BEZPIECZEC
STWO PRACY 6/2006
OS
wietlenie
awaryjne
 wymagania
W celu zapobiegania nagłym zanikom oświetlenia elektrycznego w określonych obiektach konieczne jest
mgr inż. ANDRZEJ PAWLAK
stosowanie oświetlenia awaryjnego. W artykule przedstawiono wymagania zawarte w aktach prawnych oraz
Centralny Instytut Ochrony Pracy
w najnowszych normach z tej dziedziny. Omówiono w sposób szczegółowy rodzaje i cele oświetlenia awaryjnego  Państwowy Instytut Badawczy
oraz zasady umieszczania opraw oświetlenia awaryjnego oraz znaków bezpieczeństwa.
Emergency lighting
Emergency lighting is necessary in order to prevent unexpected black-outs. This article presents legal requirements
and the latest standards on this matter. Various kinds and aims of emergency lighting are discussed in detail, as
are the principles of mounting luminaries and emergency signs.
procesu technologicznego), nie można też przewidziane oprawy, nazywane są oświetle-
Wstęp
niem awaryjnym.
w sposób bezpieczny opuścić dużych obiektów,
Współcześnie nie sposób sobie wyobrazić
W artykule omówiono wymagania dotyczą-
a także obiektów, w których przebywa duża
życia bez oświetlenia elektrycznego. Po-
ce oświetlenia awaryjnego, a także wymagania
liczba osób. Tak więc skutki zaniku oświetlenia
zwala ono na uniezależnianie życia na Ziemi
dotyczące oświetlenia znaków bezpieczeństwa
często mogą prowadzić do bezpośredniego
od pór roku oraz dnia i nocy. Można powie-
(ewakuacji i pierwszej pomocy).
zagrożenia zdrowia i życia ludzi.
dzieć, że oświetlenie elektryczne przyczyniło
W związku z zawodnością oświetlenia
się do  wydłużenia dnia z pozytywnymi
Oświetlenie awaryjne
elektrycznego  wynikającą najczęściej z za-
i negatywnymi tego skutkami. Jesteśmy
 stan prawny
tak przyzwyczajeni i uzależnieni od światła niku napięcia zasilającego spowodowanego
elektrycznego, że czasami nie pamiętamy przez różne czynniki losowe związane z siłami
Instalacje oświetlenia awaryjnego mają
o tym, jakie zagrożenia niesie za sobą jego
przyrody, a także powodowane przez samych
bezpośredni związek z bezpieczeństwem ludzi.
nagły brak  stajemy się wówczas bezradni,
ludzi  należało stworzyć system chroniący W związku z tym ich parametry techniczne
wzrasta w nas poczucie zagrożenia. Jednak
(oświetleniowe i elektryczne), a przede wszyst-
przed skutkami jego braku.
nie stanowi zagrożenia nagły zanik światła po-
kim skuteczność działania, są określane w kilku
W celu zapobiegania nagłym zanikom
jedynczej oprawy oświetleniowej, problemem
powiÄ…zanych ze sobÄ… normach.
oświetlenia elektrycznego zastosowano
jest nagłe zgaśnięcie wielu opraw, np. w całym
W Polsce najważniejszą normą dotyczącą
dodatkowe z
ródła energii elektrycznej do za-
obiekcie. Taka niespodziewana sytuacja może oświetlenia awaryjnego jest PN-EN 1838:2005.
silania wydzielonych opraw oświetleniowych,
doprowadzić do paniki, która powoduje u ludzi Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awa-
których zadaniem jest zapewnienie oświetlenia
nieprzewidziane, czasami tragiczne w skut- ryjne [2]. Norma ta jest tłumaczeniem normy
pomieszczeń przez czas niezbędny do bez-
kach reakcje. W niespodziewanie zaistniałych EN 1838. Zawarte w niej wymagania określają
piecznego zakończenia czynności i opuszcze-
ciemnościach nie można dokończyć trwają- wartości minimalne, które powinny spełniać
nia miejsca pobytu [1]. Te dodatkowe z
ródła
cych czynności w sposób zgodny z zasadami systemy oświetlenia awaryjnego.
energii, zasilające wybrane oprawy oświetlenia
bezpieczeństwa i/lub nie zagrażający zdrowiu W poszczególnych krajach członkowskich
podstawowego lub specjalnie do tego celu
osób (np. zakończenie operacji w szpitalu lub mogą istnieć i obowiązywać przepisy zaostrza-
20
BEZPIECZEC
STWO PRACY 6/2006
jące wymagania zawarte w normach. I tak, umożliwienie właściwego zakończenia działań
Rodzaje i cele
w Polsce, według rozporządzenia ministra w taki sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo
oświetlenia awaryjnego
infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. [3] osobom przebywajÄ…cym w tej strefie.
Oświetlenie awaryjne jest przewidziane
oświetlenie ewakuacyjne powinno działać Natomiast oświetlenie zapasowe jest czę-
do stosowania podczas zaniku zasilania opraw
przez co najmniej dwie godziny od zaniku ścią oświetlenia awaryjnego umożliwiającą
do oświetlenia podstawowego. Dlatego też
oświetlenia podstawowego (ż 181 ust. 5), mimo kontynuację normalnych czynności w sposób
oprawy do oświetlenia awaryjnego muszą
że norma PN-EN 1838:2005 [2] określa ten czas zasadniczo niezmieniony.
być zasilane ze z
ródła niezależnego od z
ródła
jako jedną godzinę. Norma ta [2] odwołuje Wymagania oraz opisy przedstawione
zasilania opraw do oświetlenia podstawowego.
się do innych norm, np. PN-EN 50172:2005. w dalszych rozdziałach zostały opracowane
Według normy PN-EN 1838: 2005 [2] oświetle-
Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyj- na podstawie norm [2, 4 i 5].
nie awaryjne obejmuje: awaryjne oświetlenie
nego [4] precyzującej instalacje oświetlenia
ewakuacyjne i oświetlenie zapasowe.
ewakuacyjnego, czy PN-EN 60598-2-22:2004.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne,
Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wyma-
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne może
którego ogólnym celem jest zapewnienie
gania szczegółowe. Oprawy oświetleniowe
bezpieczeństwa podczas wyjścia z miejsca być rozważane jako część systemu ewakuacyj-
do oświetlenia awaryjnego [5].
pobytu w sytuacji zaniku normalnego zasilania, nego w budynku. Badania nad zachowaniem
Instalacje oświetlenia awaryjnego  zgodnie
składa się z trzech następujących rodzajów
ludzi w sytuacji pożaru umożliwiły wyodręb-
z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrz-
oświetlenia (rys. 1.):
nienie trzech etapów reakcji: rozpoznanie,
nych i administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
 oświetlenia drogi ewakuacyjnej,
działanie i ewakuacja. Etap rozpoznania pożaru
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budyn-
którego celem jest zapewnienie bezpieczeń-
w praktyce jest etapem, który często jest opóz
-
ków, innych obiektów budowlanych i terenów
stwa w czasie opuszczania miejsc pobytu
niony. Gdy pożar zostaje rozpoznany, wówczas
[6] są urządzeniami przeciwpożarowymi
osób przez stworzenie warunków widzenia
(ż 2 ust. 7). Budynki i obiekty budowlane, rozpoczyna się etap działania, który może
umożliwiających identyfikację i wykorzystanie
a przede wszystkim obiekty użyteczności pu- przyjmować różne formy, np. powiadomienie
dróg ewakuacyjnych oraz łatwe zlokalizowanie
blicznej, muszą być wyposażone w urządzenia innych, walka ze z
ródłem pożaru, szukanie
i zastosowanie sprzętu pożarowego i sprzętu
przeciwpożarowe. Rozporządzenie to stanowi,
bezpiecznego schronienia lub jak najszybsze
bezpieczeństwa
że urządzenia przeciwpożarowe w obiekcie
opuszczenie budynku. Ewakuacja jest trzecim
 oświetlenia strefy otwartej (zapobie-
powinny być wykonane zgodnie z projek-
etapem zwiÄ…zanym z wyborem: ucieczki z bu-
gajÄ…cego panice)  jego celem jest zmniej-
tem uzgodnionym pod względem ochrony
dynku, szukaniem schronienia i oczekiwaniem
szenie prawdopodobieństwa wystąpienia
przeciwpożarowej przez rzeczoznawcę
na pomoc. Gdy podejmowana jest decyzja
paniki i umożliwienie bezpieczeństwa osób
do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,
ucieczki lub szukanie schronienia, ważna
zmierzających w kierunku dróg ewakuacyj-
a warunkiem dopuszczenia do ich użytko-
jest identyfikacja drogi ewakuacyjnej. Oświetle-
nych przez zapewnienie warunków widzenia
wania jest przeprowadzenie odpowiednich
nie ewakuacyjne staje się istotne do określenia
umożliwiających dotarcie do miejsca, z którego
dla danego urządzenia prób i badań, po-
i identyfikowania tej drogi. Informacyjne cechy
droga ewakuacyjna może być rozpoznana;
twierdzających prawidłowość ich działania
systemu oświetlenia ewakuacyjnego można
w ramach tego rodzaju oświetlenia zaleca się,
(ż 3 ust. 1). Dalej, rozporządzenie to stanowi,
ująć jako zdolność systemu do informowania
aby przeszkody występujące na wysokości
że urządzenia przeciwpożarowe powinny być
o zagrożeniu, zalecanych działaniach i drodze
do 2 m (mierzonej od podłogi) były również
poddawane przeglÄ…dom technicznym i czyn-
ewakuacyjnej [7].
oświetlone
nościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami
Do systemu awaryjnego oświetlenia ewa-
 oświetlenia strefy wysokiego ryzyka,
określonymi w normach polskich (ż 3 ust. 2),
którego celem jest zwiększenie bezpieczeń- kuacyjnego odnoszą się cztery typy sytuacji
a także, że przeglądy techniczne i czynności
awaryjnej w budynku. W trzech z tych przy-
stwa osób biorących udział w potencjalnie
konserwacyjne, o których mowa w ust. 2,
niebezpiecznym procesie lub znajdujących się padków awaryjne oświetlenie ewakuacyjne
powinny być przeprowadzane w okresach
w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a także musi prawidłowo działać [7].
i w sposób zgodny z instrukcją ustaloną przez
producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku
(ż 3 ust. 3) [6].
Normy te [2, 4, 5] przeznaczone są głównie
do stosowania w miejscach publicznych lub
w miejscach pracy. Nie dotyczÄ… prywatnych nie-
ruchomości mieszkalnych, jednakże ustalenia
w nich zawarte odnoszą się do ogólnodostęp-
nych dróg w budynkach wielorodzinnych.
Przy projektowaniu oświetlenia awaryjnego
należy również pamiętać, że szczególnie ludzie
starsi potrzebują więcej światła i więcej czasu,
aby przystosować się do niskiego poziomu
oświetlenia podczas zagrożenia lub na drodze
ewakuacyjnej. Wiele strachu i zamieszania
można uniknąć dzięki strategicznemu roz-
mieszczeniu znaków wskazujących drogę
wyjścia z miejsca przebywania. Bardzo więc
ważne jest, aby znaki te były dobrze widoczne Rys. 1. Rodzaje oświetlenia awaryjnego (wg PN-EN [2])
i czytelnie rozmieszczone. Fig. 1. Kinds of emergency lighting (PN-EN [2])
21
BEZPIECZEC
STWO PRACY 6/2006
1. Zasilanie podstawowe działa  brak dymu: czone wzdłuż dróg ewakuacyjnych mogły być Wymagania oświetleniowe
w takiej sytuacji oświetlenie podstawowe działa łatwo zlokalizowane i zastosowane
W przypadku dróg ewakuacyjnych o sze-
normalnie i widzialność nie jest zakłócona przez " umożliwiać działania związane ze środ-
rokości do 2 m, średnie natężenie oświetlenia
dym, a więc awaryjne oświetlenie ewakuacyjne kami bezpieczeństwa.
na podłożu wzdłuż środkowej linii tej drogi
nie musi działać. Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne nie jest za-
2. Brak zasilania podstawowego  brak projektowane w celu umożliwienia kontynuowa- powinno być nie mniejsze niż 1 lx. Natomiast
dymu: w tych warunkach oświetlenie podsta- nia normalnych działań w określonym obiekcie na centralnym pasie drogi, obejmującym
wowe nie działa i widzialność nie jest zakłócona w przypadku uszkodzenia oświetlenia podsta-
co najmniej połowę szerokości drogi, natęże-
przez dym, a więc awaryjne oświetlenie ewa- wowego lub zapasowego. Musi ono przede
nie oświetlenia powinno wynosić co najmniej
kuacyjne musi działać. wszystkim zapewnić właściwą widzialność
0,5 lx (rys. 2.).
3. Zasilanie podstawowe działa  dym: umożliwiającą bezpieczną ewakuację.
Z pozostałych wymagań oświetleniowych
w takich warunkach wybuchł pożar, ale zasi-
należy wymienić następujące:
lanie podstawowe wciąż działa. Widzialność
Ogólne zasady umieszczania opraw
" stosunek maksymalnego do minimalnego
jest ograniczona przez absorpcjÄ™ i rozproszenie
awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego
natężenia oświetlenia wzdłuż centralnej linii
światła w dymie, a więc awaryjne oświetlenie
W praktyce system awaryjnego oświetlenia
musi działać. drogi ewakuacyjnej nie powinien być większy
ewakuacyjnego powinien być zbudowany
4. Brak zasilania podstawowego  dym:
niż 40:1
z co najmniej dwóch lub większej liczby opraw.
w tych warunkach wybuchł pożar i zasilanie zo-
" jeśli punkty pierwszej pomocy oraz urzą-
Ten wymóg dotyczy oświetlenia drogi ewaku-
stało uszkodzone lub wyłączone. Widzialność
dzenia przeciwpożarowe i przyciski alarmowe
acyjnej oraz oświetlania strefy otwartej [4].
została ograniczona przez brak oświetlenia
nie znajdujÄ… siÄ™ na drodze ewakuacyjnej ani
podstawowego oraz rozproszenie światła
W celu zapewnienia właściwej widzialności
w strefie otwartej, to powinny one być tak
w dymie, a więc awaryjne oświetlenie ewaku- umożliwiającej bezpieczną ewakuację wymaga
oświetlone, aby natężenie oświetlenia na pod-
acyjne musi działać.
się, aby oprawy oświetleniowe umieszczane
łodze w ich pobliżu wynosiło co najmniej 5 lx
Celem awaryjnego oświetlenia ewaku-
były co najmniej 2 m nad podłogą.
acyjnego jest zatem zapewnienie oświetlenia " olśnienie przeszkadzające powinno być
Aby zapewnić odpowiednie natężenie
określonej strefy, w sposób niezwłoczny,
oświetlenia, oprawy oświetleniowe przezna- utrzymywane na niskim poziomie przez ograni-
automatycznie i na wystarczajÄ…cy czas,
czone do oświetlenia ewakuacyjnego powinny czanie światłości opraw w obrębie pola widze-
w przypadku, gdy zawiedzie zasilanie oświe-
być umieszczane:
nia; wartość maksymalna światłości uzależniona
tlenia podstawowego. Instalacja awaryjnego
" przy każdym wyjściu ewakuacyjnym
jest od wysokości zawieszenia oprawy nad
oświetlenia ewakuacyjnego powinna spełniać
i znakach bezpieczeństwa
poziomem podłogi; np. dla wysokości poniżej
następujące funkcje [4]:
" w pobliżu (tzn. w odległości 2 m mierzonej
2,5 m  powinna wynosić 500 cd (pozostałe
" oświetlać znaki drogi ewakuacyjnej
w poziomie) schodów, tak by każdy stopień był
zależności przedstawione są w tabeli 1. PN-EN
" wytwarzać natężenie oświetlenia na 
oświetlony bezpośrednio
i wzdłuż dróg ewakuacyjnych, tak aby moż- 1838:2005 [2]).
" w pobliżu (w odległości 2 m) każdej
liwy był bezpieczny ruch w kierunku wyjścia
" minimalna wartość wskaz
nika oddawa-
zmiany poziomu
do miejsca zapewniającego bezpieczeństwo
nia barw (R ) zastosowanych z
ródeł światła
a
" przy każdej zmianie kierunku i każdym
" zapewniać, aby miejsca alarmu pożaro-
powinna wynosić nie mniej niż 40.
skrzyżowaniu korytarzy
wego i sprzętu przeciwpożarowego rozmiesz-
W celu ułatwienia rozproszenia się osób
" na zewnątrz i w pobliżu (w odległości 2 m)
każdego wyjścia końcowego do miejsc bezpiecznych, zewnętrzne strefy
" w pobliżu (w odległości 2 m) każdego
w bliskim otoczeniu końcowych wyjść po-
punktu pierwszej pomocy oraz urzÄ…dzenia
winny być oświetlone zgodnie z poziomem
przeciwpożarowego i przycisku alarmowego.
oświetlenia przewidzianym dla dróg ewaku-
acyjnych [4].
Oświetlenie dróg ewakuacyjnych
Celem oświetlenia drogi ewakuacyjnej Czas
jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom
Minimalny czas stosowania oświetlenia
opuszczajÄ…cym dany obiekt przez stworzenie
na drodze ewakuacyjnej według PN-EN
im odpowiednich warunków wizualnych
1838:2005 [2] w celach ewakuacji powinien
do odnajdowania kierunku ewakuacji, a także
wynosić 1 godz., przy czym 50% wymaganego
zapewnienie szybkiego zlokalizowania i moż-
natężenia oświetlenia powinno być wytwo-
liwości wykorzystania sprzętu przeciwpoża-
rzone w ciągu 5 s, a pełny poziom natężenia
rowego.
oświetlenia w ciągu 60 s.
Jak już wspomniano, oświetlenie drogi
ewakuacyjnej za pomocÄ… opraw awaryjnego
Uwaga! W praktyce, występujące szersze
oświetlenia ewakuacyjnego powinno być
drogi ewakuacyjne mogą być traktowane
tak zaprojektowane, aby uszkodzenie jednej
jako kilka dróg o szerokości 2 m lub mogą
oprawy nie spowodowało, że droga stanie się
Rys. 2. Znormalizowane pasy drogi ewakuacji ciemna, lub że będzie utrudnione lub niemoż- mieć oświetlenie jak w strefach otwartych
Fig. 2. Standardized evacuation paths liwe znalezienie kierunku ewakuacji. (zapobiegajÄ…ce panice), (rys. 3.).
22
BEZPIECZEC
STWO PRACY 6/2006
Rys. 4. Znormalizowany obszar dużego pomieszczenia
Fig. 4. A standardized zone of a large interior
Rys. 3. Przykładowa propozycja połączenia oświetlenia drogi ewakuacyjnej oraz
strefy otwartej w hali sportowej
Fig. 3. A sample suggestion of combining the lighting of an emergency path and an
open zone of a large sports hall
Czas jest od wysokości zawieszenia oprawy nad
Oświetlenie strefy otwartej
poziomem podłogi i przykładowo  dla wyso-
(zapobiegajÄ…ce panice)
Minimalny czas stosowania oświetlenia
kości poniżej 2,5 m wynosi 1 000 cd (pozostałe
Celem oświetlenia strefy otwartej (zapobie- w celu ewakuacji powinien wynosić 1 godz.,
zależności przedstawione są w tabeli 1. PN-EN
gajÄ…cej panice) jest zmniejszenie prawdopodo- przy czym w strefie otwartej 50% wyma-
1838:2005 [2]). W celu rozpoznawania barw
ganego natężenia oświetlenia powinno być
bieństwa paniki i umożliwienie bezpiecznego
bezpieczeństwa, minimalna wartość wskaz
-
wytworzone w ciągu 5 s, a pełny poziom
ruchu osób w kierunku dróg ewakuacyjnych
nika oddawania barw (R ) dla z
ródeł światła
a
natężenia oświetlenia w ciągu 60 s.
przez stworzenie odpowiednich warunków
powinna wynosić 40.
wizualnych w odnajdowaniu kierunku ewa-
kuacji. Strefa otwarta (zapobiegająca panice) Uwaga! Windy osobowe powinny być wypo-
Czas
definiowana jest jako strefa o nieokreślonej sażone w oświetlenie awaryjne przewidziane
drodze ewakuacyjnej, np. w halach, obiektach dla stref otwartych [4]. Oświetlenie to może Minimalny czas stosowania oświetlenia
o powierzchni podłogi większej niż 60 m2 lub być zrealizowane jako autonomiczne lub zasila- powinien być wyznaczony okresem, w którym
o powierzchniach mniejszych, jeżeli istnieje do- ne centralnie z zabezpieczeniem ogniowym. występuje ryzyko niebezpieczeństwa dla ludzi.
datkowe zagrożenie z powodu wykorzystania Oświetlenie tej strefy powinno zapewniać
tej powierzchni przez dużą liczbę osób. pełne wymagane natężenie oświetlenia
Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka
w sposób ciągły lub w ciągu 0,5 s, w zależności
Wymagania oświetleniowe Celem oświetlenia awaryjnego stref wyso- od zastosowania.
W obrębie pustego pola strefy otwartej, kiego ryzyka jest zapewnienie bezpieczeństwa
wyodrębnionego przez wyłączenie z tej strefy ludziom zaangażowanym w potencjalnie
Oświetlenie zapasowe
obwodowego pasa o szerokości 0,5 m natę- niebezpieczny proces lub sytuację i umożli-
Oświetlenie zapasowe zastosowane jako awa-
żenie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż wienie im właściwego zakończenia procedur
ryjne oświetlenie ewakuacyjne, powinno spełniać
0,5 lx na poziomie podłogi (rys. 4.). ze względu na bezpieczeństwo innych osób
odpowiednie wymagania dotyczące oświetlenia
Z pozostałych wymagań oświetleniowych przebywających w danym obiekcie.
ewakuacyjnego. Natomiast gdy poziom natężenia
należy wymienić następujące:
oświetlenia zapasowego jest niższy niż minimalny
" stosunek maksymalnego do minimalnego Wymagania oświetleniowe
poziom natężenia oświetlenia podstawowego,
natężenia oświetlenia w strefie otwartej nie po-
oświetlenie to należy wykorzystać tylko do prze-
W strefach wysokiego ryzyka eksploata-
winien być większy niż 40:1
rwania czynności lub ich zakończenia.
cyjne natężenie oświetlenia na płaszczyz
nie
" olśnienie przeszkadzające powinno
odniesienia nie powinno być mniejsze niż
być utrzymywane na niskim poziomie przez
Znaki bezpieczeństwa
10% eksploatacyjnego natężenia oświetlenia
ograniczanie wartości światłości opraw w polu
wymaganego dla danych czynności, jednakże
Znaki bezpieczeństwa są to znaki przeka-
widzenia; wartość światłości w obrębie strefy
nie powinno być mniejsze niż 15 lx. Natomiast
zujące ogólną informację dotyczącą bezpie-
wyznaczonej kÄ…tami od 60° do 90° (liczonymi
równomierność natężenia oświetlenia w tej
czeństwa uzyskaną przez kombinację barwy
od pionu) uzależniona jest od wysokości
strefie nie powinna być mniejsza niż 0,1. Za-
i kształtu znaku oraz szczegółową informację
zawieszenia oprawy nad poziomem podłogi
stosowane oprawy oświetleniowe nie mogą
dotyczącą bezpieczeństwa przez dodanie
i przykładowo  dla wysokości poniżej 2,5 m
powodować powstawania efektu strobosko-
symbolu graficznego lub tekstu. Rozróżniane
wynosi 500 cd (pozostałe zależności przedsta-
powego. Olśnienie przeszkadzające w tym
sÄ… znaki:
wione sÄ… w tabeli 1. PN-EN 1838:2005 [2])
przypadku również powinno być utrzymy-
" oświetlone zewnętrznie  przez ze-
" w celu rozpoznawania barw bezpieczeń-
wane na niskim poziomie. Wartość światłości,
stwa, minimalna wartość wskaz
nika odda- wnętrzne z
ródło światła
w obrÄ™bie strefy wyznaczonej kÄ…tami od 60°
wania barw (R ) dla z
ródeł światła powinna " oświetlone wewnętrznie  przez we-
a
do 90° (liczonymi od pionu), uzależniona
wynosić 40. wnętrzne z
ródło światła.
23
BEZPIECZEC
STWO PRACY 6/2006
częściowo różnią się od podanych w normie
PN-90/E-01005 [10].
Norma PN-84/E-020033 [9] traktowała
oświetlenie awaryjne jako równoznaczne
z oświetleniem dróg ewakuacyjnych. Natomiast
nowa norma PN-EN 1838:2005 [2] rozróżnia
oświetlenie awaryjne dróg i strefy otwartej, zaś
oświetlenie strefy wysokiego ryzyka można
traktować jako odpowiednik oświetlenia bez-
pieczeństwa. Aktualna norma określa nie tylko
wymagania w zakresie natężenia oświetlenia
ewakuacyjnego (na nieco wyższym poziomie),
Rys. 5. Odległość widzenia znaków podświetlanych wewnętrznie
ale również jego równomierność, a także
Fig. 5. The distance at which signs lit internally can be seen
ograniczenie olśnienia przeszkadzającego od
opraw oraz wskaz
nik oddawania barw z
ródeł
Wymagania oświetleniowe Rozmieszczenie znaków ewakuacyjnych
światła. Norma PN-EN 1838:2005 [2] określa
Znaki przy wszystkich wyjściach awaryjnych W sytuacji, gdy nie jest możliwe bezpo-
również wymagania w zakresie znaków bez-
średnie zlokalizowanie wyjścia awaryjnego,
i wzdłuż dróg ewakuacyjnych powinny być tak
pieczeństwa, które to zagadnienia regulowały
w celu jego wskazania powinien być umiesz-
oświetlone, aby jednoznacznie wskazywały
wcześniej oddzielne normy.
czony oświetlony znak kierunkowy (lub szereg
drogÄ™ ewakuacji do bezpiecznego miejsca.
Tak więc przy okazji nowelizacji rozpo-
znaków). Znaki wyjściowy lub kierunkowy
Wymagania dotyczące znaków bezpieczeń-
rządzeń [3, 6] wystarczyłoby dokonać odpo-
powinny być widoczne ze wszystkich punktów
stwa i pierwszej pomocy powinny spełniać
wiednich korekt, aby doprowadzić do pełnej
wzdłuż drogi ewakuacyjnej [8].
następujące wymagania:
zgodności polskich aktów prawnych z normą
" luminancja każdej części barwnej znaku po-
europejskÄ… [2].
Pomiary luminancji znaków bezpieczeństwa
winna wynosić co najmniej 2 cd/m2we wszyst-
Jak wynika z przedstawionych wymagań
kich kierunkach widzenia mających znaczenie Zasady pomiaru luminancji znaków oraz i porównań, oświetlenie awaryjne spełniające
dla bezpieczeństwa natężenia oświetlenia opisane są w załącz- nowe zalecenia zwiększy bezpieczeństwo
niku A do normy PN-EN 1838:2005 [2] oraz
" stosunek maksymalnej do minimalnej osób podczas awarii zasilania oświetlenia
w załączniku C do normy PN-EN 60598-2- podstawowego, zwłaszcza że zgodnie
luminancji zarówno białych, jak i barwnych
-22:2004 [5].
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami stosowanie
części znaków bezpieczeństwa powinien być
tego oświetlenia jest wymagane w znacznej
nie większy niż 10:1
liczbie obiektów.
Podsumowanie i wnioski
" stosunek luminancji części białej znaku
do luminancji części barwnej znaku nie powi-
Porównując obecnie obowiązujące roz-
PIÅšMIENNICTWO
nien być mniejszy niż 5:1 i większy niż 15:1.
porzÄ…dzenie ministra infrastruktury z dnia
[1] Bulak R. Oświetlenie awaryjne w obiektach budow-
12 kwietnia 2002 r. [3] z poprzednim rozpo-
lanych (część 1).  Elektro Info nr 10/2005
Czas zadziałania
rzÄ…dzeniem ministra gospodarki przestrzennej
[2] PN-EN 1838:2005. Zastosowanie oświetlenia.
i budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. [8], Oświetlenie awaryjne
Znaki powinny być oświetlone w taki
można zauważyć zwiększenie wymagań w nie- [3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
sposób, aby w ciągu 5 s osiągały luminancję
12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,
których przypadkach (np. wymóg stosowania
o wartości 50% wymaganej luminancji,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
oświetlenia awaryjnego w pomieszczeniach,
a w ciągu 60 s osiągały luminancję o wartości
(DzU nr 75 poz. 690, DzU z 2003 r. nr 33 poz. 270, DzU
w których może przebywać ponad 300 osób 
z 2004 r. nr 109 poz. 1156)
wymaganej.
obecnie 200 osób). Poprzednie rozporządzenie
[4] PN-EN 50172:2005. Systemy awaryjnego oświetlenia
określało wymagania ogólne w zakresie oświe- ewakuacyjnego
Maksymalna odległość
[5] PN-EN 60598-2-22:2004. Oprawy oświetleniowe.
tlenia awaryjnego budynków lub pomieszczeń,
widzenia znaków bezpieczeństwa
Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy oświe-
obecne jest bardziej precyzyjne  różnicuje te
tleniowe do oświetlenia awaryjnego
Maksymalną odległość widzenia (rys. 5.)
wymagania oddzielnie w zakresie oświetlenia
[6] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
znaków oświetlonych wewnętrznie należy
bezpieczeństwa i oświetlenia ewakuacyjnego,
i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
wyznaczyć z równania:
pomieszczeń oraz dróg ewakuacyjnych. ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
d = s · p budowlanych i terenów (DzU nr 121 poz. 1138)
Problemem jest pewna rozbieżność w na-
gdzie: [7] Turlej Z. Zasady projektowania i eksploatacji syste-
zewnictwie stosowanym w rozporzÄ…dzeniach:
mów awaryjnego oświetlenia na podstawie norm EN.
d  odległość widzenia (maksymalna odle-
ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia
 Technika Åšwietlna 2005 , XIV Krajowa Konferencja
głość, przy której znak jest jeszcze czytelny)
2002 r. [3] i ministra spraw wewnętrznych
Oświetleniowa, Warszawa, 2-3 czerwca 2006
p  wysokość znaku
i administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. [6]
[8] RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej
s  stała: 100 dla znaków oświetlonych i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie
oraz w normie PN-EN 1838:2005 [2]. Znacz-
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
zewnętrznie; 200 dla znaków oświetlanych
nie większe różnice pomiędzy wymaganiami
budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU z 1999 r.
wewnętrznie.
normy PN-84/E-020033 [9] i normy PN-EN
nr 15 poz. 140)
Znak oświetlony wewnętrznie jest dostrze- 1838:2005 [2] występują w zakresie oświe-
[9] PN-84/E-020033. Oświetlenie wnętrz światłem
elektrycznym
gany z większej odległości niż znak o takich tlenia awaryjnego. Natomiast przytoczone
[10] PN-90/E-01005. Technika świetlna. Terminologia.
samych wymiarach oświetlony zewnętrznie. w normie PN-EN 1838:2005 [2] definicje
24