ROLA PIELĘGNIARKI W LECZENIU OBJAWOWYM

Duszność

Kaszel

Krwioplucie

DEFINICJA DUSZNOŚCI

Duszność to subiektywne odczucie trudności w oddychaniu.

Może mieć ono charakter wysiłkowy lub spoczynkowy, nie związanym z żadnym wysiłkiem.

Duszność wysiłkowa jest często spotykana u wielu osób w okresie terminalnym choroby.

• Duszność spoczynkową obserwuje się u ok.30-50%chorych, a w przypadku raka oskrzeli u

ok.70 %.

• Duszność jest zaliczana do czynników, których występowanie wiąże się na ogół z krótszym

okresem przeżycia, szczególnie u chorych z rakiem płuca.

• Do nasilenia odczuwania duszności przyczynia się stan niepokoju, nieodłącznie związany ze

znajomością rozpoznania nowotworu złośliwego.

PRZYCZYNY DUSZNOŚCI

 Związane z chorobą nowotworową np. niedrożność dużego oskrzela, nacieczenie płuca przez

nowotwór, wzdęcie brzucha, wysięk opłucnowy.

 Związane z objawami ubocznymi lub powikłaniami stosowanego leczenia np. powikłanie po

chemioterapii, resekcja płuca.

 Wynikające z wyniszczenia nowotworowego np. niedokrwistość, zatorowość płucna,

zapalenie płuc, osłabienie siły mięśniowej, ból.

 Wynikająca z chorób współistniejących np. niewydolność serca, lęk, depresja.

ROLA PIELĘGNIARKI W LECZENIU OBJAWOWYM DUSZNOŚCI

 Dla pielęgniarki priorytetowym zadaniem jest

 zdobycie zaufania chorego,

 wykorzystania swoich umiejętności i kompetencji,

 znalezienie czasu potrzebnego aby wysłuchać zgłaszane przez chorego objawy.

• Do zadań pielęgniarki należy nauczenie chorego efektywnego oddychania oraz odkrztuszania

wydzieliny

 Pouczenie chorego o właściwym ułożeniu w łóżku, pozycja ortopnoe, siedząca, wysoka

 Ćwiczenia oddechowe

 Ograniczenie wysiłku, odpoczynek

Leczenie farmakologiczne

• Morfina – zmniejsza wentylację, ogranicza pobudliwość ośrodka oddechowego

• Leki rozszerzające oskrzela - teofilina, salbutamol

• Środki uspokajające przy panice oddechowej – benzodwuazepiny przy hiperwentylacji

wywołanej lękiem (diazepam, lorazepam)

• Kortykosteroidy przy stanach spastycznych

• Leki moczopędne

• Tlen, inhalacje

DEFINICJA KASZLU

 Kaszel jest mechanizmem obronnym, prowadzącym do usunięcia z dróg oddechowych ciał

obcych i nadmiaru śluzu.

W chorobie nowotworowej jego nasilenie i przewlekły charakter mogą powodować znaczne
cierpienie i prowadzić do krwioplucia.

Powstaje w wyniku drażnienia receptorów w drogach oddechowych. Może prowadzić do wymiotów,
fizycznego zmęczenia aż do wyczerpania, może wywoływać lęk

PRZYCZYNY KASZLU

 W terminalnej fazie choroby nowotworowej kaszel występuje u 50% chorych. Powodem

może być zapalenie oskrzeli, zarzucanie treści żołądkowej do tchawicy, przetoka przełykowo-
tchawicza.

 Kaszel również może być wynikiem naciekania guza na drzewo oskrzelowe, ucisku z zewnątrz

przez zajęty węzeł okołotchawiczy, naciekania opłucnej i osierdzia, działania suchego
powietrza.

Kaszel może być potęgowany przez niepokój i lęk, stąd bardzo ważna jest obecność kogoś z
rodziny przy chorym, wsparcie psychiczne, a czasem zachodzi potrzeba stosowania leków
przeciwlękowych.

ROLA PIELĘGNIARKI W LECZENIU OBJAWOWYM KASZLU

 Ogólna zasada postępowania w kaszlu polega na wdrożeniu, jeśli to możliwe postępowania

przyczynowego.

 Bardzo ważna jest rehabilitacja oddechowa i nauczenie chorego skutecznego odksztuszania.

 Ważne jest nawilżanie wdychanego powietrza (stosowanie nawilżaczy, inhalacje 0,9% Nacl).

 Należy unikać oklepywania i wstrząsania klatki piersiowej, ponieważ może to doprowadzić do

niedodmy, niedotlenienia czy skurczu oskrzeli.

 Przy zaleganiu wydzieliny w drogach oddechowych wskazane jest odsysanie z jamy nosowo –

gardłowej, a następnie zastosowanie drenażu ułożeniowego.

 Stosowanie płynów odkażających jamę ustną (Octenidol).

KRWIOPLUCIE

 Krwioplucie polega na odksztuszaniu krwi z dróg oddechowych.

 Jest objawem, który występuje u około 70% chorych z rozpoznaniem raka płuc, rzadziej

zatorowości płucnej.

 W chorobie nowotworowej krwioplucie może być spowodowane przez sam nowotwór, jak i

przez przyczyny nienowotworowe w tym infekcje, zaburzenia hemostazy.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE W KRWIOPLUCIU

 W przypadku pojawienia się krwioplucia należy ułożyć chorego w pozycji siedzącej, z

zabezpieczeniem głowy, z brodą przygiętą ku klatce piersiowej.

 zapewnić mu bezwzględny spokój fizyczny i psychiczny.

 Nie należy podawać nic do jedzenia, a pragnienie łagodzić, podając zimną wodę lub kawałki

lodu.

 Na okolicę klatki piersiowej można położyć worek z lodem

 Wskazane jest używanie kolorowych ręczników oraz serwetek do wycierania ust, usuwanie

jak najprędzej śladów krwi, aby zmniejszyć lęk chorego.

 Zabezpieczyć w materiał higieniczny i miskę nerkowatą

 Ograniczyć wysiłek fizyczny

 Zadbać o właściwy stan jamy ustnej (nawilżanie śluzówek)

 Zapewnić warunki do spokojnego wypoczynku

 Obserwować pod kątem nasilenia krwioplucia

 Ważne jest, aby nie zostawiać pacjenta samego .

 Istotna jest ciągła obecność osób najbliższych i w razie potrzeby lekarza lub pielęgniarki.

ROLA PIELĘGNIARKI W LECZENIU OBJAWOWYM ZESP0ŁU

Kacheksja

Anoreksja

Astenia

KACHEKSJA

 Termin „wyniszczenie nowotworowe” – kacheksja odnosi się do szczególnego rodzaju

niedożywienia, spotykanego u większości chorych na nowotwory złośliwe, szczególnie w
zaawansowanej fazie choroby.

 Słowo „kacheksja” wywodzi się z greckiego kakos /zły/ i hexis /stan/.

Utrata masy ciała spowodowana nowotworem jest częstą przyczyną chorobowości i śmiertelności u
pacjentów z chorobą nowotworową.

•Przyjmuje się, ze jest to 5 –10% utraty masy ciała sprzed choroby, w ciągu przynajmniej sześciu
miesięcy

• Niektórzy badacze sugerują, że około 20% pacjentów z chorobą nowotworową umiera z

powodu wyniszczenia, co stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów.

 Przyczyny powodujące utratę masy ciała

•utrata łaknienia,

•upośledzone wchłanianie składników pokarmowych

•trudności w przyjmowaniu posiłków

•mechaniczne niedrożności przewodu pokarmowego

•nudności

• zaparcia i osłabienie

• problemy psychologiczne włącznie z depresją

• dolegliwości bólowe,

• duszność

• działania niepożądane leczenia opioidami,

• radioterapią i chemioterapią.

• utrata prawidłowego odczuwania smaków i zapachów.

Czynniki współistniejące /powodujące utratę apetytu, zmniejszoną podaż i przyswajanie
pokarmów/

• zaburzenia połykania,

• zaburzenia smaku, węchu

• suchość i zapalenie błon śluzowych jamy ustnej

• miejscowe działanie guza

- upośledzenie pasażu jelitowego

- zaburzenia przyswajania pokarmów

• niedokrwistość, wysięki w jamach ciała /utrata białek/

• brak aktywności -

• czynniki psychologiczne

- depresja, gniew, lęk

- poczucie winy z powodu braku łaknienia potęgowane troską opiekunów

- obawa przed błędami dietetycznymi

LECZENIE CHORYCH Z WYNISZCZENIEM NOWOTWOROWYM

Leczenie przeciwnowotworowe, chirurgiczne

Usunięcie odwracalnych przyczyn braku łaknienia

- skuteczne leczenie przeciwbólowe

- leczenie duszności, zaparć, wymiotów, depresji

- leczenie suchości i infekcji jamy ustnej

Odżywianie przez przetoki odżywcze

/gastrostomia/, sondę

Leczenie farmakologiczne /zastosowane

odpowiednio wcześnie/

nie karmić „na siłę”

- małe porcje na małych talerzach, ale często

- potrawy raczej chłodne, dobrze przyprawione

- potrawy, które aktualnie smakują choremu o odpowiedniej konsystencji

- towarzystwo innych osób przy stole

- odżywki

ŻYWIENIE W WYNISZCZENIU NOWOTWOROWYM

 Jeżeli pacjent nie toleruje mięsa, należy je zastąpić produktami mlecznymi, jajami itp.

 Dieta pacjentów wyniszczonych jest bardzo często nieadekwatna do ich wzmożonego

zapotrzebowania na różne składniki pokarmowe zarówno pod względem jakościowym jak i
ilościowym.

ANOREKSJA

 Jest charakterystycznym zjawiskiem towarzyszącym chorym jako niechęć do przyjmowania

pokarmów.

 Zmniejszone łaknienie może pojawić się już we wczesnym stadium nowotworu, występuje w

czasie aktywnego leczenia przeciwnowotworowego (leczenia chirurgicznego, chemioterapii,
radioterapii).

• Chorzy przestają odczuwać potrzebę jedzenia, potrawy przestają im smakować a uczucie

pełności i nasycenia pojawia się tuż po zjedzeniu pierwszych kęsów posiłku.

• Niekiedy chorzy skarżą się na zaburzenia smaku np. wszystko wydaje się gorzkie lub ma

metaliczny posmak.

• Czasami zapach przygotowywanych potraw odbierany jest jako bardzo intensywny,

nieprzyjemny, zniechęcający do jedzenia.

• Anoreksja budzi niepokój chorych i ich opiekunów, ciągle przypomina o chorobie, prowadzi

też do niedożywienia i nasila zespół objawów kacheksji.

Leczenie objawowe

-

likwidowanie zaparć

-

leki przeciwwymiotne

-

leczenie biegunek

-

leczenie bólu

-

leczenie duszności

Leczenie farmakologiczne

-

Glikokortykosteroidy – poprawa szybka, ale krótkotrwała, zwiększają łaknienie, działają
przeciwwymiotnie, euforyzująco

Dexametazon, Prednisolon

- Prokinetyki – Metoklopramid pół godziny przed posiłkiem

-

Progestageny – octan megestrolu – wpływa na ośrodek sytości w mózgu

-

Działanie: zwiększenie apetytu, zwiększenie masy ciała, zmniejszenie uczucia zmęczenia,
poprawa samopoczucia,

-

Działania niepożądane: powikłania zakrzepowe, hiperglikemia, nadciśnienie tętnicze,
nudności, wymioty, obrzęki

 Megace płyn, tabletki

 Megalia

 Cachexan

ASTENIA

 Charakteryzuje się poczuciem nasilonego zmęczenia występującego po zwykłym lub

niewielkim wysiłku fizycznym czy umysłowym. Wypoczynek czy sen nie zmniejszają jego
natężenia. Towarzyszy mu uczucie

,, uogólnionej słabości’’

• Wśród klinicznych objawów charakterystycznych dla tego zespołu wymienić można:

• łatwe męczenie się

• senność

• ogólne osłabienie

• ograniczenie wydolności fizycznej

• stopniowe zmniejszanie codziennej aktywności

• zaburzenia pamięci

• trudności z koncentracją

 Zespół kacheksja – anoreksja – astenia stanowi niezwykle istotny element choroby

nowotworowej i wpływa znacząco na wyniki leczenia i jakość życia chorych, dlatego powinien
być energicznie leczony. Jednak nie opracowano jeszcze w pełni skutecznych metod leczenia i
przeciwdziałania wyniszczeniu.

 Lekiem z wyboru jest octan megestrolu (Megace, Megalia), który poprawia apetyt, zwiększa

pobór kalorii i powoduje zwiększenie masy ciała (głównie przyrost tkanki tłuszczowej).

 Ważną grupą leków w terapii są glikokortykosteroidy z których najczęściej podawany jest

deksametazon (dexaven). Jednym z leków poprawiającym motorykę przewodu
pokarmowego jest metoklopramid, który stosuje się w postaci tabletek lub injekcji
podskórnej.