P R A C A P R Z E G L 
D O W A
Jan Chrostek-Maj
Klinika Toksykologii i Chorób Środowiskowych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Wybrane czynniki socjodemograficzne
i kliniczne jako predyktory prób
samobójczych u pacjentów leczonych
w Klinice Toksykologii CM UJ
Selected sociodemographic and clinical factors as predictors of suicide
attempts in toxicology clinic inpatients
Adres do korespondencji: Streszczenie
dr med. Jan Chrostek-Maj
Celem niniejszej pracy była charakterystyka niektórych czynników klinicznych i demograficznych wpływa-
Klinika Toksykologii
jących na liczbę zamachów samobójczych u pacjentów leczonych w Klinice Toksykologii, podzielonych
i Chorób Środowiskowych CM UJ
os. Złotej Jesieni 1, 31 826 Kraków na 3 grupy według sposobu zażycia trucizny: a) zatrucia przypadkowe  jako grupa kontrolna; b) zatru-
tel.: [phone]
cia samobójcze; c) pozostałe zatrucia  intencjonalne, czyli poprzez nadużycie substancji lub zatrucie
e-mail: [e-mail]
w trakcie uzależnienia. Przedstawiony sposób opisu umożliwia ocenę rozmiarów leczenia oraz wyodręb-
nienie populacji pacjentów, wobec których powinno się prowadzić zróżnicowaną profilaktykę w zakresie
zapobiegania samobójstwom. Wśród pacjentów zatrutych w wyniku własnych działań proporcje liczeb-
ności w zależności od rodzajów zatrucia są zmienne, jednocześnie grupy te są podobne, a ci sami pa-
cjenci są kwalifikowani na przemian to do jednej, to do drugiej grupy leczonych osób. Pacjentów leczono
w latach 2003 2005 w Klinice Toksykologii w Krakowie. Na podstawie dokumentacji klinicznej w opisa-
nych grupach analizowano: płeć wiek, czas hospitalizacji, stopień ciężkości zatrucia.
W wymienionych latach leczono 3724 chorych, w tym 1074 osoby zatrute przypadkowo, w tym czasie
1712 pacjentów (57%) było po próbie samobójczej, a 938 (25,2%) było zatrutych w sposób intencjonalny.
W grupie osób, które zatruły się podczas próby samobójczej, było 58% kobiet, a w grupie osób zatrutych
intencjonalnie kobiety stanowiły 21%. Analiza wieku badanych nie wykazała istotnych różnic w opisywa-
nych grupach, ale pacjenci intencjonalnie zatruci byli nieco starsi; ich średni wiek wyniósł 45,5 roku
i wahał się w przedziale 14 78 lat. Średni wiek osób po próbach samobójczych wyniósł 38,5 roku i mieścił
się w przedziale 14 88 lat. Ogólny średni czas hospitalizacji wyniósł 7,5 dnia i mieścił się w zakresie
0 154 dni. Spośród omawianych grup najdłużej leczono pacjentów po zatruciach intencjonalnych (śred-
nio 8,0 dni). Ocena częstości występowania ciężkiego stopnia zatrucia wykazała, że choroba miała naj-
cięższy przebieg w grupie osób po zatruciach samobójczych, czyli u 38,2 % osób oceniono zatrucie na
III stopień według PSS, ale także w grupie zatruć intencjonalnych notowano 31,7% przypadków ciężkiej
postaci choroby. Przedstawione wyniki mogą być pomocne w kreowaniu polityki zdrowotnej i uzasad-
niają zróżnicowanie oraz intensyfikację działań profilaktycznych w zależności od rodzaju zatrucia w celu
ograniczenia liczby osób po samozatruciach.
Suicydologia Tom 2, nr 1, 94 99
słowa kluczowe: czynniki demograficzne i kliniczne, zamachy samobójcze przez samozatrucie,
słowa kluczowe:
słowa kluczowe:
słowa kluczowe:
słowa kluczowe:
Copyright © 2006 Polskie
intencjonalne nadużycie
Towarzystwo Suicydologiczne
ISSN 1895 3786
www.suicydologia.viamedica.pl
94
www.suicydologia.viamedica.pl
Jan Chrostek-Maj, Niektóre czynniki socjodemograficzne i kliniczne jako predyktory prób samobójczych
Abstract
The aim of the study was to characterise selected clinical and demographic factors that influence the
number of suicide attempts among patients (n = 3724) treated at the Toxicology Clinic in Cracow in the
years 2003 2005. Three patient groups were distinguished by the mode of intoxication: 1. accidental
poisoning cases (n = 1074) regarded as controls; 2. attempted suicide (n = 1712, i.e. 57%); 3. other
cases of intentional poisoning  by substance abuse or intoxication in the course of substance depen-
dence (n = 938, i.e. 27%). Such categorisation permits to assess the scope of treatment and to differen-
tiate groups of patients who require various preventive interventions. Four factors were selected from the
patients medical files for the analysis: age, gender, length of hospitalisation, and intoxication severity.
There were 58% women in the attempted suicide (AS) group, and 21% among those with intentional
poisoning (IP). No significant age-related differences were found between the three groups, but IP pa-
tients were somewhat older (mean age 44.5) than those with attempted suicide (mean age 38.5 years).
The mean length of hospitalisation in the whole sample was 7.5 days (ranging from 0 to 154 days), being
relatively longer in the IP group (8.0 days on the average). The most severe course of intoxication was
noted both in AS and IP patients  the III degree of intoxication severity was recognised using the Poison
Severity Score (PSS) in 38.2% of the former and 31.7 of the latter. These two groups of patients are
undoubtedly similar to each other and overlapping, which seems to be of importance for the prevention of
suicidal behaviour. The reported research findings may be helpful in the selection of treatment methods.
The results suggest a need for diversification and intensification of preventive interventions accordingly to
the type of self-poisoning.
key words:
key words:
key words: sociodemographic characteristics, clinical factors, attempted suicide, intoxication, patients
key words:
key words:
Wstęp wych czynników w badanych grupach [7 13]. Przez wie-
le lat czynniki predykcyjne samobójstw są podobne i jest
Zatrucia ksenobiotykami sÄ… wyraz
nym przejawem wpły- mało prawdopodobne, aby uległy większym zmianom
wu czynników środowiskowych na zdrowie człowieka. [14]. Jednak wśród pacjentów, którzy sami dokonali za-
Tym zjawiskom można zapobiegać albo przynajmniej trucia, proporcje liczebności w zależności od rodzajów
wpływać na zmniejszenie częstości zatruć i łagodzić ich zatrucia się zmieniają, jednocześnie grupy te są podob-
przebieg. Toteż w zależności od rodzaju zatrucia sposo- ne, a ci sami pacjenci są kwalifikowani na przemian to
by zapobiegania są różne, na przykład w celu ograni- do jednej, to do drugiej grupy leczonych osób. Na te
czenia prawdopodobieństwa zatruć przypadkowych zna- przemieszczenia pacjentów wpływają także przemiany
czenie ma przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higie- organizacyjne w służbie zdrowia na danym terenie. Kla-
ny pracy, mimo że przyczyny różnych rodzajów zatruć syfikacja zatrutych osób zgodnie z podziałem na opisa-
łączą się w zaskakujący sposób [1]. Aby zmniejszyć nad- ne poniżej grupy pozwoli lepiej planować politykę zdro-
używanie substancji, ewentualnie eliminować uzależnie- wotną i być może uzmysłowi decydentom organizacji
nia od ksenobiotyków, propaguje się zdrowy i higienicz- ochrony zdrowia konieczność lepszej oceny kosztów ich
ny tryb życia oraz podejmuje się wysiłki psychoterapeu- decyzji politycznych. Celem niniejszej pracy była cha-
tyczne, aby poprawić przystosowanie jednostki do re- rakterystyka osób zatrutych przypadkowo oraz w spo-
aliów współczesnej cywilizacji. sób intencjonalny przez nadużycie substancji i/lub uza-
Natomiast zapobieganie samobójstwom stanowi od- leżnienie oraz pacjentów po zatruciu samobójczym le-
wieczny temat literatury fachowej, przy czym kontro- czonych na klinicznych oddziałach Kliniki Toksykologii
wersje polegają na rozłożeniu akcentów [2, 3]. Analizu- CM UJ w Krakowie w latach 2003 2005 oraz wykaza-
jąc ten problem, można podkreślić różne czynniki, po- nie podobieństw między grupami w występowaniu cha-
nieważ ma on swe przyczyny biologiczne (genetyczne rakterystycznych cech klinicznych i demograficznych.
i neurobiologiczne), a jednocześnie występują prawdo-
podobnie czynniki psychologiczne i społeczne [4, 5].
W zależności od okresu rozwoju nauki każdej z tych Materiał i metody
przyczyn przypisuje się większą rolę. Mimo że charak-
terystyki populacji osób podejmujących skuteczną i nie- Dokumentację kliniczną pacjentów Kliniki Toksykolo-
skuteczną próbę samobójczą różnią się od siebie, moż- gii w Krakowie z lat 2003 2005 leczonych z powodu za-
na się zgodzić, że obie te grupy są powiązane [6]. truć substancjami chemicznymi poddano analizie,
W wielu pracach pochodzących z różnych krajów okre- uwzględniając płeć, wiek i czas hospitalizacji w zależno-
ślano podział na płeć i wiek, opisując wiele dodatko- ści od rodzaju zatrucia. W tym okresie leczono 3724
95
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
osoby. Dokumentacja przebiegu leczenia była oparta na ogółu. Pacjenci zatruci przypadkowo stanowili 28,8%
obowiązujących procedurach i obejmowała leczenie so- całości.
matyczne, psychiatryczne i konsultację psychologiczną. Tabela 2 ilustruje rozkład płci według omawianych ro-
Analizę stopni ciężkości zatrucia dokonano na podsta- dzajów zatruć. Kobiety stanowią najliczniejszą grupę
wie klasyfikacji skali ciężkości zatruć (PSS, Poisoning wśród osób po próbach samobójczych, czyli 57% z ogól-
Severity Score) mającej zastosowanie w toksykologii kli- nej liczby 984 pacjentów. Natomiast w grupie osób nad-
nicznej [15]. Nasilenie zespołu odstawiennego ocenia- używających ksenobiotyków odsetek kobiet wynosi 21%,
no na podstawie kwestionariusza CIWA-A (Clinical In- a mężczyzn  79%.
stitute Withdrawal Assessment for Alcohol Scale). W tabeli 3 opisano średni wiek osób z badanych grup.
Na podstawie arbitralnej oceny badanych pacjentów Przy porównaniu 3 omawianych populacji najstarsi
podzielono ich na 3 grupy: a) osoby zatrute przypadko- pacjenci byli w grupie używających intencjonalnie sub-
wo, u których okoliczności wypadku miały decydujący stancji chemicznych  kobiety miały średnio 46,5 roku,
wpływ na sytuację, a udział woli pacjenta i uzmysłowie- a mężczyz
ni  44,5 roku. W grupie osób zatrutych sa-
nie sobie ewentualnych skutków zatrucia były znikome; mobójczo kobiety były najmłodsze i miały średnio 37,3
b) osoby, które zażyły celowo ksenobiotyk w pierwot- roku.
nym celu samobójczym lub zaszkodzenia swojemu zdro- W tabeli 4 podano dane dotyczące czasu hospitaliza-
wiu z wyraz
nymi intencjami samobójczymi, choć zatru- cji w Klinice według podziału na opisane wyżej gru-
cie mogło mieć również charakter wołania o pomoc, lub py. Ogólnie czas hospitalizacji dla poszczególnych
w celu manipulacji otoczeniem bez wyraz
nej chęci po- grup był podobny: dla grupy osób zatrutych przypad-
zbawienia się życia; c) osoby, które uległy zatruciu bez kowo wynosił 6 dni, dla osób po próbie samobójczej
intencji samobójczych, ale świadomie użyły substancji  5,8 dnia, a dla osób używających intencjonalnie
jako używki stosowanej w danej kulturze w celu odu- substancji  8,2 dnia.
rzenia się lub aby zmniejszyć dolegliwości związane Przebieg hospitalizacji ilustrują dane dotyczące ocenia-
z zespołem odstawiennym. nych stopni zatrucia w zależności od badanej grupy
Ponadto w Klinice leczono nielicznych pacjentów, u któ- przedstawione w tabeli 5.
rych w wyniku postępowania diagnostycznego nie roz- Odsetek ciężkich zatruć opisanych jako III stopień we-
poznano zatrucia ksenobiotykami. dług skali PSS wynosi dla osób zatrutych przypadkowo
 35%, dla używających intencjonalnie ksenobiotyków
 31,7% i dla osób zatrutych po zamachach samobój-
Wyniki czych  38,2%. Liczba zgonów w Klinice była niewiel-
ka, ale każda grupa obejmuje takie przypadki.
W tabeli 1 przedstawiono podział pacjentów Kliniki
Toksykologii według przedstawionych wyżej grup.
Najliczniejszą populację stanowiła grupa osób po za- Omówienie
truciach samobójczych, czyli 1712 osób, co stanowi
46% wszystkich pacjentów leczonych w Klinice (3724 Przedstawione przez autora wyniki nie odbiegają od
osoby). W grupie osób intencjonalnie nadużywających analogicznych rezultatów zebranych we wcześniejszych
substancji chemicznych było 938 osób, czyli 25,2% okresach i stanowią pewną kontynuację poprzednich da-
Tabela 1. Pacjenci leczeni w Klinice Toksykologii CM UJ w Krakowie w latach 2003 2005 z podziałem na rodzaj
zatruć
Table 1. The patients treated in Department of Toxicology in Krakow during 2003 2005 according of kind
of intoxication
Rok A. Zatrucie B. Zatrucie C. Zatrucie Razem Razem
przypadkowe samobójcze intencjonalne
n % Razem n % Razem n % Razem n %
2003 398 31,4 1266 530 41,9 1266 338 26,7 1266 1266 34,0 3724
2004 287 23,3 1235 626 50,7 1235 322 26,0 1235 1235 33,2 3724
2005 389 31,8 1223 556 45,4 1223 278 22,7 1223 1223 32,8 3724
Razem 1074 3724 1712 3724 938 3724 3724 3724
% 28,8 46,0 25,2 100
96
www.suicydologia.viamedica.pl
Jan Chrostek-Maj, Niektóre czynniki socjodemograficzne i kliniczne jako predyktory prób samobójczych
Tabela 2. Pacjenci leczeni w Klinice Toksykologii CM UJ w Krakowie w latach 2003 2005 z podziałem na płeć
Table 2. The patients treated in Department of Toxicology in Krakow during 2003 2005 according of gender
Rok A. Zatrucie B. Zatrucie C. Zatrucie Razem Razem
przypadkowe samobójcze intencjonalne
M K Razem M K Razem M K Razem M K
2003 120 278 398 244 286 530 256 82 338 692 574 1266
2004 130 157 287 268 358 626 250 72 322 648 587 1235
2005 174 215 389 216 340 556 233 45 278 623 600 1223
Razem 424 650 1074 728 984 1712 739 199 938 1963 1761 3724
% 40 60 100 42 58 100 79 21 100 52 48 100
Tabela 3. Wiek pacjentów leczonych w Klinice Toksykologii CM UJ w Krakowie w latach 2003 2005 z podziałem na
rodzaj zatruć
Table 3. Age of the patients treated in Department of Toxicology in Krakow during 2003 2005 according of kind of
intoxication
Rok A. Zatrucie B. Zatrucie C. Zatrucie
przypadkowe samobójcze intencjonalne
MK M K M K
2003 39,7 40,0 44,4 44,4 38,7 35,8
Zakres 14 90 14 88 16 72 16 72 15 87 14 87
2004 43,4 40,1 45,9 45,9 37,9 38,2
Zakres 15 92 14 98 16 77 16 77 15 84 15 88
2005 41,5 43,2 49,3 49,3 41,1 37,9
Zakres 16 83 15 95 26 78 26 78 14 80 14 87
Razem 41,5 41,5 46,5 46,5 39,2 37,3
Zakres 14 92 14 95 16 78 16 78 14 87 14 88
Tabela 4. Czas hospitalizacji pacjentów leczonych w Klinice Toksykologii CM UJ w Krakowie w latach 2003 2005
z podziałem na rodzaj zatruć
Table 4. The time of the patients treated in Department of Toxicology in Krakow during 2003 2005 according of
kind of intoxication
Rok A. Zatrucie B. Zatrucie C. Zatrucie
przypadkowe samobójcze intencjonalne
MK MK MK
2003 5,8 5,8 8,4 8,4 5,7 6,5
Dni 0 88 0 45 0 154 0 154 0 53 0 75
2004 5,7 5,6 7,2 7,2 5,2 5,2
Dni 1 46 0 62 0 27 0 27 0 42 0 78
2005 6,7 5,7 8,6 8,6 6,1 5,8
Dni 0 90 1 44 0 44 0 44 0 87 0 81
Razem 6,1 5,8 8,2
Dni 0 90 0 87 0 154
97
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
Tabela 5. Stopień ciężkości zatrucia pacjentów leczonych w Klinice Toksykologii CM UJ w Krakowie w latach 2003
 2005 z podziałem na rodzaj zatruć
Table 5. Poisoning Severity Score of the patients treated in Department of Toxicology in Krakow during 2003 2005
according of kind of intoxication
Rok A. Zatrucie przypadkowe B. Zatrucie samobójcze C. Zatrucie intencjonalne
(n = 1074) (n = 1712) (n = 938)
0 I II III Zgon 0 I II III Zgon 0 I II III Zgon
2003 82 110 41 3 158 229 85 4 76 108 55 2
2004 78 107 38 2 213 234 108 3 88 95 42
2005 131 158 51 3 180 191 81 4 44 95 38
Razem 375 130 8 654 274 11 298 135 2
(%) 35 12,1 38,2 16 31,7 14,3
nych [16, 17]. Klinika Toksykologii w Krakowie przed formacje płynące ze służby zdrowia nie zawsze są jed-
laty była praktycznie jedynym ośrodkiem w tym regio- noznaczne i ich wymowa jest słabsza niż siła oddziały-
nie leczącym zatrucia ksenobiotykami [11]. Inny niż wania promocji legalnych i nielegalnych używek. Oka-
obecnie był wtedy także rodzaj pacjentów przydzielo- zuje się jednak, że leczenie zatruć intencjonalnych
nych do omawianych wcześniej grup. Był on zbliżony wynikłych w okolicznościach tolerowanych kulturowo
do profilu pacjentów, którego opisy można znalez
ć w Polsce pochłania istotną część budżetu służby zdro-
w piśmiennictwie [7, 12, 13]. Rozwój organizacyjny jed- wia. Wykazano to wyraz
nie na przykładzie pracy Kli-
nostek diagnostycznych poszczególnych szpitali sprawił, niki autora. Natomiast działania profilaktyczne zapo-
że duża część osób zatrutych alkoholem, u których nie biegające zjawiskom samobójczym są jeszcze bardziej
zachodzi podejrzenie zatrucia mieszanego, trafia na szpi- skomplikowane, stanowiÄ…c przedmiot zainteresowania
talne oddziały ratunkowe. Podobnie jak w innych kra- suicydologii i dziedzin pokrewnych; z wielu doniesień
jach uprzemysłowionych [9, 18] w Klinice Toksykologii wiadomo, że zwiększenie liczebności grupy osób uza-
CM UJ leczy się pacjentów wymagających intensywniej- leżnionych od substancji psychoaktywnych (w tym al-
szej opieki diagnostyczno-leczniczej. Mimo to obecnie koholu) wpływa na zwiększenie częstości zamachów
w Klinice przebywają nadal 2 liczne grupy pacjentów  samobójczych, a jednocześnie na wzrost liczby samo-
po zatruciach samobójczych i po zatruciach spowodo- bójstw skutecznych [19]. Profilaktyka w zapobieganiu
wanych działaniem intencjonalnym. Obecnie ich liczeb- uzależnieniom prawdopodobnie może wpłynąć także
ność jest podobna. Porównanie czasu pobytu pacjentów na zmniejszenie liczby prób samobójczych. Przedsta-
w klinice wskazuje, że pacjenci po zatruciach intencjo- wiona przez autora charakterystyka danych dotyczą-
nalnych przebywają w klinice dłużej. Również strutura cych osób z grupy po próbach samobójczych i uzależ-
płci i wieku w tej grupie różni się od pozostałych, co wy- nionych od substancji psychoaktywnych oraz alkoholu
nika prawdopodobnie ze struktury populacji osób uza- odpowiada opisom podobnych populacji z innych prac
leżnionych w Polsce; najczęstsze jest uzależnienie od al- [20, 21]. Natomiast proponowany podział przy opisy-
koholu, które rozwija się dłużej i jest częstsze u mężczyzn. waniu przyczyny zatruć może się przyczynić do bardziej
Przedstawione wyniki mogą być użyteczne dla organi- precyzyjnego opracowania prac profilaktycznych w celu
zatorów służby zdrowia. Wiele okoliczności sprawiło, zapobiegania samozatruciom.
że grupa osób z intencjonalnymi zatruciami stała się
grupą porównywalną z pozostałymi. W zakresie profi-
laktyki jest wiele do zrobienia, na przykład w zwalcza- Wnioski
niu ostrych zatruć alkoholem. Mimo że działania za-
pobiegawcze w tej dziedzinie najczęściej są prowadzo- Zachodzi dalsza potrzeba kontynuowania opracowywa-
ne poza służbą zdrowia, opracowanie rzetelnej infor- nia danych demograficznych dotyczących poszczególnych
macji na ten temat należy do naukowców. Promocja rodzajów zatruć według przyczyn samozatrucia w poszcze-
zdrowego życia może skutecznie zapobiegać takim nad- gólnych jednostkach służby zdrowia. Dane uzyskane
zwyczajnym wydarzeniom, jak zatrucie legalnym środ- w ten sposób powinny stanowić podstawę opracowania
kiem psychoaktywnym przyjmowanym w celach rozryw- bardziej skutecznych działań profilaktycznych w celu
kowych i mającym poprawić jakość życia. Niestety, in- zmniejszenia częstości zamachów samobójczych.
98
www.suicydologia.viamedica.pl
Jan Chrostek-Maj, Niektóre czynniki socjodemograficzne i kliniczne jako predyktory prób samobójczych
11. Targosz D., Sancewicz Pach K., Szkolnicka B., Mitrus M., KÅ‚ys M.
Piśmiennictwo
Frequency and pattern of poisoningin adult and adolescent Kra-
ków population in 2003 and 1983. Przegl. Lek. 2005; 6: 446 452.
1. Geltzer A.J., Geltzer A.M., Dunford R.G. i wsp. Effects of weather
12. Thomas M., Anandan S., Kuruvilla P.J. i wsp. Profile of hospital
on incidence of attempted suicide by carbon monoxide poiso-
admissions following acute poisoning  experiences from a major
ning. Undersea Hyperb. Med. 2000; 27: 9 14.
teaching hospital in south India. Adverse Drug React. Toxicol.
2. Brodniak A.W. Kontrowersje wokół socjologicznych koncepcji sa-
Rev. 2000; 4: 313 317.
mobójstw. Suicydologia 2005; I: 14 20.
13. Singh B., Unninkrishnan B. A profile of acute poisoning at Man-
3. Lowenstein L.F. Youths who intentionally practise self-harm. Re-
galore (South India). J. Clin. Forensic Med. 2006; 13: 112 116.
view of the recent research 2001 2004. Int. J. Adolesc. Med.
14. Lester D. Samobójstwa w Polsce na tle trendów światowych. Psy-
Health 2005; 17: 225 230.
chiatr. Pol. 2000; 34: 773 781.
4. Larosa E.,Consoli S.M., Hubert-Vadenay T., Leclesiau H. Fac-
15. Pach J., Persson H., Sancewicz-Pach K., Groszek B. Porówna-
tors associated with suicidial risk among consulting young pe-
nie skali Poisoning Severity Score i specyficznych skal ciężkości
ople in a preventive health center. Encephale 2005; 31: 289
zatrucia używanych w Klinice Toksykologii CM UJ. Przegl. Lek.
 299.
1999; 56: 401.
5. Pużyński S. Uwarunkowania kliniczne, biologiczne i psychospo-
16. Pach J., Polewka A., Zięba A. i wsp. Próba kompleksowej oceny
łeczne chorób afektywnych w kontekście samobójstw. Suicydo-
predyktorów ryzyka ponowienia samobójstwa u pacjentów po
logia 2005; I: 33 39.
samobójczym zatruciu lekami hospitalizowanych w Klinice Tok-
6. Polewka A., Chrostek-Maj J., Kamenczak A., Groszek B., Bole-
sykologii CM UJ w Krakowie. Cz. II. Predyktory kliniczne. Przegl.
chała F. Samobójstwa dokonane na tle historii występujących
Lek. 2001; 4: 330 334.
uprzednio prób samobójczych  5-letnie badania prospektyw-
17. Polewka A., Pach J., Zięba A i wsp. Próba kompleksowej oceny
ne. Przegl. Lek. 2005; 6: 419 421.
predyktorów ryzyka ponownego samobójstwa u pacjentów po
7. Baydin A., Yardan T., Aygun D., Doganay Z., Nargis C., Incealtin
samobójczym zatruciu lekami, hospitalizowanych w Klinice Tok-
O. Retrospective evaluation of emergency service patients with
sykologii CM UJ w Krakowie. Cz. I. Wpływ czynników socjode-
poisoning: a 3-year study. Adv. Ther. 2005; 22: 650 658.
mograficznych. Przegl. Lek. 2001, 4: 325 329.
8. Claassen C.A., Trivedi M.H., Shimitzu I. i wsp. Epidemiology of
18. Cooper J., Kapur N., Dunning J. i wsp. A clinical tool for asses-
nonfatal deliberate self-harm in the United States as described in
sing risk after self-harm. Ann. Emerg. Med. 2006; 48: 459 466.
tree medical databases. Suicide Life Threat. Behav. 2006; 36:
19. Pfeffer C.R. Diagnosis of childhood and adolescent suicidal be-
192 212.
havior: unmet needs for suicide prevention. Biol. Psychiatry 2001;
9. Cooper J.B., Lawior M.P., Hiroeh U. i wsp. Factors that influen- 49: 1055 1061.
ce emergency department doctors assessment of suicide risk
20. Chrostek Maj J., Kamenczak A., Bock R. i wsp. Ocena czynni-
in deliberate self harm patients. Eur. J. Emerg. Med. 2003; 10:
ków socjodemograficznych u osób uzależnionych od alkoholu
283 287.
wielokrotnie leczonych w oddziale detoksykacji. Przegl. Lek. 2005;
10. Doshi A., Boudreaux E.D., Wang N., Pelletier A.J., Camargo C.A. Jr. 6: 361 364.
National study of US emergency department visits for attempted 21. Polewka A., Bolechała F., Kołodziej J. i wsp. Suicide and suicide
suicide and self-inflicted injury, 1997 2001. Ann. Emerg. Med. attempts in adolescent and young adults in Krakow in the years
2005; 46: 369 375. 2002 2003. Przegl. Lek. 2005; 6: 422 426.
99
www.suicydologia.viamedica.pl