  problem  przy  tworzeniu
jednolitego systemu gromadzenia danych o zasobach infrastruktury warszawskiej.

Przedstawione opracowanie jest pierwszą próbą spojrzenia na projekt budowy

infrastruktury danych przestrzennych dla Warszawy z punktu widzenia PSP.
W załoŜeniu autorów próba ta powinna stanowić punkt wyjścia do dyskusji na
temat opracowania standardu jednolitej bazy danych w całym kraju.

Wszelkie uwagi dotyczące zaprezentowanego projektu prosimy kierować pod

adresem:

krenski@inf.sgsp.edu.pl

S U M M A R Y

Tadeusz MACIAK, Adam KRASUSKI,
Karol KREŃSKI, Michał ŚWITACZ

GEOGRAFIC DATABASE IN RESCUE SERVICES –

PROBLEMS OF SELECTION OF FIRE PREVENTION DATABASE

IN RESPECT OF UNDERGROUND INSTALLATIONS

The  paper  deals  with  the  content  of  the  thematic  database  in  respect  to  different
municipal  enterprises.  It  discusses  the  way  the  available  documentation  may  be
useful  for  the  purposes  of  the  State  Fire  Service.  The  paper  also  reveals  to  what
extent  the  paper  documentation  have  been  converted  into  the  electronic  one.  It
appears that the degree of advancement in creating a digital database of resources

varies between individual enterprises, which may present a serious problem while
creating a unified system of data collection as regards the infrastructural resources
in Warsaw.
This is the first attempt to present an infrastructural plan regarding spatial data for
the city of Warsaw from the viewpoint of the National Fire Service. The authors'
aim was to begin a discussion about creating a unified standard of best database for
the whole country.

PIŚMIENNICTWO

J. Gaździcki: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa 1990.

P. Werner: Wprowadzenie do geograficznych systemów informacyjnych. UW,
Warszawa 1992.

P. Zapart: GIS. Komputerowe systemy informacji przestrzennej. Intersoftland,
Warszawa 1994.

M. Kistowski, M. Iwańska: Systemy informacji geograficznej. Wydawnictwo
Naukowe, Poznań 1997.

A. Magnuszewski: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa 1999.

T. Maciak, K. Kreński: MoŜliwości zastosowania systemów informacji prze-
strzennej w słuŜbach ratowniczych. „Zeszyty Naukowe SGSP” 2002, nr 28.

T. Maciak: Wstępne załoŜenia projektowe systemu informacji przestrzennej
dla obszaru działania Zakładu Ratowniczo-Gaśniczego SGSP. „Zeszyty Na-
ukowe SGSP” 2005, nr 32.

T. Maciak, K. Kreński: Dobór atrybutów bazy przeciwpoŜarowej budynków
systemu informacji przestrzennej słuŜb ratowniczych. "Zeszyty Naukowe
SGSP” 2005 nr 32.

Materiały udostępnione przez firmę STOEN.

10.

Materiały udostępnione przez MZG, zgodne z Rozporządzeniem ministra
gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać sieci gazowe. Dz. U. 2001, nr 97.

11.

J. Umiński: Baza danych w zakresie przeciwpoŜarowego zaopatrzenia wodne-
go na przykładzie Komendy Miejskiej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Byd-
goszczy. SGSP, praca dyplomowa, Warszawa 2001.

12.

Główny Geodeta Kraju. Systemy informacji o terenie. Podstawowa mapa
kraju. Państwowa SłuŜba Geodezyjna i Kartograficzna, Warszawa 1995
(Instrukcja K1).

13.

W. Kamler: Ciepłownictwo. PWN, Warszawa 1979.

14.

W. Kamler: Ciepłownictwo, cz. II: Sieci cieplne. PWN, Warszawa 1974.