PRACE KAZUISTYCZNE
Andrzej KLEJEWSKI1
Wiedza o zaletach karmienia naturalnego,
Tomasz URBANIAK2
Grażyna BąCzyK1
wśród kobiet rodzących pierwsze dziecko
Ewelina CICHOCKA1
Knowlege about breast feeding advantages among
primiparas
1
Katedra Pielęgniarstwa
Karmienie naturalne jest jedynym Breastfeeding is the only way to
Uniwersytet Medyczny im. Karola
sposobem żywienia niemowląt i ma- nourish newborns and toddlers and it
Marcinkowskiego w Poznaniu
Å‚ych dzieci zapewniajÄ…cym im opty- enables them to have an optimal health
Kierownik:
malny stan zdrowia oraz rozwój. Niesie condition and growth. Both a child and
Dr hab. n. med. Krystyna Jaracz
wiele korzyści zdrowotnych, zarówno a mother draw a lot of profits from bre-
2 dla matki jak i dla dziecka. Pokarm astfeeding. Woman s milk is perfectly
Centrum Diagnostyki Ginekologia,
kobiecy jest doskonale zrównoważony balanced as far as quantity and quality
Położnictwo, Usg
Kierownik: pod względem ilościowym i jakościo- is concerned. It has specific generic
Dr hab. n. med. Andrzej Klejewski
wym, zawiera specyficzny gatunkowo nourishment that ensures optimal
skład wartości odżywczych, zapewnia psychological emotional and physical
optymalny rozwój psychiczny, fizyczny development of a child. Breastfeeding
i emocjonalny dziecka, chroni je przed also protects infants from immunolo-
Dodatkowe słowa kluczowe:
chorobami immunologicznymi oraz gical problems and infections. Having
laktacja
infekcyjnymi. Posiadanie przez kobietÄ™ the skills and knowledge about breast-
karmienie naturalne
umiejętności oraz określonego zaso- feeding is the main factor that enables
noworodek.
bu wiedzy, jest jednym z czynników, a smooth process of lactation. All the
Additional key words:
które warunkują prawidłowy przebieg medical staff and midwives especially
lactation
laktacji. Wszyscy pracownicy ochrony are obliged to promote breastfeeding
breast feeding
zdrowia, w szczególności położne, and they should provide information
newborn
zobowiÄ…zani sÄ… do propagowania kar- as well as emotional and technical
mienia piersią oraz powinni dostarczać support for mums through the whole
wsparcia informacyjnego, emocjonal- period of lactation.
nego oraz praktycznego matkom kar- The aim of this thesis was to exami-
miącym przez cały okres laktacji. ne the level of knowledge about breast-
Celem badań była ocena stanu feeding among first-time mothers.
wiedzy o zaletach karmienia naturalne- Material and method: The rese-
go, wśród kobiet rodzących pierwsze arch was carried out from August
dziecko. till October 2011 in birthing rooms
Materiał i metoda: Badania prze- of Obstetrics and Gynecology Clinic
prowadzono w okresie od sierpnia do Hospital for Medical University by the
paz
dziernika 2011 roku na Oddziałach name of K. Marcinkowskiego in Poznań
Położniczych Ginekologiczno-Położ- and Obstetrician Wing in Provincial
niczego Szpitala Klinicznego Uniwer- Complex Hospital in Leszno. 101
sytetu Medycznego im. K. Marcinkow- randomly chosen pregnant women in
skiego w Poznaniu oraz na Oddziale labor were questioned. An anonymous
Położniczym Wojewódzkiego Szpitala survey was used as an analytic tool.
Zespolonego w Lesznie. Badaniami ob- The survey was specifically created
jęto 101 losowo wybranych położnic. for this research and it contained 30
Metodą badawczą była anonimowa an- questions.
kieta, własnego autorstwa, składająca Majority of responders (98%) dec-
się z 30 pytań. lared a will for breastfeeding. Also
Zdecydowana większość respon- majority of women (94%) knew that
dentek (98%) deklarowała chęć karmie- their milk contains all the needed in-
nia naturalnego. Większość ankietowa- gredients for proper development of
nych kobiet (94%) wie, że pokarm matki their young. According to the pregnant
zawiera wszystkie składniki potrzebne women in labor (98%) breastfeeding is
dziecku do prawidłowego rozwoju. a key element in establishing an emo-
Według badanych położnic (98%) kar- tional connection with the child. Most
mienie piersią stanowi ważny element of the responders knew the influence
Adres do korespondencji:
umacniania więzi emocjonalnej między of breastfeeding on child s health. Mi-
dr hab. n. med. Andrzej Klejewski
matką, a dzieckiem. Większość respon- nority of the questioned women (14%)
Centrum Diagnostyki Ginekologia, Położnictwo,
dentek zna wpływ karmienia naturalne- attended birthing courses.
USG
go na zdrowie dziecka. Tylko niewielki Conclusions: The responders were
Pl. Spiski 1, 60-614 Poznań
odsetek kobiet (14%) uczęszczał na equipped in knowledge on various
tel.[phone]
fax. [phone] zajęcia w szkole rodzenia. levels. It proves the necessity of sys-
e-mail: [e-mail]
PrzeglÄ…d Lekarski 2012 / 69 / 10 1021
Wnioski: Badane respondentki posiadały zróżnicowa- tematic and planned education for women. The system of
ny poziom wiedzy. Dowodzi to konieczności prowadzenia lactation counseling should be an integral part of post-labor
systematycznej i zaplanowanej edukacji kobiet. System care in obstetrician clinics.
poradnictwa laktacyjnego powinien być integralną częścią
opieki poporodowej na oddziałach położniczych.
Wstęp oskrzelowej i atopowego zapalenia korzystnie na kształtowanie się dobrych
Karmienie naturalne oznacza żywienie skóry [12,14,17]. relacji w całej rodzinie [11,13,14].
dziecka wyłącznie mlekiem matki, bez Pokarm kobiecy wspomaga również Karmienie naturalne jest tanie, ponie-
dokarmiania i dopajania. Nie zastępuje się rozwój psychomotoryczny oraz intelektualny waż obniża koszty leczenia, potrzeba mniej
karmień wodą, herbatkami, sokami, roztwo- niemowląt. Dzieci karmione piersią mają wizyt u lekarza, leków, hospitalizacji, zwol-
rem glukozy czy innymi płynami, nawet w wyższy iloraz inteligencji niż dzieci karmione nień lekarskich rodziców. Nie naraża rodziny
gorącym klimacie. Dopuszczalne jest tylko sztucznie. Lepiej rozwijają zdolności po- na wysokie koszty mleka modyfikowanego
podawanie preparatów witaminowych czy znawcze [10,19]. Podczas karmienia rozwija czy akcesoriów do karmienia sztucznego.
leków (w razie potrzeby) [12,14,19]. się zmysł orientacji dzięki zmianom pozycji Wystarczy tylko zdrowe odżywianie kobiety,
Światowa Organizacja zdrowia oraz ciała dziecka przy przystawianiu do piersi. które wcale nie musi być nadmierne czy
UNICEF zalecają, aby dziecko karmione Poprzez pobudzenie różnych zmysłów wyszukane, aby pokarm był pełnowarto-
było tylko i wyłącznie piersią przez pierwsze dziecko słyszy, widzi, czuje zapach, dotyk ściowy. Dzięki karmieniu piersią można
6 miesięcy życia, a następnie utrzymanie oraz smak mleka swojej mamy. Karmienie zaoszczędzić wiele pieniędzy, które można
karmienia przez okres przynajmniej dwóch piersią sprzyja rozwojowi obszaru ustno- dobrze zainwestować w przyszłość dziec-
lat przy włączeniu innej żywności uzupeł- twarzowego, który wykształca mięśnie twa- ka. Karmienie piersią jest również bardzo
niającej, która jest odpowiednia do wieku rzy i szczęki oraz zapobiega wadom zgryzu. wygodne i praktyczne. Pokarm dostępny
dziecka [8]. zgodnie ze współczesną wiedzą Rozwój tych mięśni ma duże znaczenie dla jest w każdej chwili, w domu, w podróży,
medycznÄ…, karmienie naturalne jest jedynym rozwoju mowy i artykulacji. Pokarm kobiecy w nocy czy u znajomych. Mleko mamy
sposobem żywienia dla niemowląt i małych może zapobiec próchnicy zębów oraz jest jest lekkostrawne oraz dobrze tolerowane.
dzieci zapewniajÄ…cym im optymalny stan profilaktykÄ… krzywicy [11,13]. Pokrywa wszystkie potrzeby dziecka. Jest
zdrowia oraz rozwój. Niesie wiele korzyści U kobiety karmiącej znacznie lepiej prze- świeże, higieniczne, ma odpowiednią tem-
zdrowotnych, zarówno dla matki jak i dla biega połóg. Karmienie piersią zmniejsza peraturę i zawsze jest gotowe do spożycia.
dziecka [19]. ryzyko wystąpienia krwotoków poporodo- Nie potrzeba go ogrzewać, przygotowywać,
Dzieci karmione naturalnie są zdrowsze. wych i poprzez wzrost stężenia oksytocyny sterylizować butelek. Dzięki tej wygodzie
Rzadziej są hospitalizowane, rzadziej są podczas ssania, przyspiesza obkurczanie kobieta karmiąca piersią może w pełni
pacjentami lekarzy oraz rzadziej umierają. się macicy. Dzięki długiemu okresowi bez korzystać z życia towarzyskiego, z wyjaz-
znacznie rzadziej zapadają na choroby za- miesiączki oraz ograniczeniu utraty krwi dów i nie musi rozdzielać się w tym celu
kaz
ne układu moczowego, oddechowego, po porodzie zmniejsza się ryzyko anemii ani z rodziną, ani z dzieckiem [4,11,14,19].
infekcje przewodu pokarmowego (biegunki), z niedoboru żelaza [14,19]. Karmienie Karmienie naturalne jest też ekologiczne.
zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon naturalne w początkowym okresie może Nie potrzeba opakowania, nie powoduje
mózgowych oraz inne infekcje, rzadziej też stanowić naturalną metodę planowania powstawania śmieci, pozwala oszczędzać
dochodzi do bakteriemii. W przypadku cho- rodziny. Metoda ta może być stosowana energię i surowce. Natomiast produkcja
roby u dziecka karmionego piersią przebie- przez pierwsze 6 miesięcy po porodzie. sztucznych mieszanek wymaga ogromnych
ga ona łagodniej i dziecko szybciej powraca Trzeba również przestrzegać odpowiednich kosztów między innymi na hodowlę krów,
do zdrowia. Pokarm kobiecy bierze udział zasad, aby była ona skuteczna. Karmienie utylizację odpadów, produkcję opakowań.
jednocześnie w powstawaniu dziecięcego piersią pozwala na szybszą utratę zbędnych Przeciętna polska rodzina musi wydać około
systemu immunologicznego. U niemowląt kilogramów, sprzyja szybszemu powrotowi 26% swojego miesięcznego dochodu na
karmionych mlekiem mamy ryzyko nagłej do wagi ciała z przed ciąży oraz zapobiega sam zakup sztucznego pożywienia.
śmierci łóżeczkowej (SIDS) jest trzykrotnie otyłości [11,13,19]. Wśród kobiet, które Karmienie piersią jest bardzo korzystne
mniejsze niż u dzieci karmionych sztucznie. karmiły piersią, zaobserwowano mniejszą i posiada wiele zalet. Służy nie tylko matce
Rzadziej też występują zaburzenia rytmu zachorowalność na raka piersi, macicy oraz i jej dziecku, ale również rodzinie i całemu
serca [13,17,19]. Karmienie dziecka piersią jajników. Karmienie naturalne zmniejsza społeczeństwu. Nie ma żadnych wątpliwo-
podczas choroby czy bolesnych zabiegów również ryzyko wystąpienia osteoporozy w ści, że warto karmić piersią. Jednak cały
(wstrzyknięć, pobierania krwi) wywołuje okresie menopauzy, która jest częstą przy- czas jest mało kobiet, które karmią natu-
efekt przeciwbólowy [1,12]. Dla wcześnia- czyną złamań szyjki kości udowej [12,13]. ralnie, zwłaszcza przez dłuższy czas. zbyt
ków pokarm matki jest najlepszą substancją Karmienie piersią daje kobiecie satysfakcję szybko i zbyt lekkomyślnie kobiety przecho-
odżywczą, która chroni przed chorobami psychiczną oraz powoduje wzrost zaufania dzą na sztuczny pokarm dla niemowląt. Do
i zaburzeniami funkcjonowania niedojrza- i poczucie spełnienia się w roli matki. Dzięki wzrostu liczby kobiet karmiących piersią i
łego organizmu, oraz zapewnia szybszy temu zmniejsza się częstotliwość depresji do poprawy kultury karmienia może dopro-
rozwój. U tych dzieci karmienie mlekiem poporodowych [17]. wadzić promocja karmienia naturalnego,
matki zmniejsza również ryzyko wystąpienia Karmienie piersią sprzyja powstawa- wspieranie oraz przedstawianie matkom,
martwiczego zapalenia jelit (NEC) [13,14]. niu więzi emocjonalnej między matką i wszystkich tych zalet i korzyści tak, aby
Substancje zawarte w pokarmie kobiecym dzieckiem. Hormon regulujący laktację, każda z nich mogła podjąć w pełni świadomy
korzystnie wpływają na czynnościowy roz- prolaktyna, zmienia psychikę kobiety, dzia- wybór [7,13,14].
wój ośrodkowego układu nerwowego oraz ła uspokajająco, wywołuje czułość wobec Celem pracy jest ocena wiedzy o zale-
wspomagają rozwój siatkówki oka [13,16]. dziecka i łagodzi nastrój. Kobieta karmiąca tach karmienia naturalnego wśród kobiet
Karmienie piersią ma również wpływ na jest spokojniejsza i lepiej radzi sobie z rodzących pierwsze dziecko.
dalsze lata życia dziecka. zmniejsza ryzyko trudami macierzyństwa. Czerpie z niego sa-
wystąpienia: tysfakcję oraz radość. Udowodnione jest, że Materiał i metoda
Badania przeprowadzono w okresie od sierpnia
- otyłości, kobiety karmiące piersią rzadziej odrzucają
do paz
dziernika 2011 roku na Oddziałach Położniczych
- nadwagi, swoje dzieci. Budowanie więzi z dzieckiem
Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego
- cukrzycy typu I i typu II, nazwać można wzajemnym zakochiwaniem
Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w
- chorób nowotworowych, się w sobie. Taka intensywna i czuła bliskość
Poznaniu oraz na Oddziale Położniczym Wojewódzkiego
- nadciśnienia tętniczego, wyrażana jest przez całowanie, wtulanie w
Szpitala Zespolonego w Lesznie. Szpitale te nie majÄ…
- miażdżycy naczyń, ramiona, głaskanie, patrzenie sobie prosto
statusu  Szpitala Przyjaznego Dziecku . Badaniami
- wrzodziejącego zapalenia jelita w oczy, długi kontakt cielesny. Ten proces
objęto 101 losowo wybranych położnic, które po raz
grubego budowania więzi ma bardzo duże znacze-
pierwszy rodziły dziecko.
- chorób alergicznych  astmy nie dla rozwoju dziecka. Wpływa również
1022 PrzeglÄ…d Lekarski 2012 / 69 / 10 A. Klejewski i wsp.
 ryzyko zwiększyć. dziecka, dostosowując się do jego potrzeb.
W prezentowanej pracy zastosowano metodÄ™
sondażu diagnostycznego i wykorzystano w tym celu
z analizy badań przedstawionych na 32% badanych matek nie wykazało wiedzy
opracowany kwestionariusz ankiety. MetodÄ… badawczÄ…
rycinie 3 wynika, iż prawie połowa ankieto- na ten temat, a 20% respondentek jest
była anonimowa ankieta, własnego autorstwa, składająca
wanych kobiet (48%) wie, że pokarm kobie- zdania, że mleko ludzkie nie posiada takich
się z 30 pytań z zakresu wiedzy o zaletach karmienia
cy zmienia się wraz z porą dnia i rozwojem właściwości.
naturalnego, postępowaniu w czasie laktacji oraz pytań
dotyczących danych społeczno-demograficznych respon-
Tabela I
dentek (wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie). W
y
ródła wiedzy na temat karmienia naturalnego.
kwestionariuszu zastosowano pytania typu zamkniętego
Source of knowledge about breast feeding.
i jednego pytania otwartego dotyczÄ…cego planowanego
SkÄ…d czerpie Pani wiedzÄ™ na temat karmienia dziecka? Liczba Procent %
okresu karmienia piersiÄ….
Kwestionariusze ankiety były wręczane kobietom,
Lekarz ginekolog 12 11,88%
które dobrowolnie wyraziły zgodę na udział w badaniu.
Lekarz rodzinny 2 1,98%
Każda z badanych położnic została poinstruowana od-
nośnie wypełnienia ankiety oraz poinformowana o celu
Położna 55 54,45%
przeprowadzanych badań.
Szkoła rodzenia 14 13,86%
Obliczenia statystyczne wykonano korzystajÄ…c z
programu komputerowego CSS Statistica wersja 8. Do
Przyjaciółki 44 43,56%
oceny istotnoÅ›ci statystycznej zastosowano test Chi².
Rodzina 46 45,54%
Za istotę przyjęto różnice przy poziomie istotności p
< 0,05.
Internet, prasa, TV 51 50,49%
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej w
Książki, poradniki 65 64,35%
celu zbadania stanu wiedzy na temat zalet karmienia
naturalnego, wśród kobiet rodzących pierwsze dziecko.
Inne 2 1,98%
Największa grupa respondentek (53%) była w
przedziale wiekowym 26-30 lat. 29% pacjentek miało
poniżej lub równe 25 lat. 14% ankietowanych miało od
31 do 35 lat, natomiast kobiety powyżej 35 lat stanowiły
4% badanej grupy.
Z analizy danych wynika, iż największa grupa
respondentek (58%) posiadała wykształcenie wyższe.
Kobiety ze średnim wykształceniem stanowiły 27%
ankietowanych, z wykształceniem pomaturalnym 10%
kobiet. Najmniej liczną grupę (5%) stanowiły położnice
z wykształceniem zawodowym.
Jednocześnie największą grupę badanych (85%)
stanowiły pacjentki nieuczęszczające do szkoły rodzenia.
Niewielki odsetek ankietowanych kobiet (14%) uczestni-
czyło regularnie w takich zajęciach, a czasami tylko 1%
respondentek.
Rycina 1
Czy karmienie piersią ma również dobry wpływ na dalsze lata życia dziecka?
Wyniki
Is breast feeding important for farther child development.
Tabela I ilustruje z
ródła czerpania
wiedzy ankietowanych kobiet na temat
karmienia dziecka.
Dane zestawione w tabeli I pokazujÄ…,
że najpopularniejszym z
ródłem zdobywa-
nia wiedzy o karmieniu dziecka są książki
oraz poradniki (64,35%), następnie położna
(54,45%). 50,49% respondentek zdoby-
wając taką wiedzę korzystało z Internetu,
prasy oraz telewizji. 45,54% kobiet czerpało
wiedzÄ™ od rodziny i 43,56% ankietowanych
od przyjaciółek. Najmniej popularny spo-
sób czerpania wiedzy na temat karmienia
dziecka to uczestnictwo w szkole rodze-
nia (13,86%), następnie lekarz ginekolog
(11,88%) i zaledwie 1,98% lekarz rodzinny.
Rycina 2
1,98% respondentek zaznaczyło inne z
ródło
Czy karmienie naturalne może zwiększyć ryzyko wystąpienia u matki raka piersi?
zdobywania wiedzy (w ankiecie można było Is breast feeding augmenting the mothers risk of developing breast cancer.
zaznaczyć kilka z
ródeł).
Analiza danych przedstawionych na
rycinie nr 1 wykazuje, iż większość respon-
dentek (77%) wie, że karmienie piersią ma
również dobry wpływ na dalsze lata życia
dziecka. Natomiast 19% ankietowanych
położnic takiej wiedzy nie posiada, a w opinii
4% badanych kobiet karmienie naturalne nie
wpływa korzystnie na stan zdrowia człowie-
ka w wieku dorosłym.
Analiza danych przedstawionych na
rycinie 2 wskazuje, iż 70% ankietowanych
kobiet doskonale wie, że karmienie natu-
ralne nie zwiększa ryzyka wystąpienia u
matki raka piersi. 23% respondentek nie wie,
Rycina 3
że karmienie piersią może chronić przed
Czy skład mleka kobiecego zmienia się wraz z porą dnia i rozwojem dziecka, dostosowując się do jego
zachorowaniem, a 7% badanych matek
potrzeb?
uważa, że karmienie piersią może takie
Is mother milk changing depending on time of a day and child s needs.
PrzeglÄ…d Lekarski 2012 / 69 / 10 1023
Analizując wyniki badań z ryciny nr
4można zauważyć, iż znaczna większość
ankietowanych kobiet (79%) wie, że dzieci
urodzone przedwcześnie również można
karmić naturalnie. Wiedzy na ten temat nie
posiada 19% badanych położnic i zaledwie
2% respondentek uważa, że wcześniaków
nie należy karmić mlekiem matki.
Dyskusja
Problematyka oceny wiedzy matek
na temat zalet karmienia naturalnego nie
jest zbyt obszernie rozpowszechniona w
piśmiennictwie. y
ródłem informacji zbliżo-
nym tematycznie do problematyki podjętej w
Rycina 4
prezentowanej pracy sÄ… m.in. badania prze-
Czy wcześniaki można karmić mlekiem matki?
prowadzone przez GebuzÄ™ i wsp. [6] w 2008
Can premature babies be breast feeded.
roku. Badaniem objęto 100 losowo wybra-
nych kobiet hospitalizowanych na Oddziale nii 82% badanych kobiet dzieci karmione biet (70%) jest zdania, że w czasie upałów
Klinicznym Położnictwa Wojewódzkiego mlekiem matki chorują znacznie rzadziej zdrowe dziecko karmione naturalnie nie
Szpitala zespolonego w Toruniu (szpital niż dzieci karmione pokarmem sztucznym, potrzebuje dodatkowych płynów. Wyniki
ten również nie posiada tytułu  Szpitala 58% ankietowanych kobiet potwierdziło, że badań własnych wykazały, że 58% respon-
Przyjaznego Dziecku ). Kolejnym z
ródłem dzieci karmione piersią rzadziej zapadają na dentek zgadza się ze stwierdzeniem, że nie
informacji zbliżonym tematycznie do prezen- choroby zakaz
ne układu oddechowego, mo- należy dopajać dzieci karmionych piersią i
towanej pracy są badania przeprowadzone czowego oraz pokarmowego i zaledwie 25% że mleko matki zawiera odpowiednią ilość
przez Cierpkę i wsp. [3], gdzie zbadano 103 matek uznało, że dzieci karmione naturalnie wody nawet, gdy jest bardzo gorąco. Analiza
losowo wybrane pacjentki hospitalizowane rzadziej chorują na zapalenie ucha środ- wykazała także korzystny wpływ edukacji
w 2006 roku na Oddziale Położniczym kowego. W badaniach Kamianowskiej M. kobiet w szkole rodzenia z zakresu kar-
Szpitala Morskiego im. PCK w Gdyni i wsp. pacjentki wykazały znacznie wyższy mienia naturalnego na prawidłowy sposób
(szpital posiada tytuł  Szpitala Przyjaznego poziom wiedzy na temat korzyści zdrowot- żywienia dzieci. Uczestniczki szkoły rodze-
Dziecku ) oraz badania przeprowadzone nych dla dziecka niż w badaniach własnych. nia znacznie częściej (92,86%) niż kobiety
przez Kamianowską i wsp. [9] w 2006 roku Należy jednak zauważyć, że kobiety badane nieuczęszczające w zajęciach takiej szkoły
na terenie hajnowskim, gdzie zbadano 100 przez Kamianowską M. i wsp. objęte były (52,33%) deklarowały, że nie należy dopajać
losowo wybranych kobiet objętych opieką opieką  Szpitala Przyjaznego Dziecku , dzieci karmionych piersią. Również istotnie
 Szpitala Przyjaznego Dziecku . uwzględniającym realizację programu  10 statystycznie częściej kobiety z dużego
kroków do udanego karmienia piersią . miasta odpowiadały prawidłowo niż kobiety
W badaniach przeprowadzonych przez
Cierpkę i wsp. w 2006 roku wykazano, Pokarm matki zawiera wiele składni- mieszkające na wsi (p=0,02).
że dla 86,27% ankietowanych położnic ków chroniących niemowlę nie tylko przed Podobnie jest z dokarmianiem. Nie
karmienie piersią jest naturalną potrzebą i infekcjami, ale również przed alergią. Przez należy podawać dziecku zbyt wcześnie mie-
stanowi ważny element więzi emocjonalnej wielu badaczy uznawane jest, iż właści- szanek sztucznych, ponieważ zapotrzebo-
z nowo narodzonym dzieckiem [3]. Wyniki wości ochronne pokarmu matki powodują, wanie dziecka na pokarm z piersi zmniejsza
badań własnych nie różnią się znacząco że wyłączne karmienie piersią w okresie się i stymulacja piersi jest niedostateczna.
od analizowanych, ponieważ dla większo- noworodkowo-niemowlęcym jest jednym O wcześniejszym (w 5 lub 6 miesiącu życia)
ści respondentek (98%) karmienie piersią z najistotniejszych działań prewencyjnych wprowadzeniu pokarmów uzupełniających
stanowi ważny element umacniania więzi w rozwoju alergii pokarmowej oraz innych może zdecydować jedynie lekarz w sytu-
emocjonalnej między matką, a dzieckiem. chorób alergicznych [10]. W badaniach prze- acji niedostatecznego przyboru masy ciała
Prawdopodobnie taki stosunek kobiet do prowadzonych przez CierpkÄ™ i wsp. kobiety dziecka [19]. W badaniach Kamianowskiej i
karmienia naturalnego może wynikać z pytane o wpływ karmienia piersią na zdrowie wsp. wykazano, iż zdecydowana większość
tego, że karmienie piersią jest procesem dziecka jako jedną z korzyści wymieniły kobiet (98%) doskonale wie, że nie należy
fizjologicznym, który stworzyła przyroda w zapobieganie alergiom (46,53%). Wyniki dokarmiać dzieci karmionych naturalnie. W
celu harmonijnego rozwoju człowieka oraz badań własnych wykazały, że ponad połowa badaniach własnych na pytanie, czy dzieci
stanowi podstawę uczuć macierzyńskich i ankietowanych (60%) wie, że pokarm matki karmione piersią należy dokarmiać, ponad
reakcji opiekuńczych względem narodzo- posiada właściwości przeciwalergiczne. połowa respondentek (59%) odpowiedziała,
nego dziecka [3]. U niemowląt karmionych mlekiem że dziecko powinno być karmione tylko i
Dobroczynny wpływ karmienia natural- mamy ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej wyłącznie mlekiem matki przez 6 miesięcy.
nego na stan zdrowia dziecka jest niepod- (SIDS) jest trzykrotnie mniejsze niż u dzieci Analiza badań własnych wykazała również,
ważalny, a sposób karmienia w pierwszym karmionych sztucznie. W badaniach Ge- że występuje statystycznie istotna zależ-
półroczu życia dziecka niewątpliwie wpływa buzy i wsp. [6] tylko 12% kobiet wiedziało, ność pomiędzy poziomem wykształcenia,
na zachorowalność, ciężkość przebiegu że niemowlęta przyjmujące pokarm matki a prawidłowym sposobem żywienia dzieci
choroby, częstość hospitalizacji oraz umie- rzadziej umierają w pierwszym roku życia. (p=0,04). Istotnie statystycznie częściej
ralność [10]. Karmienie pokarmem matki, Natomiast w badaniach własnych 30% kobiety z wykształceniem zawodowym uwa-
ze względu na jego właściwości immunolo- respondentek odpowiedziało prawidłowo żały, że dziecko karmione piersią powinno
giczne, zmniejsza częstość występowania uznając, że karmienie piersią zmniejsza być dokarmiane.
chorób zakaz
nych układu oddechowego, ryzyko wystąpienia (SIDS). Wśród kobiet, które karmiły piersią,
moczowego, pokarmowego (biegunki)
Dziecko powinno być karmione przez zaobserwowano mniejszą zachorowalność
oraz zapalenie ucha środkowego [8]. W pierwsze 6 miesięcy życia wyłącznie pokar- na raka piersi, macicy oraz jajników [12].
badaniach Kamianowskiej M. i wsp. w 2006 mem kobiecym. Nie zastępuje się karmień W przeprowadzonych badaniach własnych
roku, wszystkie badane matki zgodziły wodą, herbatkami, sokami, roztworem glu- wykazano, iż 70% ankietowanych kobiet
się ze stwierdzeniem, że dzieci karmione kozy czy innymi płynami, ponieważ mleko doskonale wie, że karmienie naturalne może
naturalnie rzadziej chorują na kaszel, ka- matki zawiera odpowiednią ilość wody, zmniejszyć ryzyko wystąpienia u matki raka
tar (100%), zapalenie ucha środkowego nawet gdy jest bardzo gorąco. Dopusz- piersi. W badaniach Kamianowskiej i wsp.
(100%), biegunki (99%) i tylko 3% z nich czalne jest tylko podawanie preparatów kobiety pytane, czy karmienie naturalne
miały wątpliwości co do ochronnej roli mleka witaminowych czy leków (w razie potrzeby) wyniszcza organizm mamy, zdecydowana
matki wobec innych chorób [9]. Natomiast [19]. W badaniach Gebuzy i wsp. wykazano, większość (98%) odpowiedziała, że nie
wyniki badań własnych wykazały, że w opi- iż zdecydowana większość badanych ko- wyniszcza organizmu matki. W badaniach
1024 PrzeglÄ…d Lekarski 2012 / 69 / 10 A. Klejewski i wsp.
własnych takiej odpowiedzi udzieliło 72% które powinny odgrywać zasadniczą rolę w dziecka.
ankietowanych położnic. Respondentki wy- upowszechnianiu karmienia naturalnego, 3. zdecydowana większość ankietowa-
kazały dużą wiedzę dotyczącą znajomości to pracownicy służby zdrowia oraz znajomi nych kobiet uważa, że dzięki karmieniu pier-
zalet karmienia naturalnego na stan zdro- i rodzina [6]. Najpopularniejszym z
ródłem sią umacnia się więz
emocjonalna między
wia matki. Wydaje się prawdopodobne, iż czerpania wiedzy o karmieniu piersią w ba- matką, a dzieckiem.
wpływa na to coraz wyższy poziom edukacji daniach przeprowadzonych przez Cierpkę i 4. Większość matek zna korzyści dla
matek w tym temacie. wsp. był personel medyczny (80%), następ- dziecka wynikające z karmienia natural-
Każda matka karmiąca piersią przez nie literatura (73%), rodzina i znajomi (47%) nego.
pewien czas nie ma owulacji ani miesiączki. oraz media (29%), a zaledwie 7% kobiet 5. Respondentki wykazały dużą wiedzę
Ta tzw. niepłodność laktacyjna jest jednym z nie szukało informacji odnośnie karmienia dotyczącą znajomości zalet dla matki wyni-
logicznych etapów cyklu rozrodczego kobie- dziecka . Wyniki aktualnych badań kształ- kających z karmienia piersią.
ty [19]. Karmienie naturalne w początkowym tują się następująco: książki oraz poradniki 6. Najpopularniejszym z
ródłem wiedzy
okresie może stanowić naturalną metodę (64,35%), następnie położna (54,45%), na temat karmienia dziecka są książki i
planowania rodziny. Metoda ta może być 50,49% ankietowanych zdobywając taką poradniki oraz położna.
stosowana przez pierwsze 6 miesięcy po wiedzę korzystało z Internetu, prasy oraz 7. Poziom wiedzy badanych kobiet na
porodzie. Trzeba również przestrzegać telewizji. 45,54% kobiet czerpało wiedzę od temat karmienia piersią zależy od miejsca
odpowiednich zasad, aby była ona sku- rodziny i 43,56% od przyjaciółek. Najmniej zamieszkania, wykształcenia oraz uczest-
teczna: popularny sposób czerpania wiedzy na nictwa w szkole rodzenia, ale nie zależy
- niemowlę musi być karmione wyłącznie temat karmienia dziecka to uczestnictwo w od wieku.
piersią, szkole rodzenia (13,86%), następnie lekarz
Piśmiennictwo
- między kolejnymi karmieniami nie po- ginekolog (11,88%) i zaledwie 1,98% lekarz
1. Chmielewska D., Szyber B.: Karmienie dzieci po
winno być dłuższej przerwy niż 4 godziny w rodzinny. 1,98% respondentek zaznaczyło
cięciu cesarskim. Położna nauka i praktyka 2010,
ciÄ…gu dnia i 6 godzin w nocy, inne z
ródło zdobywania wiedzy.
3, 44.
- niemowlę nie może być starsze niż 6 Porównując wyniki analizowanych
2. Chołuj I.: Urodzić razem i naturalnie  informator i
miesięcy, badań z poprzednich lat oraz własne, doty- poradnik porodowy dla rodziców i położnych. y
ródła
Życia Mszczonów 2008, 182.
- nie wystąpiła jeszcze menstruacja (brak czące znajomości zalet karmienia piersią,
3. Cierpka A., Żuralska R., Olszewski J., Gaworska-
krwawienia po 56. dniu po porodzie) [13]. można zauważyć, iż aktualnie wiedza kobiet
Krzemińska A.: Wiedza położnic na temat karmienia
W badaniach przeprowadzonych przez na temat karmienia naturalnego jest na
piersią. Prob. Pielęg. 2007, 2, 172.
Cierpkę i wsp. 47,47% ankietowanych zbliżonym poziomie. Może wpływać na to
4. Czerwionka-Szaflarska M.: Karmienie dzieci w
pacjentek wie, że karmienie naturalne ma coraz większy poziom edukacji oraz zainte-
poszczególnych okresach życia. Rozdz. w: Pielę-
wpływ na płodność kobiety karmiącej [3]. resowania kobiet karmieniem piersią. Duży gniarstwo pediatryczne  podręcznik dla studentów
medycznych. Red: Pawlaczyk B, PZWL Warszawa
Natomiast badania własne wykazały, iż tylko wpływ mają szkolenia w zakresie laktacji
2007, 49.
17% respondentek uznało, że karmienie dla położnych i pielęgniarek na oddziałach
5. Gadzinowski J., Szymankiewicz M.: Podstawy Neo-
naturalne może być naturalnym środkiem położniczo  noworodkowych, a także sta-
natologii  podręcznik dla studentów. Wydawnictwa
zabezpieczającym przed zajściem w ciąże rania szpitali o status  Szpitala Przyjaznego
Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego i
jeśli dziecko karmione jest tylko i wyłącznie Dziecku [6]. Trzeba również zauważyć, że
Autorzy. Poznań 2002, 169.
piersią. Można przypuszczać, iż kobiety przytoczone dane niekiedy wskazują na 6. Gebuza G., Gierszewska M., Kaz
mierczak M. i
wsp.: Przygotowanie kobiet do karmienia piersiÄ….
nie są zainteresowane tym sposobem to, że tam gdzie realizowany jest program
Prob. Pielęg. 2010, 18, 406.
antykoncepcji i nie zasięgały informacji na promocji karmienia piersią, matki otrzymują
7. Hanretty K.P.: Położnictwo. Urban & Partner PZWL
ten temat. większe wsparcie merytoryczne od pracow-
Wrocław 2006, 340.
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca ników służby zdrowia.
8. Kamianowska M., Szczepański M., Andryszuk D.
wyłączne karmienie mlekiem matki przez W badaniach przeprowadzonych przez
i wsp.: Analiza wpływu czynników okołoporodowych
oraz wiedzy matek z zakresu laktacji na sposób
6 miesięcy życia i kontynuowanie go przy Gebuzę i wsp. wykazano, że zakres wiedzy
żywienia niemowląt. Pediatr. Pol. 2010, 85, 25.
wprowadzeniu produktów uzupełniających, o karmieniu naturalnym uzależniony jest
9. Kamianowska M., Szczepański M., Nowicka M.:
do 1 roku życia dziecka lub dłużej, zgodnie od wieku i wykształcenia, ale nie zależy od
Analiza wpływu wczesnych problemów w karmieniu
z życzeniami dziecka lub matki. Światowa miejsca zamieszkania [6]. Natomiast analiza
piersiÄ… oraz wiedzy matek z zakresu laktacji na spo-
Organizacja zdrowia zaleca karmić natu- własnych badań wykazała, iż poziom wie-
sób żywienia dzieci w okresie pierwszych 6 tygodni
ralnie 2 lata lub dłużej, a Polski Komitet dzy badanych położnic na temat karmienia życia. Prz. Pediatr. 2009, 39, 29.
Upowszechniania Karmienia Piersią zaleca naturalnego zależy od miejsca zamieszka- 10. Krauss H., Ignyś I., Sosnowski P. i wsp.: Karmie-
nie naturalne a zdrowie dziecka. Pediatr. Współcz.
wyłączne karmienie pokarmem matki do 6 nia, wykształcenia, uczestnictwa w szkole
2009, 11, 145.
miesiąca i dłużej, co najmniej do ukończenia rodzenia, ale nie zależy od wieku.
11. Kubicka-Kraszyńska U., Otffinowska A., Pietru-
1 roku życia dziecka [6]. Według Nehring- Karmienie naturalne zależy od decyzji
siewicz J. i wsp.: Mama dba o siebie. Praktyczne
Gugulskiej [19], szybki powrót kobiety i woli matki, a odpowiedni poziom wiedzy
rady na wielkie zmiany w ciąży i w połogu. Fundacja
karmiącej do pracy w warunkach polskiej w tym zakresie pomoże jej dokonać wła- Rodzić po Ludzku Warszawa 2010, 36.
12. Mrukowicz J., Nehring-Gugulska M., Oslislo A.:
rzeczywistości staje się koniecznością i jest ściwego i świadomego wyboru. Badanie
Karmienie piersiÄ… i mlekiem kobiecym. Med. Prakt.
jedną z najczęstszych przyczyn krótkiego i monitorowanie stanu wiedzy położnic,
 Gin. i Poł. 2006, 1, 21.
karmienia piersią. Stwierdza również, że za położnych oraz pielęgniarek na temat kar-
13. Mu² K.: Karmienie piersiÄ…  poradnictwo i promocja.
powód szybkiego zaprzestania karmienia mienia piersią określa, jaki jest ich stan wie-
Red: Lech E., MedPharm Wrocław 2005, 24.
naturalnego kobiety podają fakt niedoboru dzy, w jakim kierunku i jak należy kształcić
14. Nehring-Gugulska M.: Warto karmić piersią  pod-
ręcznik dla matek oraz wszystkich, którzy pragną im
pokarmu. Niestety świadczy to o braku wie- personel medyczny i przygotowywać kobiety
pomóc. Intertom 2003, 8.
dzy na temat karmienia piersią. Często jest do karmienia naturalnego. znając poziom
15. Oslislo A., Nehring-Gugulska M.: Karmienie piersiÄ…
to wynik utraty wiary we własne możliwości wiedzy oraz zapotrzebowanie na nią, można
i mlekiem kobiecym. Biuletyn KUKP i Szpitali Przyja-
lub wymówka dla kobiet, które nie chcą wprowadzać i tworzyć coraz to lepsze oraz
znych Dziecku. IMID Warszawa 2006, 1.
karmić naturalnie. Natomiast w badaniach nowsze standardy edukacji, co znacząco
16. Pschyrembel W., Dudenhausen J.W.: Karmienie
własnych wykazano, iż najliczniejsza grupa wpłynęłoby na jakość opieki położniczej i piersią. Rozdz. w: Położnictwo praktyczne i operacje
badanych kobiet (34,65%), deklarowała systemu poradnictwa laktacyjnego. Warun- położnicze. Red: Pschyrembel W., Dudenhausen
J.W. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa
karmić przez okres 6 miesięcy, 27,72% kiem karmienia naturalnego jest odpowiedni
2003, 388.
ankietowanych zamierza karmić piersią poziom wiedzy położnic, który zapewnia
17. Rybak G.: Chcę karmić piersią. PZWL Warszawa
przez rok, 9,90% wyraziło chęć karmienie przeszkolony personel medyczny.
2006, 11.
piersią jak najdłużej i tylko 3,96% matek
18. Szyber B., Dmoch-Gajzlerska E.: Formy pomocy
deklarowała karmić tak długo jak będzie Wnioski matkom z problemami laktacyjnymi. Położna. Nauka
i Praktyka 2008, 2, 52.
miała pokarm. 1. Badane kobiety posiadały zróżnico-
19. Żukowska-Rubik M., Nehring-Gugulska M.:
zdobywanie wiedzy na temat karmie- wany zakres wiedzy.
Karmienie Piersią  Podręcznik. KUKP Warszawa
nia piersią jest niezbędnym elementem 2. zdecydowana większość położnic
2006, 9.
rozpoczęcia i utrzymania laktacji. Osoby, deklarowała chęć naturalnego karmienia
PrzeglÄ…d Lekarski 2012 / 69 / 10 1025