Niecikowska R , Kowalski R (red ) Vademecum seniora Przewodnik po uprawnieniach (2002)

VADEMECUM SENIORA

Przewodnik po uprawnieniach

Warszawa 2002

Stowarzyszenie KLON/JAWOR

„Vademecum seniora“ zosta³o opracowane przez Stowarzyszenie KLON/JAWOR

(Warszawa, ul. Szpitalna 5/5) w ramach serii „Poznaj Swoje Prawa“.

Opracowania z serii „Poznaj Swoje Prawa“ dostêpne s¹

w Internecie: http://pomocspoleczna.ngo.pl

w telegazecie: Program II TVP str. 175-199

Redakcja: R. Niecikowska, R. Kowalski

Korekta, sk³ad:: M. Maciu³a

Projekt okladki i fotografie: www.kaminski.art.pl

Druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Roband

Chapter 1.2 © Stowarzyszenie SPES, Katowice 2002

Program „Poznaj Swoje Prawa“ finansuje:

Fundacja Forda

Zarz¹d Miasta Sto³ecznego Warszawy

Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe³nosprawnych

Opracowanie i druk „Vademecum Seniora“ finansowany jest ze œrodków Fundacji Forda.

Stowarzyszenie KLON/JAWOR, ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa,

http://www.klon.org.pl

Warszawa 2002. Wydanie I. Nak³ad 1000 egz.

ISBN 83-89095-28-9

OD WYDAWCY............................................................................................

WYKAZ SKRÓTÓW......................................................................................

1. W URZÊDZIE............................................................................................

1.1. SK£ADANIE PISM, PODAÑ...............................................................

Wzory pism – przyk³ady......................................................................

1.2. OBYWATEL W S¥DZIE......................................................................

1.3. NA POCZCIE.....................................................................................

2. SPRAWY MIESZKANIOWE........................................................................

2.1. DODATEK MIESZKANIOWY..............................................................

Od czego zale¿y przyznanie dodatku?...............................................

Jak ubiegaæ siê o dodatek?..................................................................

Jak jest wyp³acany dodatek?...............................................................

Gdzie mo¿na odwo³aæ siê od decyzji?................................................

2.2. JAK WYNAJ¥Æ KOMUŒ MIESZKANIE?...............................................

Jak mo¿emy dysponowaæ mieszkaniem?..........................................

Jak¹ umowê mo¿na zawrzeæ?.............................................................

Wynajmowanie mieszkania................................................................

Wynajem a podatki............................................................................

2.3. EKSMISJE............................................................................................

KSMISJE A USTAWA O OCHRONIE LOKATORÓW

.............................................

W jakich sytuacjach wynajmuj¹cy mo¿e wypowiedzieæ umowê

najmu?................................................................................................

Kto, poza wynajmuj¹cym, mo¿e skierowaæ pozew o eksmisjê?..........

Komu przys³uguje prawo do lokalu zamiennego?...............................

Czy osoba, którazajê³a lokal bez pozwolenia mo¿ezostaæ z niego

usuniêta?............................................................................................

KSMISJE Z RÓ

NYCH RODZAJÓW LOKALI

....................................................

Eksmisja z mieszkania spó³dzielczego................................................

Eksmisja z mieszkania stanowi¹cego odrêbn¹ w³asnoœæ.....................

Eksmisja ma³¿onka.............................................................................

O MO

NA ZROBIÆ W SYTUACJI ZAGRO

ENIA EKSMISJ¥

................................

Ochrona eksmitowanych i prawo do lokalu socjalnego.....................

2.4. LIKWIDACJA BARIER ARCHITEKTONICZNYCH – DOFINAN-

SOWANIE DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH..............................

3. POMOC SPO£ECZNA...............................................................................

3.1. NA CZYM POLEGA POMOC SPO£ECZNA........................................

3.2. ZASI£KI Z POMOCY SPO£ECZNEJ....................................................

Kiedy mo¿na otrzymaæ zasi³ek?.........................................................

Jak oblicza siê dochód?......................................................................

Jak staraæ siê o zasi³ek?......................................................................

Kiedy zasi³ek nie zostanie przyznany?...............................................

4. OPIEKA.....................................................................................................

4.1. OPIEKA W DOMU.............................................................................

SPIS TREŒCI

S£UGI OPIEKUÑCZE

...............................................................................

Co obejmuj¹ us³ugi opiekuñcze?........................................................

Us³ugi œwiadczone przez oœrodki pomocy spo³ecznej.......................

Jak staraæ siê o us³ugi opiekuñcze w OPS?.........................................

Us³ugi œwiadczone przez organizacje pozarz¹dowe..........................

O czym jeszcze warto wiedzieæ?.......................................................

ZIENNE OŒRODKI POBYTU

......................................................................

4.2 RODZINNE DOMY POMOCY SPO£ECZNEJ......................................

4.3. OPIEKA CA£ODOBOWA – DOMY POMOCY SPO£ECZNEJ..............

Zasady ubiegania siê o miejsce w domu pomocy spo³ecznej..............

Odp³atnoœæ za opiekê i pobyt w DPS.................................................

Gdzie szukaæ adresów domów pomocy spo³ecznej?.........................

4.4. ZAK£ADY PIELÊGNACYJNO-OPIEKUÑCZE

I OPIEKUÑCZO-LECZNICZE..............................................................

4.5. HOSPICJA..........................................................................................

5. ZDROWIE.................................................................................................

5.1. GERIATRIA.........................................................................................

Wstêp.................................................................................................

CZYM POMAGA GERIATRIA

?.................................................................

5.2. ŒWIADCZENIA W RAMACH POWSZECHNEGO UBEZPIECZENIA

ZDROWOTNEGO..............................................................................

ASA CHORYCH I ŒWIADCZENIA ZDROWOTNE

..............................................

Za jakie œwiadczenia zdrowotne ma obowi¹zek zap³aciæ kasa

chorych?............................................................................................

Za jakie œwiadczenia zdrowotne nie p³aci kasa?................................

Za jakie œwiadczenia zdrowotne p³aci pañstwo?................................

O czym powinniœmy pamiêtaæ?..........................................................

Sk³adanie skarg i odwo³añ..................................................................

Refundacja leków...............................................................................

„Leki za z³otówkê“.............................................................................

ISTA CHORÓB UZNANYCH ZA PRZEWLEK£E

................................................

5.3. ZAOPATRZENIE W SPRZÊT ORTOPEDYCZNY I REHABILITACYJNY..

O czym warto pamiêtaæ wybieraj¹c sprzêt?.......................................

YKAZY SPRZÊTU ORAZ ZASADY UBIEGANIA SIÊ O JEGO PRZYZNANIE

...........

Przedmioty ortopedyczne..................................................................

.Jak ubiegaæ siê o zaopatrzenie ortopedyczne...................................

Œrodki pomocnicze............................................................................

Lecznicze œrodki techniczne..............................................................

Skargi i odwo³ania oraz limity cenowe w kasach chorych.................

OFINANSOWANIE Z

PFRON

DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

....................

5.4. SANATORIA, TURNUSY REHABILITACYJNE......................................

ECZENIE UZDROWISKOWE

.....................................................................

Jak wyjechaæ do sanatorium?..............................................................

Ile p³aci ubezpieczony za leczenie w sanatorium?.............................

O czym musimy pamiêtaæ?.................................................................

Leczenie uzdrowiskowe a praca.......................................................

URNUSY REHABILITACYJNE DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

........................

Kto mo¿e skorzystaæ z dofinansowania do uczestnictwa w turnusie?..

Jak wyjechaæ na turnus rehabilitacyjny?.............................................

Ile wynosi dofinansowanie do turnusu?..............................................

NFORMACJE

ADRESY

..............................................................................

6. ULGI i UPRAWNIENIA..............................................................................

6.1. KOMBATANCI...................................................................................

PRAWNIENIA PRACOWNICZE I EMERYTALNE

................................................

ODATEK KOMBATANCKI

.........................................................................

OMOC Z

AÑSTWOWEGO

UNDUSZU

OMBATANTÓW

...............................

ODATEK KOMPENSACYJNY

......................................................................

YCZA£T ENERGETYCZNY

.........................................................................

LGI KOMUNIKACYJNE

............................................................................

NNE ZMIANY W PRZEPISACH DOTYCZ¥CYCH INWALIDÓW WOJENNYCH

...........

WIADCZENIE W WYSOKOŒCI DODATKU KOMBATANCKIEGO

...........................

6.2. REPATRIANCI I INNI KOMBATANCI POWRACAJ¥CY

Z ZAGRANICY.................................................................................

BYWATELSTWO

....................................................................................

AK SIÊ UBEZPIECZYÆ

?..............................................................................

OMY KOMBATANTA

..............................................................................

RAWO DO EMERYTURY LUB RENTY

............................................................

6.3. POZOSTA£E GRUPY..........................................................................

LGI W

PKS

PKP................................................................................

EGITYMACJA SENIORA

.............................................................................

BONAMENT ZA RADIO I TELEWIZJÊ

...........................................................

LGI POCZTOWE I TELEKOMUNIKACYJNE DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

.......

ARTA PARKINGOWA DLA OSOBY NIEPE£NOSPRAWNEJ

...................................

WOLNIENIE OD PODATKÓW LOKALNYCH

...................................................

LGOWE BILETY DO MUZEÓW

..................................................................

7. PRACA......................................................................................................

7.1. ŒWIADCZENIE PRZEDEMERYTALNE.................................................

7.2. ZAWIESZANIE RENT I EMERYTUR.....................................................

Kto mo¿e dorabiaæ bez ograniczeñ?..................................................

Co powoduje zmniejszenie lub zawieszenie emerytury (renty)?.........

Kiedy emerytura (renta) jest zmniejszana/zawieszana?.......................

Jak jest ustalany przychód?.................................................................

8. EMERYTURY, RENTY, ZASI£KI Z UBEZPIECZENIA....................................

8.1. EMERYTURY......................................................................................

LA KOGO JAKA EMERYTURA

?...................................................................

Emerytura dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r...........................

Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed

1 stycznia 1969 r. ..............................................................................

100

101

102

103

104

108

109

110

111

112

113

115

116

117

118

119

121

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.....

YSOKOŒÆ EMERYTURY

..........................................................................

Podstawa wymiaru œwiadczeñ...........................................................

Kwota bazowa...................................................................................

Emerytura na dotychczasowych zasadach.........................................

Emerytura na nowych zasadach.........................................................

AK STARAÆ SIÊ O PRZYZNANIE ŒWIADCZENIA

..............................................

Do kogo mo¿na odwo³aæ siê od decyzji organu rentowego?.............

8.2. ORZECZNICTWO RENTOWE I RENTY..............................................

RZECZNICTWO RENTOWE A ORZECZNICTWO POZARENTOWE

........................

RZECZNICTWO O NIEZDOLNOŒCI DO PRACY

..............................................

RAWO DO RENTY Z TYTU£U NIEZDOLNOŒCI DO PRACY

.................................

Renta z tytu³u niezdolnoœci do pracy spowodowanej wypadkiem

przy pracy lub z tytu³u choroby zawodowej......................................

ENTA RODZINNA

..................................................................................

8.3. WALORYZACJA, NAJNI¯SZE RENTY I EMERYTURY ORAZ

WYSOKOŒCIDODATKÓW................................................................

8.4. ZASI£KI..............................................................................................

ASI£EK RODZINNY

...............................................................................

Komu i kiedy przys³uguje zasi³ek rodzinny?.......................................

Zasi³ek rodzinny na dziecko..............................................................

Zasi³ek rodzinny na ma³¿onka...........................................................

Wysokoœæ zasi³ku rodzinnego i formalnoœci.......................................

ASI£EK PIELÊGNACYJNY

.........................................................................

ASI£EK POGRZEBOWY

............................................................................

Wysokoœæ zasi³ku pogrzebowego.......................................................

Jakie dokumenty s¹ wymagane do wyp³aty zasi³ku?...........................

9. FINANSE, UBEZPIECZENIA, PODATKI..................................................

9.1. KONTO OSOBISTE...........................................................................

Na co warto zwróciæ uwagê przy zak³adaniu konta?..........................

9.2. UBEZPIECZENIA MAJ¥TKOWE I NA ¯YCIE.......................................

Ubezpieczenia na ¿ycie.....................................................................

Ubezpieczenia maj¹tkowe.................................................................

Instytucje zwi¹zane z ubezpieczeniami.............................................

9.3. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH '2002.............

O czym warto pamiêtaæ?....................................................................

Jakie kwoty s¹ zwolnione od podatku dochodowego (przyk³ady)?.....

DLICZENIA OD DOCHODU

.....................................................................

Co uznaje siê za wydatki na cele rehabilitacyjne?.............................

Kto mo¿e odliczaæ wydatki na cele rehabilitacyjne?..........................

10. AKTYWNY SENIOR, EDUKACJA.............................................................

10.1. JAK POZOSTAÆ AKTYWNYM............................................................

Jak wejœæ w „z³oty wiek“?..................................................................

Kluby seniora.....................................................................................

122

123

124

125

126

128

129

130

131

133

134

136

137

138

140

141

143

144

145

146

148

149

150

151

152

155

157

162

10.2. WOLONTARIAT...............................................................................

Adresy Centrów Wolontariatu..........................................................

10.3. UNIWERSYTETY TRZECIEGO WIEKU..............................................

11. POMOC PRAWNA I INFORMACYJNA....................................................

11.1. BIURA PORAD OBYWATELSKICH...................................................

11.2. BROSZURY Z SERII „POZNAJ SWOJE PRAWA”................................

11.3. UNIWERSYTECKIE PORADNIE PRAWNE.........................................

11.4. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH...............................................

11.5. PRAWA KONSUMENTÓW...............................................................

12. INFORMATOR ADRESOWY....................................................................

12.1. ORGANIZACJE DZIA£AJ¥CE NA RZECZ OSÓB STARSZYCH.........

Adresy wybranych organizacji ogólnopolskich i lokalnych...............

Organizacje, które dzia³aj¹ na rzecz osób chorych i pacjentów.......

Organizacje kombatanckie...............................................................

12.2. INSTYTUCJE.....................................................................................

Oddzia³y Pañstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepe³nosprawnych..........................................................................

Urzêdy wojewódzkie – wydzia³y polityki spo³ecznej........................

Wybrane instytucje i urzêdy centralne..............................................

Telefony informacyjne warszawskie i ogólnopolskie.........................

Telefony zaufania i infolinie..............................................................

162

163

165

171

176

177

180

181

183

186

188

190

191

193

195

197

Starych ludzi jest coraz wiêcej, spo³eczeñstwa w wielu krajach europejskich,

tak¿e w naszym, coraz bardziej starzej¹ siê. Mówi siê o tym coraz czêœciej

i g³oœniej. Czy zmienia to coœ w naszym patrzeniu na starsze pokolenie? Czy

jesteœmy choæ trochê przychylniejsi nie³atwym czasem kontaktom z osobami

schorowanymi, maj¹cymi problem z codziennymi czynnoœciami, przychylniejsi

staroœci, któr¹ czêsto spo³eczeñstwo zamyka w domu i odgradza od ¿ycia. Czy

zauwa¿amy tak¿e t¹ inn¹ staroœæ? Tê, która nie rezygnuje z aktywnego ¿ycia i roz-

woju, która domaga siê uczestnictwa w ¿yciu i pracy zawodowej na takich

samych zasadach jak reszta spo³eczeñstwa, nawet jeœli wymaga to przez-

wyciê¿enia wiêkszych trudnoœci. Bo przecie¿ tylko ró¿nica wieku nie powinna

nikogo zostawiaæ na marginesie i pozbawiaæ potrzeb.

Seniorzy s¹ najczêœciej zagubieni w tym co dzieje siê wokó³. Wiele osób dotyka

brak oczekiwañ wobec instytucji lub wrêcz przeciwnie – przerost tych oczekiwañ.

Budzi to wiele frustracji i rozczarowanie rol¹ instytucji i prawa. Jak dot¹d

Stowarzyszenie KLON/JAWOR podejmowa³o rozmaite inicjatywy w zakresie

przybli¿ania tematyki prawnej ró¿nym grupom spo³ecznym – poprzez seriê

broszur informacyjnych z serii „Poznaj Swoje Prawa“, strony internetowe:

http://www.pomocspoleczna.org.pl, informacje w Telegazecie (Program II TVP,

strony 175-199). Tym razem oddajemy do Pañstwa r¹k „Vademecum seniora“.

Ksi¹¿ka ta jest wynikiem naszych doœwiadczeñ i zdobytej wiedzy w zakresie

prawa zwi¹zanego z uprawnieniami tej grupy. „Vademecum“ jest przewodnikiem

po uprawnieniach, przekazuj¹cym wiedzê w przystêpny i czytelny sposób. Ma

u³atwiæ rozumienie i rozwi¹zywanie problemów z zakresu przepisów prawnych.

Nie jest to przegl¹d prawa zwi¹zanego z seniorami we wszystkich dziedzinach,

np. nie poruszono problemów zwi¹zanych ze œwiadczeniami z KRUS.

W „Vademecum“ staraliœmy siê poruszyæ te zagadnienia, o które najczêœciej

pytaj¹ nas osoby starsze – daj¹c wyk³adniê przepisów oraz, w miarê mo¿liwoœci,

podpowiadaj¹c jak praktycznie radziæ sobie w danej sytuacji. Pogrupowane

zagadnienia utworzy³y bloki tematyczne – kolejne rozdzia³y u³atwiaj¹ szukaæ

rozwi¹zania w nastêpuj¹cych sytuacjach:

Jeœli masz k³opoty w kontaktach z urzêdem...

Jeœli nie masz pieniêdzy na utrzymanie mieszkania...

Jeœli masz k³opoty i szukasz pomocy w oœrodku pomocy spo³ecznej...

Jeœli Ty (lub Twój bliski) jesteœ chory, samotny i potrzebujesz opieki...

Jeœli masz k³opoty ze s³u¿b¹ zdrowia...

Jeœli z racji wieku lub kombatanctwa przys³uguj¹ Ci jakieœ ulgi...

Jeœli chcesz nadal pracowaæ...

Jeœli chcesz zrezygnowaæ z pracy zawodowej...

OD WYDAWCY

Jeœli nie chcesz trzymaæ pieniêdzy w domu, chcesz za³o¿yæ konto w banku...

Jeœli chcesz kszta³ciæ siê i rozwijaæ, pomagaæ innym, nie masz pomys³u na

spêdzanie czasu...

Jeœli szukasz pomocy prawnej, nie staæ Ciê na prawnika, chcesz poradziæ siê

kogoœ...

Jeœli szukasz kontaktu z jak¹œ organizacj¹ spo³eczn¹, wa¿n¹ instytucj¹...

„Vademecum seniora“ ma jeden g³ówny cel – daæ wiedzê, która pozwoli zrozumieæ

niektóre mechanizmy, zasady „poruszania siê“ w urzêdach. Nie jest to ani wiedza

trudna do przyswojenia, ani na tyle skomplikowana ¿eby nie by³o warto podj¹æ

trudu jej poznania i u¿ywania, gdy stajemy przed jak¹œ spraw¹ do za³atwienia.

Rozmaite badania pokazuj¹ nieznajomoœæ prawa w wielu dziedzinach. Niewiedza

ta wynika w du¿ej czêœci z niedoceniania faktu, ¿e „znajomoœæ prawa pomaga“, ale

czêsto tak¿e z nienad¹¿ania za zmianami zachodz¹cymi w przepisach. Nie inaczej

jest w przypadku seniorów, przy czym tutaj nieznajomoœæ przepisów mo¿e te¿ iœæ

w parze z brakiem umiejêtnoœci radzenia sobie w relacji: „instytucja – obywatel“.

Nic nie upowa¿nia nas do roszczeñ wobec instytucji – jeœli jednak jesteœmy w trud-

nej sytuacji powinniœmy mieæ mo¿liwoœæ, a czêsto oznacza to te¿: „mieæ

wiedzê“jak o tak¹ pomoc staraæ siê i gdzie jej szukaæ.

Pamiêtajmy, ¿e ¿adna niewiedza, a szczególnie w kwestiach takich jak przepisy

prawne, nie chroni nas. Z ca³¹ pewnoœci¹ warto na bie¿¹co œledziæ prawo i intere-

sowaæ siê zachodz¹cymi zmianami, by w ten sposób lepiej rozumieæ procedury

urzêdowe. Mamy nadziejê, ¿e choæ trochê pomo¿e w tym Pañstwu w³aœnie

„Vademecum seniora“.

Wszystkim, którzy przyczynili siê do powstania tej publikacji SERDECZNIE

DZIÊKUJEMY! Szczególne podziêkowania sk³adamy:

Stowarzyszeniu na rzecz Osób Niepe³nosprawnych SPES z Katowic autorom

rozdzia³u 1.2.,

Polskiemu Towarzystwu Gerontologicznemu autorom rozdzia³u 5.1.,

Fundacji Aktywny Senior za pomoc w przygotowaniu rozdzia³u 10.1.,

Urzêdowi ds. Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych za pomoc w przy-

gotowaniu rozdzia³u 6.1 i 6.2.

Ilekroæ, w niniejszej publikacji, jest mowa o osobie niepe³nosprawnej nale¿y

przez to rozumieæ osobê posiadaj¹c¹ jedno z orzeczeñ (jeden z dokumentów)

wydany przez w³aœciw¹ instytucjê orzekaj¹c¹ o niepe³nosprawnoœci:

– o znacznym stopniu niepe³nosprawnoœci lub o ca³kowitej niezdolnoœci do

pracy oraz niezdolnoœci do samodzielnej egzystencji (dawna I grupa inwalidzt-

wa),

– o umiarkowanym stopniu niepe³nosprawnoœci lub ca³kowitej niezdolnoœci do

pracy (dawna II grupa inwalidztwa),

– o lekkim stopniu niepe³nosprawnoœci lub czêœciowej niezdolnoœci do pracy

oraz o celowoœci przekwalifikowania zawodowego (dawna III grupa inwalidzt-

wa).

Patrz te¿ tabela dotycz¹ca orzecznictwa (str. 129).

WYKAZ SKRÓTÓW

W tekœcie „Vademecum Seniora“ zastosowano nastêpuj¹ce skróty nazw

instytucji i ustaw:

BPO – Biuro Porad Obywatelskich

FUS – Fundusz Ubezpieczeñ Spo³ecznych

KIZ – (dawna) Komisja do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia

KRUS – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego

MON – Ministerstwo Obrony Narodowej

MPiPS – Ministerstwo (Minister) Pracy i Polityki Spo³ecznej

MSWiA – Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych i Administracji

MZ – Ministerstwo (Minister) Zdrowia

NSA – Naczelny S¹d Administracyjny

OPS – oœrodek pomocy spo³ecznej

PCPR – powiatowe centrum pomocy rodzinie

PFK – Pañstwowy Fundusz Kombatantów

PFRON – Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe³nosprawnych

PUP – powiatowy urz¹d pracy

RDPS - rodzinny dom pomocy spo³ecznej

RKCH – regionalna kasa chorych

RUP – rejonowy urz¹d pocztowy

SKO – Samorz¹dowe Kolegium Odwo³awcze

UdSKiOR – Urz¹d do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

UOL – ustawa o ochronie praw lokatorów

UTW – Uniwersytet Trzeciego Wieku

ZOZ – zak³ad opieki zdrowotnej

ZUS – Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych

W URZÊDZIE

W wielu urzêdach pocztowych i w bankach dzia³aj¹ tzw. automatyczne kolejki.

Czasami budz¹ one niepokój w osobach, które przychodz¹ do danej instytucji.

Obawy te wynikaj¹ przede wszystkim z tego, ¿e najpierw trzeba obs³u¿yæ

urz¹dzenie porz¹dkuj¹ce dzia³anie kolejki i mo¿e to nastrêczaæ pewnych trud-

noœci. Tak wiêc najpierw musimy wybraæ na elektronicznym ekranie w³aœciw¹

us³ugê (np. chcemy kupiæ znaczki, op³aciæ rachunek). Oznacza to naciœniêcie

w³aœciwego miejsca na ekranie (lub w³aœciwego guzika) i pobranie

wydrukowanego numeru klienta. Ten numer klienta (do danego okienka) jest

naszym miejscem w kolejce. Teraz trzeba obserwowaæ œwietln¹ tablicê, która

informuje, jaki numer i w którym okienku jest lub mo¿e ju¿ byæ obs³ugiwany.

Zajêcie miejsca w kolejce w ten sposób wydaje siê wielu osobom bardzo skom-

plikowane, ale z czasem przyzwyczajaj¹ siê do tego. Na pewno pozwala to

unikn¹æ stania w kolejce – szczególnie w sytuacji, gdy czeka bardzo du¿o osób.

Mo¿emy wtedy pójœæ za³atwiæ inn¹ sprawê (ale jeœli spóŸnimy siê, to nasz numer

w kolejce mo¿e ju¿ min¹æ), mo¿emy wyjœæ na krótki spacer lub po prostu

poczekaæ na swoj¹ kolej.

Osoba niepe³nosprawna lub z dzieckiem niepe³nosprawnym mo¿e za³atwiæ

sprawy poza kolejnoœci¹ w instytucjach i urzêdach publicznych oraz w sklepach

(Dz. U. z 1998 r., Nr 64, poz. 414 z póŸn. zm.).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

1.1.

K£ADANIE PISM, PODAÑ

Czêsto zwracamy siê do urzêdu: gminnego (np. do burmistrza), powiatowego (np. do

starosty) itp. z proœb¹ o za³atwienie jakiejœ sprawy. Zdarza siê jednak, ¿e odpowiedzi

nie otrzymujemy, pomimo tego, ¿e urz¹d ma obowi¹zek za³atwienia danej sprawy

i udzielenia odpowiedzi. Czasem dzieje siê tak dlatego, ¿e zwróciliœmy siê z py-

taniem do niew³aœciwego urzêdu (aby tego unikn¹æ warto interesowaæ siê zmianami

zachodz¹cymi w przepisach). Czasem zachowanie urzêdnika dowodzi braku zain-

teresowania nasz¹ spraw¹, ale mo¿e okazaæ siê, ¿e jego nastawienie bêdzie musia³o

zmieniæ siê, jeœli bêdziemy prowadziæ rzeczow¹ rozmowê, w której powo³ujemy siê

na przepisy.

W tej sytuacji skuteczniejszym sposobem wyjaœnienia danej sprawy lub

dochodzenia przys³uguj¹cych nam praw jest z³o¿enie podania w urzêdzie

(podanie mo¿e byæ wyjaœnieniem, ¿¹daniem, odwo³aniem, za¿aleniem). Pozwala

to zwiêŸle i logicznie przedstawiæ problem, a urz¹d zobowi¹zuje do udzielenia

odpowiedzi. Pamiêtajmy jednak, ¿e nie jest to warunek pisemnego za³atwienia

sprawy przez urz¹d. Art. 14 Kodeksu postêpowania administracyjnego mówi,

¿e sprawy mog¹ byæ za³atwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony i nie

stoi temu na przeszkodzie prawo. Jednak nawet w takiej sytuacji treœæ i wa¿ne

powody niepisemnego za³atwienia sprawy powinny byæ utrwalone w protokole

akt sprawy lub w formie podpisanej przez nas adnotacji. Pamiêtajmy – podanie

sk³adamy w urzêdzie, którego obowi¹zkiem jest rozpatrywanie spraw okreœlonej

kategorii i który jest upowa¿niony do rozpatrywania spraw z danego terenu. Jeœli

mamy w¹tpliwoœæ, gdzie skierowaæ pismo, lepiej wczeœniej sprawdziæ (np. tele-

fonicznie) do kogo je wys³aæ, ni¿ liczyæ na to, ¿e ktoœ sam skieruje je do w³aœci-

wego wydzia³u.

Obowi¹zki urzêdu, urzêdnika i osoby sk³adaj¹cej podanie lub zwracaj¹cej siê

o wyjaœnienie sprawy szczegó³owo reguluje Kodeks postêpowania administra-

cyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 z póŸn. zm.).

Podstawowe informacje – dotycz¹ce pisania i sk³adania podañ:

1. Podanie musi zawieraæ: nasze dane (imiê, nazwisko, adres miejsca zamel-

dowania lub adres do korespondencji – je¿eli jest ró¿ny od adresu zameldowa-

nia); nazwê i adres instytucji, do której je kierujemy; wyjaœnienie, czego pismo

dotyczy i podpis osoby, która je sk³ada.

2. Podanie najlepiej przygotowaæ w dwóch egzemplarzach. Jeden trafia do urzê-

du. Drugi egzemplarz (kopiê) zachowujemy jako dowód z³o¿enia pisma.

Oprac. red. na podst.: J. Figura, A. Masny, E. Œliwiñska, Obywatel w urzêdzie – sk³adanie

podañ, skargi, wezwania, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR,

Warszawa 2000.

w urzêdzie

3. Podanie najlepiej jest z³o¿yæ na piœmie.

– Jeœli podanie sk³adamy bezpoœrednio w urzêdzie (np. w biurze podawczym,

w sekretariacie wydzia³u) na kopii powinno znaleŸæ siê potwierdzenie z³o¿enia,

czyli piecz¹tka urzêdu i data z³o¿enia.

– Jeœli wysy³amy podanie najlepiej jest zrobiæ to listem poleconym, dziêki czemu

mamy potwierdzenie wysy³ki. Pamiêtajmy o zachowaniu dowodu nadania!

– Mo¿na te¿ zg³osiæ podanie ustnie do protoko³u (wtedy musi byæ potwierdzone

naszym podpisem).

4. Jeœli wymaga tego sprawa do podania do³¹czamy za³¹czniki – kopie (ale nie

orygina³y!) dokumentów wa¿nych dla sprawy.

5. Urz¹d ma obowi¹zek za³atwiæ sprawê bez zbêdnej zw³oki, czyli najszybciej jak

to jest mo¿liwe. Sprawa wymagaj¹ca dodatkowych wyjaœnieñ powinna byæ roz-

patrzona przed up³ywem jednego miesi¹ca, a szczególnie skomplikowana przed

up³ywem 2 miesiêcy. UWAGA: Jeœli sprawa nie bêdzie za³atwiona w terminie,

urz¹d ma obowi¹zek poinformowaæ o tym, podaæ przyczyny opóŸnienia i wska-

zaæ nowy termin rozpatrzenia sprawy.

6. Organ II instancji, czyli rozpatruj¹cy odwo³anie, ma czas na jej rozstrzygniêcie

w ci¹gu miesi¹ca od dnia otrzymania odwo³ania.

7. Je¿eli urz¹d nie odpowiada na pismo w urzêdowym terminie przys³uguje nam

prawo do z³o¿enia za¿alenia do wy¿szej instancji (np. w przypadku urzêdu skar-

bowego za¿alenie przys³uguje do izby skarbowej, a w przypadku urzêdu gminy

do Samorz¹dowego Kolegium Odwo³awczego).

Warszawa, dnia 3 stycznia 2003 r.

Arkadiusz Wasiñski

ul. Polna 42 m. 1

05-420 Józefów

Samorz¹dowe Kolegium Odwo³awcze w Warszawie

Za¿alenie na postanowienie o ukaraniu grzywn¹

Na podstawie art. 141 w zwi¹zku z art. 88 k.p.a. wnoszê o uchylenie posta-

nowienia Burmistrza miasta Józefowa o ukaraniu mnie kar¹ grzywny w wysokoœci

50 z³, wydanego w tocz¹cym siê postêpowaniu o wymeldowanie Magdaleny

Wasiñskiej.

Uzasadnienie

W dniu 2 grudnia 2002 r. z³o¿y³em wniosek w Urzêdzie Gminy Józefów

o wymeldowanie mojej ¿ony, Magdaleny Wasiñskiej, ze wspólnego mieszkania

na ul. Polnej 42 m. 1 w Józefowie. ¯ona nie przebywa w mieszkaniu od ponad

Wzory pism – przyk³ady

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

6 miesiêcy, nie znam miejsca jej aktualnego pobytu, tak wiêc na podstawie

art. 15 ustawy o ewidencji ludnoœci wnosi³em o jej wymeldowanie.

Burmistrz wezwa³ mnie do urzêdu, w celu z³o¿enia wyjaœnieñ, w dniu 20

grudnia 2002 r. Nie mog³em siê stawiæ w tym dniu ze wzglêdu na chorobê.

W dniu 29 grudnia dorêczono mi postanowienie o ukaraniu grzywn¹ za niestaw-

iennictwo w wysokoœci 50 z³.

Podkreœlam, w dniu 20 grudnia bardzo Ÿle siê czu³em, nie mia³em tak¿e mo-

¿liwoœci wczeœniejszego zawiadomienia.

W zwi¹zku z powy¿szym, wnoszê jak na wstêpie.

Arkadiusz Wasiñski

Za³¹cznik: zwolnienie lekarskie z dnia 20 grudnia 2002 r.

Szczuczyn, dnia 12 lipca 2002 r.

Danuta Dawidowska

18-230 Szczuczyn

ul. Szpitalna 5/5

Samorz¹dowe Kolegium Odwo³awcze w £om¿y

za poœrednictwem Burmistrza Miasta i Gminy Szczuczyn

Odwo³anie

od decyzji Burmistrza Miasta i Gminy Szczuczyn z dn. 8 lipca 2002 r. o syg-

naturze... o odmowie wydania zezwolenia na...

Wnoszê o (na podstawie art.... k.p.a.):

1) uchylenie decyzji organu pierwszej instancji i

2) wydanie zezwolenia na...

Uzasadnienie

W dniu 6 czerwca 2002 r. wyst¹pi³em do Burmistrza Miasta i Gminy

Szczuczyn z wnioskiem o wydanie zezwolenia na... Decyzj¹ z dn. 8 lipca 2002 r.

Burmistrz odmówi³ wydania powy¿szego zezwolenia. W uzasadnieniu podano, i¿

..., na podstawie uchwa³y rady gminy... Okolicznoœæ ta nie znajduje potwierdzenia,

gdy¿ powy¿sza uchwa³a pozwala na..., zaœ...

Nale¿y ponadto dodaæ, i¿...

Z powy¿szych przyczyn wnoszê o uchylenie tej decyzji i wydanie decyzji

pozytywnej.

Danuta Dawidowska

W poprawnym napisaniu pisma urzêdowego pomog¹ te¿ pracownicy BPO –

patrz adresy – str. 171

w urzêdzie

1.2.

BYWATEL W S¥DZIE

Za³atwianie spraw w s¹dzie podlega szczególnym regu³om. Oto podstawowe z nich:
1. W pismach wszczynaj¹cych sprawê nale¿y oznaczyæ strony sprawy, podaæ ich

adresy oraz zwiêŸle przedstawiæ ¿¹danie, jego uzasadnienie, jak i wskazaæ dowody.

2. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e niektóre rodzaje spraw musz¹ byæ wnoszone na urzê-

dowych formularzach (do otrzymania w ka¿dym s¹dzie, dostêpne równie¿

w Internecie). Równie¿ odwo³anie w niektórych typach spraw nale¿y wnieœæ na

urzêdowym formularzu.

3. Niektóre sprawy (np. o alimenty, ze stosunku pracy) mog¹ byæ zg³oszone ustnie

do protoko³u w sekretariacie s¹du. Dotyczy to te¿ spraw wnoszonych przez osoby

zwolnione przez s¹d od ponoszenia kosztów procesu.

4. Wszystkie pisma nale¿y sk³adaæ w liczbie egzemplarzy uwzglêdniaj¹cej liczbê

uczestnicz¹cych w sprawie osób plus jeden egzemplarz dla s¹du.

5. Wszystkie twierdzenia, które s¹ sk³adane, musz¹ byæ udowodnione. Dowodem

mog¹ byæ: zeznania œwiadków, dokumenty, opinia bieg³ego, oglêdziny itp.

6. Pisma mog¹ byæ wys³ane za poœrednictwem poczty, najlepiej listem poleconym

(dowód nadania) – lub z³o¿one w biurze podawczym (wy³¹cznie!) w³aœciwego s¹du,

za potwierdzeniem odbioru na kopii sk³adanego pisma.

7. Za³atwianie spraw przez s¹d podlega op³atom s¹dowym. S¹d zawsze wzywa do

uiszczenia tej op³aty w terminie 7 dni.

8. Mo¿na z³o¿yæ wniosek o zwolnienie przez s¹d od ponoszenia op³at s¹dowych.

We wniosku nale¿y wykazaæ, ¿e uzyskane dochody nie pozwalaj¹ na poniesienie

kosztów procesu bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania swojego i rodziny.

Proszê pamiêtaæ, ¿e uzyskanie takiego zwolnienia dotyczy zawsze tyko kosztów

nale¿nych s¹dowi. Je¿eli przegramy sprawê, mamy obowi¹zek zwróciæ poniesione

koszty przeciwnikowi.

9. Wniosek o zwolnienie od kosztów s¹dowych mo¿na zg³osiæ tak¿e przed wniesie-

niem sprawy do s¹du.

10. Niektóre sprawy, m.in. ze stosunku pracy, z zakresu ubezpieczeñ spo³ecznych,

o alimenty, ustalenie ojcostwa, s¹ ustawowo zwolnione od kosztów s¹dowych.

11. Je¿eli s¹d udzieli zwolnienia od kosztów s¹dowych, mo¿na zg³osiæ ponadto wnio-

sek o ustanowienie adwokata z urzêdu. S¹d mo¿e uwzglêdniæ taki wniosek tylko

w sprawach powa¿niejszych, gdy uzna, ¿e udzia³ adwokata w sprawie jest potrzebny.

12. Gdy sprawa ju¿ siê toczy, nale¿y pamiêtaæ, aby: w pismach do s¹du podawaæ

sygnaturê akt sprawy, powiadomiæ s¹d o zmianie swego adresu lub o wyjeŸdzie

poza miejsce zamieszkania, czytaæ od pocz¹tku do koñca pisma, wezwania itp.

otrzymane z s¹du, wykonywaæ ¿¹dania s¹du w wyznaczonych terminach, braæ

udzia³ w rozprawach.

Oprac.: H. Piotrowska, G. Sikora, Stowarzyszenie SPES – Katowice, seria „Twoje Prawa“.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

13. Gdy nie mo¿emy wzi¹æ udzia³u w rozprawie, nale¿y powiadomiæ o tym s¹d na

piœmie, odpowiednio wczeœniej, a nastêpnie – jak najszybciej – ustaliæ, co by³o

przedmiotem rozprawy.

14. S¹d nie dorêcza „z urzêdu“ wyroków na adres domowy (poza wyrokami

zaocznymi), nawet wtedy, gdy nie braliœmy udzia³u w rozprawie.

15. S¹d po wydaniu wyroku poucza ustnie o trybie i terminie z³o¿enia odwo³ania

– je¿eli jest to niejasne, nale¿y prosiæ o powtórzenie.

16. Aby odwo³aæ siê od niekorzystnego dla nas wyroku, nale¿y z³o¿yæ (na piœmie)

wniosek o dorêczenie wyroku wraz z uzasadnieniem w terminie do

7 dni od og³oszenia wyroku. Po otrzymaniu wyroku z uzasadnieniem, w terminie

do 14 dni od tego dnia, nale¿y z³o¿yæ apelacjê.

17. Apelacjê sk³ada siê do s¹du wy¿szej instancji za poœrednictwem tego s¹du,

który wyda³ wyrok – nale¿y adresowaæ przesy³kê polecon¹ na adres s¹du, który

wyda³ wyrok, lub z³o¿yæ w biurze podawczym w tym s¹dzie.

18. Wszystkie terminy w postêpowaniu s¹dowym musz¹ byæ bezwzglêdnie

przestrzegane. Uchybienie terminów, choæby o jeden dzieñ, powoduje bezsku-

tecznoœæ czynnoœci.

19. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e biura podawcze s¹dów na ogó³ czynne s¹ od 9.00 do

14.00 (w ró¿nych s¹dach mo¿e byæ ró¿nie). Je¿eli nie zd¹¿ymy osobiœcie z³o¿yæ

pisma w ostatnim dniu terminu, to nale¿y je wys³aæ listem poleconym przed godz.

24.00 w tym dniu.

1.3.

A POCZCIE

Odpowiedzi na najczêœciej zadawane pytania dotycz¹ce dzia³ania urzêdów pocz-

towych:

1. Czy mo¿na reklamowaæ ka¿dy list i paczkê, czy tylko te, na które mamy pok-

witowanie?

Reklamacja mo¿e dotyczyæ wszystkich przesy³ek rejestrowanych, czyli muszê

mieæ pokwitowanie.

2. Jakie dokumenty trzeba przedstawiæ, ¿eby reklamowaæ przesy³kê, np. polecon¹?

Jest to dowód to¿samoœci i orygina³ potwierdzenia nadania. Reklamacjê mo¿na

z³o¿yæ pisemnie lub ustnie w ka¿dym rejonowym urzêdzie pocztowym (RUP).

W pierwszej instancji reklamacje za³atwia RUP lub urz¹d przewozu poczty

(§ 52 regulaminu poczty). Odwo³anie mo¿na wnieœæ do dyrekcji okrêgu poczty

(w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji).

Oprac. red. na podst. inf. ze strony Poczty Polskiej: http://www.poczta-polska.pl oraz re-

gulaminu poczty.

w urzêdzie

3. Jak reklamujemy list/paczkê? Jakie przesy³ki klient mo¿e reklamowaæ, jaki

jest termin rozpatrywania reklamacji i wymagane dokumenty?

Reklamacj¹ na przesy³kê pocztow¹ jest zg³oszenie utraty, ubytku lub

uszkodzenia albo opóŸnionego dorêczenia przesy³ki, za które poczta odpowiada

materialnie wobec wnosz¹cego reklamacjê. Do wniesienia reklamacji

uprawniony jest nadawca, a w okreœlonych przypadkach tak¿e adresat.

Reklamacja mo¿e dotyczyæ:

zaginiêcia listu poleconego, listu wartoœciowego lub paczki pocztowej,

ubytku lub uszkodzenia zawartoœci listu poleconego, listu wartoœciowego lub

paczki pocztowej,

opóŸnionego dorêczenia rejestrowanej przesy³ki pocztowej nadanej jako ekspre-

sowa, przekazu pocztowego nadanego jako ekspresowy lub telegraficzny,

niewidocznych przy odbiorze uszkodzeñ przesy³ki,

zepsucia siê zawartoœci paczki pocztowej ekspresowej dla odbiorcy zamiesz-

ka³ego na obszarze, gdzie dorêcza przesy³ki dana poczta, które nast¹pi³o

w wyniku opóŸnionego jej dorêczenia.

Reklamacjê mo¿na zg³osiæ na dowolnej poczcie – robi to osobiœcie nadawca

w formie pisemnej (przy u¿yciu specjalnego formularza pocztowego) lub ustnie do

protoko³u na podstawie orygina³u potwierdzenia nadania przesy³ki. Za³atwienie

reklamacji nie mo¿e trwaæ d³u¿ej ni¿ 3 miesi¹ce, licz¹c od dnia wniesienia rekla-

macji przez osobê uprawnion¹ lub od dnia jej uzupe³nienia w razie braku

odpowiednich danych.

4. Czy poczta odpowiada za zaginiêcie zwyk³ego listu?

Poczta Polska – podobnie jak inne poczty – nie odpowiada za zaginiêcie zwyk³ego

listu. Nie jest to bowiem przesy³ka rejestrowana i jej ruch nie jest œledzony.

5. Gdzie sk³ada siê za¿alenie na pracê urzêdu pocztowego?

Skargi te mo¿na zg³aszaæ u kierownika (naczelnika) placówki lub w RUP (w kraju

jest ich 68). Wszystkie jednostki organizacyjne poczty zobowi¹zane s¹ do przyj-

mowania, rozpatrywania i za³atwiania skarg oraz wniosków.

Na ka¿dej poczcie – w miejscu dostêpnym dla klientów – powinny byæ wywie-

szone informacje o:

zakresie œwiadczonych us³ug,

godzinach obs³ugi klientów,

nazwie i adresie jednostki organizacyjnej, której dana poczta podlega.

6. Czy musimy dostawaæ do skrzynki druki reklamowe?

Druki reklamowe reklamuj¹ dzia³alnoœæ ró¿nych firm. Jeœli nie chcemy ich

otrzymywaæ do w³asnej skrzynki, nale¿y to zg³osiæ w swoim urzêdzie pocztowym

– wówczas listonosz nie powinien ju¿ umieszczaæ tych druków w skrzynce.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

7. W przypadku jakich przesy³ek mamy prawo uzyskaæ odszkodowanie za opóŸ-

nienie w jej dostarczeniu?

Nadawca lub adresat przesy³ki maj¹ prawo do odszkodowania za opóŸnione

dorêczenie rejestrowanej przesy³ki pocztowej nadanej jako ekspresowa, je¿eli jej

jej dorêczenie nast¹pi³o póŸniej ni¿:

nastêpnego dnia po dniu nadania, w przypadku przesy³ki przeznaczonej do

dorêczenia w tej samej miejscowoœci lub nadanej i przeznaczonej do

dorêczenia na obszarze tego samego województwa,

w drugim dniu po dniu nadania, w przypadku przesy³ki przeznaczonej do

dorêczenia w innej relacji ni¿ wymienione, czyli w obrêbie ca³ego kraju.

8. Jak d³ugo s¹ przetrzymywane w urzêdach listy awizo, kto (oprócz adresata)

jest upowa¿niony do odbioru takiego listu?

Awizowana przesy³ka listowa powinna zostaæ odebrana przez adresata lub osobê

uprawnion¹ do jej odbioru w terminie 14 dni, licz¹c od dnia nastêpnego po dniu

dorêczenia zawiadomienia o jej nadejœciu, przy czym do tego terminu nie wlicza

siê niedziel i œwi¹t bêd¹cych ustawowo dniami wolnymi od pracy oraz dodat-

kowych dni wolnych od pracy. Po up³ywie tego terminu nieodebrany list zwra-

cany jest do nadawcy.

W wypadku nieobecnoœci adresata list polecony mo¿e odebraæ osoba pe³noletnia

zameldowana pod tym samym adresem co adresat listu.

Jednoczeœnie adresat mo¿e zg³osiæ sprzeciw dotycz¹cy dorêczania i wydawania

przesy³ek rejestrowanych i przekazów pocztowych osobom wspólnie zamieszka-

³ym z adresatem. Nale¿y to zrobiæ osobiœcie, na piœmie, na w³aœciwej poczcie,

uiszczaj¹c odpowiedni¹ op³atê.

9. Jaki jest standardowy czas oczekiwania na paczkê, przekaz pieniê¿ny?

Poczta nie ma okreœlonych terminów dla paczek, przekazów pocztowych, prze-

kazów emerytalno-rentowych z ZUS.

10. Czy paczki musz¹ byæ pakowane w specjalny papier i karton, czy mo¿na zak-

lejaæ listy taœm¹ klej¹c¹?

Przesy³ki powinny byæ opakowane stosownie do zawartoœci, formy, masy i wiel-

koœci, w sposób gwarantuj¹cy zabezpieczenie przed czynnikami zewnêtrznymi,

nie powoduj¹cy uszkodzeñ przewo¿onych przesy³ek.

Obowi¹zuj¹ce przepisy dotycz¹ce opakowania paczki pocztowej s¹ doœæ libe-

ralne i nie ma ju¿ obowi¹zku dodatkowego pakowania kartonu w specjalny pa-

pier, ale pod warunkiem, ¿e opakowanie jest trwa³e i zabezpiecza przed dostêpem

do zawartoœci.

Do zamkniêcia opakowania zwyk³ej paczki pocztowej mo¿e byæ u¿yta zwyk³a

taœma samoprzylepna. Natomiast taœma u¿ywana do zabezpieczenia zamkniêcia

listu wartoœciowego lub paczki z podan¹ wartoœci¹ powinna mieæ naniesione

w sposób trwa³y cechy identyfikuj¹ce nadawcê (np. nazwa firmy, logo).

w urzêdzie

Zgodnie z regulaminem poczty opakowaniem paczki mo¿e byæ:

mocne pude³ko kartonowe zabezpieczone przed dostêpem do zawartoœci,

mocna koperta papierowa lub nieprzezroczysta koperta z tworzywa

sztucznego zabezpieczona przed otwarciem – dla paczek pocztowych o masie

nie przekraczaj¹cej 2000 g,

pud³o metalowe lub drewniane, pojemnik lub kaseta z tworzywa sztucznego –

o ile wymagania takie wynikaj¹ z zawartoœci – zabezpieczone przed otwar-

ciem,

worek zamkniêty w sposób uniemo¿liwiaj¹cy dostêp do zawartoœci.

11. Jak przekierowuje siê listy na inny adres (np. zmieniliœmy czasowo miejsce

zamieszkania)?

Adresat listu mo¿e z³o¿yæ ¿¹danie dosy³ania przesy³ek do innego miejsca zamie-

szkania lub pobytu. ¯¹danie mo¿na z³o¿yæ w dowolnej placówce pocztowej na

piœmie, okreœlaj¹c termin dosy³ania.

Zg³oszenie to mo¿e byæ realizowane okresowo przez 3 miesi¹ce. Jeœli „dosy³anie“

przesy³ek ma trwaæ d³u¿ej ni¿ 3 miesi¹ce, adresat ma obowi¹zek odnowienia

zg³oszenia i uiszczenia ponownej op³aty (bez niej zamówienie wygasa). Op³atê za

dos³anie przesy³ki ka¿dorazowo pobiera placówka dorêczaj¹ca lub wydaj¹ca

przesy³kê.

Podobnie jak adresat przesy³ki, zamówienie na przekierowywanie przesy³ek mo¿e

z³o¿yæ te¿ nadawca (jest to us³uga dodatkowo p³atna).

SPRAWY

MIESZKANIOWE

2.1.

ODATEK MIESZKANIOWY

Podstawa prawna

§ Ustawa z dn. 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r.,

Nr 71, poz. 734)

§ Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dn. 28 grudnia 2001 r. w sprawie dodatków

mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r., Nr 156, poz. 1817)

Dodatek mieszkaniowy to forma pomocy pañstwa dla osób, które nie s¹ w stanie

pokryæ kosztów zwi¹zanych z utrzymaniem mieszkania. Informacji o zasadach

przyznawania i wyp³acania udzielaj¹ wydzia³y lokalowe w urzêdach gminy oraz

oœrodki pomocy spo³ecznej w miejscu zamieszkania (gminie lub dzielnicy).

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Kto mo¿e otrzymaæ dodatek mieszkaniowy?,

Stowarzyszenie KLON/JAWOR, w serii „Poznaj Swoje Prawa”, Warszawa 2002.

Wg rz¹dowego projektu ustawy o zmianie ustawy o dodatkach mieszkaniowych

w planach, od 2003 r., jest odst¹pienie od podwy¿szania poziomu œredniego miesiêcznego

dochodu na jednego cz³onka gospodarstwa domowego, uprawniaj¹cego do ubiegania siê

o dodatek mieszkaniowy oraz zmniejszenie o 5m

powierzchni normatywnej, któr¹ okreœla

ustawa w zale¿noœci od liczby osób w gospodarstwie domowym.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dodatek mieszkaniowy przys³uguje:

1. najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych (dotyczy to lokali komunal-

nych, tzw. mieszkañ zak³adowych – bêd¹cych w³asnoœci¹ zak³adu pracy,

jak i mieszkañ w domu prywatnym czynszowym, oraz wynajmowanych na

wolnym rynku),

2. cz³onkom spó³dzielni mieszkaniowych zamieszkuj¹cym na podstawie spó³-

dzielczego prawa do lokalu,

3. osobom zajmuj¹cym lokale w budynkach stanowi¹cych ich w³asnoœæ i w³aœci-

cielom lokali mieszkalnych,

4. innym osobom maj¹cym tytu³ prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego

i ponosz¹cym wydatki zwi¹zane z jego zajmowaniem (np. na skutek umowy

u¿yczenia),

5. osobom zajmuj¹cym lokal bez tytu³u prawnego

, oczekuj¹cym na przys³u-

guj¹cy im lokal zamienny lub socjalny.

Od czego zale¿y przyznanie dodatku?

Pierwszy warunek – œredni dochód na miesi¹c.

Dochód gospodarstwa domowego oblicza siê dodaj¹c wszystkie dochody osób,

które stale zamieszkuj¹ razem w danym gospodarstwie. Za dochód uwa¿a siê

wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania (ale nie podatku),

a tak¿e po odliczeniu sk³adek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na

ubezpieczenie chorobowe.

Œredni dochód na miesi¹c oblicza siê dziel¹c dochód gospodarstwa domowego

przez 3 (liczba miesiêcy) i przez liczbê osób w gospodarstwie domowym.

UWAGA:

Musz¹ to byæ dochody brutto (czyli z podatkiem) z 3 ostatnich miesiêcy sprzed

daty z³o¿enia wniosku (np. sk³adaj¹c wniosek 1 grudnia bierzemy pod uwagê

dochody z listopada, paŸdziernika, wrzeœnia). Do dochodów nie wlicza siê:

dodatków dla sierot zupe³nych, zasi³ków pielêgnacyjnych, zasi³ków okresowych

z pomocy spo³ecznej, jednorazowych œwiadczeñ pieniê¿nych i œwiadczeñ

w naturze z pomocy spo³ecznej, jak te¿ dodatków mieszkaniowych.

„Tytu³ prawny” to nie tylko w³asnoœæ lokalu (tzw. mieszkanie „hipoteczne”, czyli kupione

od gminy lub na wolnym rynku), ale równie¿:

– decyzja administracyjna o przydziale mieszkania komunalnego,

– decyzja o przydziale lokalu spó³dzielczego lokatorskiego,

– decyzja o przydziale lokalu spó³dzielczego w³asnoœciowego,

– umowa najmu lokalu z zasobów mieszkaniowych gminy,

– umowa najmu lokalu (mieszkanie prywatne, umowa cywilnoprawna),

– umowa o ustanowienie u¿ytkowania nieruchomoœci, z ograniczeniem jej wykonywania

do konkretnego lokalu,

– umowa o ustanowienie s³u¿ebnoœci osobistej mieszkania.

sprawy mieszkaniowe

O dodatek mo¿na ubiegaæ siê, jeœli po obliczeniu okazuje siê, ¿e œredni dochód

na jedn¹ osobê nie przekracza wysokoœci:

160% najni¿szej emerytury (brutto) – dla osoby mieszkaj¹cej samotnie

(„gospodarstwo jednoosobowe”),

110% najni¿szej emerytury (brutto) – dla rodziny, w której s¹ co najmniej dwie

osoby („gospodarstwo wieloosobowe”).

Wysokoœæ najni¿szej emerytury zmienia siê w ci¹gu roku, w zale¿noœci od walo-

ryzacji œwiadczeñ. Od 1 czerwca 2002 r. wynosi 532,91 z³.

Patrz te¿ zasady waloryzacji – str. 134

Drugi warunek – powierzchnia zajmowanego lokalu.

Przy ustalaniu powierzchni (u¿ytkowej) lokalu bierze siê pod uwagê wszystkie

pomieszczenia takie jak: pokoje, kuchnie, spi¿arnie, przedpokoje, alkowy, hole,

korytarze, ³azienki i inne s³u¿¹ce mieszkalnym i gospodarczym potrzebom. Nie

wlicza siê: balkonów, tarasów, loggii, antresoli, szaf i schowków w œcianach, pral-

ni, suszarni, wózkowni, strychów, piwnic i komórek na opa³. Ustalona w ten

sposób powierzchnia (u¿ytkowa) nie mo¿e byæ wiêksza ni¿ powierzchnia

okreœlona ustawowo (powierzchnia normatywna).

Odpowiednio do liczby osób w rodzinie (gospodarstwie domowym) powierz-

chnia lokalu nie mo¿e byæ wiêksza od:

O dodatek mo¿na ubiegaæ siê, gdy dochód na jedn¹ osobê w gospodarstwie

domowym jest wiêkszy od wy¿ej wymienionych, ale nadwy¿ka ta nie mo¿e

przekroczyæ dodatku. Wtedy przys³uguj¹cy dodatek obni¿a siê o tê kwotê.

UWAGA:

Dodatek przys³uguje te¿, jeœli powierzchnia u¿ytkowa lokalu przekracza normatywn¹

powierzchniê lokalu, ale nie wiêcej ni¿ o:

1) 30% albo

2) 50% pod warunkiem, ¿e udzia³ powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni u¿ytkowej

tego lokalu nie przekracza 60%.

powierzchnia normatywna

dla 1 osoby

35 m

dla 2 osób

40 m

dla 3 osób

45 m

dla 4 osób

55 m

dla 5 osób

65 m

dla 6 osób

70 m

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dodatkowe warunki:

Jeœli w lokalu mieszka wiêcej ni¿ 6 osób, dla ka¿dej nastêpnej osoby zwiêksza

siê powierzchniê normatywn¹ o 5 m

Jeœli w lokalu mieszka osoba niepe³nosprawna poruszaj¹ca siê na wózku lub

je¿eli niepe³nosprawnoœæ wymaga mieszkania w odrêbnym pokoju, powierz-

chniê normatywn¹ zwiêksza siê o 15 m

Dodatek nie przys³uguje, jeœli:

na osobê przypada wiêcej m

lokalu ni¿ dopuszcza ustawa,

mia³aby byæ ni¿szy ni¿ 2% najni¿szej emerytury w dniu wydania decyzji o jego

przyznaniu (wysokoœæ najni¿szej emerytury patrz – str. 135

Jak ubiegaæ siê o dodatek?

1. W urzêdzie w³aœciwym dla miejsca zamieszkania (np. mo¿e to byæ urz¹d

gminy lub oœrodek pomocy spo³ecznej) bierzemy formularz wniosku o przyz-

nanie dodatku.

2. Z wnioskiem idziemy do administracji domu, która musi potwierdziæ takie dane

jak: adres zamieszkania, nazwa i siedziba zarz¹dcy domu, tytu³ prawny do zaj-

mowanego lokalu, sposób ogrzewania lokalu i wody, kwota wydatków na

mieszkanie za ostatni miesi¹c (czyli miesi¹c, w którym sk³adany jest wniosek).

3. Ubiegaj¹cy siê o pomoc wype³nia deklaracjê o dochodach za ostatnie 3 mie-

si¹ce (sprzed daty z³o¿enia wniosku).

4. Kompletny wniosek, zawieraj¹cy dokumenty potwierdzaj¹ce wysokoœæ

dochodów i koszty utrzymania mieszkania, sk³ada siê w urzêdzie wyp³a-

caj¹cym dodatki. W³aœciciele domów jednorodzinnych do³¹czaj¹ do wniosku

zaœwiadczenie potwierdzaj¹ce powierzchniê u¿ytkow¹ i wyposa¿enie domu,

wystawione przez w³aœciwy organ nadzoru budowlanego wydaj¹cy pozwole-

nia na budowê (czyli urz¹d rejonowy lub gminê) oraz rachunki dotycz¹ce

wydatków na utrzymanie domu.

Wymagany jest te¿ wywiad œrodowiskowy. Przeprowadzaj¹cy go pracownik socjal-

ny mo¿e ¿¹daæ od wnioskodawcy i innych cz³onków gospodarstwa domowego

z³o¿enia oœwiadczenia o stanie maj¹tkowym, zawieraj¹cego w szczególnoœci dane

o posiadanych ruchomoœciach i nieruchomoœciach oraz zasobach pieniê¿nych.

Odmowa z³o¿enia oœwiadczenia stanowi podstawê odmowy przyznania dodatku.

Istnienie ra¿¹cej dysproporcji miêdzy faktycznym stanem maj¹tkowym wniosko-

dawcy, ustalonym w wyniku wywiadu œrodowiskowego, a dochodami zadekla-

rowanymi we wniosku mo¿e byæ podstaw¹ odmowy przyznania dodatku.

Jak jest wyp³acany dodatek?

Dodatek mieszkaniowy przyznaje, na wniosek osoby uprawnionej do dodatku,

wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Decyzja w sprawie pomocy powinna byæ

wydana w ci¹gu miesi¹ca od dnia z³o¿enia wniosku.

sprawy mieszkaniowe

Dodatek przyznaje siê na okres 6 miesiêcy, licz¹c od pierwszego dnia miesi¹ca,

nastêpuj¹cego po dniu z³o¿enia wniosku. Wp³ywa on na konto admini-

stracji domu i pomniejsza w ten sposób nale¿noœæ osoby staraj¹cej siê o pomoc.

W³aœciciele domów jednorodzinnych otrzymuj¹ dodatek bezpoœrednio do r¹k.

Jeœli osoba, której przyznano dodatek nie op³aca na bie¿¹co czynszu za lokal, to

dodatek nie jest wyp³acany do czasu pokrycia zaleg³oœci. Decyzja o przyznaniu

dodatku wygasa, je¿eli zaleg³oœci nie zostan¹ pokryte w ci¹gu 3 miesiêcy od dnia

ich powstania. O ponowne przyznanie dodatku mo¿na wyst¹piæ dopiero po ure-

gulowaniu zaleg³oœci.

Gdzie mo¿na odwo³aæ siê od decyzji?

Odwo³anie od decyzji instytucji przyznaj¹cej dodatki sk³adamy (za poœred-

nictwem organu, który wyda³ decyzjê) w ci¹gu 14 dni od daty otrzymania decyzji

do Samorz¹dowego Kolegium Odwo³awczego (SKO).

Jeœli urz¹d, który wyda³ decyzjê uzna, i¿ odwo³anie zas³uguje w ca³oœci na

uwzglêdnienie mo¿e, w ci¹gu 7 dni od otrzymania odwo³ania, wydaæ now¹

decyzjê, w której uchyli lub zmieni zaskar¿on¹ decyzjê. W przeciwnym wypad-

ku przekazuje sprawê do SKO.

Od decyzji wydanej przez SKO nie przys³uguje odwo³anie. Jeœli jednak strona

uzna, i¿ nast¹pi³o naruszenie prawa, b¹dŸ jej interesu prawnego, mo¿e wnieœæ

skargê do NSA (bezpoœrednio do NSA, w terminie 30 dni od dorêczenia stronie

rozstrzygniêcia).

NACZELNY S¥D ADMINISTRACYJNY

ul. Jasna 6, 00-013 Warszawa

tel. centrala (22) 827 60 31

fax 827 66 87

Decyzja organu gminy w sprawie dodatku mieszkaniowego powinna zawie-

raæ pouczenie – w jakim trybie s³u¿y od niej odwo³anie.

Decyzja SKO powinna zawieraæ pouczenie o dopuszczalnoœci wniesienia

skargi do NSA.

UWAGA:

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

2.2.

AK WYNAJ¥Æ KOMUŒ MIESZKANIE?

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym

zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2001 r., Nr 71, poz. 733

z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

(Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz.

93); art. 710-719

Dla osoby starszej wynajmowanie mieszkania mo¿e byæ dobrym sposobem na

zwiêkszenie swojego dochodu. Na pocz¹tku oceñmy swoje mo¿liwoœci. Warto

zastanowiæ siê, czy pomieszczenia (lokale), którymi dysponujemy nie s¹ dla nas

po prostu za du¿e. Pomyœlmy, jakie s¹ nasze potrzeby i ustalmy jaka powierzch-

nia jest nam niezbêdna i – co mo¿e nawet wa¿niejsze – jak¹ powierzchniê

jesteœmy w stanie sami utrzymaæ. Koszty zwi¹zane z utrzymaniem lokalu to nie

tylko op³aty czynszowe (gaz, energia elektryczna, woda, opa³ itp.), ale równie¿

koszty, jakie ponosimy na sprz¹tanie (np. œrodki czystoœci), remonty itp.

Pamiêtajmy, ¿e w wiêkszoœci przypadków s¹ one œciœle zwi¹zane z zajmowan¹

przez nas powierzchni¹. Zale¿noœæ jest prosta – im wiêksze mieszkanie, tym wiêk-

sze koszty. Oszczêdnoœci zwi¹zane z dostosowaniem zajmowanej przez nas

Oprac. red. (R. Kowalski, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

Ze wzglêdu na charakter i objêtoœæ niniejszej publikacji nie jesteœmy w stanie

przedstawiæ wszystkich aspektów zwi¹zanych z wynajmowaniem mieszkañ. Jest

to temat bardzo skomplikowany – szczególnie ze wzglêdu na niedoskona³oœæ

obowi¹zuj¹cego w tym zakresie prawa i jego tymczasowoœæ (patrz te¿ informac-

je o ustawie o ochronie praw lokatorów – str. 31

). Istnieje ca³y zestaw

przepisów mówi¹cy o mo¿liwoœciach dokonywania eksmisji, regulowania czyn-

szu i wzajemnych zobowi¹zaniach miêdzy w³aœcicielem a lokatorem. Nasz¹

intencj¹ nie jest jednak wnikanie w zawi³oœæ tych regulacji, poniewa¿ maj¹ one

zastosowanie g³ównie w przypadku konfliktu. Wynajmowanie lokalu w takiej

sytuacji, tzn. wtedy, kiedy nie jesteœmy pewni drugiej strony umowy, niestety

mo¿e skoñczyæ siê w s¹dzie.

Naszym zamiarem jest przybli¿enie tylko takiej sytuacji, kiedy wynajmujemy

mieszkanie osobie, któr¹ dobrze znamy i jesteœmy pewni jej intencji. W innym

przypadku obowi¹zuj¹ce prawo s³abo zabezpiecza przed przykrymi dla nas kon-

sekwencjami i mo¿e nie zawsze wystarczyæ w „walce” z uci¹¿liwym lokatorem.

UWAGA:

sprawy mieszkaniowe

powierzchni do naszych rzeczywistych potrzeb mog¹ okazaæ siê ca³kiem du¿e.

Jeœli dodatkowo zdecydujemy siê na wynajem, mo¿emy nawet osi¹gn¹æ

dodatkowy dochód.

Rozwa¿aj¹c mo¿liwoœæ dostosowania zajmowanej przez nas powierzchni do

rzeczywistych potrzeb, zwykle dochodzimy do wniosku, ¿e nasze mieszkanie jest

raczej za ma³e. Spójrzmy jednak na to z innej strony. Czêsto, maj¹c ju¿ za sob¹

przys³owiowy „szmat ¿ycia”, gromadzimy w naszym mieszkaniu dorobek

kilkudziesiêciu lat. Zastanówmy siê, czy wszystkie rzeczy, które uzbieraliœmy s¹

przydatne i potrzebne. Mo¿e czêœæ z nich nie nadaje siê ju¿ do u¿ycia? Mo¿e s¹

rzeczy, które warto podarowaæ (lub ostatecznie odsprzedaæ) komuœ potrze-

buj¹cemu? Mo¿na je te¿ przekazaæ organizacji pozarz¹dowej (np. Polskiemu

Czerwonemu Krzy¿owi, Caritasowi, Polskiemu Komitetowi Pomocy Spo³ecznej),

która znajdzie dla nich jakieœ szlachetne przeznaczenie. Po zrobieniu selekcji

zostawmy tylko to, co stanowi dla nas najwiêksz¹ wartoœæ – zostawmy rzeczy

naprawdê potrzebne oraz te, z którymi wi¹¿¹ siê mi³e wspomnienia. Nie bójmy siê,

¿e w ten sposób pozbawiamy siê „dorobku naszego ¿ycia”. Nasz dorobek to nie

tylko rzeczy, ale równie¿ nasze dzieci, wnuki, kontakty z przyjació³mi, wspomnie-

nia... Po dokonaniu takiej refleksji i wprowadzeniu jej efektów w ¿ycie, mo¿e oka-

zaæ siê, ¿e mamy du¿e i wygodne mieszkanie, stwarzaj¹ce nam ró¿ne mo¿liwoœci.

Jak mo¿emy dysponowaæ mieszkaniem?

Mo¿emy wspó³zamieszkiwaæ z cz³onkiem naszej rodziny (lub znajomym) i dzie-

liæ z nim koszty utrzymania lokalu. Zaproponujmy pokój np. naszym wnukom –

zdarza siê, ¿e wol¹ one mieszkaæ z dziadkami, ni¿ z rodzicami, a ró¿nice miêdzy

pokoleniami ³atwiej prze³amywaæ, jeœli ró¿nica wieku jest znaczna.

Mo¿emy wynajmowaæ czêœæ naszego mieszkania lub wynajmowaæ inny lokal,

który jest w naszej dyspozycji.

Mo¿emy zamieniæ nasze mieszkanie na mniejsze – zmniejszaj¹c w ten sposób

koszty utrzymania lokalu (mo¿liwe jest równie¿, ¿e w ten sposób uzyskamy

prawo do dodatku mieszkaniowego). Nowy lokal mo¿e te¿ nam odpowiadaæ

z innych wzglêdów, np. jest na parterze, a my mamy k³opoty z chodzeniem po

schodach.

Jeœli zdecydujemy siê przyj¹æ kogoœ pod nasz dach mo¿emy sformalizowaæ ten

fakt zawieraj¹c umowê.

Jak¹ umowê mo¿na zawrzeæ?

1. Umowa u¿yczenia

Ta uniwersalna umowa mo¿e dotyczyæ ró¿nych rzeczy (np. samochodu, a nie

tylko mieszkania) i oznacza nieodp³atne przekazanie danej rzeczy na jakiœ czas

w u¿ytkowanie. W umowie mo¿na ustaliæ warunki u¿yczenia oraz okres, na jaki

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

dzielimy siê t¹ rzecz¹. Okres ten mo¿emy ustaliæ dowolnie – nawet na miesi¹c.

Nie ma tu ograniczeñ, tzn. nie musimy podpisywaæ umowy od razu, np. na 3 lata

(tak jak w przypadku umowy najmu). Podpisywanie umowy u¿yczenia,

w sytuacji rzeczywistego u¿yczenia nie jest konieczne, czyli jeœli chcemy by ktoœ

z nami po prostu zamieszka³, to prawo nie wymaga podpisywania takiej umowy.

Umowa porz¹dkuje jednak wzajemne stosunki miêdzy stronami. Jest to dobrowol-

na formalizacja daj¹ca obu stronom pewnoœæ ustaleñ, które bez spisania mog¹

³atwo „ulecieæ z g³owy” i staæ siê zarzewiem konfliktu. W ten sposób ka¿dy wie

do czego siê zobowi¹zuje. Poza tym osoba, której u¿yczono jakiejœ rzeczy, jest za

ni¹ formalnie odpowiedzialna (np. poniesie koszty likwidacji ewentualnych

szkód). Umowa taka obci¹¿a te¿ zwykle osobê, która u¿ywa rzeczy u¿yczonej

(czyli np. wspó³zamieszkuje z nami w oddzielnym pokoju), kosztami. Oznacza to,

¿e zobowi¹zuje siê ona do ponoszenia czêœci op³at. Umowa u¿yczenia nie musi

jednak zwieraæ takiego ustalenia.

Jeœli dysponujesz du¿ym mieszkaniem, najbardziej komfortow¹ sytuacj¹ by³oby

wiêc zamieszkiwanie z ¿yczliwie do ciebie usposobionym cz³onkiem rodziny.

Odniesiesz korzyœæ w postaci towarzystwa, pomocy w prowadzeniu domu, robi-

eniu zakupów itp. Du¿e znaczenie ma oczywiœcie charakter osoby, z któr¹ zde-

cydujemy siê mieszkaæ, ale tutaj, jak i w innych opisywanych w tym rozdziale

przypadkach, bardzo wiele zale¿y po prostu od trafnego wyboru. Dodatkowo

mo¿emy podzieliæ siê ponoszeniem kosztów wspólnego zamieszkiwania.

Mo¿emy sformalizowaæ tak¹ sytuacjê zawieraj¹c w³aœnie umowê u¿yczenia.

2. Umowa najmu

Ta umowa umo¿liwia w³aœcicielowi mieszkania pobieranie op³aty za jego wynajem.

Bez podpisania takiej umowy wynajem za pieni¹dze jest nielegalny i stoi w konflik-

cie z prawem. W wyniku podpisania umowy najmu osoba staje siê lokatorem,

tzn. obejmuj¹ j¹ przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów i jest ona, na czas

Podpisanie umowy u¿yczenia z osob¹ nie bêd¹c¹ cz³onkiem

naszej rodziny (za

cz³onków rodziny podatnika, wg ordynacji podatkowej, uwa¿a siê np. „zstêp-

nych, wstêpnych, rodzeñstwo, ma³¿onków zstêpnych, osobê pozostaj¹c¹ w sto-

sunku przysposobienia oraz pozostaj¹c¹ z podatnikiem w faktycznym po¿yciu”)

skutkuje obci¹¿eniami podatkowymi. Podatek ustalany jest od wysokoœci czyn-

szu (nale¿y ustaliæ rynkow¹ cenê najmu), jaki przys³ugiwa³by za najem tego

lokalu, chocia¿ w przypadku umowy u¿yczenia nie czerpiemy bezpoœrednich

korzyœci finansowych.

UWAGA:

Za cz³onków rodziny podatnika, wg ordynacji podatkowej, uwa¿a siê, np. dzieci, wnuki,

rodziców, dziadków, rodzeñstwo, osobê adoptowan¹, osobê pozostaj¹c¹ w faktycznym

po¿yciu z podatnikiem.

sprawy mieszkaniowe

obowi¹zywania umowy, jako lokator, pod specjaln¹ ochron¹ (patrz te¿ informacje

o eksmisjach – str. 31

). Oznacza to m.in. ¿e opuszczenie lokalu przez lokato-

ra – jeœli nie zrobi on tego dobrowolnie – mo¿e nast¹piæ tylko w wyniku orzeczonej

przez s¹d eksmisji. Podpisuj¹c umowê najmu lokator uzyskuje tytu³ prawny do

lokalu/mieszkania.

Podstawowe ró¿nice miêdzy tymi dwoma typami umów s¹ wiêc dwie:

Po pierwsze – umowa u¿yczenia jest nieodp³atna (ewentualnie ponosimy czêœæ

kosztów u¿ytkowania lokalu), a umowa najmu umo¿liwia pobieranie czynszu.

Po drugie – umowê najmu zawiera siê minimum na trzy lata (i to powoduje, ¿e

jej podpisanie mo¿e byæ ryzykowne), a umowê u¿yczenia na okres dowolny

(ryzyko zmniejsza siê).

Wynajmowanie mieszkania

Wynajêcie mieszkania i pobieranie z tego tytu³u op³aty wi¹¿e siê z koniecznoœci¹ for-

malnego uregulowania tych czynnoœci w formie umowy najmu oraz z koniecznoœci¹

uwzglêdnienia osi¹ganych dodatkowych dochodów w rozliczeniu podatkowym.

Obecne przepisy zawarte w ustawie o ochronie praw lokatorów faworyzuj¹ osobê

wynajmuj¹c¹, a w³aœciciela mieszkania stawiaj¹ w gorszej sytuacji.

Najpowa¿niejszym niebezpieczeñstwem zwi¹zanym z wynajmowaniem mieszka-

nia jest niemo¿liwoœæ skutecznego wypowiedzenia umowy najmu. Oznacza to,

¿e je¿eli wynajmiemy nasze mieszkanie, lub te¿ pokój, danej osobie i podpisze-

my z ni¹ umowê najmu (a jest to praktycznie jedyna, zgodna z prawem, forma

wynajêcia mieszkania) mo¿emy mieæ trudnoœci, w momencie kiedy bêdziemy

chcieli, aby ta osoba wyprowadzi³a siê z lokalu. Dobrym wyjœciem jest zawarcie

umowy z osob¹, co do której jesteœmy pewni, ¿e jest uczciwa. K³opoty wynikaj¹ce

z wadliwych regulacji prawnych pojawiaj¹ siê bowiem dopiero w sytuacji kon-

fliktu. Je¿eli dobrze wybierzemy lokatora, bêdzie on akceptowa³ nasze prawa, a

my zaproponujemy korzystne dla niego warunki wynajmu, wypowiedzenie

umowy (czyli opuszczenie lokalu) powinno byæ wtedy wynikiem dobrej woli obu

stron. Pozostaje nam wiêc tylko dobrze zastanowiæ siê zanim znajdziemy

odpowiedniego kandydata. Najlepiej jeœli bêdzie to osoba znana nam wczeœniej

lub polecona (np. przez znajomego, który wynajmowa³ swoje mieszkanie czy

pokój).

Umowa najmu lokalu mieszkalnego musi byæ zawarta na czas nieoznaczony lub

jako umowa terminowa, z tym, ¿e najkrótszy ustawowy termin, na jaki mo¿na

zawrzeæ tak¹ umowê wynosi 3 lata.

Wypowiedzenie umowy – a wiêc czynnoœæ, która skutkuje wyprowadzeniem siê

osoby wynajmuj¹cej z lokalu – musi byæ wynikiem obopólnej zgody stron umowy.

Oznacza to, ¿e jeœli chcemy wynaj¹æ mieszkanie na rok (i postêpowaæ zgodnie

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

z prawem), wówczas podpisujemy umowê na 3 lata, a po roku, na podstawie

wczeœniejszego ustalenia z uczciwym lokatorem, wypowiadamy umowê.

Podpisuj¹c umowê ustalamy czynsz. Sk³ada siê on z dwóch sk³adników: kosztów

niezale¿nych od w³aœciciela (gaz, energia, woda itp.) oraz kosztów pobieranych

przez w³aœciciela jako op³ata za wynajem.

Te pierwsze mog¹ wzrosn¹æ w trakcie obowi¹zywania umowy – mimo ¿e nie

zale¿y to od nas, w takim przypadku mamy obowi¹zek pisemnie poinfor-

mowaæ o tym naszego lokatora, przedstawiaj¹c mu odpowiednie wyliczenie

i podaj¹c powód podwy¿ki (czyli, np. wzrost op³aty abonamentowej za korzys-

tanie z telefonu pod³¹czonego do danej sieci).

Koszty za wynajem wpisane s¹ do umowy. Jeœli chcemy je zwiêkszyæ musimy

stosowaæ siê do ustaleñ zawartych w ustawie. Reguluj¹ one co ile mo¿emy

podwy¿szyæ czynsz. Zgodnie z ustaw¹ o ochronie lokatorów nie mo¿emy wiêc

podwy¿szaæ op³aty czêœciej ni¿ co 6 miesiêcy.

Wynajem a podatki

Dochód uzyskany z wynajmowania mieszkania (pokoju) podlega opodatkowaniu.

Obowi¹zuje nas comiesiêczne odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy

i rozliczenie siê za pomoc¹ wype³nionej deklaracji PIT-5. Poniewa¿ zazwyczaj

naszym podstawowym Ÿród³em utrzymania jest emerytura lub renta, musimy

równie¿ poinformowaæ p³ac¹c¹ nam instytucjê (czyli najczêœciej ZUS) o fakcie

uzyskania dodatkowego dochodu.

Nie musimy równie¿ p³aciæ podatku ani prowadziæ ¿adnej ewidencji jeœli wynaj-

mujemy „pokoje goœcinne, w budynkach mieszkalnych po³o¿onych na terenach

wiejskich (...), jeœli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5” (art. 20 ust.1

pkt 43 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Korzystamy wtedy

z u³atwieñ, jakie stworzono osobom prowadz¹cym tzw. gospodarstwa agrotu-

rystyczne. Wystarczy, ¿e dom znajduje siê na terenie wiejskim. Jest to jednak

Ustawa przewiduje szczególne sytuacje, w których w³aœciciel mo¿e jednostronnie

wypowiedzieæ umowê najmu. Nie zosta³y one tu jednak opisane, poniewa¿ chodzi³o

raczej o przedstawienie sytuacji, kiedy wszelkie decyzje dotycz¹ce wynajmowania lokalu,

podejmujemy uwzglêdniaj¹c interesy obu stron, kiedy wykazuj¹ one dobr¹ wolê i chêæ

kompromisu.

Powy¿sze obowi¹zki powstaj¹ w momencie, kiedy dochód przekroczy³

okreœlon¹ kwotê. Kwota wolna od podatku w 2002 r. wynosi 518,16 z³. Oznacza

to, ¿e obowi¹zek podatkowy powstanie w momencie, kiedy nasz dochód bêdzie

wiêkszy ni¿ 2727,16 z³.

UWAGA:

sprawy mieszkaniowe

przypadek, w którym nie podpisujemy z wynajmuj¹cym umowy najmu, a ustawa

mówi wyraŸnie o „pokojach goœcinnych”, a nie o lokalach mieszkalnych.

2.3.

KSMISJE

Eksmisja to s¹dowy nakaz opuszczenia lokalu. Przyczyn¹ eksmisji mo¿e byæ:

ra¿¹ce lub uporczywe naruszanie przez najemcê/lokatora porz¹dku domowego,

przemoc wobec rodziny, niep³acenie czynszu, mieszkanie w lokalu bez tytu³u

prawnego, np. bez umowy najmu w przypadku mieszkañ komunalnych.

EKSMISJE A USTAWA O OCHRONIE LOKATORÓW

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym

zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2001 r., Nr 71, poz. 733

z póŸn. zm.)

Ustawa o ochronie lokatorów (UOL) obejmuje lokatorów wszystkich mieszkañ.

W jej rozumieniu lokatorem jest nie tylko najemca mieszkania, ale ka¿dy, kto zaj-

muje lokal na podstawie tytu³u prawnego innego ni¿ prawo w³asnoœci (patrz te¿

str. 22

). UOL stosuje siê wtedy, gdy przepisy dotycz¹ce poszczególnych

rodzajów mieszkañ s¹ mniej korzystne dla lokatorów.

W jakich sytuacjach wynajmuj¹cy mo¿e wypowiedzieæ umowê najmu?

Mo¿e to nast¹piæ tylko z przyczyny wskazanej w ustawie i z zachowaniem

okreœlonego terminu. Przepisy podaj¹ ró¿ne terminy w zale¿noœci od przyczyny

wypowiedzenia.

Nie póŸniej ni¿ na miesi¹c naprzód, na koniec miesi¹ca kalendarzowego, w³aœci-

ciel mo¿e wypowiedzieæ umowê najmu, je¿eli lokator:

Oprac. red. na podst.: J. Figura, A. Masny, E. Œliwiñska, Eksmisje, Stowarzyszenie

KLON/JAWOR, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Warszawa 2002.

Ustawa o ochronie lokatorów od pocz¹tku jej uchwalenia jest krytykowana. Jest

pewne, ¿e d¹¿yæ siê bêdzie do jej zmiany lub zast¹pienia nowym aktem. Trudno

jednak okreœliæ kiedy to nast¹pi. UOL jest wiêc obowi¹zuj¹cym aktem prawnym,

ale nale¿y pamiêtaæ, ¿e z pewnoœci¹ w ustawie zajd¹ zmiany.

UWAGA:

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

1. Pomimo pisemnego upomnienia:

u¿ywa lokalu w sposób sprzeczny z umow¹ lub niezgodnie z jego przez-

naczeniem,

zaniedbuje obowi¹zki, dopuszczaj¹c do powstania szkód lub niszczy

urz¹dzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkañców,

wykracza w sposób ra¿¹cy lub uporczywy przeciwko porz¹dkowi domowe-

mu i przez to utrudnia korzystanie z innych lokali.

2. Nie p³aci czynszu lub nie pokrywa innych op³at za u¿ywanie lokalu co najm-

niej za trzy pe³ne okresy p³atnoœci pomimo uprzedzenia go na piœmie o zamia-

rze wypowiedzenia i wyznaczenia dodatkowego, miesiêcznego terminu do

zap³aty zaleg³ych i bie¿¹cych nale¿noœci.

3. Wynaj¹³, podnaj¹³ albo odda³ do bezp³atnego u¿ywania lokal lub jego czêœæ

bez zgody w³aœciciela.

4. u¿ywa lokalu, który wymaga opró¿nienia z powodu koniecznoœci rozbiórki lub

remontu budynku (wówczas lokatorowi przys³uguje prawo do lokalu zamien-

nego).

Miesiêczny termin wypowiedzenia dotyczy tak¿e wypowiedzenia umowy najmu

osobie, której przys³uguje tytu³ prawny do innego lokalu po³o¿onego w tej samej

lub pobliskiej miejscowoœci (o ile czynsz w lokalu jest ni¿szy ni¿ 3% kosztu

budowy mieszkania).

Przyk³ad: Pan Kowalski jest najemc¹ mieszkania komunalnego w centrum

Warszawy. Niedawno odziedziczy³ po rodzicach mieszkanie spó³dzielcze w³asnoœ-

ciowe równie¿ w centrum Warszawy. Teraz – i s³usznie – obawia siê o reakcjê urzê-

du gminy. Je¿eli odziedziczymy mieszkanie po³o¿one w tej samej miejscowoœci, to

wynajmuj¹cy, czyli urz¹d gminy, ma prawo wypowiedzieæ umowê najmu.

Nie póŸniej ni¿ na pó³ roku naprzód, na koniec miesi¹ca kalendarzowego, w³aœci-

ciel mo¿e wypowiedzieæ najem (o ile chce zamieszkaæ w tym mieszkaniu), jeœli:

lokatorowi przys³uguje lokal, w którym mo¿e zamieszkaæ w warunkach takich,

jakby otrzyma³ lokal zamienny lub

w³aœciciel dostarczy mu lokal zamienny.

Z osob¹ o niskich dochodach - pozwalaj¹cych na ubieganie siê o lokal soc-

jalny – nie od razu mo¿na rozwi¹zaæ umowê. Najpierw w³aœciciel ma jej

zaproponowaæ pisemn¹ ugodê, która musi zawieraæ informacje: o roz³o¿eniu

zad³u¿enia na raty, umorzeniu odsetek naliczonych od dnia jej zawarcia,

skutkach jej niezawarcia. Je¿eli do ugody dojdzie, a lokator nie bêdzie jej

realizowa³ i sp³aca³ d³ugów, w³aœciciel mieszkania mo¿e rozwi¹zaæ z nim

umowê;

UWAGA:

sprawy mieszkaniowe

Taki sam termin obowi¹zuje, gdy powodem wypowiedzenia jest niezamieszki-

wanie najemcy przez d³u¿ej ni¿ 12 miesiêcy w lokalu, w którym czynsz jest ni¿szy

ni¿ 3% kosztu budowy mieszkania.

Nie póŸniej ni¿ na 3 lata naprzód, na koniec miesi¹ca kalendarzowego, w³aœci-

ciel mo¿e wypowiedzieæ umowê najmu lokatorowi, o ile zamierza zamieszkaæ

w nale¿¹cym do niego lokalu (albo je¿eli w lokalu w³aœciciela ma zamieszkaæ

jego pe³noletnie dziecko, wnuk lub rodzic, dziadek albo inna osoba, wobec której

w³aœciciel ma obowi¹zek alimentacyjny), a nie dostarcza mu lokalu zamiennego

i lokatorowi nie przys³uguje prawo do innego lokalu.

Z innych wa¿nych powodów umowê mo¿na rozwi¹zaæ tylko w s¹dzie.

Wypowiedzenie umowy najmu jest wa¿ne, gdy jest sporz¹dzone na piœmie

i okreœla przyczynê wypowiedzenia.

Kto, poza wynajmuj¹cym, mo¿e skierowaæ pozew o eksmisjê?

Inny najemca, osoba której przys³uguje spó³dzielcze prawo do lokalu oraz

w³aœciciel innego lokalu w tym samym budynku (np. s¹siad),

Wspó³najemca, rozwiedziony ma³¿onek.

O eksmisjê mo¿na wyst¹piæ w sytuacji, gdy najemca (wspó³najemca) wykracza

przeciwko porz¹dkowi domowemu i swym ra¿¹co nagannym postêpowaniem

uniemo¿liwia wspólne zamieszkiwanie.

Komu przys³uguje prawo do lokalu zamiennego?

Lokal zamienny przys³uguje, je¿eli przyczyn¹ rozwi¹zania najmu jest ko-

niecznoœæ opuszczenia lokalu z powodu zagro¿enia bezpieczeñstwa (np. roz-

biórka budynku, remont). Zagro¿enie to musi byæ stwierdzone przez w³aœciwy

urz¹d nadzoru budowlanego.

Czy osoba, która zajê³a lokal bez pozwolenia, mo¿e zostaæ z niego usuniêta?

Osoba zajmuj¹ca lokal bez tytu³u prawnego do dnia wejœcia w ¿ycie ustawy

o UOL (nie krócej ni¿ 10 lat), staje siê z mocy prawa najemc¹ tego lokalu, je¿eli

w³aœciciel w ci¹gu kolejnego roku nie wniesie powództwa o nakazanie tej osobie

przez s¹d opró¿nienia lokalu.

Do dnia opró¿nienia lokalu osoba zajmuj¹ca go jest zobowi¹zana co miesi¹c p³aciæ

odszkodowanie, którego wysokoœæ odpowiada czynszowi, jaki w³aœciciel móg³by

otrzymaæ z najmu lokalu. Je¿eli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat,

w³aœciciel mo¿e ¿¹daæ od lokatora odszkodowania uzupe³niaj¹cego.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

EKSMISJE Z RÓ¯NYCH RODZAJÓW LOKALI

Zasady postêpowania z osobami zagro¿onymi eksmisj¹ b¹dŸ eksmitowanymi,

ró¿ni¹ siê w zale¿noœci od typu mieszkania, którego postêpowanie dotyczy.

Eksmisja z mieszkania spó³dzielczego

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 16 wrzeœnia 1982 r. Prawo spó³dzielcze (Dz. U. z 1995 r., Nr 54,

poz. 288 z póŸn. zm.)

Cz³onka spó³dzielni mo¿na wyeksmitowaæ dopiero po pozbawieniu go, przez

spó³dzielniê, cz³onkostwa. Wykluczenie z listy cz³onków jest równoznaczne

z brakiem tytu³u prawnego do mieszkania, a to pozwala spó³dzielni wyst¹piæ do

s¹du z pozwem o eksmisjê (tzw. pozwem o opró¿nienie lokalu).

Wykluczenie cz³onka ze spó³dzielni jest mo¿liwe, gdy jego pozostanie

w spó³dzielni nie jest zgodne ze statutem (np. jeœli w statucie przewidziano taki

skutek za zaleganie z zap³at¹ czynszu) lub z zasadami wspó³¿ycia spo³ecznego,

np. ra¿¹ce zak³ócanie spokoju mieszkañców.

Szczegó³owe przyczyny wykluczenia z cz³onkostwa powinien okreœlaæ statut

spó³dzielni.

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e:

Spó³dzielnia nie ma obowi¹zku zapewnienia osobie eksmitowanej lokalu

zamiennego.

S¹d, rozpatruj¹c powództwo spó³dzielni o opró¿nienie mieszkania spó³dziel-

czego lokatorskiego, mo¿e orzec o uprawnieniu osoby eksmitowanej do lokalu

socjalnego, ale nie jest to jego obowi¹zkiem. Mo¿liwoœæ taka nie obejmuje

mieszkañ spó³dzielczych w³asnoœciowych. Jest to najwa¿niejsza ró¿nica, jeœli

chodzi o eksmisje z mieszkañ spó³dzielczych lokatorskich i spó³dzielczych

w³asnoœciowych.

Eksmisja z mieszkania stanowi¹cego odrêbn¹ w³asnoœæ

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 24 czerwca 1994 r. o w³asnoœci lokali (Dz. U. z 2000 r., Nr 80,

poz. 903 z póŸn. zm.)

Ten typ eksmisji odnosi siê do mieszkañ wykupionych na w³asnoœæ od gminy oraz

zakupionych na wolnym rynku (np. od osób prywatnych lub tzw. developerów).

sprawy mieszkaniowe

Prawo do wyst¹pienia z pozwem o sprzeda¿ lokalu i opuszczenie go przez

w³aœciciela ma tylko wspólnota mieszkaniowa (tworz¹ j¹ w³aœciciele mieszkañ).

Decyzja o wyst¹pieniu z powództwem zapada wiêkszoœci¹ g³osów w drodze uch-

wa³y.

Sprzeda¿y lokalu mo¿na ¿¹daæ, gdy w³aœciciel:

przez d³u¿szy czas zalega z zap³at¹ nale¿nych op³at np. podatku od nieru-

chomoœci, funduszu remontowego (ustawa mówi o d³ugotrwa³ym zaleganiu

z zap³at¹, ale nie okreœla jak d³ugi ma to byæ okres – ostatecznie zale¿y to od

oceny s¹du),

wykracza (ra¿¹co lub uporczywie) przeciwko obowi¹zuj¹cemu porz¹dkowi

domowemu, swoim zachowaniem utrudnia mieszkañcom korzystanie z innych

lokali.

Wspólnota mieszkaniowa mo¿e ¿¹daæ sprzeda¿y lokalu w³aœciciela w drodze

licytacji. ¯¹danie takie powinno byæ jednak stosowane w ostatecznoœci.

Eksmisja ma³¿onka

Wspó³ma³¿onek mo¿e z³o¿yæ pozew o nakazanie przez s¹d eksmisji roz-

wiedzionego lub odseparowanego ma³¿onka (lub innego wspó³najemcy tego

samego lokalu), je¿eli swym ra¿¹co nagannym postêpowaniem uniemo¿liwia on

wspólne zamieszkiwanie. O tym, czy postêpowanie wspó³ma³¿onka mo¿na uznaæ

za ra¿¹co naganne, decyduje s¹d na podstawie dowodów i zeznañ œwiadków.

Eksmisja ma³¿onka nie jest dopuszczalna, gdy:

Mieszkanie jest odrêbnym maj¹tkiem ma³¿onka, który ma byæ eksmitowany

tzn. mieszkanie nabyto: przed zawarciem ma³¿eñstwa; w formie darowizny lub

spadku; w trakcie ma³¿eñstwa, ale z pieniêdzy pochodz¹cych z darowizny lub

spadku,

Ma³¿onkowi, który ma byæ eksmitowany, zosta³o przyznane mieszkanie

w zwi¹zku z wykonywanym zawodem.

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e:

Ma³¿onkowie wspólnie zajmuj¹cy mieszkanie komunalne maj¹ do niego

prawo oboje, nawet jeœli umowa najmu zosta³a zawarta tylko przez jednego

z nich.

Mieszkanie spó³dzielcze, przyznane w trakcie trwania ma³¿eñstwa, jest miesz-

kaniem nale¿¹cym do obojga, niezale¿nie od tego, czy ma³¿onkowie zawarli

W³aœcicielowi, którego mieszkanie zosta³o sprzedane, nie przys³uguje prawo do

lokalu zamiennego.

UWAGA:

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

umowê o rozdzielnoœci maj¹tkowej i niezale¿nie od tego, które z nich jest

cz³onkiem spó³dzielni.

O eksmisjê ma³¿onka mo¿na wyst¹piæ w pozwie rozwodowym oraz w pozwie

o separacjê, oczywiœcie je¿eli s¹ do tego podstawy (np. stosowanie przemocy).

CO MO¯NA ZROBIÆ W SYTUACJI ZAGRO¯ENIA EKSMISJ¥

1. Gdy zalegamy z zap³at¹ czynszu >> Osoba, która dosta³a wezwanie do

pokrycia zad³u¿enia z ostrze¿eniem, ¿e jeœli nie zap³aci w wyznaczonym ter-

minie, to zostanie skierowana do s¹du sprawa o eksmisjê, mo¿e:

Negocjowaæ z wynajmuj¹cym na temat sposobu sp³aty zad³u¿enia: roz³o¿enie

na raty, ustalenie jak dokonywane bêd¹ wp³aty, proœba o zaprzestanie nalicza-

nia nowych odsetek.

Eksmisja z lokalu nie zwalnia nas od obowi¹zku sp³aty zad³u¿enia, tzn. mimo

koniecznoœci opuszczenia lokalu nadal ci¹¿y na nas obowi¹zek sp³acenia

d³ugu! Musimy zdawaæ sobie sprawê, ¿e mo¿emy straciæ mieszkanie i pozostaæ

z d³ugiem do sp³acenia. Warto wiêc, za wszelk¹ cenê, pokryæ zad³u¿enie

i zatrzymaæ mieszkanie.

Jeœli jest to mo¿liwe – podj¹æ dodatkow¹ pracê umo¿liwiaj¹c¹ pokrycie

zad³u¿enia.

Zwróciæ siê do radnych z komisji mieszkaniowej i/lub OPS o wsparcie

w negocjacjach z wynajmuj¹cym.

Wyst¹piæ do OPS o pomoc finansow¹ na pokrycie d³ugu. Nale¿y jednak pamiê-

taæ, ¿e aby tak¹ pomoc uzyskaæ nale¿y spe³niæ okreœlone wymogi (patrz te¿

informacje o pomocy spo³ecznej – str. 43

2. W sytuacji ra¿¹cego wykraczania przeciwko porz¹dkowi domowemu i sto-

sowania przemocy wobec rodziny >> Aby unikn¹æ eksmisji powinniœmy zmieniæ

swoje zachowanie i przeprosiæ tych, którzy ucierpieli.

3. Gdy zajmujemy mieszkanie bez tytu³u prawnego (patrz str. 21

) >> Nale¿y,

jak najszybciej, postaraæ siê uregulowaæ swoj¹ sytuacjê, np. wyst¹piæ do urzêdu

gminy z pisemn¹ proœb¹ o zawarcie z ni¹ umowy najmu i podaæ przyczyny zaist-

nia³ej sytuacji. Musimy jednak zdawaæ sobie sprawê, ¿e zajêcie lokalu bez tytu³u

prawnego jest niezgodne z przepisami, dlatego te¿ w³aœciciel (np. gmina) wcale

nie musi, w takiej sytuacji, zawieraæ umowy.

OCHRONA EKSMITOWANYCH I PRAWO DO LOKALU SOCJALNEGO

W wyroku nakazuj¹cym opró¿nienie lokalu s¹d musi orzec o uprawnieniu do

otrzymania lokalu socjalnego przez eksmitowanego b¹dŸ o braku takiego upraw-

nienia. S¹d bada z urzêdu, czy przyznaæ lokal socjalny. Decyzjê podejmuje bior¹c

pod uwagê, np. dotychczasowy sposób korzystania z lokalu, sytuacjê materialn¹

i rodzinn¹ najemcy.

sprawy mieszkaniowe

Wed³ug ustawy o ochronie lokatorów osoby, którym s¹d nie mo¿e nie przyznaæ

lokalu socjalnego, to:

kobieta w ci¹¿y,

ma³oletni,

niepe³nosprawny lub ubezw³asnowolniony oraz sprawuj¹cy nad tak¹ osob¹

opiekê i wspólnie z ni¹ zamieszka³y,

ob³o¿nie chory,

emeryt i rencista spe³niaj¹cy kryteria do otrzymania œwiadczenia z pomocy

spo³ecznej (patrz te¿ informacje o pomocy spo³ecznej – str. 43

bezrobotny,

osoba spe³niaj¹ca przes³anki okreœlone przez radê gminy w drodze uchwa³y,

chyba ¿e osoby te mog¹ zamieszkaæ w innym lokalu ni¿ dotychczas u¿ywany.

Obowi¹zek zapewnienia lokalu socjalnego ci¹¿y na gminie w³aœciwej ze wzglê-

du na miejsce po³o¿enia lokalu podlegaj¹cego opró¿nieniu. S¹d mo¿e odmówiæ

prawa do lokalu socjalnego: najemcy lokalu, który wykracza ra¿¹co lub uporczy-

wie przeciwko porz¹dkowi domowemu czyni¹c uci¹¿liwym korzystanie z innych

lokali w budynku oraz wspó³najemcy (np. ma³¿onka lub rozwiedzionego

ma³¿onka), je¿eli swoim ra¿¹co nagannym postêpowaniem uniemo¿liwia on

wspólne zamieszkiwanie.

Orzeczenie o uprawnieniu do lokalu socjalnego wyklucza w ogóle mo¿liwoœæ

eksmisji do czasu uzyskania takiego lokalu od gminy (Uchwa³a SN z 07.02.1997 r.;

III CZP 120/96; OSNC 1997/6-7/69).

Istniej¹ okresy, w czasie których eksmisji nie przeprowadza siê (tzw. okres

ochronny): od 1 listopada do 31 marca roku nastêpnego w³¹cznie. Nie dotyczy

to osób:

eksmitowanych za znêcanie siê nad rodzin¹,

którym wskazano lokal, do którego ma nast¹piæ przekwaterowanie, a mimo to

nie opuœcili dotychczas zajmowanego lokalu.

Obowi¹zuj¹ce przepisy wci¹¿ dopuszczaj¹ mo¿liwoœæ eksmisji bez

zapewnienia lokalu socjalnego (tzw. eksmisja „na bruk”).

Planowane s¹ zmiany w tym zakresie tzn. byæ mo¿e nie bêdzie mo¿liwa eksmisja na

bruk (przyp. red.).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

2.4.

IKWIDACJA BARIER ARCHITEKTONICZNYCH –

DOFINANSOWANIE DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz

zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych (Dz. U. z 1997 r., Nr 123, poz. 776 z póŸn.

zm.)

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 25 czerwca 2002 r. w sprawie okreœlenia rodza-

jów zadañ powiatu, które mog¹ byæ finansowane ze œrodków PFRON (Dz. U.

z 2002 r., Nr 96, poz. 861)

Dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych i urbanistycznych (ze œrod-

ków PFRON) ma umo¿liwiæ lub u³atwiæ osobie niepe³nosprawnej wykonywanie

podstawowych, codziennych czynnoœci lub kontaktów z otoczeniem. O dofinan-

sowanie mog¹ ubiegaæ siê:

osoby niepe³nosprawne, które maj¹ trudnoœci z poruszaniem siê, je¿eli s¹ w³aœci-

cielami nieruchomoœci lub u¿ytkownikami wieczystymi nieruchomoœci albo

posiadaj¹ zgodê w³aœciciela lokalu lub budynku, w którym stale zamieszkuj¹,

tak¿e osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹, osoby prawne

i jednostki organizacyjne nieposiadaj¹ce osobowoœci prawnej (wg zasad

okreœlonych w: Dz. U. z 2002 r., Nr 96, poz. 861).

Pisemne wnioski o dofinansowanie likwidacji barier sk³ada siê:

w PCPR w³aœciwym dla miejsca realizacji zadania,

do dnia 30 listopada roku poprzedzaj¹cego realizacjê zadañ.

Wysokoœæ dofinansowania dla osób niepe³nosprawnych wynosi do 80% kosztów

przedsiêwziêcia, nie wiêcej jednak ni¿ do wysokoœci 15-krotnego przeciêtnego

wynagrodzenia (w III kwartale 2002 r. wynosi³o ono 2095,81 z³).

O tym co powinien zawieraæ wniosek osoby niepe³nosprawnej o dofinansowanie

oraz jakie dokumenty s¹ wymagane powiadomi nas pracownik PCPR.

Szczególnie w przypadku bardziej skomplikowanych prac architektonicznych

wskazany jest nadzór fachowca. Warto poszukaæ osoby, która ma uprawnienia

i mo¿e zrobiæ dla nas tañsze kosztorysy, a poza tym doradzi jak wykonaæ remont,

przystosowaæ ³azienkê etc. Byæ mo¿e PCPR bêdzie móg³ zasugerowaæ fachow-

ców. Jeœli nie – musimy ich szukaæ na w³asn¹ rêkê.

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

POMOC SPO£ECZNA

3.1.

A CZYM POLEGA POMOC SPO£ECZNA

Do oœrodka pomocy spo³ecznej (OPS) mo¿emy zg³aszaæ siê po pomoc, jeœli znaj-

dziemy siê w trudnej sytuacji ¿yciowej i nie jesteœmy w stanie sami sobie z ni¹

poradziæ. Pomoc ta przys³uguje:

obywatelom polskim zamieszkuj¹cym i przebywaj¹cym na terytorium Polski,

cudzoziemcom zamieszkuj¹cym i przebywaj¹cym na terytorium Polski, posia-

daj¹cym zezwolenie na pobyt sta³y lub status uchodŸcy.

Pomocy spo³ecznej udziela siê osobom i rodzinom m.in. z powodu:

1. ubóstwa,

2. sieroctwa,

3. bezdomnoœci,

4. bezrobocia,

5. niepe³nosprawnoœci,

6. d³ugotrwa³ej choroby,

7. bezradnoœci w sprawach opiekuñczo-wychowawczych i prowadzenia gospo-

darstwa domowego,

8. klêski ¿ywio³owej lub ekologicznej.

Pomoc spo³eczn¹ realizuje administracja rz¹dowa i samorz¹dowa, wspó³pracuj¹c

z Koœcio³em katolickim i innymi koœcio³ami, zwi¹zkami wyznaniowymi, funda-

cjami, stowarzyszeniami, pracodawcami, osobami fizycznymi i prawnymi.

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 29 listopada 1990 r. o pomocy spo³ecznej (Dz. U. z 1998 r.,

Nr 64, poz. 414 z póŸn. zm.)

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Zadania pomocy spo³ecznej realizuj¹ m.in. oœrodki pomocy spo³ecznej (gmina)

i powiatowe centra pomocy rodzinie (powiat), domy pomocy spo³ecznej, placów-

ki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, mieszkania chronione,

oœrodki wsparcia (np. œrodowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy,

noclegownie).

Zgodnie z ustaw¹ o pomocy spo³ecznej, gmina oraz powiat s¹ zobowi¹zane do

wykonywania zadañ pomocy spo³ecznej i nie mog¹ odmówiæ pomocy osobie

potrzebuj¹cej. Zdarza siê jednak, ¿e pomimo ustawowego obowi¹zku pomocy,

np. finansowej, nawet jeœli dana osoba/rodzina spe³nia wszystkie konieczne

warunki (patrz informacje o tym, kiedy mo¿na otrzymaæ zasi³ek – str. 43

OPS nie jest w stanie jej udzieliæ. Niestety czêst¹ przyczyn¹ jest brak œrodków

w bud¿ecie na obligatoryjne œwiadczenia, czyli takie których realizowanie jest

obowi¹zkiem np. OPS.

Powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR) m.in.:

zapewniaj¹, organizuj¹ i prowadz¹ us³ugi w domu pomocy spo³ecznej o za-

siêgu ponadgminnym, organizuj¹ mieszkania chronione oraz kieruj¹ do w³aœci-

wych placówek osoby ubiegaj¹ce siê o przyjêcie do domu pomocy spo³ecznej,

opracowuj¹ powiatowe strategie rozwi¹zywania problemów spo³ecznych,

udzielaj¹ informacji o prawach i uprawnieniach,

organizuj¹ i prowadz¹ specjalistyczne poradnictwo.

Oœrodki pomocy spo³ecznej (OPS) pomagaj¹ potrzebuj¹cym w ró¿ny sposób,

w tym m.in.:

organizuj¹ us³ugi opiekuñcze (pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb

¿yciowych, opieka higieniczna, zalecona przez lekarza pielêgnacja, w miarê

mo¿liwoœci równie¿ zapewnienie kontaktów z otoczeniem) dla osób starszych

i chorych, osób samotnych, które np. z powodu wieku, choroby wymagaj¹

pomocy innych osób, a s¹ jej pozbawione,

Patrz te¿ informacje o us³ugach opiekuñczych (str. 47

organizuj¹ specjalistyczne us³ugi opiekuñcze (us³ugi dostosowane do

szczególnych potrzeb wynikaj¹cych z rodzaju choroby lub niepe³nosprawnoœ-

ci, œwiadczone przez specjalistów, np. rehabilitantów),

Jak widaæ pomoc spo³eczna kierowana jest do ludzi wymagaj¹cych wsparcia

w trudnych sytuacjach ¿yciowych. Uzasadnione jest wiêc to, ¿e wœród

bezpoœrednich powodów pomocy nie wymienia siê wieku, staroœci, poniewa¿

same z siebie nie powoduj¹ one koniecznoœci pomocy ze strony pañstwa. Jednak

na pewno senior powinien mieæ mo¿liwoœæ otrzymania wsparcia ze strony insty-

tucji, jeœli np. jest ubogi, nie ma œrodków na ¿ycie i wa¿ne dla niego leczenie.

Oczywiœcie spraw¹ dyskusyjn¹ jest to, czy system pomocy spo³ecznej w naszym

kraju zawsze i skutecznie wspiera osoby w trudnej sytuacji.

organizuj¹ pomoc w postaci gor¹cego posi³ku dla osób, które nie s¹ w stanie

sobie go zapewniæ,

organizuj¹ poradnictwo prawne i psychologiczne,

pomagaj¹ w staraniach o dom pomocy spo³ecznej,

prowadz¹ domy pomocy spo³ecznej, œrodowiskowe domy samopomocy,

udzielaj¹ pomocy finansowej i rzeczowej.

Patrz te¿ informacje o warunkach udzielania pomocy finansowej – str. 43

Patrz te¿ informacje o rodzinnych domach pomocy – str. 50

Jedn¹ z form œwiadczonej pomocy jest pomoc finansowa w postaci zasi³ków –

o wiêkszoœci z nich piszemy poni¿ej.

3.2.

ASI£KI Z POMOCY SPO£ECZNEJ

pomoc spo³eczna

Problem/przeznaczenie zasi³ku

Typ zasi³ku*

Koszt zakupu leków, leczenia
Remont mieszkania
Kupno opa³u, odzie¿y
Pobyt dziecka w ¿³obku (przedszkolu)
Koszty pogrzebu
Straty materialne w wyniku wypadku losowego

lub klêski ekologicznej
Ekonomiczne usamodzielnienie siê
Bilet kredytowy

Zasi³ek celowy i celowy

specjalny

Tak¿e jako pomoc rze-

czowa, np. zakup wêgla,

odzie¿y.

D³ugotrwa³a choroba
Niepe³nosprawnoœæ
Bezrobocie
Brak uprawnieñ do renty rodzinnej po osobie, na

której ci¹¿y³ obowi¹zek alimentacyjny (dla dziec-
ka, które ukoñczy³o 16 rok ¿ycia – pod warunk-

iem, ¿e kontynuuje ono naukê do 25 roku ¿ycia) ·
Mo¿liwoœæ utrzymania lub nabycia uprawnieñ do-

œwiadczeñ z innych systemów zabezpieczenia

spo³ecznego

Zasi³ek okresowy (nie

mniej ni¿ 19 z³)

i okresowy specjalny

Osoba, która utraci³a prawo do zasi³ku dla bezro-

botnych i wychowuje samotnie co najmniej jedno

dziecko do 7 roku ¿ycia

Zasi³ek gwarantowany

okresowy (kwota równa

kryterium dochodowemu

osoby samotnej, upraw-

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Kto i kiedy mo¿e otrzymaæ zasi³ek z pomocy

spo³ecznej?, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, w serii „Poznaj Swoje Prawa”, Warszawa 2002.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Problem/przeznaczenie zasi³ku

Typ zasi³ku*

niaj¹cemu do uzyskania

pomocy przez okres pier-

wszych 12 miesiêcy i 80%

tej kwoty przez dalsze 24

miesi¹ce)

Osoba zdolna do pracy, ale nie pracuj¹ca, opieku-

j¹ca siê dzieckiem wymagaj¹cym sta³ej pielêgnacji

(w³asnym, przysposobionym lub przebywaj¹cym

w rodzinie zastêpczej, tak¿e pe³noletnim), je¿eli

dziecko ma orzeczon¹ niepe³nosprawnoœæ wraz ze

wskazaniem o koniecznoœci sta³ej lub d³ugotrwa³ej

opieki lub pomocy innej osoby w zwi¹zku ze

znacznie ograniczon¹ mo¿liwoœci¹ samodzielnej

egzystencji lub o koniecznoœci sta³ego wspó³-

udzia³u opiekuna dziecka w procesie jego leczenia,

rehabilitacji i edukacji, a dochód nie przekracza

1,5-krotnego kryterium dochodowego.

Zasi³ek ten nie przys³uguje osobie:

której dziecko przebywa w ca³odobowym oœrod-

ku rehabilitacyjnym lub innej placówce zapewni-

aj¹cej opiekê przez co najmniej 5 dni w tygodniu,

która otrzymuje zasi³ek dla bezrobotnych lub

œwiadczenie przedemerytalne

Zasi³ek sta³y (418 z³

miesiêcznie)

Ca³kowita niezdolnoœæ do pracy z powodu wieku

lub inwalidztwa je¿eli jej dochód jest ni¿szy od

kryterium dochodowego; w przypadku zbiegu

upraw- nieñ do zasi³ku sta³ego wyrównawczego

i renty socjalnej zasi³ek sta³y wyrównawczy nie

przys³uguje.

Zasi³ek sta³y wyrównaw-

czy (nie mniej ni¿ 19 z³)

Osoba pe³noletnia ca³kowicie niezdolna do pracy

z powodu inwalidztwa powsta³ego:

przed 18 rokiem ¿ycia lub,

w trakcie nauki w szkole ponadpodstawowej

albo wy¿szej, ale przed ukoñczeniem 25 lat albo,·

w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury

naukowej.

Przys³uguje niezale¿nie od dochodu na osobê w ro-

dzinie, ale nie przys³uguje za miesi¹c, w którym

osoba ta osi¹gnê³a dochód (netto) z tytu³u pracy,

przekraczaj¹cy wysokoœæ renty. Nie przys³uguje

równie¿ osobie uprawnionej do renty i emerytury.

Renta socjalna

(418 z³ miesiêcznie)

pomoc spo³eczna

Kiedy mo¿na otrzymaæ zasi³ek?

O pomoc finansow¹ mog¹ staraæ siê osoby, które jednoczeœnie spe³niaj¹ dwa

warunki okreœlone w ustawie o pomocy spo³ecznej.

1. Pierwszy, podstawowy warunek dla wszystkich zasi³ków – trudna sytuacja

¿yciowa.

Osoba lub rodzina ubiegaj¹ca siê o pomoc musi znajdowaæ siê w trudnej sytuacji

¿yciowej zwi¹zanej w szczególnoœci z: ubóstwem, sieroctwem, bezdomnoœci¹,

bezrobociem, niepe³nosprawnoœci¹, d³ugotrwa³¹ chorob¹, problemami w rodzi-

nach wielodzietnych, klêsk¹ ¿ywio³ow¹ lub ekologiczn¹.

2. Drugi warunek – trudna sytuacja finansowa.

Miesiêczny dochód osoby lub rodziny ubiegaj¹cej siê o pomoc nie mo¿e byæ

wiêkszy od kwoty okreœlonej w ustawie o pomocy spo³ecznej.

Jak oblicza siê dochód?

Mo¿liwe s¹ dwie sytuacje:

1. Osoba ubiegaj¹ca siê o pomoc mieszka sama. Wówczas nale¿y zsumowaæ jej

dochody z ostatniego miesi¹ca. W obliczeniach nale¿y uwzglêdniæ:
–

dochody netto (czyli bez podatku, sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne i zdro-

wotne),

Problem/przeznaczenie zasi³ku

Typ zasi³ku*

W przypadku zbiegu uprawnieñ do renty rodzinnej

i renty socjalnej kwotê renty socjalnej obni¿a siê tak,

aby ³¹czna kwota œwiadczeñ nie przekracza³a 200%

renty socjalnej.

Renta socjalna

(418 z³ miesiêcznie)

* Podane kwoty obowi¹zuj¹ od 1 czerwca 2002 r. do 31 maja 2003 r.

Podane kwoty zmieniaj¹ siê – zwykle w czerwcu. Po up³ywie podanego terminu

(czyli od czerwca 2003 r.) lepiej upewniæ siê ile wynosz¹ nowe kwoty zasi³ków.

W tej sprawie najlepiej zwróciæ siê do pracownika OPS. Informacje mo¿na te¿

znaleŸæ w Internecie (http://www.pomocspoleczna.ngo.pl), telegazecie (Program

II TVP str. 175-199) lub uzyskaæ telefonicznie (adresów i numerów telefonów

szukaj na ok³adce „Vademecum seniora“).

UWAGA:

Osoby bêd¹ce w szczególnie trudnej sytuacji, których dochód jest wy¿szy ni¿

okreœlony w ustawie o pomocy spo³ecznej, mog¹ ubiegaæ siê o tzw. specjalny

zasi³ek okresowy lub specjalny celowy.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

–

z miesi¹ca przed z³o¿eniem wniosku, czyli np. ubiegaj¹c siê o pomoc w marcu,

trzeba przedstawiæ dochód z lutego.

Mo¿na staraæ siê o zasi³ek, jeœli ³¹czny dochód nie przekracza kwoty okreœlonej

w ustawie o pomocy spo³ecznej. Od 1 czerwca 2002 r. do 31 maja 2003 r. jest to

461 z³ na miesi¹c.

2. Osoba ubiegaj¹ca siê o pomoc mieszka z rodzin¹ (zgodnie z ustaw¹ o pomo-

cy spo³ecznej rodzina to „wszystkie osoby spokrewnione lub niespokrewnione,

pozostaj¹ce w faktycznym zwi¹zku, wspólnie zamieszkuj¹ce i gospodaruj¹ce”).

Wówczas trzeba obliczyæ ³¹czny dochód rodziny, dodaæ zarobki wszystkich osób

w rodzinie z danego miesi¹ca. Musz¹ to byæ dochody:
–

netto (czyli bez podatku oraz sk³adek na ubezpieczenia),

–

z miesi¹ca przed z³o¿eniem wniosku, czyli np. ubiegaj¹c siê o pomoc w marcu,

trzeba przedstawiæ dochód rodziny z lutego.

Poza podatkiem oraz sk³adkami na ubezpieczenia (emerytalne, rentowe oraz

chorobowe), od dochodu rodziny odejmuje siê równie¿ alimenty, które p³aci

cz³onek rodziny na rzecz innych osób, jednorazowe pieniê¿ne œwiadczenia soc-

jalne oraz œwiadczenia w naturze, a tak¿e kwotê zwiêkszenia zasi³ku rodzinnego

na trzecie i kolejne dziecko. Odejmuje siê równie¿ kwotê zasi³ku na dziecko

samotnej matki uprawnione do zasi³ku pielêgnacyjnego. W przypadku osób

prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ oraz osób z nimi wspó³pracuj¹cych za

dochód przyjmuje siê wysokoœæ podan¹ w oœwiadczeniu, potwierdzonym przez

urz¹d skarbowy.

Mo¿na ubiegaæ siê o zasi³ek, jeœli po obliczeniu okazuje siê, ¿e dochód rodziny

nie jest wy¿szy od sumy okreœlonej w ustawie o pomocy spo³ecznej. To tzw. kry-

terium dochodowe od 1 czerwca 2002 r. do 31 maja 2003 r. wynosi (wysokoœci

tych dochodów zmieniaj¹ siê – og³asza je Minister Pracy w Monitorze Polskim):

418 z³ na pierwsz¹ osobê w rodzinie,

294 z³ na drug¹ i dalsze osoby w rodzinie powy¿ej 15 lat,

210 z³ na ka¿de dziecko w rodzinie poni¿ej 15 lat.

pomoc spo³eczna

Dochód okreœlony

w ustawie o pomo-

cy spo³ecznej(tzw.

kryterium

dochodowe)

Miesiêczny dochód

rodziny

pierwsza osoba

emerytka

418 z³ renta rodzinna 760 z³

druga osoba

niepracuj¹ca

mama

294 z³ zasi³ek dla bezrobot-

nych (wysokoœæ od

1.09.2002) 498,20 z³

trzecia osoba dziecko 16-letnie

294 z³

bez dochodu

czwarta osoba dziecko 14-letnie

210 z³

bez dochodu

Razem 1216 z³

Razem 1258,20 z³

Dochód Kowalskich jest wy¿szy od okreœlonego w ustawie o pomocy spo³ecznej

i w³aœciwie nie przys³uguje im pomoc finansowa. W szczególnie trudnej sytuacji

rodzina mo¿e jednak otrzymaæ jednorazowy zasi³ek celowy na pokrycie podsta-
wowych potrzeb, np. zakup wêgla. Zasi³ek mo¿e byæ czêœciowo zwrotny – od

sytuacji rodziny zale¿y w jakiej wysokoœci.

2. Dochód w czteroosobowej rodzinie Zalewskich

Dochód okreœlony

w ustawie (tzw.

kryterium

dochodowe)

Miesiêczny dochód

rodziny

pierwsza osoba

m¹¿

418 z³

œwiadczenie przed-

emerytalne (wysokoœæ

od 1.09.2002) 597,90 z³

druga osoba ¿ona z orzeczon¹

ca³kowit¹ niez-

dolnoœci¹ do

pracy (dawna II

grupa inwalidzka)

294 z³

renta z tytu³u

ca³kowitej niezdolnoœci

do pracy (wysokoœæ od

1.06.2002) 532,91 z³

trzecia osoba dziecko 24-letnie

(bez pracy)

294 z³

bez dochodu

czwarta osoba dziecko 21-letnie

(bez pracy)

294 z³

bez dochodu

Razem 1300 z³

Razem 1130,81 z³

PRZYK£ADY OBLICZANIA DOCHODU

1. Dochód w czteroosobowej rodzinie Kowalskich

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dochód Zalewskich jest ni¿szy od okreœlonego w ustawie o pomocy spo³ecznej

o 169 z³ 19 gr. Rodzina mo¿e wiêc otrzymaæ zasi³ek okresowy, ale zgodnie z ustaw¹

o pomocy spo³ecznej nie mo¿e on byæ wy¿szy od 169 z³ 19 gr miesiêcznie.

Wysokoœæ zasi³ku i okres, na jaki zostanie on przyznany zale¿y od zmian zacho-

dz¹cych w sytuacji rodziny.

Jak staraæ siê o zasi³ek?

Nale¿y zg³osiæ siê do OPS w miejscu zamieszkania (gminie, dzielnicy). Dobrze

jest do³¹czyæ podanie wyjaœniaj¹ce problem.

Pracownik socjalny odwiedza osobê lub rodzinê staraj¹c¹ siê o pomoc w jej

mieszkaniu (jest to tzw. wywiad œrodowiskowy). Poznaje jej po³o¿enie i na tej

podstawie planuje pomoc.

Koniecznie trzeba przedstawiæ dokumenty potwierdzaj¹ce dochody oraz

do³¹czyæ inne zaœwiadczenia wymagane przez pracownika socjalnego.

Dokumenty wymagane w OPS:

1. Osoba zatrudniona – zaœwiadczenie z zak³adu pracy o osi¹ganych dochodach

netto (po odjêciu podatku i sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne i zdrowotne) za

ostatni miesi¹c.

2. Osoba bezrobotna zarejestrowana w powiatowym urzêdzie pracy – karta bez-

robotnego (formularz z OPS) z wpisem potwierdzaj¹cym ostatni¹ wizytê

w PUP oraz decyzjê urzêdu pracy lub zaœwiadczenie o zaliczeniu do bezrobot-

nych z prawem lub bez prawa do zasi³ku.

3. Osoba niepe³nosprawna – odcinek renty z poprzedniego miesi¹ca oraz do-

datkowo jeden z dokumentów potwierdzaj¹cych niepe³nosprawnoœæ (te¿ infor-

macje o orzecznictwie – str. 128

4. Emeryt (rencista) – odcinek emerytury/renty z poprzedniego miesi¹ca.

Dochody musz¹ byæ potwierdzone (zaœwiadczenie z zak³adu pracy lub odcinek

renty albo emerytury). Nie wystarczy samo oœwiadczenie o dochodach osoby

ubiegaj¹cej siê o pomoc.

Kiedy zasi³ek nie zostanie przyznany?

Jeœli trudnoœci osoby lub rodziny nie s¹ potwierdzone trudn¹ sytuacj¹ ¿yciow¹,

czyli np. d³ugotrwa³¹ chorob¹, niepe³nosprawnoœci¹.

Jeœli dochód osoby staraj¹cej siê o pomoc jest wy¿szy od wynikaj¹cego z usta-

wy o pomocy spo³ecznej (tzw. kryterium dochodowe).

Jeœli standard ¿ycia przewy¿sza zadeklarowane dochody.

Jeœli nie zostan¹ z³o¿one wszystkie dokumenty potwierdzaj¹ce osi¹gane docho-

dy i stan zdrowia.

Jeœli ubiegaj¹cy siê o pomoc nie chc¹ wspó³pracowaæ z pracownikiem socjal-

nym w zakresie wykorzystania w³asnych mo¿liwoœci i uprawnieñ.

Jeœli pracownik socjalny stwierdzi np. marnotrawstwo pieniêdzy, alkholizm, uchy-

lanie siê od pracy.

OPIEKA

4.1.

PIEKA W DOMU

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 29 listopada 1990 r. o pomocy spo³ecznej (Dz. U. z 1998 r.,

Nr 64, poz. 414 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 17 paŸdziernika 2001 r. w sprawie rodzinnych

domów pomocy (Dz. U. z 2001 r., Nr 127, poz. 1399)

US£UGI OPIEKUÑCZE

Osoby: starsze, chore, niepe³nosprawne, które maj¹ trudnoœci, np. z robieniem

zakupów, sprz¹taniem, higien¹ osobist¹, wymagaj¹ opieki rehabilitanta, mog¹

korzystaæ z pomocy w formie us³ug opiekuñczych. S¹ one œwiadczone w mieszka-

niu osoby, która potrzebuje pomocy.

Co obejmuj¹ us³ugi opiekuñcze?

Pomoc w codziennych zajêciach, takich jak robienie zakupów, sprz¹tanie,

gotowanie, za³atwianie spraw w urzêdach itp. S¹ to tzw. us³ugi gospodarcze.

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Us³ugi opiekuñcze, Stowarzyszenie

KLON/JAWOR, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Warszawa 2000.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Mycie, k¹panie, ubieranie, pomoc dla osób chorych, dozowanie lekarstw,

przeœcie³anie ³ó¿ka, zapobieganie powstawaniu odle¿yn i odparzeñ, karmie-

nie. S¹ to tzw. us³ugi pielêgnacyjne.

Specjalistyczne formy pielêgnacji, rehabilitacja fizyczna, terapia. S¹ to tzw.

us³ugi specjalistyczne. Jest to szczególny rodzaj us³ug dostosowanych do

rodzaju schorzenia lub niepe³nosprawnoœci. S¹ one œwiadczone przez specjali-

stów, np. pielêgniarki, rehabilitantów, psychologów, terapeutów.

Najczêœciej organizatorem us³ug s¹ oœrodki pomocy spo³ecznej i do nich przede

wszystkim nale¿y zwracaæ siê w tej sprawie. OPS organizuj¹ us³ugi we

wspó³pracy z wyspecjalizowanymi w tym zakresie organizacjami pozarz¹dowymi

lub firmami prywatnymi. Z nimi tak¿e mo¿na kontaktowaæ siê w sprawie us³ug.

US³UGI ŒWIADCZONE PRZEZ OŒRODKI POMOCY SPO£ECZNEJ

Jak staraæ siê o us³ugi opiekuñcze w OPS?

Nale¿y zg³osiæ siê do OPS w miejscu zamieszkania (dzielnicy). Wymagane jest

zaœwiadczenie lekarskie o stanie zdrowia uzasadniaj¹ce korzystanie z us³ug

opiekuñczych i zalecon¹ przez lekarza pielêgnacjê. Na zaœwiadczeniu powinna

znaleŸæ siê te¿ informacja, jaka pomoc i na ile godzin dziennie jest potrzebna.

Po zg³oszeniu pracownik socjalny z OPS odwiedza osobê oczekuj¹c¹ pomocy

w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. wywiad œrodowiskowy, którego celem jest

ustalenie po³o¿enia materialnego podopiecznego. Od wyników wywiadu zale¿y

ustalenie wysokoœci, do jakiej op³aty za us³ugi pokrywane bêd¹ przez OPS.

O pomoc mo¿e te¿ staraæ siê rodzina osoby wymagaj¹cej opieki, je¿eli nie jest

ona w stanie zapewniæ pomocy bliskiej osobie.

Wysokoœæ op³at za us³ugi pokrywana przez OPS zale¿y od:

Miejsca zamieszkania. Zasady odp³atnoœci uchwalaj¹ w³adze gminy – dlatego

mo¿e zdarzyæ siê, ¿e dwie osoby mieszkaj¹ce w innych gminach mog¹

zap³aciæ ró¿ne sumy za tak¹ sam¹ us³ugê.

Dochodu netto (czyli po odjêciu podatku, sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne

i zdrowotne) przypadaj¹cego na osobê mieszkaj¹c¹ samotnie lub œredniego

dochodu na jedn¹ osobê w rodzinie. Im wiêkszy jest ten dochód, tym ni¿szy

jest udzia³ w op³atach ponoszony przez OPS.

Ca³oœæ op³at za us³ugi ponosi OPS w przypadku osoby, której dochód (lub

dochód na osobê w rodzinie) jest ni¿szy od dochodu okreœlonego w ustawie

o pomocy spo³ecznej (tzw. kryterium dochodowe). Od 1 czerwca 2002 r. do

31 maja 2003 r. wynosi on 461 z³.

W innych przypadkach OPS uczestniczy czêœciowo w kosztach us³ug (nie poda-

jemy sposobu obliczania tej czêœci, poniewa¿ jest on skomplikowany).

US³UGI ŒWIADCZONE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZ¥DOWE

Organizacje pozarz¹dowe czêsto wykonuj¹ us³ugi opiekuñcze na zlecenie OPS,

ale mo¿na równie¿ zg³aszaæ siê bezpoœrednio do nich z proœb¹ o pomoc (nie tylko

zreszt¹ w sprawie us³ug opiekuñczych).

Us³ugami opiekuñczymi zajmuj¹ siê ró¿ne stowarzyszenia, fundacje. Oczywiœcie,

szukaj¹c pomocy nale¿y kontaktowaæ siê z oddzia³em lokalnym, który najlepiej

orientuje siê, co do mo¿liwej pomocy i powinien udzieliæ informacji, gdzie znaj-

duje siê najbli¿szy oddzia³/ko³o danej organizacji.

Najwiêksze organizacje ogólnopolskie œwiadcz¹ce lub organizuj¹ce us³ugi

opiekuñcze to:

CARITAS POLSKA

Przy wielu parafiach dzia³aj¹ parafialne zespo³y charytatywne Caritas, do których

mo¿na zwróciæ siê z proœb¹ o pomoc. Caritas prowadzi te¿ STACJE OPIEKI,

których zadaniem jest opieka nad mieszkañcami danej parafii. Organizuj¹ one

opiekê pielêgniarsk¹ w domu oraz wypo¿yczaj¹ sprzêt ortopedyczny i rehabilita-

cyjny. Niektóre stacje zajmuj¹ siê równie¿ opiek¹ socjaln¹. Do stacji kieruje

zazwyczaj OPS lub ZOZ (np. przychodnia). Mo¿na te¿ zg³aszaæ siê osobiœcie.

POLSKI CZERWONY KRZY¯

POLSKI KOMITET POMOCY SPO£ECZNEJ

Œwiadczenie us³ug opiekuñczych i gospodarczych. Najlepiej zg³osiæ siê do od-

dzia³u organizacji w miejscu zamieszkania.

Patrz adresy organizacji (zarz¹dów g³ównych) – str. 183 oraz organizacje

dzia³aj¹ce na rzecz osób chorych – str. 186

O czym jeszcze warto wiedzieæ?

W wielu miastach dzia³aj¹ prywatne agencje œwiadcz¹ce us³ugi opiekuñcze.

Oczywiœcie ich us³ugi s¹ odp³atne i raczej bêdzie to wy¿sza op³ata ni¿ w przy-

padku us³ug zleconych przez OPS. Niektóre z tych firm wykonuj¹ te¿ us³ugi na

zlecenie OPS. Adresy agencji opiekuñczych mo¿na znaleŸæ w ksi¹¿ce telefoni-

cznej lub lokalnej prasie.

Osoby niepe³nosprawne mog¹ odliczyæ (od dochodu):

wydatki na opiekê pielêgniarsk¹ w domu w okresie przewlek³ej choroby

uniemo¿liwiaj¹cej poruszanie siê,

a tak¿e wydatki na us³ugi opiekuñcze œwiadczone dla osób ze znacznym

stopniem niepe³nosprawnoœci (ca³kowicie niezdolnych do pracy i do

samodzielnej egzystencji – dawna I grupa inwalidztwa).

opieka

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Odliczenie to przys³uguje osobie niepe³nosprawnej lub podatnikowi, na którego

utrzymaniu pozostaje osoba niepe³nosprawna, je¿eli w roku podatkowym

dochód osoby niepe³nosprawnej nie przekroczy³ 9120 z³ (w ca³ym 2002 r.).

Patrz te¿ informacje o wydatkach na cele rehabilitacyjne – str. 152 i 155

DZIENNE OŒRODKI POBYTU

Dzienny oœrodek pobytu to miejsce ca³odziennej opieki, w którym osoby starsze

m.in.:

wspólnie spêdzaj¹ czas,

maj¹ zapewnione wy¿ywienie,

rozwijaj¹ zainteresowania, organizuj¹ koncerty, prelekcje,

uczestnicz¹ w wycieczkach do muzeów, teatrów,

czêsto maj¹ zapewniony dostêp do ró¿nych us³ug, np. pralni, fryzjera etc.

W oœrodkach tych mo¿e te¿ byæ prowadzona dzia³alnoœæ rehabilitacyjna.

W dziennym oœrodku przebywa siê przez czêœæ dnia. Tutaj osoba starsza poznaje

nowych ludzi, miejsca i po prostu przebywa z innymi, co nie jest bez znaczenia

dla wielu seniorów. Jest to taka forma „pomocy“, która nie wymaga od danej

osoby pozostawienia domu, opuszczenia bliskich, znajomych na sta³e – jedynie

na kilka godzin dziennie zmieniamy otoczenie.

Jeœli jesteœmy zainteresowani tym, czy na naszym terenie dzia³aj¹ dzienne oœrod-

ki najlepiej zwróciæ siê z tym pytaniem do OPS w miejscu zamieszkania (gminie,

dzielnicy, mieœcie).

Do dziennego oœrodka kieruje OPS. Pracownik socjalny przeprowadza wywiad

œrodowiskowy i na tej podstawie wydaje skierowanie. Odp³atnoœæ za pobyt zale¿y

od sytuacji finansowej osoby ubiegaj¹cej siê o miejsce w oœrodku.

4.2.

ODZINNE DOMY POMOCY SPO£ECZNEJ

Ustawa o pomocy spo³ecznej przewiduje mo¿liwoœæ tworzenia rodzinnych

domów pomocy spo³ecznej (RDPS). Jest to nowa forma us³ug œwiadczonych

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Seniorzy

–

czas wolny, Stowarzyszenie

KLON/JAWOR, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Warszawa 2001.

Oprac. red. na podst.: Dz. U. z 2001 r., Nr 127, poz. 1399 oraz informacji ze strony inter-

netowej MPiPS: http://www.mpips.gov.pl.

w ramach pomocy spo³ecznej. Zadaniem rodzinnych domów jest zapewnienie

ca³odobowej opieki dla nie mniej ni¿ 3, a nie wiêcej ni¿ 8, osób w podesz³ym

wieku, wymagaj¹cych z powodu wieku wsparcia w tej formie.

Osobom wymagaj¹cym, z powodu wieku, wsparcia RDPS œwiadczy przez ca³¹

dobê:

us³ugi opiekuñcze zapewniaj¹ce: udzielanie pomocy w podstawowych czyn-

noœciach ¿yciowych, w tym pielêgnacjê w czasie choroby oraz pomoc

w korzystaniu ze œwiadczeñ zdrowotnych, opiekê higieniczn¹, w miarê potrze-

by pomoc w ubieraniu siê, jedzeniu, myciu i k¹paniu, organizacjê czasu wol-

nego, pomoc w zakupie odzie¿y i obuwia, niezbêdn¹ pomoc w za³atwianiu

spraw osobistych, kontakty z otoczeniem,

us³ugi bytowe zapewniaj¹ce: miejsce pobytu, wy¿ywienie, utrzymanie czystoœci.

Osoby w podesz³ym wieku powinny mieæ zapewnione odpowiednie warunki

lokalowe (np. w³aœciwie wyposa¿one pokoje, nie wiêcej ni¿ trzyosobowe),

budynek i jego otoczenie bez barier architektonicznych, wy¿ywienie (co najmniej

3 posi³ki dziennie, tak¿e uwzglêdniaj¹ce dietê) i odpowiednie warunki sanitarne

(œrodki czystoœci, przybory toaletowe itp.).

Osoby lub rodziny, które zg³osz¹ gotowoœæ prowadzenia RDPS zawieraj¹ z gmin¹

porozumienie, które okreœla obowi¹zki obu stron. Osoby prowadz¹ce RDPS s¹

zobowi¹zane do œwiadczenia us³ug opiekuñczych i bytowych, zgodnie z okreœ-

lonymi standardami. Nadzór nad rodzinnym domem pomocy sprawuje kierownik

OPS w³aœciwego ze wzglêdu na po³o¿enie rodzinnego domu pomocy, poprzez

przeprowadzanie kontroli co najmniej raz na kwarta³.

Osoby ubiegaj¹ce siê o umieszczenie w RDPS powinny z³o¿yæ pisemny wniosek

w OPS w³aœciwym dla miejsca swojego zamieszkania. Op³atê za pobyt w rodzin-

nym domu ponosi osoba przebywaj¹ca w tym domu lub jej rodzina. Wysokoœæ tej

op³aty ustala prowadz¹cy dom w porozumieniu z gmin¹.

4.3.

PIEKA CA£ODOBOWA – DOMY POMOCY

SPO£ECZNEJ

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 29 listopada 1990 r. o pomocy spo³ecznej (Dz. U. z 1998 r.,

Nr 64, poz. 414 z póŸn. zm.),

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 15 wrzeœnia 2000 r. w sprawie domów pomocy

spo³ecznej (Dz. U. z 2000 r., Nr 82, poz. 929)

opieka

Oprac. red. (R. Kowalski, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dom pomocy spo³ecznej:

zapewnia ca³odobow¹ opiekê oraz zaspokaja niezbêdne potrzeby bytowe,

edukacyjne, spo³eczne i religijne na poziomie obowi¹zuj¹cego standardu;

jest miejscem pobytu dla osób starszych

, które wymagaj¹ opieki i pomocy (np.

ze wzglêdu na stan zdrowia) i jednoczeœnie nie ma mo¿liwoœci zapewnienia im

tej pomocy w miejscu zamieszkania;

daje schronienie (tzn. po prostu siê w nim mieszka), wy¿ywienie; w domu

otrzymuje siê te¿ odzie¿ i œrodki czystoœci. Senior ma zapewnion¹ opiekê

pielêgniarsk¹, pomoc w robieniu drobnych zakupów, np. kupno codziennej

gazety czy ulubionych owoców (jeœli nie wychodzi na zewn¹trz);

dom powinien te¿ dbaæ o rozwój i dobre samopoczucie swoich podopiecznych:

pomagaæ im w samousprawnianiu (przez æwiczenia, terapiê zajêciow¹), rozwoju

zainteresowañ i ciekawym spêdzaniu wolnego czasu, u³atwiaæ kontakty z rodzin¹.

Opieka stacjonarna nad chorymi, którzy z powodu stanu zdrowia nie mog¹ prze-

bywaæ w swoim domu, jest równie¿ prowadzona w zak³adach pielêgnacyjno-

opiekuñczych i opiekuñczo-leczniczych finansowanych m.in. przez kasy chorych

(patrz te¿ str. 55

Domy pomocy spo³ecznej tworzone s¹ przez samorz¹d gminny (lokalne), powia-

towy (tzw. ponadlokalne, ponadgminne), organizacje pozarz¹dowe, koœcio³y

i zgromadzenia zakonne, ministerstwa (tzw. placówki resortowe), a tak¿e przez

osoby prywatne (równie¿ w formie rodzinnych domów pomocy – patrz str. 50

). Mimo to liczba miejsc, które oferuj¹ ci¹gle jest za ma³a, np. w woje-

wództwie mazowieckim na miejsce w DPS czeka siê nawet 2 lata.

Zgodnie z przepisami warunki i standardy dla wszystkich domów s¹ takie same.

Kontrola nad powstawaniem domów oraz obowi¹zuj¹cych w nich standardów

us³ug jest obowi¹zkiem wojewody (prowadzona jest przez wydzia³y polityki

spo³ecznej urzêdów wojewódzkich). Standardy te wyznacza Rozporz¹dzenie

MPiPS z dn. 15 wrzeœnia 2000 r. w sprawie domów pomocy spo³ecznej.

Wojewoda jest równie¿ zobowi¹zany do prowadzenia rejestru DPS dzia³aj¹cych

na terenie danego województwa.

Patrz te¿ adresy wydzia³ów polityki spo³ecznej w urzêdach wojewódzkich

– str. 191

Patrz te¿ informacje o zak³adach opiekuñczo-leczniczych (str. 55) oraz informa-

cje o domach kombatanta – str. 102

Istniej¹ równie¿ DPS zajmuj¹ce siê innymi podopiecznymi, np. osobami upoœledzony-

mi, przewlekle chorymi, matkami z ma³oletnimi dzieæmi.

Zasady ubiegania siê o miejsce w domu pomocy spo³ecznej

Osoba, która ubiega siê o miejsce w domu pomocy spo³ecznej sk³ada wniosek

w oœrodku pomocy spo³ecznej (w³aœciwym ze wzglêdu na miejsce zamieszkania

lub pobytu). OPS przeprowadza wywiad œrodowiskowy, maj¹cy ustaliæ m.in. brak

mo¿liwoœci œwiadczenia odpowiednich us³ug w domu przez rodzinê i gminê.

Nale¿y przygotowaæ nastêpuj¹ce dokumenty (kompletuje je OPS):

opiniê OPS dotycz¹c¹ stopnia sprawnoœci osoby ubiegaj¹cej siê,

opiniê powiatowego zespo³u do spraw orzekania o stopniu niepe³nosprawno-

œci, stwierdzaj¹c¹ wyst¹pienie przes³anek wymienionych w art. 19 ust. 1

ustawy o pomocy spo³ecznej (chodzi o ustalenie, czy osoba wymaga

ca³odobowej opieki) oraz okreœlaj¹c¹ typ domu, do którego osoba ubiegaj¹ca

siê powinna zostaæ skierowana,

decyzjê o przyznaniu zasi³ku sta³ego wyrównawczego lub renty socjalnej; do

decyzji do³¹cza siê zgodê osoby ubiegaj¹cej siê, jej przedstawiciela usta-

wowego lub opiekuna prawnego na ponoszenie op³aty za pobyt w domu oraz

zgodê na potr¹canie op³aty przez OPS z zasi³ku sta³ego, zasi³ku wyrównaw-

czego lub renty socjalnej, w przypadku skierowania do domu ponadlokalnego,

decyzjê organu emerytalno-rentowego ustalaj¹cego wysokoœæ renty lub emery-

tury; do decyzji za³¹cza siê zgodê osoby ubiegaj¹cej siê na ponoszenie op³aty

oraz na jej potr¹canie przez w³aœciwy organ emerytalno-rentowy ze œwiad-

czenia emerytalnego lub rentowego,

oœwiadczenia o wysokoœci dochodu osoby ubiegaj¹cej siê, rodziny

zobowi¹zanej do ponoszenia op³aty,

zaœwiadczenia o uzyskaniu uprawnieñ kombatanckich.

Jeœli ubiegamy siê o miejsce w DPS prowadzonym przez gminê w miejscu

naszego zamieszkania, decyzjê o skierowaniu lub odmowie skierowania wydaje

prezydent, burmistrz, wójt lub z upowa¿nienia rady gminy – kierownik OPS.

Jeœli staramy siê o miejsce w domu o zasiêgu ponadgminnym, prowadzonym

przez powiat lub na jego zlecenie, skompletowane przez OPS dokumenty

przekazywane s¹ do powiatowego centrum pomocy rodzinie, w³aœciwego ze

wzglêdu na siedzibê wybranego domu. W takiej sytuacji decyzjê wydaje starosta

lub z jego upowa¿nienia kierownik PCPR.

O terminie przyjêcia do DPS zawiadamia pisemnie dyrektor domu. Skierowanie do

domu nastêpuje na czas nieokreœlony – mo¿na jednak wyst¹piæ o pobyt na czas

okreœlony.

W nag³ych przypadkach, wynikaj¹cych ze zdarzeñ losowych, skierowanie do domu

mo¿e nast¹piæ poza kolejnoœci¹ oraz bez przed³o¿enia dokumentów, o których

mowa powy¿ej. Dokumenty te powinny zostaæ dostarczone przez oœrodek pomocy

spo³ecznej w terminie trzech miesiêcy od dnia przyjêcia osoby do domu.

opieka

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Odp³atnoœæ za opiekê i pobyt w DPS

Pobyt w domu pomocy spo³ecznej jest odp³atny. W zamian „wydatki zwi¹zane

z zapewnieniem ca³odobowej opieki oraz zaspokajaniem niezbêdnych potrzeb

bytowych i spo³ecznych“ mieszkañca, w ca³oœci pokrywa DPS. Posiadaj¹c

dochód – np. w postaci renty lub emerytury – ponosimy koszty pobytu w DPS.

Koszty te nie mog¹ przekroczyæ dwukrotnoœci kwoty tzw. kryterium

dochodowego na osobê samotnie gospodaruj¹c¹ (patrz te¿ informacje o pomocy

spo³ecznej – str. 39

). Ustawa mówi jednoczeœnie, ¿e nie zap³acimy wiêcej

ni¿ 70% naszego dochodu.

Wysokoœæ kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodaruj¹cej od 1 czer-

wca 2002 r. wynosi: 461 z³ (razy 2 = 922 z³).

Przyk³ad I: nasza emerytura = 1400 z³ (70% = 980 z³)

maksymalna op³ata, któr¹ mo¿emy ponieœæ wynosi: 922 z³

Przyk³ad II: nasza emerytura = 900 z³ (70% = 630 z³)

maksymalna op³ata, któr¹ mo¿emy ponieœæ wynosi = 630 z³

W szczególnych sytuacjach mo¿na byæ czêœciowo lub w ca³oœci zwolnionym

z op³at, np. kiedy osoba ponosi op³atê za pobyt innych cz³onków rodziny w DPS,

oœrodku wsparcia lub innej placówce, ma³¿onkowie lub osoby spokrewnione

utrzymuj¹ siê z jednego œwiadczenia lub wynagrodzenia. Aby uzyskaæ zwolnie-

nie nale¿y z³o¿yæ wniosek (zwolnienia udziela siê na okres nie d³u¿szy ni¿ 1 rok).

Gdzie szukaæ adresów domów pomocy spo³ecznej?

Decyzja o zamieszkaniu w DPS to decyzja trudna zarówno dla samej osoby wyma-

gaj¹cej opieki, jak i dla jej rodziny. Decyduj¹c siê na pobyt w domu pomocy powin-

niœmy dokonaæ „oceny rynku“. Najlepiej by³oby odwiedziæ interesuj¹ce nas

placówki, na miejscu zapoznaj¹c siê z warunkami, jakie one zapewniaj¹,

z ludŸmi, którzy tam pracuj¹ i kryteriami, które powinniœmy spe³niæ. Czêœæ domów

zamieszcza opis swojej oferty w Internecie. Adresów internetowych domów mo¿na

Inaczej wygl¹da odp³atnoœæ w przypadku DPS, który nie jest prowadzony na

zlecenie powiatu. Równie¿ w przypadku domów prowadzonych na zlecenie

powiatów, które osi¹gnê³y okreœlony standard, obowi¹zuj¹ inne wysokoœci op³at.

Ustala je starosta – jednak tutaj te¿ obowi¹zuje zasada, ¿e nie p³acimy wiêcej ni¿

70% naszego dochodu (czyli dochodu osoby ubiegaj¹cej siê lub na osobê w jej

rodzinie).

UWAGA:

poszukiwaæ w serwisach: http://www.dps.pl oraz http://www.domyopieki.pl. Baza

adresowa DPS znajduje siê równie¿ na portalu: http://www.ngo.pl.

Ustawowo, do prowadzenia rejestrów DPS dzia³aj¹cych na terenie danego

województwa, zobowi¹zany jest wojewoda. Oznacza to, ¿e interesuj¹ce nas

informacje – adresy domów – posiada wydzia³ polityki spo³ecznej urzêdu woje-

wódzkiego (niektóre wydaj¹ nawet specjalne informatory). Analogicznie, podob-

ne dane, ale ograniczone terytorialnie, powinny posiadaæ PCPR i OPS. To w³aœnie

do oœrodka pomocy spo³ecznej powinniœmy skierowaæ siê na samym pocz¹tku –

choæby z tego powodu, ¿e z oœrodkiem bêdziemy siê kontaktowaæ na etapie

skierowania nas do konkretnej placówki oraz ustalaniu warunków odp³atnoœci.

Patrz te¿ adresy wydzia³ów polityki spo³ecznej w urzêdach wojewódzkich –

str. 191

Nie obowi¹zuje rejonizacja – mo¿na wiêc korzystaæ z oferty domów pomocy

w dowolnym miejscu Polski – czasami jest to nawet konieczne, np. jeœli w okolicy

nie ma specjalistycznego domu, zajmuj¹cego siê chorymi z danym schorzeniem.

Warto jednak zastanowiæ siê, czy bêdzie nam odpowiada³ dom znajduj¹cy siê

daleko od naszego dotychczasowego miejsca zamieszkania, daleko od rodziny

i bliskich. Mimo braku przeszkód formalnych, prawdopodobnie trudniej te¿

bêdzie dope³niæ wszystkich formalnoœci i uzyskaæ do takiego miejsca skierowanie.

4.4.

AK£ADY PIELÊGNACYJNO-OPIEKUÑCZE

I OPIEKUÑCZO-LECZNICZE

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

(Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz. 153 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 30 sierpnia 1991 r. o zak³adach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1991

r., Nr 91, poz. 408 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dn. 30 grudnia

1998 r. w sprawie sposobu i trybu kierowania osób do zak³adów opiekuñczo-

leczniczych i pielêgnacyjno-opiekuñczych oraz szczegó³owych zasad ustalania

odp³atnoœci za pobyt w tych zak³adach (Dz. U. z 1998 r., Nr 166, poz. 1265).

Zak³ady pielêgnacyjno-opiekuñcze i opiekuñczo-lecznicze:

s¹ zak³adami opieki zdrowotnej, tzn. nie nale¿¹ do pomocy spo³ecznej, ale do

opieka

Oprac. red. na podst. inf. int. ze strony Mazowieckiej Regionalnej Kasy Chorych:

http://www.mrkch.pl.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

ochrony zdrowia i zasady ich dzia³ania reguluje m.in. ustawa o powszechnym

ubezpieczeniu zdrowotnym,

sprawuj¹ ca³odobow¹ opiekê nad chorymi niewymagaj¹cymi hospitalizacji,

którzy ze wzglêdu na z³y stan zdrowia i trudn¹ sytuacjê rodzinn¹ nie mog¹

przebywaæ w swoim domu; celem tych zak³adów jest równie¿ poprawa stanu

zdrowia, przygotowanie chorego do powrotu do œrodowiska rodzinnego,

zapewniaj¹ m.in.

– opiekê i pielêgnacjê,

– œrodki farmaceutyczne, materia³y medyczne, sprzêt ortopedyczny, œrodki

pomocnicze i lecznicze œrodki techniczne,

– transportu chorych,

– leczenie i przeprowadzenie zleconych badañ, konsultacje specjalistyczne,

– rehabilitacjê,

– organizacjê czasu wolnego, uczestnictwo chorych w zajêciach kulturalno-

-rekreacyjnych i z zakresu terapii zajêciowej,

– pomoc w rozwi¹zywaniu problemów,

– przygotowanie chorego do samodzielnego funkcjonowania w œrodowisku

domowym (dotyczy zw³aszcza zak³adów pielêgnacyjno-opiekuñczych),

– pochówek samotnych osób.

Zak³ad pielêgnacyjno-opiekuñczy prowadzi opiekê ca³odobow¹, obejmuj¹c¹

œwiadczenia o charakterze pielêgnacyjnym, opiekuñczym i rehabilitacyjnym,

leczenie farmakologiczne i dietetyczne dla pacjentów niewymagaj¹cych leczenia

szpitalnego. W zak³adzie tym pacjent mo¿e przebywaæ na czas okreœlony.

Zak³ad opiekuñczo-leczniczy udziela ca³odobowych œwiadczeñ zdrowotnych,

które obejmuj¹ swoim zakresem szeroko rozumian¹ opiekê i leczenie osób, które

przeby³y ostr¹ fazê leczenia szpitalnego i maj¹ ukoñczony proces diagnozy,

leczenia operacyjnego lub intensywnego leczenia zachowawczego. W zak³adzie

tym pacjent mo¿e przebywaæ na czas okreœlony lub na sta³e.

Pacjent przebywaj¹cy w zak³adzie zostaje wykreœlony z list pacjentów lekarza

podstawowej opieki zdrowotnej. Jego lekarzem pierwszego kontaktu jest lekarz

w zak³adzie opiekuñczo-leczniczym lub pielêgnacyjno-opiekuñczym, który

sprawuje nad nim opiekê.

W uzasadnionych przypadkach pacjent mo¿e byæ kierowany na:

leczenie szpitalne – lekarz zak³adu jest zobowi¹zany wskazaæ szpitale,

w których mo¿e byæ kontynuowane leczenie oraz uzasadniæ koniecznoœæ

leczenia w szpitalu na skierowaniu i w dokumentacji pacjenta,

na przepustkê lub leczenie uzdrowiskowe – w porozumieniu z lekarzem

prowadz¹cym chory mo¿e uzyskaæ przepustkê pod warunkiem, ¿e bêdzie mia³

zapewnione œwiadczenia zdrowotne, leki i materia³y medyczne takie jak

w zak³adzie.

Osoba ubiegaj¹ca siê o miejsce w zak³adzie opiekuñczym lub jej przedstawiciel

ustawowy kieruje wniosek (z odpowiednimi za³¹cznikami) do swojej kasy

chorych lub do organu za³o¿ycielskiego publicznego ZOZ.

Osoba przebywaj¹ca w zak³adzie opiekuñczo-leczniczym i pielêgnacyjno-opie-

kuñczym ponosi koszty wy¿ywienia i zakwaterowania. Miesiêczn¹ op³atê za

pobyt w tych zak³adach ustala siê w wysokoœci odpowiadaj¹cej 250% najni¿szej

emerytury. Op³ata nie mo¿e byæ jednak wy¿sza ni¿ kwota odpowiadaj¹ca 70%

miesiêcznego dochodu (bez podatku i sk³adek na ubezpieczenia) osoby przeby-

waj¹cej w zak³adzie.

4.5. HOSPICJA

Opieka nad ciê¿ko chorymi, dla których nie ma nadziei na wyleczenie, nie jest

³atwym tematem. A jednak trudno go unikaæ choæby dlatego, ¿e rodziny, bliscy

znajomi chorego, których ten problem równie¿ dotyka, czêsto nie s¹ w stanie

same sobie z ni¹ poradziæ. W takiej sytuacji pomoc¹ mog¹ s³u¿yæ, np. pracowni-

cy stowarzyszeñ, fundacji, które na co dzieñ pracuj¹ z chorymi i maj¹ doœwiad-

czenie w tej trudnej pracy. S¹ wœród nich takie organizacje, które oprócz pomocy

w opiece, prowadz¹ te¿ poradnictwo lekarskie oraz „ucz¹“ domowej opieki, pod-

stawowych zabiegów pielêgnacyjnych.

Gdzie szukaæ adresów hospicjów? Oczywiœcie w ksi¹¿ce telefonicznej. O adresy

najbli¿szych hospicjów w okolicy mo¿na te¿ zapytaæ w OPS, przychodni. Osoby,

które maj¹ dostêp do Internetu mog¹ znaleŸæ adresy hospicjów w ca³ej Polsce, np.

na stronach kas chorych, a tak¿e w Internecie pod adresami:

http://www.hospicjum.krakow.pl/ruch.html oraz

http://www.unicorn.org.pl/onkologia/hospicja_text.htm.

Ciekaw¹ inicjatyw¹ s¹ tzw. hospicja domowe organizowane spo³ecznie przez fun-

dacje, stowarzyszenia, grupy charytatywne, które œwiadcz¹ us³ugi medyczno-

-opiekuñcze w domu na rzecz osób nieuleczalnie chorych, np. w terminalnej

fazie choroby nowotworowej.

Warto pamiêtaæ, ¿e opiekê nad chorymi kontraktuj¹ te¿ kasy chorych, tak wiêc

osoby ubezpieczone mog¹ skorzystaæ z ich us³ug w ramach ubezpieczenia

zdrowotnego.

opieka

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

W naszym kraju istnieje Ogólnopolskie Forum Ruchu Hospicyjnego skupiaj¹ce

hospicja z ca³ego kraju.

Adres sekretariatu Forum: ul. Marii Curie Sk³odowskiej 3B, 80-210 Gdañsk

Adres do korespondencji: ul. Fatimska 17, 31-831 Kraków, tel./fax (12) 641 46 59

http://www.hospicjum.krakow.pl/ruch.html

Na terenie Polski dzia³aj¹ 82 hospicja prowadzone m.in. przez: stowarzyszenia

œwieckie, Koœció³ (w tym przez Caritas). Ruch hospicyjny najlepiej rozwiniêty jest

na Œl¹sku. Regiony, w których ruch hospicyjny nie jest rozwiniêty, to przede

wszystkim Opolskie. Opieka hospicyjna prowadzona jest w trzech podstawo-

wych formach: domowej, stacjonarnej i dziennej.

Wszystkie hospicja prowadz¹ opiekê: medyczn¹, pielêgnacyjn¹, duchow¹ i soc-

jaln¹. W sk³ad zespo³u hospicyjnego wchodz¹ m.in. lekarze, duchowni, pielêg-

niarki, rehabilitanci, pracownicy socjalni, psycholodzy, terapeuci. Wiêkszoœæ

hospicjów opiera swoj¹ dzia³alnoœæ na wolontariacie, czêœæ zatrudnia pracown-

ików etatowych. Ruch hospicyjny ma pomagaæ nie tylko chorym, ale tak¿e

rodzinie. I to nie tylko za ¿ycia, ale i w okresie ¿a³oby. Przy wielu hospicjach ist-

niej¹ grupy rodzin osieroconych, a wiêkszoœæ hospicjów prowadzi kursy dla

wolontariuszy.

Oprac. red. na podst.: http://www.ngo.pl oraz http://www.hospicjum.krakow.pl/ruch.html.

ZDROWIE

5.1.

ERIATRIA

Wstêp

Problemy starzenia od dawien dawna budz¹ emocje i zainteresowanie, moty-

wowane têsknot¹ do d³ugiego i pomyœlnego ¿ycia i starzenia, a oparte zarówno na

przes³ankach o charakterze ogólnym (gerontologicznym), jak i œciœle medycznym

(geriatrycznym). Staroœæ nie jest pojêciem jednoznacznym – wiadomo kiedy siê

Przewiduje siê, ¿e w 2003 r. zajd¹ zmiany w organizacji s³u¿by zdrowia

(w zwi¹zku z utworzeniem Narodowego Funduszu Zdrowia). Jeœli tak siê stanie

czêœæ informacji w tym rozdziale stanie siê nieaktualna (np. mog¹ zmieniæ siê

zasady potwierdzania skierowañ na leczenie uzdrowiskowe, o których decyduj¹

kasy chorych).

UWAGA:

Oprac.: dr hab. med. Barbara Bieñ, Polskie Towarzystwo Gerontologiczne.

PTG jako stowarzyszenie naukowe, integruje ludzi ró¿nej profesji i specjalnoœci w tej typowo

interdyscyplinarnej dziedzinie, jak¹ jest gerontologia. Skupia ono ok. 400 cz³onków.

Towarzystwo realizuje swoje zadania statutowe poprzez organizowanie ogólnopolskich

zjazdów i sympozjów naukowych poœwiêconych wybranym zagadnieniom gerontologii

i geriatrii. PTG opracowuje ekspertyzy i podejmuje badania naukowe. Przyk³adem jest ob-

szerny projekt badawczy finansowany przez Komitet Badañ Naukowych nad warunkami

vademecum seniora

koñczy, ale okreœlenie jej pocz¹tku jest umowne – ten przyjmowany jest arbitral-

nie, najczêœciej w 60 lub 65 roku ¿ycia. Okres staroœci dzielimy najczêœciej na

dwa podokresy: staroœæ wczesn¹ i póŸn¹ z granic¹ w 75 roku ¿ycia. Trudnoœci

z ustaleniem pocz¹tku staroœci wynikaj¹ z faktu, ¿e ka¿dy starzeje siê inaczej,

w sposób nierównomierny w czasie, a pierwsze objawy starzenia pojawiaj¹ siê

wczeœnie – ju¿ po ukoñczeniu okresu rozwoju i dojrzewania, który u cz³owieka

przypada na oko³o 25-30 rok ¿ycia. Z tego wzglêdu podejmowanie wszelkich,

pozytywnych interwencji w zakresie sposobu i stylu ¿ycia, œrodowiska

zewnêtrznego i wewnêtrznego we wczeœniejszych fazach ¿ycia sprzyja, zachowa-

niu zdrowia, sprawnoœci i autonomii oraz lepszej jakoœci ¿ycia i starzenia.

Populacja ludzi starych jest niezwykle ró¿norodna, a zró¿nicowanie to narasta

wraz z zaawansowaniem wieku kalendarzowego. Wœród osób starych mo¿na

wyodrêbniæ osoby wykazuj¹ce minimalne deficyty w stosunku do wieku

dojrza³ego (starzenie pomyœlne), jak równie¿ osoby starzej¹ce siê przedwczeœnie,

w sposób patologiczny o bardzo wyraŸnym upoœledzeniu funkcji fizycznych i psy-

chicznych (starzenie patologiczne). Miêdzy tymi skrajnoœciami pozostaje rzesza

osób, którzy wykazuj¹ ubytki funkcji tradycyjnie przypisywane wiekowi

podesz³emu, jednak bez jawnie widocznej patologii (starzenie zwyczajne).

Wyniki badañ przekonuj¹, ¿e mo¿liwe jest pomyœlne kszta³towanie przebiegu

starzenia. Obok wielu mo¿liwych sposobów zmiany procesu starzenia –

te odnosz¹ siê g³ównie do zachowañ (aktywnoœæ, dieta, styl i sposób ¿ycia itp.) –

podkreœla siê podnoszenie wykszta³cenia. Wy¿szy poziom edukacji sprzyja

zachowaniom prozdrowotnym – poprzez wzrost motywacji do tych dzia³añ,

wykorzystanie wiedzy i poprawienie œwiadomoœci zdrowia, a równie¿ sprzyja

poprawie sytuacji materialnej. Zubo¿enie samo przez siê stanowi niezale¿ny

czynnik ryzyka przedwczesnego starzenia.

Choroby wieku podesz³ego w sposób wyraŸny i niezale¿ny przyspieszaj¹ proces

naturalnego starzenia. Patologiê wieku podesz³ego cechuje wiele szczególnych

odrêbnoœci. Zalicza siê do nich:

wielochorobowoœæ, czyli wspó³wystêpowanie wielu chorób jednoczeœnie,

wielonarz¹dowoœæ, czyli lokalizowanie siê zmian chorobowych w wielu

narz¹dach i uk³adach,

nietypowy, sk¹po objawowy i zamaskowany przebieg oraz obraz chorób

w staroœci,

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

¿ycia i potrzebami ludzi starszych w Polsce. Wyniki badañ zosta³y opublikowane w 2002 r.

w ksi¹¿ce pt. „Polska staroœæ“ pod redakcj¹ B. Synaka. Oficjalnym organem PTG jest kwartal-

nik „Gerontologia Polska“ jako publikacja Wydawnictwa Medycyna Praktyczna.

W Towarzystwie wydzielone s¹ Komitety: Badañ Medycznych i Badañ Spo³ecznych.

W ramach PTG dzia³a Sekcja Uniwersytetów Trzeciego Wieku, Sekcja Rehabilitacji oraz

Sekcja Gerontologii Doœwiadczalnej. Poszerza to przekrój zawodowy cz³onków

Towarzystwa.

zdrowie

chwiejnoœæ œrodowiska wewnêtrznego i sk³onnoœæ do zmian nieodwracalnych

– zwiêkszanie siê prawdopodobieñstwa œmierci,

sk³onnoœæ do utraty funkcji narz¹dowych i ¿yciowych (niewydolnoœæ kr¹¿enia,

oddychania, wydalnicza, ruchowa, intelektualna),

œrodowiskowe uwarunkowania chorób w staroœci.

„Gerontologia“ to nauka o staroœci i starzeniu w szerokim znaczeniu tego s³owa.

W zakres gerontologii wchodzi wiele dyscyplin naukowych (m.in. biologia, medy-

cyna, psychologia, socjologia, prawo, demografia, architektura), w zakresie tema-

tu staroœci b¹dŸ starzenia. Generalnie wyró¿nia siê trzy g³ówne ga³êzi tej nauki:

gerontologiê doœwiadczaln¹, gerontologiê kliniczn¹, czyli geriatriê oraz geron-

tologiê spo³eczn¹. Zapobieganiem, diagnozowaniem, leczeniem i rehabilitacj¹

chorób wieku podesz³ego zajmuje siê geriatria, czyli medycyna wieku starszego.

Geriatria jest specjalizacj¹ medyczn¹ wywodz¹c¹ siê z interny, która jednak

wykracza poza ni¹, a równie¿ poza obszar tradycyjnie pojêtej medycyny.

Specjalizacjê tê mog¹ podejmowaæ lekarze – specjaliœci chorób wewnêtrznych.

Niestety, w naszym kraju brakuje wystarczaj¹cej kadry specjalistów w zakresie

geriatrii – ich liczbê szacuje siê obecnie na oko³o 170 osób

. Brakuje miejsc spe-

cjalizacyjnych w zakresie tej dyscypliny medycznej z powodu braku geriatrycznej

bazy szkoleniowej w uczelniach medycznych. Z tych samych powodów program

specjalizacji z medycyny rodzinnej nie obejmuje problematyki gerontologicznej,

a absolwenci medycyny s¹ najczêœciej pozbawieni wiedzy geriatrycznej – jedynie

w nielicznych akademiach medycznych wyk³adana jest geriatria.

Z powodu wielu chorób, starszy pacjent zmuszony jest do jednoczesnego korzys-

tania ze œwiadczeñ wielu placówek specjalistycznych, zamiast otrzymywania

kompleksowej opieki w jednej placówce geriatrycznej. Prowadzi to do powtarza-

nia badañ diagnostycznych, nieskoordynowanego i czêsto b³êdnego leczenia,

nadmiernego spo¿ycia leków i objawów polekowych z tym zwi¹zanych, jak

równie¿ pogarszania siê stanu zdrowia osób starszych oraz satysfakcji z leczenia.

Funkcjonuj¹ca obecnie sieæ placówek geriatrycznych jest niewystarczaj¹ca i sku-

piona g³ównie w aglomeracji œl¹skiej i ma³opolskiej. Wykaz tych jednostek jest

nastêpuj¹cy:

1. Katedra Chorób Wewnêtrznych i Gerontologii z Poradni¹ Geriatryczn¹.

Uniwersytet Jagielloñski. Collegium Medicum, Kraków,

PTG wielokrotnie postulowa³o o tworzenie systemu opieki geriatrycznej, ostatnio na

posiedzeniu Sejmowej Komisji Zdrowia 16 lipca 2002 r. Proponowa³o rozwój bazy i kadry

gerontologicznej dla szkolenia lekarzy i pielêgniarek z zakresu geriatrii oraz rozwój opieki

geriatrycznej opartej o strukturê trójstopniow¹: lekarz rodzinny jako „geriatra pierwszej

linii“; specjalista geriatrii na szczeblu placówek lecznictwa specjalistycznego oraz sieæ

placówek rehabilitacyjnych – d³ugoterminowych. Niestety, postulaty nie spotka³y siê dot¹d

z akceptacj¹ i chêci¹ wdro¿enia.

vademecum seniora

2. Poradnia Geriatryczna SPSK w Bia³ymstoku,

3. Poradnia Geriatryczna w £om¿y,

4. Poradnia Geriatryczna w Gdañsku,

5. Klinika Geriatrii AM w Bydgoszczy,

6. Oddzia³ Geriatryczny w Gorlicach,

7. Oddzia³ Geriatryczny w Szczecinie,

8. Oddzia³ Geriatryczny w Zakopanem,

9. Dwie Poradnie Geriatryczne w Poznaniu,

10. Oddzia³ Geriatryczny w GnieŸnie (oddzia³ dzienny),

11. Poradnia Geriatryczna w Lublinie,

12. Szpital Geriatryczny i Poradnia Geriatryczna w Katowicach,

13. Poradnie Geriatryczne w Katowicach (cztery),

14. Klinika Geriatrii w Katowicach Ochojcu,

15. Oddzia³ Geriatryczny i Poradnia Geriatryczna Szpitala Kolejowego

w Sosnowcu,

16. Oddzia³ Geriatryczny w Chorzowie,

17. Poradnia Geriatryczna w Jaworznie,

18. Poradnia Geriatryczna w Tychach,

19. Oddzia³ Geriatryczny w Tychach,

20. Poradnie Geriatryczne w Czêstochowie (trzy),

21. Poradnia Geriatryczna w Myszkowie.

W CZYM POMAGA GERIATRIA?

„Klimat do powstania i rozwoju geriatria znalaz³a i znajduje tam, gdzie cz³owiek

stary mieœci siê w systemie wartoœci ludzi m³odych. (...) Tak¿e opieka zdrowotna

staje siê przyjazna dla cz³owieka przewlekle chorego i starego, gdy istnieje system

ubezpieczeñ pielêgnacyjnych (w Polsce nieobecny), gdy pojawiaj¹ siê lekarze

specjaliœci, wspieraj¹cy lekarzy podstawowej opieki i gdy dzia³alnoœæ placówek

opiekuñczych jest zintegrowana z systemem ochrony zdrowia. Patologi¹ s¹

wielomiesiêczne pobyty w placówkach medycznych, gdzie koszt opieki, któr¹

powinna sprawowaæ rodzina w domu, ponosz¹ p³atnicy sk³adki na ubezpieczenie

zdrowotne (...).

Myœlê, ¿e dla ka¿dego, a w szczególnoœci dla lekarza, starzenie jako bardzo z³o¿ony

i nie do koñca jasny proces stanowi wyzwanie uruchamiaj¹ce nie tylko wiedzê, ale

i wyobraŸniê, potrzebne do pokonywania tajemnic przemijania. Nie³atwy do

przewidzenia jest obraz nas samych, naszych bliskich oraz pacjentów za miesi¹ce

czy lata. Autoobserwacje na temat tego, jak siê stopniowo zmieniamy, s¹ bardzo

trudne w interpretacji bez wiedzy o mechanizmie starzenia, czyli o patofizjologii

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Fragmenty tekstu: dr n. med. J. Derejczyk (prezes Kolegium Lekarzy Specjalistów Geriatrii

w Polsce), Czego uczy geriatria?, w: S³u¿ba Zdrowia nr 61-64/2000;

http://www.sluzbazdrowia.com.pl/.

zdrowie

zmian w poszczególnych narz¹dach i uk³adach, zachodz¹cych w czasie po³¹czonej

z molekularnymi i biochemicznymi zmianami w strukturze komórek i tkanek. Bez

oceny wp³ywu czasu i stylu ¿ycia na nasz genom i tempo przemiany materii, starze-

nie wydaje siê mniej zale¿ne od trybu ¿ycia, ni¿ mo¿e byæ w istocie.

Starzenie mo¿e bowiem byæ modyfikowane, a geriatria uczy, jakich k³opotów

zdrowotnych spodziewaæ siê mo¿e m³ody cz³owiek za lat 60. Uczy te¿, jak opóŸniæ

niedo³êstwo starcze i jak o wiele lat wczeœniej unikaæ przysz³ej niesprawnoœci, która

nie pozwoli na czynne korzystanie z ostatnich 20 lat coraz d³u¿szego ¿ycia.

Dla osób, które s¹ niesprawne i zniedo³ê¿nia³e, a ich narz¹dowe niewydolnoœci

staj¹ siê coraz g³êbsze, ustala siê zasady takiego leczenia i rehabilitacji, aby przy-

wróciæ im sprawnoœæ lub podnieœæ jej poziom. B³êdem jest jednak kojarzenie geria-

trii z chorymi terminalnie czy z chorymi na zespó³ otêpienny

. W miarê starzenia

siê spo³eczeñstwa, przybywa chorych na zespó³ otêpienny, a zatem proporcjonal-

nie czêœciej stykaj¹ siê z nimi równie¿ geriatrzy. Jednak podejœcie geriatryczne

musi byæ oparte na bardzo solidnej wiedzy internistycznej z rozszerzeniem jej

w kierunku psychiatrii, neurologii, diabetologii, ortopedii, kardiologii, rehabilitacji

i psychologii. Dopiero takie rozszerzenie wiedzy i doœwiadczeñ zawodowych

pozwala na prowadzenie osób, u których wystêpuj¹ równoczeœnie niewydolnoœæ

kr¹¿enia z powa¿nymi zaburzeniami rytmu, cukrzyca typu drugiego w fazie

powa¿nych powik³añ narz¹dowych wraz z niewydolnoœci¹ nerek, depresja,

zespó³ otêpienny i parkinsonizm. Bywa, ¿e chory jest nadto ma³o sprawny

i wymaga zaprotezowania (wyposa¿enia) w odpowiedni sprzêt ortopedyczny.

Bez megalomanii rêczê, ¿e taki chory, po wizytach u ka¿dego specjalisty oddziel-

nie, ma szansê tylko na dodatkow¹ jednostkê chorobow¹, jak¹ jest geriatryczny

zespó³ jatrogenny

. Prowadzenie takiego pacjenta wymaga bowiem du¿ego

doœwiadczenia i wiedzy ze strony lekarza prowadz¹cego, tymczasem chory zosta-

je czêsto uznany za osobê niedo³ê¿n¹ i skierowany przedwczeœnie na pobyt

w zak³adzie opiekuñczym. Tacy chorzy wymagaj¹ równie¿ wiêkszych nak³adów

na poprawê zdrowia ni¿ osoby m³ode. Jednak obecne czasy, gdy rosn¹ ceny us³ug

Na podst. inf. int. (http://www.wiem.onet.pl): otêpienie - obni¿enie sprawnoœci intelektu-

alnej i krytycyzmu, os³abienie pamiêci z powodu uszkodzenia oœrodkowego uk³adu ner-

wowego. Mo¿e mieæ ró¿ne nasilenie, od nieznacznych zaburzeñ pamiêci, a zw³aszcza

zapamiêtywania, a¿ do obni¿enia poziomu intelektualnego, np. otêpienie mia¿d¿ycowe,

przedstarcze (przyp. red.).

Na podst. inf. int. (http://www.wiem.onet.pl): jatrogenia (b³¹d jatrogenny) – takie

postêpowanie lekarza lub innego pracownika s³u¿by zdrowia, albo takie warunki zak³adu

leczniczego, które wywieraj¹ niekorzystny wp³yw na stan pacjenta, powoduj¹c wyst¹pie-

nie lub nasilenie objawów chorobowych. B³êdy jatrogenne przejawiaj¹ siê ró¿nie

u ró¿nych osób, np. jako utrata poczucia bezpieczeñstwa, utrata zaufania do pracowników

s³u¿by zdrowia i chêci wspó³pracy w leczeniu, obni¿enie nastroju, poczucie w³asnej

bezsilnoœci, osamotnienie (przyp. red.).

vademecum seniora

medycznych, nowych leków i technologii, a faktyczne potrzeby zdrowotne

seniorów – z powodu braku kontaktu z lekarzem przygotowanym do pracy z nimi

– s¹ nie rozpoznane staj¹ siê ma³o bezpieczne.

(...) to w³aœnie jest g³ównym celem pracy w geriatrii: przywróciæ chorego w lep-

szym stanie funkcjonalnym do w³asnego œrodowiska.“

5.2.

WIADCZENIA W RAMACH POWSZECHNEGO

UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

(Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz. 153 z póŸn. zm.)

KASA CHORYCH I ŒWIADCZENIA ZDROWOTNE

Poni¿ej opisujemy uprawnienia pacjentów w zakresie œwiadczeñ, przys³ugu-

j¹cych ubezpieczonym w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego

(ubezpieczona jest ka¿da osoba p³ac¹ca sk³adki zdrowotne do kasy chorych oraz

wszystkie osoby pozostaj¹ce na jej utrzymaniu).

Mo¿na byæ cz³onkiem tylko jednej kasy chorych. Wiêkszoœæ ubezpieczonych zosta³a

cz³onkiem danej kasy automatycznie – ze wzglêdu na miejsce sta³ego zamieszkania.

Jeœli jesteœmy niezadowoleni z us³ug danej kasy to mo¿emy j¹ zmieniæ.

Do kas chorych wp³ywaj¹ pieni¹dze ze sk³adek zdrowotnych p³aconych przez

ubezpieczonych. Z tych pieniêdzy kasa p³aci za nasze leczenie.

Œwiadczenia zdrowotne œwiadczy przychodnia (lekarz), do której zapisaliœmy siê

i która ma podpisan¹ umowê z kas¹ chorych.

Pacjent ma prawo wybraæ lekarza pierwszego kontaktu (lekarza rodzin-

nego/lekarza podstawowej opieki zdrowotnej) – oczywiœcie zawsze spoœród

lekarzy, którzy podpisali kontrakt z kas¹ chorych.

Mo¿emy zmieniæ naszego lekarza, jeœli nie jesteœmy zadowoleni z udzielanych

œwiadczeñ. Je¿eli jednak robimy to czêœciej ni¿ co pó³ roku, musimy wnieœæ do

kasy chorych op³atê w wysokoœci 2,5% przeciêtnego wynagrodzenia.

Lekarz pierwszego kontaktu (lekarz rodzinny) wydaje skierowania:

do lekarzy specjalistów,

na badania (diagnostyczne),

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Pacjenci

–

podstawowe uprawnienia, w serii:

„Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2001.

zdrowie

do szpitala,

do sanatorium.

Pacjent ma prawo wybraæ lekarza specjalistê spoœród lekarzy ubezpieczenia

zdrowotnego – oczywiœcie zawsze spoœród lekarzy specjalistów, którzy pod-

pisali kontrakt z kas¹ chorych.

Bez skierowania mo¿na pójœæ do: ginekologa, po³o¿nika, dermatologa, wenerolo-

ga, onkologa, psychiatry, okulisty, stomatologa, lekarza lecz¹cego gruŸlicê; porad-

ni: odwykowej dla osób uzale¿nionych od alkoholu, œrodków odurzaj¹cych i sub-

stancji psychoaktywnych, dla osób zaka¿onych wirusem HIV, dla inwalidów

wojennych. Do pozosta³ych specjalistów jest wymagane skierowanie.

Pacjent ma prawo wybraæ szpital.

Do szpitala musimy mieæ skierowanie od lekarza (czyli mo¿e to byæ tak¿e tzw.

lekarz prywatny, niekoniecznie „lekarz ubezpieczenia zdrowotnego“) lub od fel-

czera. Jednak w nag³ych przypadkach, takich jak np. wypadek, uraz, zagro¿enie

¿ycia, zatrucie, poród, szpital ma obowi¹zek udzieliæ niezbêdnej pomocy bez

skierowania. Jeœli pacjent nie mo¿e byæ przyjêty, szpital, po udzieleniu niezbêd-

nej pomocy, powinien zapewniæ przewiezienie do innej placówki.

Za jakie œwiadczenia zdrowotne ma obowi¹zek zap³aciæ kasa chorych?

Ubezpieczony pacjent ma prawo do œwiadczeñ op³acanych przez kasê, do której

nale¿y. Œwiadczenia bezp³atne/czêœciowo odp³atne dla pacjenta to m.in.:

badanie i wizyta lekarza rodzinnego lub opieki podstawowej – w domu pa-

cjenta lub w gabinecie lekarza,

W stanach zagro¿enia zdrowia lub ¿ycia wszelkie koszty pokrywa kasa

chorych. Za œwiadczenia p³acimy sami i zwracamy siê do kasy chorych

o zwrot poniesionych kosztów (jest on mo¿liwy w kwotach nie wiêkszych ni¿

stawki za œwiadczenia, przyjête w danej kasie).

Odpowiedzialnoœæ za wystawienie skierowania ponosi lekarz, który je wys-

tawi³ i nie mo¿na ¿¹daæ od pacjenta dodatkowego poœwiadczenia, ¿e wys-

tawca skierowania ma podpisan¹ umowê z kas¹. Dowodem podpisania przez

lekarza umowy z kas¹ chorych jest numer kontraktu umieszczony na

piecz¹tce lekarza lub placówki wystawiaj¹cej skierowanie.

Za leczenie, na terenie ca³ego kraju, p³aci nasza kasa chorych. Bêd¹c na urlo-

pie w Zakopanem nie zap³acimy za œwiadczenia objête sk³adk¹ zdrowotn¹,

jeœli zwrócimy siê do lekarza, który zawar³ umowê na udzielanie œwiadczeñ

z kas¹ w³aœciw¹ ze wzglêdu na miejsce pobytu ubezpieczonego (czyli np.

Zakopane). Kasy rozliczaj¹ siê miêdzy sob¹.

UWAGA:

vademecum seniora

badanie i leczenie lekarza specjalisty (w wiêkszoœci specjalnoœci na podstawie

skierowania wystawionego przez lekarza maj¹cego kontrakt z kas¹),

badanie diagnostyczne (np. badanie ogólne moczu, poziomu cholesterolu,

EKG, morfologia krwi) na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza

maj¹cego kontrakt z kas¹; przychodnia nie ma prawa odmówiæ wykonania

standardowych badañ lub domagaæ siê za nie op³aty!

leczenie w szpitalu (na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza),

pomoc doraŸna – ubezpieczeni pacjenci nie p³ac¹ za œwiadczenia udzielane

przez pogotowie ratunkowe, na podstawie umowy z kas¹ chorych, w razie:

wypadku, urazu, nag³ego zagro¿enia ¿ycia, ci¹¿y i porodu, nag³ego

pogorszenia stanu zdrowia zagra¿aj¹cego ¿yciu; za nieuzasadnione wezwanie

pogotowia (stwierdza to lekarz na miejscu) mo¿emy zap³aciæ karê; je¿eli nie

jest to nag³y przypadek lepiej zamówiæ wizytê domow¹,

rehabilitacja lecznicza,

opieka pielêgniarska w domu (np. zrobienie zastrzyku, pomoc w utrzymaniu

higieny), na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza maj¹cego kon-

trakt z kas¹,

zaopatrzenie w leki i materia³y medyczne (pe³nop³atne, czêœciowo odp³atne,

rycza³towe, bezp³atne; patrz te¿ – str. 71

), na podstawie recepty wystaw-

ionej przez lekarza, który ma kontrakt z kas¹ chorych na wypisywanie recept,

zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i œrodki pomocnicze – pe³nop³atne,

bezp³atne lub czêœciowo odp³atne (patrz informacje o zaopatrzeniu w sprzêt –

str. 74

opieka nad kobiet¹ w okresie ci¹¿y, porodu i po³ogu, opieka nad p³odem i nad

noworodkiem,

orzekanie o stanie zdrowia (opinia o stanie zdrowia wydawana przez lekarza),

opieka paliatywno-hospicyjna nad umieraj¹cym,

œwiadczenia na rzecz zapobiegania chorobom i wczesnego wykrywania

chorób przez np.: zapewnienie profilaktycznych badañ lekarskich dla wczes-

nego rozpoznawania chorób uk³adu kr¹¿enia, chorób nowotworowych,

szczepienia ochronne,

podstawowe materia³y i œwiadczenia stomatologiczne (np. pomoc doraŸna

w przypadku bólu, wyrwanie zêba, leczenie próchnicy, wype³nienie ubytku

plomb¹ amalgamatow¹, ale za plombê œwiat³outwardzaln¹ pacjent p³aci ju¿ sam),

dzieci i m³odzie¿ do ukoñczenia 18 roku ¿ycia oraz kobiety w ci¹¿y i w okre-

sie po³ogu maj¹ prawo do dodatkowych bezp³atnych œwiadczeñ stomatolo-

gicznych oraz materia³ów stosowanych przy udzielaniu tych œwiadczeñ,

œwiadczenia z zakresu medycyny sportowej u dzieci i m³odzie¿y uprawiaj¹cej

sport amatorski do ukoñczenia 21 roku ¿ycia.

Za jakie œwiadczenia zdrowotne nie p³aci kasa?

Pacjent musi zap³aciæ z w³asnej kieszeni m.in. za:

zabiegi chirurgii plastycznej i zabiegi kosmetyczne, które s¹ zabiegami upiêk-

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

zdrowie

szaj¹cymi, a nie medycznymi i nie s¹ nastêpstwem leczenia, wypadku, urazu,

wady wrodzonej,

œwiadczenia z zakresu akupunktury – z wyj¹tkiem leczenia bólu,

œwiadczenia stomatologiczne – oprócz standardowych

(wymienione w: Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz. 1311).

Pacjent p³aci tak¿e za:

wydanie orzeczenia o zdolnoœci prowadzenia pojazdów mechanicznych,

wymaganego do wydania prawa jazdy,

inne orzeczenia i zaœwiadczenia lekarskie wydawane na ¿yczenie ubezpie-

czonego, je¿eli nie wi¹¿¹ siê np. z dalszym leczeniem, rehabilitacj¹, niezdolnoœ-

ci¹ do pracy, uczestnictwem dzieci/uczniów w zajêciach sportowych,

a tak¿e jeœli nie s¹ wydawane dla celów pomocy spo³ecznej lub uzyskania zasi³ku

pielêgnacyjnego,

leczenie za granic¹,

nieuzasadnione wezwanie pogotowia – wzywamy tylko w powa¿nych przy-

padkach, takich jak uraz, wypadek, zagro¿enie zdrowia lub ¿ycia,

pobyt w szpitalu/sanatorium, jeœli nie jest on zwi¹zany z przyczyn¹ skierowa-

nia; dop³acamy tak¿e za przed³u¿enie pobytu w szpitalu,

dodatkowe szczepienia, których nie ma w grupie szczepieñ zalecanych przez

resort zdrowia,

transport sanitarny, np. karetk¹ pogotowia. Bezp³atny przejazd (np. do poradni

lub szpitala) jest mo¿liwy w okreœlonych przypadkach, na podstawie skierowa-

nia lekarza lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego; przys³uguje m.in. ubez-

pieczonej osobie z dysfunkcj¹ narz¹du ruchu, która nie mo¿e korzystaæ z trans-

portu PKS, PKP, MZK itp.; przys³uguje jej przejazd tam i z powrotem do

najbli¿szego zak³adu udzielaj¹cego tych œwiadczeñ.

Za jakie œwiadczenia zdrowotne p³aci pañstwo?

S¹ to nastêpuj¹ce œwiadczenia (Dz. U. z 2002 r., Nr 210, poz. 1793; lista

obowi¹zuje od 1 stycznia 2003 r.)

autologiczny przeszczep szpiku,

alogeniczny przeszczep szpiku od spokrewnionego lub od niespokrewnionego

dawcy,

Podana powy¿ej lista „œwiadczeñ ponadstandardowych“ nie jest pe³na. Kasa

chorych p³aci za tzw. us³ugi standardowe. Za us³ugi ponadstandardowe musi

zap³aciæ pacjent. Cennik za dodatkowe œwiadczenia mo¿e te¿ ustaliæ szpital, np.

za jednoosobowy pokój dla chorego, dodatkowy dy¿ur pielêgniarki. Oczywiœcie

nie musimy z tych udogodnieñ korzystaæ, ale warto o takich kosztach pamiêtaæ

i pytaæ o nie, zanim zdecydujemy siê na leczenie w danym szpitalu.

UWAGA:

vademecum seniora

przeszczep w¹troby, nerki, nerki i trzustki, serca, p³uca, serca i p³uca,

leczenie immunosupresyjne po przeszczepach narz¹du unaczynionego lub

szpiku,

operacje wad wrodzonych serca u niemowl¹t,

immunoablacja w leczeniu aplazji szpiku,

operacja wad serca i aorty piersiowej w kr¹¿eniu pozaustrojowym,

radioterapia z zastosowaniem specjalnej techniki naœwietlania: stereotaktyczna

konformalna, niekoplanarna,

brachyterapia ze stereotaksj¹ mózgow¹.

Za te œwiadczenia p³aci bud¿et pañstwa. S¹ on udzielane na podstawie skierowa-

nia lekarza specjalisty w ZOZ, z którymi Minister Zdrowia zawar³ odpowiedni¹

umowê. Zak³ad opieki zdrowotnej prowadzi rejestry: pacjentów oczekuj¹cych

i pacjentów, którym udzielono wysokospecjalistycznych procedur medycznych.

O czym powinniœmy pamiêtaæ?

1. Zg³aszaj¹c siê do lekarza musimy mieæ wa¿ny dokument, potwierdzaj¹cy

nasze ubezpieczenie. Dla osób pracuj¹cych jest to odpowiednio: legitymacja

ubezpieczeniowa, legitymacja ubezpieczeniowa dla cz³onków rodziny pra-

cownika (np. dla dzieci). W legitymacji musi znaleŸæ siê piecz¹tka zak³adu

pracy potwierdzaj¹ca op³acanie sk³adek na ubezpieczenie (z ostatniego

miesi¹ca). Emeryci i renciœci przedstawiaj¹ ostatni odcinek renty lub emerytu-

ry. W przypadku zagubienia, kradzie¿y dokumentów, zg³aszaj¹c siê do lekarza

mo¿emy z³o¿yæ pisemne oœwiadczenie, ¿e jesteœmy ubezpieczeni.

Oœwiadczenie (np. „Na mocy ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowot-

nym oœwiadczam, ¿e jestem cz³onkiem Mazowieckiej Kasy Chorych...“),

powinno zawieraæ czytelny podpis pacjenta oraz jego numer PESEL.

2. Jeœli przepisy mówi¹ inaczej o jakimœ œwiadczeniu zdrowotnym ni¿ uzasadnia

je np. osoba w rejestracji przychodni lub lekarz, ¿¹dajmy uzasadnienia danej

decyzji lub informacji na piœmie. Je¿eli oka¿e siê, ¿e mieliœmy racjê, mo¿e to

byæ dowód dla kasy chorych o nierzetelnoœci œwiadczeñ w danym ZOZ.

3. Pytania, które warto zadaæ lekarzowi, do którego idziemy na wizytê:

Czy ma kontrakt z kas¹ na wykonywanie œwiadczeñ zdrowotnych? Jeœli ma

kontrakt to znaczy, ¿e za wizytê nic nie p³acimy, jeœli nie ma kontraktu, tzn. ¿e

wizyta jest pe³nop³atna.

Czy ma kontrakt na refundacjê leków? Jeœli ma, to znaczy, ¿e otrzymane od

lekarza recepty na leki bêd¹ ze zni¿k¹, jeœli nie ma takiego kontraktu, tzn. ¿e

otrzymamy receptê p³atn¹ 100%.

Do kogo mamy zwracaæ siê, gdy wyjedzie na urlop lub zachoruje? Lekarz

powinien zapewniæ zastêpstwo innego lekarza.

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

zdrowie

SK£ADANIE SKARG I ODWO£AÑ

Jeœli skar¿ymy siê na niew³aœciwe postêpowanie personelu (lekarza, pielêg-

niarki, rejestracji), w pierwszej kolejnoœci zwracamy siê do prze³o¿onego

danego pracownika. W szpitalu bêdzie to ordynator, w przychodni – kierown-

ik.

Je¿eli nadal jesteœmy niezadowoleni, mo¿emy zwróciæ siê do kasy chorych –

najlepiej do Rzecznika Praw Pacjenta. Rzecznik m.in. czuwa nad przestrze-

ganiem praw pacjenta w placówkach s³u¿by zdrowia, wskazuje tryb

postêpowania w przypadku naruszenia uprawnieñ ubezpieczonego, odpowia-

da na skargi i pytania pacjentów, interweniuje w przychodniach/szpitalach.

Osoba pe³ni¹ca funkcjê Rzecznika Praw Pacjenta (lub dzia³ odpowiadaj¹cy za

przyjmowanie skarg) jest przy ka¿dej kasie chorych.

DOLNOŒL¥SKA KASA CHORYCH

ul. Joannitów 6, Wroc³aw

tel. (71) 374 72 10

KUJAWSKO-POMORSKA KASA CHORYCH

ul. Mickiewicza 15, Bydgoszcz

(52) 325 27 37

LUBELSKA KASA CHORYCH

ul. Szkolna 16, Lublin

tel. (81) 531 05 45

LUBUSKA KASA CHORYCH

ul. Podgórna 9b, Zielona Góra

tel. (68) 328 76 76

£ÓDZKA KASA CHORYCH

ul. Kopciñskiego 58 , £ódŸ

tel. (42) 639 76 42

MA£OPOLSKA KASA CHORYCH

ul. Ciemna 6, Kraków

tel. (12) 292 28 86 (do 89) wew. 115

MAZOWIECKA KASA CHORYCH

ul. Grójecka 186, Warszawa

tel. (22) 525-40-74, 572-60-36 (do 39); 0-800 392 976

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron Urzêdu Nadzoru Ubezpieczeñ Zdrowotnych (ul.

Chopina 1, 00-559 Warszawa, tel. (22) 520 08 11, 520 08 13, fax 520 06 48):

http://www.unuz.gov.pl.

vademecum seniora

OPOLSKA KASA CHORYCH

ul. G³ogowska 37, Opole

tel. (77) 402 01 82

PODKARPACKA KASA CHORYCH

ul. Zamkowa 8, Rzeszów

tel. (17) 852 81 24 wew. 170

PODLASKA KASA CHORYCH

ul. Pa³acowa 3, Bia³ystok

tel. (85) 745 95 76 (77)

POMORSKA KASA CHORYCH (Biuro Skarg i Wniosków)

ul. Podwale Staromiejskie 69, Gdañsk

tel. (58) 321 86 32

ŒL¥SKA KASA CHORYCH

ul. Gen. Jankego 15a, Katowice

tel. (32) 735 17 07

ŒWIÊTOKRZYSKA KASA CHORYCH

ul. Jana Paw³a II 9, Kielce

tel. (41) 343 03 24 wew. 106

WARMIÑSKO-MAZURSKA KASA CHORYCH

ul. ¯o³nierska 16, Olsztyn

tel. (89) 533 96 70 (74)

WIELKOPOLSKA KASA CHORYCH

ul. Piekary 14/15, Poznañ

tel. (61) 850 60 26

ZACHODNIOPOMORSKA KASA CHORYCH

ul. Arkoñska 45, Szczecin

tel. (91) 425-10-50

BRAN¯OWA

KASA

CHORYCH DLA

S£U¯B MUNDUROWYCH

(Biuro Obs³ugi Ubezpieczonych oraz Skarg i Wniosków)

ul. Wo³oska 137, Warszawa

tel. (22) 537 88 12 (13)

W dalszej kolejnoœci pacjent ma prawo zwróciæ siê do Komisji Skarg

i Wniosków Rady Kasy Chorych, która przyjmuje skargi i wnioski ubezpie-

czonych oraz wyjaœnia sporne sprawy, wspó³pracuj¹c z Rzecznikiem Praw

Pacjenta i Zarz¹dem Kasy Chorych.

Nastêpn¹ instancj¹ jest Urz¹d Nadzoru Ubezpieczeñ Zdrowotnych, którego

zadaniem jest ochrona interesów osób ubezpieczonych.

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

zdrowie

Warto te¿ pamiêtaæ, ¿e:

Gdy stwierdzimy, ¿e personel medyczny (lekarz, pielêgniarka) postêpuje

sprzecznie z zasadami etyki zawodowej lub narusza przepisy o wykonywaniu

zawodu lekarza lub pielêgniarki i po³o¿nej, ubezpieczony mo¿e zwróciæ siê do

w³aœciwego Rzecznika Odpowiedzialnoœci Zawodowej, który dzia³a przy

Okrêgowych i Naczelnej Izbie Lekarskiej, a tak¿e przy Okrêgowych i Naczel-

nej Izbie Pielêgniarek i Po³o¿nych.

Jeœli ubezpieczony dozna³ uszczerbku na zdrowiu lub poniós³ inne straty, mo¿e

zwróciæ siê równolegle do s¹du cywilnego (przeciwko ZOZ), natomiast gdy

zachodzi podejrzenie, ¿e zdarzenie ma zwi¹zek z czynem karalnym, ma

prawo z³o¿yæ skargê do prokuratury.

Jeœli ubezpieczony jest niezadowolony ze sposobu pracy kasy chorych, sk³ada

skargê do Dyrektora Kasy, do Komisji Skarg i Wniosków Rady Kasy Chorych.

Rozpatruje ona skargi i wnioski ubezpieczonych wp³ywaj¹ce do Rady i we

wspó³pracy z Zarz¹dem Kasy udziela skar¿¹cym odpowiedzi. Cz³onkowie Komisji

dy¿uruj¹ w lokalu zarz¹du kasy lub oddzia³u kasy. Szczegó³owe zasady dzia³ania

Komisji reguluje statut kasy.

Je¿eli w dalszym ci¹gu nie jesteœmy usatysfakcjonowani, mo¿emy zwróciæ siê

do Urzêdu Nadzoru Ubezpieczeñ Zdrowotnych.

W przypadku niezadowolenia z decyzji RKCH dotycz¹cej prawa do ubez-

pieczenia i œwiadczeñ zdrowotnych, mo¿na z³o¿yæ odwo³anie do s¹du pracy

i ubezpieczeñ spo³ecznych.

Przy Ministrze Zdrowia istnieje te¿ Biuro Praw Pacjenta. Jego zadaniem jest moni-

torowanie przestrzegania praw pacjenta. Pracownicy biura opiniuj¹ zg³aszane

problemy i sprawdzaj¹ zasadnoœæ skargi. W biurze mo¿na uzyskaæ informacje na

temat przys³uguj¹cych pacjentom praw. Biuro wspó³pracuje z konsultantami

w dziedzinach medycznych, izbami lekarskimi i pielêgniarskimi oraz z Biurem

Rzecznika Praw Obywatelskich

BIURO PRAW PACJENTA

ul. D³uga 38/40, 00-238 Warszawa

tel. (22) 831 42 81 (do 89), wew. 251, 364; 0-800 190 590

pon.-pt. 8.15-16.15

REFUNDACJA LEKÓW

Zaopatrzenie w leki, przys³uguje ubezpieczonym na podstawie recepty wysta-

wionej przez:

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron Ministerstwa Zdrowia: http://www.mz.gov.pl.

vademecum seniora

lekarza ubezpieczenia zdrowotnego oraz

przez lekarza nie bêd¹cego lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, który ma

uprawnienia do wykonywania zawodu i zawar³ z dan¹ RKCH umowê

upowa¿niaj¹c¹ go do wystawiania recept.

Osobom ubezpieczonym leki: podstawowe, uzupe³niaj¹ce i recepturowe s¹

wydawane w aptekach na podstawie recepty:

po zap³aceniu rycza³tu – za leki podstawowe i recepturowe,

za odp³atnoœci¹ w wysokoœci 30% albo 50% ceny leku – za leki uzupe³niaj¹ce.

Osobom ubezpieczonym przyjêtym do szpitala wydaje siê bezp³atnie leki niezbêdne

do leczenia oraz leki niezbêdne przy wykonywaniu zabiegów leczniczych, diagnos-

tycznych i rehabilitacyjnych oraz przy udzielaniu pomocy doraŸnej.

Leki podstawowe (i recepturowe) – op³ata rycza³towa za te leki wynosi 2,5 z³ (Dz.

U. z 1998 r., Nr 156, poz. 1030 z póŸn. zm.).

Leki uzupe³niaj¹ce – pacjent p³aci za te leki 30% albo 50% ceny leku

(Dz. U. z 2002 r., Nr 28, poz. 272 z póŸn. zm.)

Leki dla inwalidów wojskowych – przys³uguj¹ im bezp³atnie leki z wykazu leków

podstawowych i uzupe³niaj¹cych. Osoby te musz¹ okazaæ lekarzowi wystaw-

iaj¹cemu receptê dokument potwierdzaj¹cy uprawnienie. Bezp³atne zaopatrzenie

w leki przys³uguje do wysokoœci limitu okreœlonej ceny.

Leki dla inwalidów wojennych – przys³uguj¹ im bezp³atnie leki dopuszczone do

obrotu w Polsce, oznaczone symbolami Rp. Prawo do bezp³atnego zaopatrzenia

w te leki przys³uguje te¿ ma³¿onkom inwalidów wojennych pozostaj¹cym na ich

wy³¹cznym utrzymaniu oraz wdowom i wdowcom, po poleg³ych ¿o³nierzach

i zmar³ych inwalidach wojennych, uprawnionym do renty rodzinnej.

Aby skorzystaæ z przys³uguj¹cego uprawnienia, nale¿y okazaæ lekarzowi wystaw-

iaj¹cemu receptê dokument potwierdzaj¹cy przys³uguj¹ce uprawnienie. Osoba

realizuj¹ca receptê musi okazaæ dokument osoby uprawnionej potwierdzaj¹cy

uprawnienie.

Leki dla osób choruj¹cych na choroby przewlek³e, wrodzone i nabyte

Osobom choruj¹cym na choroby zakaŸne lub psychiczne oraz upoœledzonym

umys³owo, a tak¿e choruj¹cym na niektóre choroby przewlek³e, wrodzone lub

nabyte (lista chorób patrz – str. 73

), leki mog¹ byæ przepisywane bezp³atnie,

za op³at¹ rycza³tow¹ 2,5 z³ lub z czêœciow¹ odp³atnoœci¹ (30% lub 50% ceny leku

– resztê pokrywa kasa chorych).

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

zdrowie

Leki s¹ wydawane tylko ubezpieczonym, którzy cierpi¹ na choroby przewlek³e

wskazane w wykazie, a na recepcie musi pojawiæ siê oznaczenie choroby

przewlek³ej.

Apteka otrzymuje z kasy chorych refundacjê ceny leku wydawanego ubezpie-

czonemu bezp³atnie, za op³at¹ rycza³tow¹ lub za czêœciow¹ odp³atnoœci¹.

Refundacja nie mo¿e przekraczaæ ustalonego limitu cen, czyli kwoty do wysokoœ-

ci której kasa ponosi wydatek (refunduje) koszt leku. Koszty leku ponad ustalony

limit ceny pokrywa z w³asnej kieszeni ubezpieczony.

Apteka ma obowi¹zek poinformowaæ pacjenta o mo¿liwoœci nabycia leku o tej

samej nazwie miêdzynarodowej, którego cena nie przekracza limitu ceny. Nie

mo¿na tego zrobiæ, jeœli wystawiaj¹cy receptê dokona³ odpowiedniej adnotacji na

druku recepty, wskazuj¹cej na to, ¿e nie mo¿na zamieniæ przepisanego leku.

„Leki za z³otówkê“

Zgodnie z ustaw¹ o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

z dn. 13 listopada 2002 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 230, poz. 1920) ubezpieczeni

w wieku powy¿ej 65 lat mog¹ kupiæ niektóre leki za symboliczn¹ z³otówkê (za

jedno opakowanie). Wykazem „leków za z³otówkê“ mog¹ byæ objête tylko leki

z tzw. listy leków podstawowych i wydawanych za op³at¹ rycza³tow¹.

„Leki za z³otówkê“ dla osób ubezpieczonych, które skoñczy³y 65 lat, s¹

wydawane na podstawie recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia

zdrowotnego.

Listê „leków za z³otówkê“ ma opracowywaæ minimum raz w roku Minister

Zdrowia. Przy jej sporz¹dzaniu musi zasiêgn¹æ opinii Naczelnej Rady Lekarskiej

i Naczelnej Rady Aptekarskiej, a tak¿e uwzglêdniæ mo¿liwoœci finansowe systemu

powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz koniecznoœæ zapewnienia

dostêpnoœci leków. Niestety na pocz¹tku stycznia 2003 r. nie by³a jeszcze znana

lista tych leków.

LISTA CHORÓB UZNANYCH ZA PRZEWLEK£E

Leki i materia³y medyczne przepisuje siê bezp³atnie, za op³at¹ rycza³tow¹ lub

czêœciow¹ odp³atnoœci¹ osobom choruj¹cym na choroby psychiczne oraz

upoœledzonym umys³owo, a tak¿e choruj¹cym na nastêpuj¹ce choroby zakaŸne,

przewlek³e, wrodzone, nabyte (Dz. U. z 2002 r., Nr 28, poz. 273 z póŸn. zm.):

1. nowotwory z³oœliwe, w tym równie¿: raka piersi i raka trzonu macicy, raka

piersi w II rzucie hormonoterapii, raka prostaty, neutropeniê w chorobach

nowotworowych, przerzutów osteolitycznych w chorobach nowotworowych,

2. schizofreniê oporn¹ na leczenie,

3. choroby psychiczne lub upoœledzenia umys³owe,

vademecum seniora

4. chorobê Alzheimera,

5. padaczkê, w tym tak¿e padaczkê oporn¹ na leczenie,

6. chorobê i zespó³ Parkinsona,

7. miasteniê,

8. stwardnienie zanikowe boczne,

9. stwardnienie rozsiane,

10. astmê, przewlek³e zespo³y oskrzelowo-p³ucne,

11. cukrzycê

12. mukowiscydozê,

13. fenyloketonuriê,

14. zespo³y wrodzonych defektów metabolicznych, alergie pokarmowe i biegun-

ki przewlek³e,

15. akromegaliê,

16. moczówkê prost¹ przysadkow¹,

17. gruŸlicê, w tym równie¿ – gruŸlicê wielolekooporn¹ i inne mykobakteriozy,

18. osteoporozê,

19. niedoczynnoœæ tarczycy,

20. jaskrê,

21. przewlek³e owrzodzenia.

Wykaz leków i materia³ów medycznych przepisywanych bezp³atnie, za op³at¹

rycza³tow¹ lub czêœciow¹ odp³atnoœci¹, ze wzglêdu na wymienione choroby,

zawieraj¹ za³¹czniki do rozporz¹dzenia.

5.3.

AOPATRZENIE W SPRZÊT ORTOPEDYCZNY

I REHABILITACYJNY

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

(Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz. 153 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie MZ z dn. 10 paŸdziernika 2001 r. w sprawie szczegó³owego

wykazu przedmiotów, œrodków pomocniczych i leczniczych œrodków tech-

nicznych, wysokoœci udzia³u w³asnego ubezpieczonego w cenie ich nabycia,

podstawowych kryteriów ich przyznawania, okresów u¿ytkowania, a tak¿e przed-

miotów ortopedycznych podlegaj¹cych naprawie (Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz.

1314)

§ Rozporz¹dzenie MZ z dn. 10 paŸdziernika 2001 r. w sprawie limitu cen dla

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Oprac. red. na podst.: A. Siemaszko, R. Niecikowska, Niepe³nosprawni

–

zaopatrzenie

w sprzêt ortopedyczny i rehabilitacyjny, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie

KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

zdrowie

przedmiotów ortopedycznych, œrodków pomocniczych i leczniczych œrodków

technicznych, o takim samym zastosowaniu, ale ró¿nych cenach, oraz limitu cen

dla napraw przedmiotów ortopedycznych (Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz. 1313)

Prawo do otrzymania zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, œrodki pomoc-

nicze i lecznicze œrodki techniczne (bezp³atnie lub czêœciowo odp³atnie) maj¹

osoby ubezpieczone, czyli p³ac¹ce sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne do

wybranej regionalnej kasy chorych oraz osoby pozostaj¹ce na ich utrzymaniu.

Oprócz zatrudnionych na umowê o pracê s¹ to np. renciœci, emeryci, osoby

pobieraj¹ce rentê socjaln¹ i zarejestrowani bezrobotni.

W zaopatrzeniu w sprzêt pomagaj¹ organizacje pozarz¹dowe, chocia¿ czêsto,

ze wzglêdu na ograniczone œrodki, nie s¹ one w stanie pomóc wszystkim

zg³aszaj¹cym siê. W wielu miejscowoœciach dzia³aj¹ te¿ Stacje Opieki Caritas,

które m.in. organizuj¹ opiekê w domu chorego, wypo¿yczaj¹ sprzêt mieszkañ-

com danej parafii.

Sprzêt mo¿na te¿ wypo¿yczyæ, szczególnie jeœli jest on nam potrzebny na krót-

szy, okreœlony okres. O adresy wypo¿yczalni sprzêtu medycznego i rehabilita-

cyjnego mo¿na pytaæ w informacji medycznej: 94-39. Pamiêtajmy, ¿e za

wypo¿yczenie sprzêtu p³aci siê.

Osoby niepe³nosprawne z okreœlonym stopniem niepe³nosprawnoœci, które

ponios³y ca³kowicie b¹dŸ czêœciowo wydatki na zakup przedmiotów

ortopedycznych, œrodków pomocniczych b¹dŸ leczniczych œrodków tech-

nicznych mog¹ skorzystaæ z odliczenia podatkowego od dochodu – na cele reha-

bilitacyjne.

Patrz te¿ informacje o podatkach – str. 148

O czym warto pamiêtaæ wybieraj¹c sprzêt?

Wykaz firm, z którymi nasza kasa chorych podpisa³a umowê na zaopatrzenie

w przedmioty ortopedyczne i œrodki pomocnicze, powinien byæ dostêpny

w siedzibie kasy oraz w jej oddzia³ach.

Po aktualne adresy wydzia³ów zaopatrzenia ortopedycznego i œrodków pomoc-

niczych w RKCH nale¿y dzwoniæ do kas. Informacje o zaopatrzeniu w sprzêt

mo¿na równie¿ znaleŸæ na stronach internetowych wiêkszoœci kas.

Pamiêtajmy, ¿e sprzêt, na który siê zdecydujemy, powinien odpowiadaæ

naszym potrzebom, u³atwiaæ codzienne ¿ycie – zarówno w³aœcicielowi, jak

i osobom bliskim, rodzinie. Np. l¿ejszy wózek jest zwrotniejszy, przez co daje

Odliczyæ mo¿emy tylko te kwoty, które sami ponieœliœmy, a nie te, które zosta³y

nam zwrócone w jakiejkolwiek formie, np. z kasy chorych, PCPR czy ze sto-

warzyszenia b¹dŸ fundacji.

UWAGA:

vademecum seniora

u¿ytkownikowi wiêksz¹ samodzielnoœæ. Przed zakupem warto wiêc pytaæ,

konsultowaæ siê (np. czy warto kupiæ sprzêt u¿ywany), poradziæ siê tych, którzy

sami korzystaj¹ z okreœlonego rodzaju sprzêtu lub znaj¹ siê na jego ró¿nych

typach.

Przed zakupem sprzêtu warto zasiêgn¹æ rady lekarza specjalisty – ka¿dy pro-

dukt musi byæ dobrze przystosowany do rodzaju dolegliwoœci i potrzeb danej

osoby.

WYKAZY SPRZÊTU ORAZ ZASADY UBIEGANIA SIÊ O JEGO PRZYZNANIE

Przedmioty ortopedyczne

Przedmioty ortopedyczne to przyrz¹dy (ortopedyczne) niezbêdne w przypadku

trwa³ego inwalidztwa, w okresie choroby lub usprawnienia leczniczego. Poni¿ej

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Rodzaj przedmiotów

ortopedycznych

(przyk³ady)

Wysokoœæ udzia³u w³as-

nego ubezpieczonego

w cenie nabycia

(ile musi zap³aciæ lub do-

p³aciæ ubezpieczony oraz

jak czêsto zaopatrzenie

przys³uguje)

Lekarze upowa¿nieni do

wystawiania zleceñ

proteza koñczyny dolnej*

bezp³atnie raz na 3 lata** ortopeda, chirurg, lekarz

rehabilitacji medycznej

proteza robocza koñczyny

górnej*
gorsety i ko³nierze ortope-

dyczne*

bezp³atnie raz na 3 lata** ortopeda, neurolog, chi-

rurg, lekarz rehabilitacji

medycznej, reumatolog

aparaty ortopedyczne*

obuwie ortopedyczne

30% raz na rok**

ortopeda, neurolog, le-

karz rehabilitacji medy-

cznej, reumatolog

obuwie ortopedyczne bê-

d¹ce czêœci¹ sk³adow¹ apa-

ratu ortopedycznego*

bezp³atnie raz na rok**

ortopeda, neurolog, chi-

rurg, lekarz rehabilitacji

medycznej, reumatolog

laski i kule do sta³ego u¿yt-

kowania

30% raz na 3 lata**

chirurg, ortopeda, neu-

rolog, lekarz rehabili-

tacji medycznej, reuma-

tolog, lekarz podsta-

wowej opieki zdrowot-

nej, felczer

zdrowie

podajemy przyk³ady przedmiotów (pe³na lista w: Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz.

1314).

*/ tak¿e naprawy

**/ okres u¿ytkowania mo¿e ulec skróceniu w przypadku zmian w stanie fizy-

cznym osoby ubezpieczonej (ocenia to lekarz upowa¿niony do wystawiania

wniosku o skrócenie okresu u¿ywalnoœci)

JAK UBIEGAÆ SIÊ O ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE?

1. Udajemy siê do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

2. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej kieruje nas do lekarza specjalisty.

W niektórych przypadkach, np. zaopatrzenia w kule, laski, balkoniki, podpór-

ki zlecenie mo¿e wystawiæ lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub felczer.

Mo¿e to byæ lekarz prowadz¹cy prywatn¹ praktykê, jeœli jest on lekarzem ubez-

Rodzaj przedmiotów

ortopedycznych

(przyk³ady)

Wysokoœæ udzia³u w³as-

nego ubezpieczonego

w cenie nabycia

(ile musi zap³aciæ lub do-

p³aciæ ubezpieczony oraz

jak czêsto zaopatrzenie

przys³uguje)

Lekarze upowa¿nieni do

wystawiania zleceñ

laska dla niewidomych

(bia³a)

bezp³atnie raz na 2 lata

chirurg, ortopeda, neuro-

log, lekarz rehabilitacji me-

dycznej, okulista, reuma

tolog, lekarz podstawowej

opieki zdrowotnej, felczer

balkoniki i podpórki do

sta³ego u¿ytkowania

30% raz na 5 lat**

chirurg, ortopeda, neu-

rolog, lekarz rehabilitacji

medycznej, reumatolog,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

wózek inwalidzki rêczny

do sta³ego u¿ytkowania*

bezp³atnie raz na 5 lat** chirurg, ortopeda, neu-

rolog, lekarz rehabilitacji

medycznej, reumatolog

wózek inwalidzki specjal-

ny stabilizuj¹cy plecy i

g³owê*

bezp³atnie raz na 5 lat** ortopeda, neurolog,

lekarz rehabilitacji medy-

cznej, reumatolog

indywidualne przedmioty

pionizuj¹ce*

bezp³atnie raz na 4 lata** ortopeda, neurolog, lekarz

rehabilitacji medycznej

vademecum seniora

pieczenia zdrowotnego (czyli ma umowê z dan¹ RKCH).

W przypadku niektórych rodzajów sprzêtu, np. wózków, osoba staraj¹ca siê

o sprzêt musi stan¹æ przed komisj¹ lekarsko-techniczn¹, która ocenia, jaki

rodzaj sprzêtu bêdzie przydatny danej osobie.

3. Z wypisanym przez lekarza specjalistê zleceniem udajemy siê do œwiadczenio-

dawcy (firmy, które produkuj¹ lub sprzedaj¹ sprzêt i maj¹ podpisane umowê

z RKCH).

W przypadku, gdy potrzebujemy przedmiotów ortopedycznych nietypowych,

wykonywanych indywidualnie, lekarz specjalista wystawia zlecenie, które

powinno byæ potwierdzone przez komisjê lekarsko-techniczn¹ RKCH.

Œwiadczeniodawca ma obowi¹zek, na proœbê pacjenta, podaæ do jego wiado-

moœci adresy punktów, w których realizowane s¹ tego samego typu

œwiadczenia, co u danego œwiadczeniodawcy.

4. Œwiadczeniodawca wydaje zaopatrzenie zgodnie ze zleceniem, do wysokoœci

limitu. Po wydaniu sprzêtu nastêpuje rozliczenie z kas¹ chorych.

WA¯NE! Uwagi te dotycz¹ te¿ œrodków pomocniczych i leczniczych œrodków

technicznych.

W przypadku, gdy cena przedmiotu ortopedycznego jest wy¿sza ni¿ limit

okreœlony przez RKCH – ró¿nicê pokrywa uprawniony.

Przy odbiorze sprzêtu u œwiadczeniodawcy nale¿y okazaæ aktualny dowód

op³acenia sk³adki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

Za przedmioty ortopedyczne dla pensjonariuszy domów pomocy spo³ecznej kosz-

ty udzia³u w³asnego do wysokoœci limitów ponosz¹ domy pomocy spo³ecznej.

Mo¿liwe jest te¿ skrócenie okresu u¿ywalnoœci przedmiotów ortopedycznych

oraz refundacja napraw. O szczegó³y pytaj w kasie chorych.

Œrodki pomocnicze

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Przedmioty ortopedyczne, œrodki pomocnicze i lecznicze œrodki techniczne

przyznawane s¹ uprawnionemu na w³asnoœæ. Ponowne przyznanie zaopatrzenia

mo¿e nast¹piæ po up³ywie okresu jego u¿ywalnoœci, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi

przepisami.

Regionalne kasy chorych refunduj¹ zlecenia/recepty wystawione przez lekarza

ubezpieczenia zdrowotnego (czyli lekarza maj¹cego podpisan¹ umowê z kas¹

lub placówk¹, w której jest zatrudniony lekarz upowa¿niony, felczer).

UWAGA:

zdrowie

Rodzaj œrodków pomoc-

niczych (przyk³ady)

Wysokoœæ udzia³u

w³asnego ubezpie-

czonego w cenie nabycia

Lekarze upowa¿nieni do

wystawiania zleceñ

soczewki okularowe

korekcyjne

dzieci i m³odzie¿ do 18

roku ¿ycia – ka¿dora-

zowo w razie zmiany

korekcji, doroœli 30% raz

na 2 lata,

okulista

soczewki kontaktowe

lecznicze

30% raz na 2 lata

okulista

pomoce optyczne dla

niedowidz¹cych:

a) lupa

b) lunety w tym

monookulary

c) okulary lornetkowe do

bli¿y i dali

d) okulary lupowe

a) bezp³atnie raz na 2

lata

b), c) i d) – bezp³atnie

raz na 5 lat

okulista

proteza oka wykonana

indywidualnie

dzieci i m³odzie¿ do 18

roku ¿ycia – bezp³atnie

w okresie wzrostu;

doroœli – bezp³atnie raz

na 5 lat

okulista

aparaty s³uchowe na

przewodnictwo po-

wietrza lub kostne

bezp³atnie raz na 5 lat –

dzieci i m³odzie¿ do 18

lub do 26 lat w przypad-

ku pobierania nauki; do-

roœli – 30% raz na 5 lat

laryngolog

cewniki zewnêtrzne do

30 sztuk lub zamiennie

w ich równowartoœci kie-

szonki do zbiórki moczu

30% raz na miesi¹c

urolog, chirurg, neurolog,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

cewniki urologiczne do 6

sztuk (iloœæ i rodzaj w za-

le¿noœci od dolegliwoœci)

30% raz na miesi¹c

urolog, chirurg, neurolog,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

cewniki jednorazowe

urologiczne

30% zgodnie z zalece-

niami lekarza

urolog, chirurg, neurolog,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

z dostaw¹ do domu w uzasadnionych przypadkach medycznych po przes³aniu

zlecenia pod wyznaczone adresy (dotyczy zaopatrzenia w produkty stomijne

lub pieluchomajtki).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Rodzaj œrodków pomoc-

niczych (przyk³ady)

Wysokoœæ udzia³u

w³asnego ubezpie-

czonego w cenie nabycia

Lekarze upowa¿nieni do

wystawiania zleceñ

worki do zbiórki moczu

do 6 sztuk miesiêcznie

30% raz na miesi¹c

urolog, chirurg, neurolog,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

a) pieluchy anatomiczne

do 60 sztuk (w przypad-

ku okreœlonych chorób)

b) lub zamiennie pielu-

chomajtki do 60 sztuk

a) bezp³atnie raz na

miesi¹c

b) 30% raz na miesi¹c

onkolog, chirurg, lekarz

podstawowej opieki

zdrowotnej, felczer

pieluchomajtki lub za-

miennie pieluchy anato-

miczne (do 60 sztuk na

miesi¹c) – w przypadku

okreœlonych chorób, np.

dla pacjentów z

g³êbokim upoœledzeniem

umys³owym

doroœli i dzieci powy¿ej

3 lat – 30% raz na

miesi¹c

neurolog, urolog, chirurg,

lekarz podstawowej opie-

ki zdrowotnej, felczer

aparat wspomagaj¹cy

mowê w przypadku

nowotworu lub urazu

krtani (krtañ elektronicz-

na)

bezp³atnie raz na 5 lat

laryngolog, onkolog,

chirurg

proteza piersi w przypad-

ku amputacji piersi

bezp³atnie raz na 2 lata

onkolog, chirurg

peruki w przypadku

chorób nowotworowych,

przy trwa³ym uszkodze-

niu g³owy w wyniku

urazu, oparzeñ, choroby

z w³osów sztucznych –

bezp³atnie raz na rok

z w³osów naturalnych –

30% raz na rok

onkolog, hematolog,

chirurg, dermatolog

pasy przepuklinowe

bezp³atnie raz na rok

chirurg

pasy brzuszne
poduszka

przeciwodle¿ynowa

w przypadku paraplegii,

tetraplegii, innych

chorób wymagaj¹cych

u¿ywania poduszki prze-

ciwodle¿ynowej

30% raz na 2 lata

chirurg, neurolog,

ortopeda, reumatolog,

lekarz rehabilitacji medy-

cznej, lekarz podsta-

wowej opieki zdrowot-

nej, felczer

zdrowie

Lista œrodków pomocniczych (w przypadkach okreœlonych wskazaniami medy-

cznymi), ustalona przez Ministra Zdrowia, jest d³uga – dla przyk³adu podajemy

tylko ich wybrane rodzaje (pe³en wykaz 26 rodzajów œrodków pomocniczych

zawiera: Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz. 1314).

Uprawniony mo¿e otrzymaæ zaopatrzenie:

w wyznaczonych punktach,

Procedura ubiegania siê o zaopatrzenie w œrodki pomocnicze:

Ubezpieczony —> lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (wystawia skierowanie)

—> w³aœciwy lekarz specjalista (wystawia zlecenie) —> œwiadczeniodawca

Lecznicze œrodki techniczne

Procedura ubiegania siê o zaopatrzenie w œrodki techniczne:

Uprawniony —> lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (wystawia skierowanie)

—> lekarz chirurg, onkolog (wystawia zlecenie, które ka¿dorazowo musi byæ

potwierdzone przez RKCH).

Skargi i odwo³ania oraz limity cenowe w kasach chorych

Osoba niezadowolona ze sposobu za³atwienia sprawy, np. nie otrzyma³a zlecenia

na okreœlony sprzêt b¹dŸ kasa chorych odmawia sfinansowania œrodka pomoc-

niczego, mo¿e z³o¿yæ skargê do:

Rzecznika Praw Pacjenta przy danej kasie,

Komisji Skarg i Wniosków Kasy Chorych,

w ostatniej kolejnoœci do Urzêdu Nadzoru Ubezpieczeñ Zdrowotnych.

Rodzaj

Udzia³ w³asny ubezpieczonego

Lekarz upowa¿niony

endoprotezy piersi bezp³atnie

onkolog, chirurg

ekspandery piersi

Rodzaj œrodków pomoc-

niczych (przyk³ady)

Wysokoœæ udzia³u

w³asnego ubezpie-

czonego w cenie nabycia

Lekarze upowa¿nieni do

wystawiania zleceñ

materac

przeciwodle¿ynowy

w przypadku paraplegii,

tetraplegii, innych

chorób wymagaj¹cych

sta³ego przebywania

w ³ó¿ku

30% raz na 3 lata

chirurg, neurolog,

ortopeda, reumatolog,

lekarz rehabilitacji medy-

cznej, lekarz podsta-

wowej opieki zdrowot-

nej, felczer

Ponadto od decyzji kasy w sprawach dotycz¹cych objêcia ubezpieczeniem

zdrowotnym oraz ustalenia prawa do œwiadczeñ przys³uguje odwo³anie do s¹du

pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych.

Przyk³ady limitów cenowych na zakup przedmiotów ortopedycznych, œrodków

pomocniczych, leczniczych œrodków technicznych (czyli ceny, do których mo¿e

pokryæ koszty ich zakupu dana kasa) dla ca³ego kraju

(okreœla je Dz. U. z 2001 r., Nr 121, poz. 1313):

wózek inwalidzki rêczny = 800 z³,

wózek inwalidzki specjalny, stabilizuj¹cy plecy i g³owê = 1.800 z³,

wózek inwalidzki aluminiowy (lekki) z systemem szybkiego demonta¿u kó³, dla

osoby samodzielnie poruszaj¹cej siê na wózku, czynnej zawodowo = 1.500 z³,

balkoniki i podpórki u³atwiaj¹ce chodzenie = 240 z³,

laska inwalidzka = 18 z³,

aparat s³uchowy na przewodnictwo powietrza dla doros³ych = 800 z³,

proteza piersi = 250 z³,

poduszka przeciwodle¿ynowa = 100 z³,

materac przeciwodle¿ynowy = 550 z³.

DOFINANSOWANIE Z PFRON DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

Podstawa prawna:

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 25 czerwca 2002 r. w sprawie okreœlenia rodzajów

zadañ powiatu, które mog¹ byæ finansowane ze œrodków PFRON (Dz. U. z 2002 r.,

Nr 96, poz. 861)

W celu uzyskania dofinansowania ze œrodków PFRON, na zaopatrzenie w sprzêt

rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i œrodki pomocnicze, osoba

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Jest te¿ mo¿liwa pomoc (w postaci po¿yczki) dla osób niepe³nosprawnych

w zakupie wózków inwalidzkich o napêdzie elektrycznym, w ramach program

„Pegaz“ finansowanego ze œrodków PFRON. Wnioski zazwyczaj sk³ada siê

w po³owie roku. Po aktualne informacje o programie i terminy sk³adania

wniosków najlepiej jest zg³osiæ siê do w³aœciwego, ze wzglêdu na miejsce

naszego zamieszkania, oddzia³u PFRON (patrz adresy – str. 190

UWAGA:

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

zdrowie

Oprac. red. na podst.: M. Œwierczyñski, Niepe³nosprawni

–

sanatoria i turnusy rehabili-

tacyjne, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

niepe³nosprawna (patrz tabela o orzecznictwie – str. 129

) mo¿e z³o¿yæ

pisemny wniosek w powiatowym centrum pomocy rodzinie w³aœciwym dla miejs-

ca zamieszkania. Do wniosku nale¿y do³¹czyæ m.in.:

kopiê orzeczenia potwierdzaj¹cego niepe³nosprawnoœæ,

fakturê okreœlaj¹c¹ kwotê op³acan¹ w ramach ubezpieczenia zdrowotnego

oraz kwotê udzia³u w³asnego lub inne dokumenty potwierdzaj¹ce zakup.

O innych wymaganych dokumentach informuje PCPR.

Wysokoœæ dofinansowania zaopatrzenia w:

sprzêt rehabilitacyjny wynosi – do 60% kosztów tego sprzêtu, nie wiêcej jed-

nak ni¿ do wysokoœci 5-krotnego przeciêtnego wynagrodzenia,

przedmioty ortopedyczne i œrodki pomocnicze wynosi:

a) do 100% udzia³u w³asnego osoby niepe³nosprawnej w limicie ceny, je¿eli

taki udzia³ jest wymagany,

b) do 150% sumy kwoty limitu, o którym mowa powy¿ej, wyznaczonego przez kasê

chorych oraz wymaganego udzia³u w³asnego osoby niepe³nosprawnej w zakupie

tych przedmiotów i œrodków, je¿eli cena zakupu jest wy¿sza ni¿ ustalony limit.

O dofinansowanie mog¹ ubiegaæ siê osoby niepe³nosprawne, których œredni

miesiêczny dochód nie przekracza kwoty:

a) 50% przeciêtnego wynagrodzenia – na cz³onka rodziny pozostaj¹cego we

wspólnym gospodarstwie domowym – jeœli mieszkamy z rodzin¹,

b) 65% przeciêtnego wynagrodzenia – w przypadku osoby samotnej.

Osoba niepe³nosprawna mo¿e staraæ siê o dofinansowanie w ka¿dym czasie, tzn.

nie ma terminów na sk³adanie wniosków.

5.4.

ANATORIA, TURNUSY REHABILITACYJNE

Leczenie uzdrowiskowe (np. w sanatorium, w szpitalu lub w przychodni

uzdrowiskowej) oraz pobyt na turnusie rehabilitacyjnym, przys³uguj¹ niezale¿nie

od siebie i z ró¿nych tytu³ów. O tym, kto mo¿e staraæ siê o dofinansowanie poby-

tu na turnusie rehabilitacyjnym lub w sanatorium piszemy w dalszej czêœci tekstu.

LECZENIE UZDROWISKOWE

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

(Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz. 153 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 17 czerwca 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym

(Dz. U. z 1966 r., Nr 23, poz. 150 z póŸn. zm.)

Leczenie uzdrowiskowe przys³uguje wszystkim ubezpieczonym z tytu³u op³acania

sk³adek na ubezpieczenie zdrowotne, po spe³nieniu okreœlonych warunków

w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Nie jest to wyjazd rekreacyjny, który

przys³uguje co roku. Koniecznoœæ leczenia uzdrowiskowego wynika przede

wszystkim ze stanu zdrowia, który ocenia lekarz. Kasy chorych zalecaj¹, aby

lekarze nie kierowali na leczenie uzdrowiskowe czêœciej ni¿ raz na jakiœ czas,

np. Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych – nie czêœciej ni¿ raz na 18 miesiêcy.

Nie dotyczy to skierowañ dla ubezpieczonych bêd¹cych bezpoœrednio po lecze-

niu szpitalnym lub klinicznym.

Formy lecznictwa uzdrowiskowego:

sanatorium uzdrowiskowe,

szpital uzdrowiskowy,

przychodnia uzdrowiskowa.

Jak wyjechaæ do sanatorium?

Skierowanie do sanatorium wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego

(np. lekarz pierwszego kontaktu w przychodni; lekarz specjalista; ordynator

oddzia³u szpitalnego/kierownik kliniki, które maj¹ podpisan¹ umowê z kas¹

chorych).

Lekarz bierze pod uwagê nasz stan zdrowia oraz wp³yw leczenia

uzdrowiskowego na stan zdrowia. Jeœli stwierdzi celowoœæ leczenia – wysta-

wia, na odpowiednim formularzu, skierowanie i przesy³a je poczt¹, nie póŸniej

ni¿ 30 dni od daty jego wystawienia, do w³aœciwej dla ubezpieczonego kasy

chorych (np. Wydzia³u Lecznictwa Uzdrowiskowego danej RKCH).

Do skierowania musz¹ byæ do³¹czone aktualne wyniki badañ pomocniczych

wykonanych zgodnie z zaleceniem lekarza (mog¹ to byæ kopie lub odpisy,

potwierdzone przez lekarza wystawiaj¹cego skierowanie).

Lekarz specjalista z kasy chorych ocenia zasadnoœæ skierowania. Mo¿e on

za¿¹daæ od lekarza, który wystawi³ skierowanie, dostarczenia dokumentacji

medycznej, jej uzupe³nienia b¹dŸ aktualizacji, a nawet dodatkowych badañ.

Kasa potwierdza skierowanie, je¿eli:

lekarz specjalista (balneoklimatologii i medycyny fizykalnej) stwierdzi

zasadnoœæ skierowania oraz

kasa chorych ma wolne miejsca w sanatoriach.

Kasa listownie dorêcza ubezpieczonemu potwierdzone skierowanie najpóŸniej

w terminie 14 dni przed rozpoczêciem leczenia w sanatorium.

Jeœli kasa chorych nie potwierdzi skierowania (lekarz specjalista nie stwierdzi³

zasadnoœci skierowania albo wyczerpano wolne miejsca), wtedy zwraca

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

skierowanie lekarzowi ubezpieczenia zdrowotnego, który je wystawi³, a ubez-

pieczonego informuje, dlaczego nie potwierdzono skierowania.

Kasa chorych ma 30 dni na rozpatrzenie skierowania, licz¹c od daty jego wp³ywu

do kasy. Jeœli lekarz specjalista za¿¹da dostarczenia dokumentacji medycznej, jej

uzupe³nienia, aktualizacji lub przeprowadzenia dodatkowych badañ, wtedy ter-

min ten mo¿e byæ przed³u¿ony, ale nie wiêcej ni¿ o 14 dni.

Ubezpieczony w sanatorium:

nie ponosi kosztów zabiegów, za które p³aci kasa chorych (kasy ustalaj¹ za ile

zabiegów p³ac¹ np.: Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych, w 2002 r., pokry-

wa³a koszty 3 rodzajów zabiegów, bezpoœrednio zwi¹zanych z lecze-

niem choroby, która by³a podstaw¹ skierowania); za pozosta³e zabie-

gi, jeœli chcemy z nich skorzystaæ, p³acimy sami,

jeœli chce skorzystaæ z dodatkowych zabiegów leczniczych – mo¿e je wykupiæ

za pe³n¹ odp³atnoœci¹,

ma zapewnion¹ codzienn¹ opiekê lekarsk¹ i pielêgniarsk¹,

czêœciowo p³aci za pobyt w sanatorium (resztê pokrywa kasa chorych), np. za

nocleg i wy¿ywienie,

p³aci za przejazd na leczenie i z powrotem.

zdrowie

Kasa prowadzi listê ubezpieczonych, którym nie potwierdzono skierowania

z powodu wyczerpania limitu miejsc. W ramach kolejnej puli miejsc, osobom

tym kasa potwierdza skierowania w pierwszej kolejnoœci (je¿eli lekarz specjalista

stwierdzi zasadnoœæ skierowania). Ubezpieczeni, znajduj¹cy siê na liœcie, na

w³asne ¿¹danie, maj¹ prawo wgl¹du do listy.

UWAGA:

Osobom z dysfunkcj¹ narz¹du ruchu, które nie mog¹ korzystaæ z transportu pub-

licznego (PKS, PKP), przys³uguje, na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia

zdrowotnego, bezp³atny przejazd transportem sanitarnym do sanatorium/szpitala

uzdrowiskowego oraz z powrotem.

UWAGA:

Pobyt

Ile p³acimy za jeden dzieñ?

Od 1 paŸdzierni-

ka do 30 kwietnia

Od 1 maja do 30

wrzeœnia

w pokoju 1-osobowym z pe³nym wêz³em

sanitarnym

16,60 z³

22,80 z³

w pokoju 1-osobowym bez pe³nego

wêz³a sanitarnego

14,50 z³

19,70 z³

w pokoju 2-osobowym z pe³nym wêz³em

sanitarnym

11,40 z³

16,60 z³

Ile p³aci ubezpieczony za leczenie w sanatorium?

Czêœciowa odp³atnoœæ za koszty wy¿ywienia i zakwaterowania w sanatorium

uzdrowiskowym za jeden dzieñ pobytu zale¿y od sezonu oraz od standardu poko-

ju i wynosi:

Je¿eli pobyt ubezpieczonego w sanatorium przypada w okresie obowi¹zywania

ró¿nych stawek odp³atnoœci, to odp³atnoœæ ulega odpowiedniemu przeliczeniu

w zale¿noœci do liczby dni pobytu przypadaj¹cych na dan¹ stawkê.

Nie ponosi siê kosztów wy¿ywienia i zakwaterowania:

w sanatorium uzdrowiskowym, je¿eli skierowanie dotyczy dziecka – ubezpie-

czonego z tytu³u bycia cz³onkiem rodziny, nie podlegaj¹cego ubezpieczeniu

z innego tytu³u:

– dziecka w³asnego, dziecka drugiego ma³¿onka, dziecka przysposobionego,

wnuka, dziecka obcego przyjêtego na wychowanie, równie¿ w ramach

rodziny zastêpczej, do ukoñczenia przez nie 18 lat,

– dziecka ucz¹cego siê – do ukoñczenia 26 lat,

– dziecka niepe³nosprawnego w stopniu znacznym – bez ograniczenia wieku,

– dziecka uprawnionego do renty rodzinnej.

– w szpitalu uzdrowiskowym – pobyt w szpitalu uzdrowiskowym jest form¹

leczenia inn¹ ni¿ opisywane tu leczenie w sanatorium. Stosuje siê je

w szczególnych przypadkach, jako kontynuacjê leczenia szpitalnego lub klin-

icznego.

Lecznictwo uzdrowiskowe w sanatorium oraz w szpitalu sanatoryjnym to stacjonarne

formy leczenia. Inn¹, tzw. ambulatoryjn¹ form¹ lecznictwa uzdrowiskowego, jest

korzystanie ze œwiadczeñ w przychodni uzdrowiskowej. W takim przypadku ubez-

pieczony otrzymuje skierowanie na zabiegi w przychodni, których koszty pokrywa

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Pobyt

Ile p³acimy za jeden dzieñ?

Od 1 paŸdziernika do

30 kwietnia

Od 1 maja do 30

wrzeœnia

w pokoju 2-osobowym bez

pe³nego wêz³a sanitarnego

10,35 z³

13,45 z³

w pokoju wieloosobowym z

pe³nym wêz³em sanitarnym

7,25 z³

9,30 z³

w pokoju wieloosobowym bez

pe³nego wêz³a sanitarnego

6,20 z³

8,30 z³

kasa chorych, natomiast sam we w³asnym zakresie organizuje sobie pobyt i wy¿ywie-

nie, „dochodz¹c“ w ci¹gu dnia na wyznaczone zabiegi.

O czym musimy pamiêtaæ?

Sk³adaj¹c dokumenty na leczenie uzdrowiskowe musimy byæ przygotowani na

wyjazd do uzdrowiska w wyznaczonym terminie. Nie my decydujemy o ter-

minie i miejscu leczenia!

Skierowanie na leczenie uzdrowiskowe do okreœlonej miejscowoœci nie jest

dowolne – zale¿y od rodzaju schorzenia.

W razie rezygnacji odsy³amy skierowanie wy³¹cznie poczt¹ – na adres kasy

chorych. W takiej sytuacji nale¿y odes³aæ skierowanie, aby mogli z niego sko-

rzystaæ inni oczekuj¹cy!

Leczenie uzdrowiskowe a praca

Pobyt w sanatorium nie jest podstaw¹ do zwolnienia od pracy na czas leczenia

w uzdrowisku. Leczenie sanatoryjne odbywa siê w ramach urlopu udzielanego na

ogólnych zasadach Kodeksu pracy. To samo dotyczy przychodni uzdrowiskowej.

Nie dotyczy to leczenia w szpitalu uzdrowiskowym – tu obowi¹zuj¹ takie zasady,

jak w przypadku pobytu w szpitalu. Po przyjêciu do szpitala uzdrowiskowego

pacjent powinien niezw³ocznie powiadomiæ pracodawcê o przyczynie nieobec-

noœci w pracy i przedstawiæ – otrzymane w szpitalu uzdrowiskowym – zaœwiad-

czenie o rozpoczêciu pobytu. Po zakoñczeniu leczenia („przy wypisie“) pacjent

otrzymuje zaœwiadczenie o czasowej niezdolnoœci do pracy (druk L-4).

Za okres czasowej niezdolnoœci do pracy pracownikowi przys³uguje wynagrodze-

nie (obliczane jak zasi³ek chorobowy), a po 35 dniach czasowej niezdolnoœci do

pracy w ci¹gu danego roku kalendarzowego – zasi³ek chorobowy.

TURNUSY REHABILITACYJNE DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz

zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie z dn. 25 czerwca 2002 r. w sprawie okreœlenia rodzajów zadañ

powiatu, które mog¹ byæ finansowane ze œrodków PFRON (Dz. U. z 2002 r.,

zdrowie

Od 1 stycznia 2003 r. niektóre uzdrowiska, na podstawie uchwa³ lokalnych

samorz¹dów, wprowadzi³y obowi¹zkowe op³aty miejscowe za ka¿dy dzieñ

pobytu w uzdrowisku. Wysokoœæ op³aty jest ró¿na, ale nie mo¿e byæ wy¿sza ni¿

3,20 z³ dziennie.

UWAGA:

Na podst. inf. z Mazowieckiej Regionalnej Kasy Chorych (przyp. red.).

Nr 96, poz. 861)

Turnus rehabilitacyjny ma s³u¿yæ rehabilitacji spo³ecznej osób niepe³nospraw-

nych i tylko tym osobom przys³uguje. Mo¿liwy jest tak¿e wyjazd z opiekunem,

ale stan zdrowia, wiek opiekuna, nie mog¹ ograniczaæ mo¿liwoœci opiekowania

siê osob¹, z któr¹ wyje¿d¿a.
Program turnusu powinien zawieraæ elementy rehabilitacji odpowiedniej do

rodzaju schorzeñ osób niepe³nosprawnych oraz obejmowaæ zajêcia kulturalno-

oœwiatowe i sportowo-rekreacyjne.

Turnus odbywa siê w zorganizowanej grupie, licz¹cej nie mniej ni¿ 10 uczest-

ników i trwa nie krócej ni¿ 14 dni (w przypadku turnusów specjalistycznych

dopuszcza siê mniejsz¹ liczbê uczestników). Turnusy dofinansowuj¹ PCPR ze

œrodków PFRON. O dofinansowanie mo¿e wyst¹piæ osoba niepe³nosprawna ze

sta³ym lub tymczasowym (ale nie krótszym ni¿ 6 miesiêcy) zameldowaniem

w miejscowoœci znajduj¹cej siê na obszarze dzia³ania danego PCPR. PCPR jest

zobowi¹zane sprawdziæ, czy w danym roku osoba nie korzysta³a z dofinansowa-

nia do turnusu, w przypadku, gdy posiada ona meldunek sta³y i tymczasowy na

terenie ró¿nych powiatów.

Kto mo¿e skorzystaæ z dofinansowania do uczestnictwa w turnusie?

Dofinansowanie mog¹ otrzymaæ doros³e osoby niepe³nosprawne, jak i dzieci

niepe³nosprawne (do ukoñczenia 16 lat).

O dofinansowanie ze œrodków PFRON uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym

mo¿e ubiegaæ siê osoba niepe³nosprawna, je¿eli:

zosta³a skierowana na turnus na wniosek lekarza,

w danym roku nie uzyska³a na ten cel dofinansowania ze œrodków PFRON,

turnus odbywa siê w oœrodku wpisanym do rejestru oœrodków, prowadzonego

przez PFRON, lub poza takim oœrodkiem jeœli turnus jest organizowany

w formie niestacjonarnej albo gdy wynika to ze specjalistycznego charakteru

turnusu,

nie jest cz³onkiem kadry na tym turnusie ani nie jest opiekunem innego uczest-

nika turnusu.

Na wyraŸne zalecenie lekarskie, osobie niepe³nosprawnej przys³uguje opiekun,

którego pobyt mo¿e byæ tak¿e dofinansowany. Opiekunem nie mo¿e byæ osoba

pe³ni¹ca funkcje cz³onka kadry na danym turnusie, a tak¿e osoba niepe³nospraw-

na wymagaj¹ca opieki innej osoby. Dofinansowanie uczestnictwa opiekuna mo¿e

nast¹piæ, je¿eli opiekun pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym

z osob¹ niepe³nosprawn¹ lub osoba ta ponosi koszty uczestnictwa opiekuna

w turnusie.

Jak wyjechaæ na turnus rehabilitacyjny?

Z powiatowego centrum pomocy rodzinie bierzemy do wype³nienia druki:

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

zdrowie

„Wniosek o dofinansowanie ze œrodków PFRON do pobytu osoby niepe³no-

sprawnej na turnusie rehabilitacyjnym“ oraz „Wniosek kwalifikacyjny na turnus

rehabilitacyjny“ do wype³nienia przez lekarza (druki takie dostêpne s¹ te¿

w stowarzyszeniach osób niepe³nosprawnych, biurach organizuj¹cych turnusy

itd.).

Wype³niamy I czêœæ druku i sk³adamy wraz z za³¹cznikami:

wnioskiem kwalifikacyjnym na turnus rehabilitacyjny wraz z ewentualnym

wskazaniem, czy konieczny jest udzia³ opiekuna;

kopi¹ orzeczenia o stopniu niepe³nosprawnoœci, grupie inwalidztwa lub

niezdolnoœci do pracy w rolnictwie;

odcinkiem renty, zaœwiadczeniem o dochodach.

Wniosek mo¿e byæ z³o¿ony: osobiœcie przez osobê zainteresowan¹, za poœred-

nictwem rodzica, opiekuna, organizatora turnusu.

Wniosek jest rozpatrywany w terminie 30 dni od dnia jego z³o¿enia.

Wnioskodawca powinien byæ poinformowany o decyzji w ci¹gu 7 dni od daty jej

podjêcia, ale lepiej upewniæ siê osobiœcie/telefonicznie, czy otrzymaliœmy dofi-

nansowanie.

Osoba, której przyznano dofinansowanie, wybiera konkretny turnus (organi-

zowany w oœrodku wpisanym do rejestru oœrodków uprawnionych do organi-

zowania turnusów lub przyjmowania grup turnusowych – nie dotyczy okreœ-

lonych turnusów specjalistycznych oraz turnusów organizowanych w formie nie

stacjonarnej) – w ci¹gu 30 dni od otrzymania decyzji, nie póŸniej jednak ni¿

21 dni przed rozpoczêciem turnusu.

PCPR powinien udostêpniæ osobie niepe³nosprawnej wykaz organizatorów tur-

nusów rehabilitacyjnych.

Adresy organizatorów turnusów patrz na koñcu rozdzia³u – str. 90

Dofinansowanie przekazywane jest bezpoœrednio wybranemu ju¿ organiza-

torowi turnusu, a nie osobie niepe³nosprawnej.

Ile wynosi dofinansowanie do turnusu?

Wysokoœæ dofinansowania wynosi:

1. 27% przeciêtnego wynagrodzenia – dla osoby niepe³nosprawnej ze znacznym

stopniem niepe³nosprawnoœci, osoby w wieku do 16 roku ¿ycia z orzeczeniem

Osoba niepe³nosprawna mo¿e wybraæ turnus organizowany np. przez znane jej

stowarzyszenie b¹dŸ innego, wskazanego przez siebie organizatora.

UWAGA:

o niepe³nosprawnoœci oraz osoby niepe³nosprawnej w wieku 16-24 lat, ucz¹cej

siê i niepracuj¹cej,

2. 25% przeciêtnego wynagrodzenia – dla osoby z umiarkowanym stopniem

niepe³nosprawnoœci,

3. 23% przeciêtnego wynagrodzenia – dla osoby z lekkim stopniem nie-

pe³nosprawnoœci,

4. 18% przeciêtnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepe³nosprawnej,

5. 18% przeciêtnego wynagrodzenia – dla osoby zatrudnionej w zak³adzie pracy

chronionej, niezale¿nie od stopnia niepe³nosprawnoœci.

Przeciêtne wynagrodzenie w III kwartale 2002 r. wynosi³o 2095,81 z³.

O dofinansowanie turnusu mo¿e ubiegaæ siê osoba niepe³nosprawna jeœli jej œred-

ni miesiêczny dochód (lub dochód w przeliczeniu na cz³onka rodziny) nie

przekracza kwoty:

65% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia – w przypadku osoby samotnej,

50% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia na cz³onka rodziny – jeœli

niepe³nosprawna osoba mieszka razem z rodzin¹.

Ustalaj¹c œredni miesiêczny dochód bierze siê dochody z 3 ostatnich miesiêcy

sprzed daty z³o¿enia wniosku.

INFORMACJE, ADRESY

Lista organizatorów turnusów rehabilitacyjnych jest d³uga – s¹ na niej np. sto-

warzyszenia/fundacje organizuj¹ce wyjazdy na turnusy tylko dla swoich

cz³onków, dla osób z danym schorzeniem, rodzajem niepe³nosprawnoœci (np.

Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego, Polskie Towarzystwo Walki

z Kalectwem, Polski Zwi¹zek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polski Zwi¹zek

G³uchych, Polski Zwi¹zek Niewidomych; adresy patrz – str. 183

). Ceny

pobytu równie¿ s¹ ró¿ne – zale¿¹ m.in. od standardu oœrodka, terminu wyjazdu

(wy¿sze s¹ w okresie wakacyjnym).

Zarówno do sanatorium, jak i na turnus rehabilitacyjny, mo¿na wyjechaæ bez

skierowania, za pe³n¹ odp³atnoœci¹, korzystaj¹c z poœrednictwa biura podró¿y.

Trzeba tylko liczyæ siê z wy¿szymi kosztami pobytu. Podpisuj¹c umowê z dan¹

agencj¹ turystyczn¹ nale¿y uwa¿nie przeczytaæ umowê i zwróciæ uwagê np. na

zasady zwrotu wp³aconej zaliczki w przypadku rezygnacji z wyjazdu.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Osoba niepe³nosprawna mo¿e korzystaæ z dofinansowania do turnusu tylko raz

w roku kalendarzowym (pod uwagê bierze siê datê rozpoczêcia turnusu).

UWAGA:

zdrowie

Jeœli s¹ wolne miejsca mo¿na te¿ zamówiæ i op³aciæ pobyt bezpoœrednio

w wybranym domu uzdrowiskowym. Poni¿ej podajemy przyk³ady kilku firm,

instytucji zajmuj¹cych siê turnusami rehabilitacyjnymi, przy dofinansowaniu

z PCPR.

KRAJOWE CENTRUM ORGANIZACJI TURNUSÓW REHABILITACYJNYCH

ul. Sokolska 3, 40-084 Katowice

tel. (32) 259 62 21 do 5 wew. 107, fax 259 79 14

http://www.zurs.com.pl

KRAJOWE CENTRUM ORGANIZACJI TURNUSÓW REHABILITACYJNYCH –

FILIA W WARSZAWIE

ul. Ga³czyñskiego 4, 00-361 Warszawa

tel. (22) 826 48 22

fax 826 12 61 wew. 242

Informacje o organizatorach turnusów oraz oœrodkach na terenie ca³ego kraju

(oœrodki wpisane do rejestru oœrodków prowadzonego przez Biuro Pe³nomocnika

Rz¹du do Spraw Osób Niepe³nosprawnych).

IZBA GOSPODARCZA „UZDROWISKA POLSKIE“

ul. Rolna 179/181, 02-729 Warszawa

tel. (22) 843 34 60

pon.-pt. w godz. 8.00-14.00

Informacje o leczeniu uzdrowiskowym – dotycz¹ce wyboru sanatorium

odpowiadaj¹cego chorobie, schorzeniu.
Informacje o sanatoriach w Polsce mo¿na te¿ znaleŸæ na stronie internetowej:

http://www.sanatoria.com.pl/

Patrz te¿ informacje o opiece i us³ugach opiekuñczych – str. 47

Patrz te¿ adresy organizacji pozarz¹dowych m.in. zajmuj¹cych siê osobami

chorymi – str. 186

ULGI

I UPRAWNIENIA

6.1.

OMBATANCI

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach

bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r.,

Nr 42, poz. 371 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 15 lipca 1991 r. w sprawie trybu postêpowania

przy przyznawaniu dodatku kombatanckiego oraz emerytur lub rent, w drodze

wyj¹tku, kombatantom i innym osobom uprawnionym (Dz. U. z 1991 r., Nr 65,

poz. 283)

§ Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dn. 4 marca 1997 r. w sprawie trybu

postêpowania przy przyznawaniu, wyp³acaniu oraz finansowaniu niektórych

œwiadczeñ kombatantom i innym osobom uprawnionym (Dz. U. z 1997 r., Nr 21,

poz. 109)

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 17 kwietnia 1998 w sprawie kryteriów, form i trybu

udzielania pomocy pieniê¿nej z Pañstwowego Funduszu Kombatantów

(Dz. U. z 1998 r., Nr 53, poz. 334)

§ Ustawa z dn. 11 paŸdziernika 2002 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów

wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o kombatantach oraz niektórych

Oprac.: Urz¹d do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

–

Departament

Stowarzyszeñ i Spraw Socjalnych (ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa, centrala tel. (22)

661 81 11; informacja w sprawach kombatantów: tel. (22) 661 81 29;

http://udskior.kprm.gov.pl/).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

osobach bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, ustawy

o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zasi³kach rodzinnych,

pielêgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 2002 r., Nr 181, poz. 1515)

Ochrona konstytucyjnego zapisu, ¿e Polska specjaln¹ trosk¹ otacza weteranów

walk o niepodleg³oœæ, wymaga od naczelnych w³adz RP, powo³anego w 1991 r.

Urzêdu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz terenowych

organów administracji pañstwowej, licznych dzia³añ i inicjatyw. Ustawa o kom-

batantach oraz niektórych osobach bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okre-

su powojennego (dalej: ustawa o kombatantach) przyzna³a temu œrodowisku

zas³u¿one uprawnienia i preferencje.

Okres transformacji ustrojowej w Polsce, a tak¿e liczne ograniczenia, jakie,

w zakresie pomocy socjalnej i zdrowotnej, przynios³y wolnorynkowe reformy

spo³eczne, nie ominê³y œrodowiska kombatanckiego. Mimo wielu trudnoœci pode-

jmowane s¹ wysi³ki, zmierzaj¹ce do ograniczania kosztów ponoszonych przez to

œrodowisko z powodu trudnej sytuacji gospodarczej. Spraw¹ szczególnie piln¹

jest poprawa stanu pomocy spo³ecznej i opieki zdrowotnej dla kombatantów

i osób represjonowanych.

Ustawa o kombatantach wymienia nastêpuj¹ce rodzaje uprawnieñ przys³uguj¹ce

kombatantom: pracownicze, emerytalne, zwi¹zane z ochron¹ zdrowia, pomoc¹

socjaln¹, a tak¿e inne.

UPRAWNIENIA PRACOWNICZE I EMERYTALNE

1. Do uprawnieñ pracowniczych nale¿y m.in. prawo do 10 dni dodatkowego

urlopu w ci¹gu roku. Zwiêkszenie takie nie przys³uguje jednak, jeœli osoba

uprawniona korzysta z urlopu przekraczaj¹cego 26 dni roboczych.

Rozwi¹zanie stosunku pracy z kombatantem w okresie 2 lat przed osi¹gniêciem

wieku uprawniaj¹cego do wczeœniejszego przejœcia na emeryturê (55 lat dla ko-

biet i 60 lat dla mê¿czyzn), mo¿e nast¹piæ po uzyskaniu zgody starosty.

2. Kombatanci mog¹, na swój wniosek, przejœæ na emeryturê po osi¹gniêciu 55 lat

przez kobietê i 60 lat przez mê¿czyznê, jeœli wyka¿¹ okres zatrudnienia wyma-

gany do uzyskania emerytury. Do okresu tego wlicza siê równie¿ okresy,

w których mia³y miejsce zdarzenia powoduj¹ce przyznanie statusu kombatanta

(czyli np. pe³nienie s³u¿by wojskowej w Wojsku Polskim lub w polskich formac-

jach wojskowych przy armiach sojuszniczych podczas dzia³añ wojennych

prowadzonych na wszystkich frontach przez Polskê albo prowadzenie w okresie

lat 1939-1945 zorganizowanego i profesjonalnego tajnego nauczania dzieci

i m³odzie¿y). Okresy te liczy siê podwójnie.

ulgi i uprawnienia

Renta lub emerytura w drodze wyj¹tku

Kombatanci, którzy osi¹gnêli wiek emerytalny (kobiety – 55 lat, mê¿czyŸni – 60

lat) i nie maj¹ ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz nie posiadaj¹

niezbêdnych œrodków utrzymania, maj¹ mo¿liwoœæ otrzymania w drodze wyj¹tku

emerytury lub renty inwalidzkiej, je¿eli zostali zaliczeni do jednej z grup

inwalidów. Wysokoœæ takiego œwiadczenia równa jest wysokoœci najni¿szej eme-

rytury, renty inwalidzkiej lub rodzinnej (wysokoœæ tej kwoty patrz – str. 135

Odpowiednie œwiadczenie przyznaje prezes ZUS. Wnioski o przyznanie emery-

tury lub renty w drodze wyj¹tku przyjmuj¹ stowarzyszenia kombatanckie oraz

organy rentowe ZUS. Badaj¹ one zasadnoœæ wniosku oraz sytuacjê materialn¹

osoby ubiegaj¹cej siê o œwiadczenie oraz cz³onków jej rodziny. Nastêpnie,

zaopiniowany wniosek, wraz z dokumentacj¹, przekazywany jest do ZUS, w³aœci-

wego ze wzglêdu na miejsce zamieszkania danej osoby.

DODATEK KOMBATANCKI

Przys³uguje on kombatantom i innym osobom uprawnionym, pobieraj¹cym

emeryturê lub rentê lub uposa¿enie w stanie spoczynku albo uposa¿enie

rodzinne. Przyznanie dodatku wynika z posiadania statusu kombatanta i nie jest

uzale¿nione od sytuacji materialnej.

Dodatek jest waloryzowany. Stan finansów publicznych pañstwa spowodowa³

w po³owie 2001 r. drastyczne ciêcia bud¿etowe, które nie ominê³y œrodowiska

kombatanckiego. W 2002 r. dodatek kombatancki utrzymano na poziomie roku

2001, czyli wynosi on 135,96 z³.

W przypadku zbiegu uprawnieñ do kilku œwiadczeñ emerytalno-rentowych

wyp³aca siê tylko jeden dodatek. Podobnie nie mo¿na ³¹czyæ dodatku komba-

tanckiego z dodatkiem za tajne nauczanie (przys³uguje dodatek wy¿szy lub

wskazany przez osobê zainteresowan¹). Wniosek o przyznanie dodatku sk³ada siê

do odpowiedniego organu emerytalno-rentowego.

POMOC Z PAÑSTWOWEGO FUNDUSZU KOMBATANTÓW

Œrodki Funduszu (PFK), którymi dysponuje kierownik Urzêdu do Spraw

Kombatantów, przeznaczone s¹ w szczególnoœci na pomoc pieniê¿n¹ dla kom-

batantów i innych osób uprawnionych, które znalaz³y siê w trudnych warunkach

materialnych oraz w zwi¹zku ze zdarzeniami losowymi. Pomoc taka mo¿e byæ

równie¿ przyznana na czêœciowe pokrycie kosztów zakupu wózka inwalidzkiego,

sprzêtu rehabilitacyjnego, op³acanie pomocy pielêgnacyjnej, a w stosunku do

niewidomych oraz ciê¿ko poszkodowanych inwalidów – kosztów zakupu sprzê-

tu pomocniczego, u³atwiaj¹cego pracê i ¿ycie. Poniewa¿ œwiadczenia te nie s¹

obligatoryjne, w pierwszej kolejnoœci kieruje siê je do osób w podesz³ym wieku.

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Formy pomocy:

Pomoc jednorazowa w wysokoœci do 150% najni¿szej emerytury jest przyz-

nawana kombatantom w trudnej sytuacji materialnej, a tak¿e w razie zdarzeñ

losowych. Mo¿e te¿ byæ przyznana na czêœciowe pokrycie kosztów zakupu,

u³atwiaj¹cego pracê i ¿ycie, sprzêtu rehabilitacyjnego oraz pomocniczego,

w wysokoœci do 300% najni¿szej emerytury.

Pomoc okresowa przyznawana do wysokoœci 100% kwoty najni¿szej emerytu-

ry. Przeznaczana jest przede wszystkim na:

– wsparcie w przypadku d³ugotrwa³ej choroby powoduj¹cej wzrost kosztów

utrzymania, zakupu leków, œrodków opatrunkowych oraz dojazdów do ZOZ

na zabiegi medyczne i rehabilitacyjne,

– us³ugi pielêgnacyjne niezbêdne ze wzglêdu na wiek i stan zdrowia,

– op³acenie lektora dla ociemnia³ych ¿o³nierzy – kombatantów, bêd¹cych

inwalidami wojennymi, którzy pracuj¹ zawodowo lub spo³ecznie.

Pomoc okresowa jest wyp³acana do czasu ustania przyczyn, które stanowi³y pod-

stawê jej przyznania.

Patrz wysokoœæ najni¿szej emerytury – str. 135

Pomocy pieniê¿nej z PFK udzielaj¹:

kierownik OPS w³aœciwego ze wzglêdu na miejsce zamieszkania osoby

uprawnionej,

Zwi¹zek Inwalidów Wojennych RP – osobom pobieraj¹cym renty z tytu³u

inwalidztwa wojennego, z wy³¹czeniem osób pobieraj¹cych renty z tytu³u

inwalidztwa wojennego, zrzeszonych w Zwi¹zku Ociemnia³ych ¯o³nierzy,

Zwi¹zek Ociemnia³ych ¯o³nierzy RP – osobom pobieraj¹cym renty z tytu³u

inwalidztwa wojennego, zrzeszonym w Zwi¹zku.

Pomoc pieniê¿na mo¿e byæ przyznana, je¿eli dochód na osobê w rodzinie osoby

uprawnionej nie przekracza w przypadku:

osoby samotnej – 220% najni¿szej emerytury,

osób mieszkaj¹cych z rodzin¹ – 150% najni¿szej emerytury,

osób pobieraj¹cych renty z tytu³u inwalidztwa wojennego – 300% najni¿szej

emerytury,

koniecznoœci zakupu sprzêtu rehabilitacyjnego dla osoby ca³kowicie niezdol-

nej do pracy i samodzielnej egzystencji – 300% najni¿szej emerytury.

DODATEK KOMPENSACYJNY

11 paŸdziernika 2002 r. Sejm uchwali³ ustawê o zmianie ustawy o zaopatrzeniu

inwalidów wojennych oraz ich rodzin, ustawy o kombatantach oraz niektórych

osobach bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (...).

Porz¹dkuje ona przepisy dotycz¹ce uprawnieñ kombatantów, osób re-

presjonowanych oraz wdów i wdowców po nich, a tak¿e inwalidów wojennych.

Nowelizacja zgodna jest z licznymi postulatami œrodowisk kombatanckich,

ulgi i uprawnienia

zw³aszcza Rady do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. K³adzie te¿ kres

nieracjonalnej praktyce powoduj¹cej, ¿e œrodki z bud¿etu, zamiast bezpoœrednio do

kombatantów trafia³y do prywatnych firm, które zarabia³y z tytu³u odsetek od

przekazywanych im, w dodatku czêsto nieterminowo, kwot refundacji.

Najwa¿niejsz¹ zmian¹ jest zast¹pienie niektórych œwiadczeñ przewidzianych

w „ustawie kombatanckiej“ dodatkowym œwiadczeniem pieniê¿nym – dodatkiem

kompensacyjnym, który:

stanowi 15% dodatku kombatanckiego (pod koniec 2002 r. by³o to 20,39 z³

miesiêcznie – oznacza to kwotê ponad 250 z³ w 2003 r.),

przys³uguje tym kombatantom i innym osobom uprawnionym oraz wdowom

i wdowcom pozosta³ym po tych osobach, którzy s¹ emerytami, rencistami b¹dŸ

inwalidami lub pobieraj¹ uposa¿enie w stanie spoczynku albo uposa¿enie

rodzinne,

podobnie jak rycza³t energetyczny i dodatek kombatancki, wyp³acany bêdzie

co miesi¹c razem ze œwiadczeniem emerytalnym,

wyp³acany bêdzie od 1 stycznia 2003 r.,

nie jest opodatkowany.

Dodatek kompensacyjny zastêpuje:

zwolnienie z abonamentu telewizyjnego i radiowego (dotyczy on nadal, na

starych zasadach, osób, które ukoñczy³y 75 lat i inwalidów wojennych),

zwolnienie z op³at za 20 jednostek telefonicznych oraz 50% ulgê za abona-

ment telefoniczny,

ulgê dla kombatantów – inwalidów w op³atach rejestracyjnych samochodów

oraz 50% zni¿kê w op³acaniu sk³adek na obowi¹zkowe ubezpieczenie

pojazdów (inwalidzi wojenni I i II grupy bêd¹ mieli prawo do 50% refundacji

po op³aceniu sk³adki OC i AC),

10% zni¿kê ceny zakupu mieszkania lub domu od Skarbu Pañstwa lub gminy.

RYCZA£T ENERGETYCZNY

Kombatantom i innym osobom uprawnionym – emerytom, rencistom, inwalidom

oraz osobom pobieraj¹cym uposa¿enie w stanie spoczynku lub uposa¿enie

rodzinne przys³uguje rycza³t energetyczny w wysokoœci 50% taryfowych op³at za

korzystanie z energii elektrycznej, gazowej i cieplnej na cele domowe. Wysokoœæ

tego rycza³tu w 2002 r. wynosi³a 88,23 z³ (nie by³a waloryzowana w 2002 r.).

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

ULGI KOMUNIKACYJNE

* – cena biletu

Kombatanci, osoby represjonowane i wdowy (wdowcy) po nich – emeryci, ren-

ciœci i inwalidzi – mog¹ podró¿owaæ z 37% ulg¹ tak¿e w 2 klasie poci¹gów

ekspresowych, InterCity i EuroCity w komunikacji krajowej – na podstawie

biletów jednorazowych (osoba podró¿uj¹ca 1 klas¹ dop³aca ró¿nicê w cenie bile-

tu pomiêdzy 1 a 2 klas¹). Ponadto ww. osoby mog¹ korzystaæ z 37% ulgi nie tylko

przy przejazdach autobusami zwyk³ymi, ale i przyspieszonymi.

Przepisy pozwalaj¹ œrodowiskom kombatanckim na ulgowe przejazdy 1 klas¹ –

mo¿liwoœci takiej nie maj¹ osoby uprawnione do ulg na podstawie innych ustaw.

Nowelizacja znacznie poszerza uprawnienia inwalidów wojennych, którzy mog¹

podró¿owaæ z 37% ulg¹ równie¿ w klasie 1 i 2 poci¹gów ekspresowych, InterCity

i EuroCity w komunikacji krajowej – na podstawie biletów jednorazowych. Taka

sama ulga przys³ugiwaæ im bêdzie nie tylko przy przejazdach autobusami

zwyk³ymi, ale równie¿ przyspieszonymi i pospiesznymi. Dodatkowo, inwalidzi

wojenni I grupy mog¹ podró¿owaæ takimi autobusami z ulg¹ 78%.

komu-

nikacja

miejska

poci¹gi

autobusy

osobowe

pospieszne

ekspresowe,

InterCity,

EuroCity

zwyk-

³e

przys-

pie-

szone

po-

spiesz

-ne

klasa

kombatanci

50%

37% 37% 37% 37% 63%

op³aty

za 2

kl. +

dop³at

a za 1

klasê*

37% 37% 37%

inwalidzi wojen-

ni II i III grupy

100% 37% 37% 37% 37% 37%

37% 37% 37% 37%

inwalidzi wojen-

ni I grupy

100% 78% 78% 78% 78% 37%

37% 78% 78% 78%

przewodnicy lub

opiekunowie in-

wa lidów wojen-

nych I grupy

100% 95% 95% 95% 95% 95%

95% 95% 95% 95%

ulgi i uprawnienia

Nowe przepisy przyznaj¹ te¿ przewodnikom lub opiekunom towarzysz¹cym

w podró¿y inwalidom wojennym I grupy 95% ulgê przy przejazdach 1 i 2 klas¹

wszystkich rodzajów poci¹gów w komunikacji krajowej i 95% ulgê przy przejaz-

dach autobusami zwyk³ymi, przyspieszonymi i pospiesznymi w komunikacji kra-

jowej – na podstawie biletów jednorazowych.

INNE ZMIANY W PRZEPISACH DOTYCZ¥CYCH INWALIDÓW WOJENNYCH

Sejm podj¹³ te¿ inicjatywê wyrównania podstaw wymiaru rent inwalidów wojen-

nych. Dotychczas by³o ich kilkanaœcie, co powodowa³o du¿e ró¿nice w tych

œwiadczeniach. Nowe przepisy zmierzaj¹ do ich wyrównania w okresie 5 lat,

poniewa¿ wi¹¿e siê to z ograniczonymi mo¿liwoœciami bud¿etu pañstwa.

Wysokoœæ najni¿szej podstawy wymiaru renty:

Zmieniaj¹ siê te¿ przepisy reguluj¹ce uprawnienia inwalidów wojennych I i II

grupy w zakresie ulg w op³atach za ubezpieczenie samochodu. Zamiast

obowi¹zuj¹cej 50% zni¿ki w op³acaniu sk³adek OC i AC, inwalidzi bêd¹ op³acaæ

w zak³adzie ubezpieczeniowym 100% sk³adki, ale póŸniej bêd¹ mogli siê zwró-

ciæ do organu rentowego o refundacjê w wysokoœci po³owy op³aconej sk³adki.

Je¿eli jednak suma ubezpieczenia AC przekroczy 6 tys. euro refundacja przys³ugi-

waæ bêdzie tylko od proporcjonalnie wyliczonej czêœci op³aconej sk³adki.

Refundacja przys³uguje tylko na jeden pojazd bêd¹cy w³asnoœci¹ inwalidy wojen-

nego. Samochód ten nie mo¿e byæ jednak wykorzystywany do przewozów

zarobkowych. Refundacjê rozliczy organ rentowy wyp³acaj¹cy rentê inwalidzk¹.

ŒWIADCZENIE W WYSOKOŒCI DODATKU KOMBATANCKIEGO

Œwiadczenie to przys³uguje kombatantom, którzy ³¹cznie spe³niaj¹ nastêpuj¹ce

warunki:

nie posiadaj¹ prawa do ¿adnych œwiadczeñ rentowych lub emerytalnych ani

prawa do uposa¿enia w stanie spoczynku lub uposa¿enia rodzinnego,

nie maj¹ dochodów z tytu³u pracy, pozarolniczej dzia³alnoœci gospodarczej

podlegaj¹cej ubezpieczeniu spo³ecznemu lub z tytu³u rolniczej dzia³alnoœci

gospodarczej podlegaj¹cej obowi¹zkowemu ubezpieczeniu rolników,

osi¹gnê³y wiek 55 lat (kobiety) i 60 lat (mê¿czyŸni).

Od 1 marca 2003 r. 1350,00 z³
Od 1 marca 2004 r. 1424,64 z³
Od 1 marca 2005 r. 1536,39 z³
Od 1 marca 2006 r. 1650,00 z³
Od 1 marca 2007 r. 1775,89 z³

100

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Z wnioskiem o przyznanie œwiadczenia nale¿y zg³osiæ siê do oddzia³u ZUS

w³aœciwego dla miejsca zamieszkania. Nale¿y wykazaæ, ¿e nie osi¹ga siê

dochodów z pracy, pozarolniczej dzia³alnoœci gospodarczej lub z tytu³u rolniczej

dzia³alnoœci gospodarczej oraz, ¿e nie pobiera siê z innego organu emerytalno-

rentowego: emerytury lub renty; rycza³tu energetycznego oraz œwiadczenia

wyp³acanego w wysokoœci dodatku kombatanckiego; œwiadczenia pieniê¿nego

przys³uguj¹cego z tytu³u pracy przymusowej lub innych represji.

Patrz te¿ informacje o lekach dla inwalidów wojennych i wojskowych

– str. 72

Patrz te¿ adresy organizacji kombatanckich – str. 188

6.2.

EPATRIANCI I INNI KOMBATANCI

POWRACAJ¥CY Z ZAGRANICY

Podstawa prawna

§ Ustawa z dn. 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach

bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r.,

Nr 42, poz. 371 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r.,

Nr 28, poz. 353 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

(Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz. 153 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 1998 r.,

Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym ¿o³nierzy

zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r., Nr 11, poz. 108 z póŸn. zm.)

Zmiany ustrojowe w naszym kraju spowodowa³y, ¿e coraz wiêcej polskich kom-

batantów rozproszonych po œwiecie podejmuje decyzjê o powrocie na sta³e do

ojczyzny lub wyra¿a chêæ powrotu. Powracaj¹cy do kraju nie podlegaj¹ jakimœ

szczególnym przepisom czy przywilejom. Podobnie, jak ka¿dy sta³y mieszkaniec

Polski (obywatel RP czy cudzoziemiec) zobowi¹zani s¹ do respektowania pols-

kich przepisów, chyba ¿e inaczej stanowi dwustronna umowa miêdzy Polsk¹

a krajem, z którego przyby³ kombatant. Kombatanci zainteresowani powrotem,

z uwagi na nierzadko skomplikowane procedury administracyjne i problemy

z nich wynikaj¹ce, potrzebuj¹ czêsto wsparcia, tym bardziej, ¿e nie zawsze znaj¹

obowi¹zuj¹ce w Polsce przepisy i nie zawsze maj¹ mo¿liwoœæ dotarcia do infor-

macji.

Oprac. red. na podst. inf. z UdSKiOR.

ulgi i uprawnienia

101

OBYWATELSTWO

Obywatele polscy (w tym kombatanci), którzy po II wojnie œwiatowej pozostali na

Zachodzie obywatelstwo polskie utracili tylko wówczas, kiedy nabyli obywatelst-

wo obce i powiadomili o tym w³adze polskie, prosz¹c o zezwolenie na zmianê

obywatelstwa oraz otrzymali stosown¹ decyzjê. Pozosta³e osoby, pomimo ¿e

naby³y obywatelstwo obce, nie utraci³y obywatelstwa polskiego.

Inna jest sytuacja tych obywateli polskich, którzy pozostali w by³ych pañstwach

socjalistycznych. Obywatele polscy, którzy nabyli obywatelstwo obce, utracili

polskie, jeœli nie dokonali – zgodnie z konwencjami – wyboru obywatelstwa pol-

skiego. Zgodnie z ustaw¹ o obywatelstwie polskim zainteresowane osoby mog¹

wyst¹piæ do w³aœciwego wojewody z wnioskiem o potwierdzenie obywatelstwa

polskiego.

JAK SIÊ UBEZPIECZYÆ?

Prawo do œwiadczeñ zdrowotnych maj¹ osoby ubezpieczone. Ubezpieczenie

polega na odprowadzaniu sk³adki w okreœlonej wysokoœci. Sk³adka ta trafia do

wybranej przez ubezpieczonego kasy chorych.

Kombatanci powracaj¹cy do

Polski, z zamiarem zamieszkania tu na sta³e, mog¹ uzyskaæ ubezpieczenie jako:

emeryci lub renciœci otrzymuj¹cy emeryturê lub rentê wyp³acan¹ przez ZUS

lub KRUS – ta grupa kombatantów objêta jest obowi¹zkowym ubezpieczeniem

zdrowotnym; sk³adki reguluje instytucja wyp³acaj¹ca œwiadczenie, czyli np.

ZUS,

Kombatant, który powraca do kraju i czuje siê kombatantem (np. by³ ¿o³nierzem

I Armii Gen. Andersa w czasie II wojny) musi uzyskaæ formalne potwierdzenie

swojego statusu kombatanta. Potwierdzenie – decyzjê o przyznaniu uprawnieñ

kombatanckich – wydaje Urz¹d do Spraw Kombatantów i Osób Represjo-

nowanych (UdSKiOR). Bez takiej decyzji kombatant nie ma ¿adnych uprawnieñ

z tytu³u uczestniczenia w walkach czy s³u¿enia w danej armii. Tylko potwierdze-

nie statusu kombatanta otwiera mu drogê do okreœlonych œwiadczeñ. Jest to

obecnie podstawowy problem osób powracaj¹cych, poniewa¿ dla wiêkszoœci

mieszkaj¹cych za granic¹ termin sk³adania wniosków o przyznanie uprawnieñ

kombatantów min¹³ 31 grudnia 1999 r.

Mo¿e to zmieniæ orzeczenie Trybuna³u Konstytucyjnego. S¹ te¿ grupy, których terminy

przyznawania uprawnieñ nie dotycz¹

–

np. osoby, które dawa³y chronienie osobom naro-

dowoœci ¿ydowskiej lub innym, za ukrywanie których w latach 1939-1945, ze wzglêdu

na ich narodowoœæ lub dzia³alnoœæ na rzecz suwerennoœci i niepodleg³oœci RP, grozi³a

œmieræ.

W planach jest utworzenie w 2003 r. Narodowego Funduszu Zdrowia i zlikwidowanie

kas chorych (przyp. red.).

102

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

osoby otrzymuj¹ce emeryturê lub rentê z zagranicy, wyp³acan¹ za poœred-

nictwem banku w Polsce – te osoby równie¿ objête s¹ obowi¹zkowym ubez-

pieczeniem zdrowotnym; do ubezpieczenia zg³asza bank wyp³acaj¹cy œwiad-

czenia, kombatant powinien wskazaæ bankowi, do której kasy chorych chce

nale¿eæ,

kombatanci nie podlegaj¹cy ubezpieczeniu spo³ecznemu w Polsce lub nie

pobieraj¹cy emerytury lub renty – mog¹ byæ zg³oszeni do ubezpieczenia

spo³ecznego przez Urz¹d do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych;

wtedy UdSKiOR jest p³atnikiem sk³adek,

cz³onkowie rodziny osób ubezpieczonych w Polsce nie podlegaj¹cy ubez-

pieczeniu z innego tytu³u,

osoby ubezpieczaj¹ce siê dobrowolnie, które nie podlegaj¹ ubezpieczeniu

obowi¹zkowemu (na podstawie umowy podpisywanej z wybran¹ kas¹); kom-

batant mo¿e byæ te¿ zg³oszony do ubezpieczenia przez cz³onka rodziny podle-

gaj¹cego takiemu ubezpieczeniu, np. przez zamieszka³e w Polsce i ubezpiec-

zone dzieci, jeœli pozostaje z nimi w jednym gospodarstwie domowym.

DOMY KOMBATANTA

Kombatanci posiadaj¹cy obywatelstwo polskie, którzy zdecydowali siê wróciæ do

ojczyzny, ze wzglêdu na wiek, sytuacjê ¿yciow¹ mog¹ ubiegaæ siê o skierowanie

do domów pomocy spo³ecznej dla kombatantów, nazywanych potocznie doma-

mi kombatanta. Domy funkcjonuj¹ w oparciu o ustawê z 29 listopada 1990 r.

o pomocy spo³ecznej.

Patrz te¿ informacje o domach pomocy spo³ecznej i innych formach opieki

– str. 47

Osoba zainteresowana uzyskaniem miejsca w takim domu powinna z³o¿yæ wniosek

w tej sprawie do OPS w³aœciwego dla miejsca zamieszkania. Dom œwiadczy pen-

sjonariuszom podstawowe us³ugi w zakresie potrzeb bytowych, opiekuñczych,

a tak¿e umo¿liwiaj¹cych korzystanie ze œwiadczeñ przys³uguj¹cych z tytu³u ubez-

pieczenia zdrowotnego. Pobyt w domu kombatanta jest odp³atny, ale kwota ponos-

zonej przez pensjonariusza odp³atnoœci nie mo¿e przekroczyæ 70% jego ³¹cznego

dochodu (czyli zwykle wysokoœci otrzymywanej renty lub emerytury).

Na terenie kraju funkcjonuje 28 domów pomocy spo³ecznej dla kombatantów,

zlokalizowanych m.in. w: Warszawie, £odzi, Olsztynie, Otwocku, Opolu, Ko³o-

brzegu, Szczecinie. Pensjonariusze s¹ tam kierowani przez powiatowe centra

pomocy rodzinie lub oœrodki pomocy spo³ecznej.

W planach jest utworzenie w 2003 r. Narodowego Funduszu Zdrowia i zlikwidowanie

kas chorych (przyp. red.).

ulgi i uprawnienia

103

PRAWO DO EMERYTURY LUB RENTY

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS reguluje zasady przyznawania œwiadczeñ

emerytalno-rentowych z uwzglêdnieniem okresów dzia³alnoœci kombatanckiej,

równorzêdnych z t¹ dzia³alnoœci¹ oraz okresów zaliczanych do tej dzia³alnoœci

i okresów podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, a tak¿e

okresów pracy przymusowej. Zgodnie z ustaw¹, okresami sk³adkowymi s¹ okresy

zatrudnienia za granic¹ osób, które w tym czasie nie by³y obywatelami polskimi,

ale powróci³y do kraju po 22 lipca 1944 r. i zosta³y uznane za repatriantów (pod

takim samym warunkiem, jak w przypadku okresów pracy przymusowej).

Kombatantom powracaj¹cym do kraju zalicza siê jako sk³adkowe – okresy:

przebywania w wiêzieniach polskich na mocy skazania albo bez wyroku po 31

grudnia 1956 r. za dzia³alnoœæ polityczn¹,

pracy, po 1956 r., na rzecz organizacji politycznych i zwi¹zków zawodowych,

nielegalnych w rozumieniu przepisów obowi¹zuj¹cych do kwietnia 1989 r.

(potwierdza UdSKiOR),

okres pracy obywateli polskich za granic¹ – w organizacjach miêdzynaro-

dowych, zagranicznych instytucjach i w zak³adach, do których zostali

skierowani w ramach wspó³pracy miêdzynarodowej,

internowania na podstawie dekretu z 1981 r. o stanie wojennym (potwierdza

UdSKiOR).

Natomiast jako niesk³adkowe zalicza siê okresy niewykonywania pracy przed

4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych, nie wiêcej ni¿ 5 lat (potwierdza

UdSKiOR).

Okresy ubezpieczenia za granic¹ uwzglêdnia siê przy ustalaniu prawa do emery-

tury lub renty oraz przy obliczaniu ich wysokoœci, je¿eli tak stanowi¹ umowy

miêdzynarodowe.

Polska podpisa³a dwustronne umowy i konwencje miêdzynarodowe w dziedzinie

zabezpieczenia spo³ecznego z: Austri¹, Belgi¹, Bu³gari¹, Czechos³owacj¹,

Francj¹, Grecj¹, Jugos³awi¹ (pañstwa by³ej Jugos³awii przejê³y zobowi¹zania),

Luksemburgiem, Libi¹, Niemcami, Wêgrami. Umowy te reguluj¹ zasady wzajem-

nego zaliczania okresów ubezpieczenia przez pañstwa strony umowy oraz

umo¿liwiaj¹ przekazywanie œwiadczeñ emerytalno-rentowych z jednego pañstwa

uprawnionym zamieszka³ym na terytorium drugiego pañstwa.

Polska zawar³a te¿ porozumienia z by³ymi pañstwami ZSRR, Wielk¹ Brytani¹,

Irlandi¹ i USA o wzajemnym przekazywaniu œwiadczeñ emerytalno-rentowych

uprawnionym zamieszka³ym w drugim pañstwie.

Po przyst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej zasada wzajemnego uznawania i sumowa-

nia okresów ubezpieczeñ (czyli np. okresów zatrudnienia) bêdzie dotyczy³a wszystkich

pañstw wspólnoty. Podobnemu ujednoliceniu ulegnie równie¿ zasada wyp³acania w jed-

nym kraju œwiadczeñ z systemu ubezpieczeñ innego kraju, w ramach Unii.

104

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dwustronnymi umowami miêdzynarodowymi o zabezpieczeniu spo³ecznym nie

s¹ objête dodatki kombatanckie i rycza³ty energetyczne przewidziane w ustawie

o kombatantach.

Kombatanci w wieku emerytalnym powracaj¹cy ze Wschodu maj¹ prawo do

œwiadczeñ emerytalnych i rentowych z ZUS w³aœciwego ze wzglêdu na miejsce

osiedlenia. Prawo do emerytury przys³uguje kobietom, które ukoñczy³y 60 lat

i posiadaj¹ min. 20-letni sta¿ pracy oraz mê¿czyznom, którzy ukoñczyli 65 lat

i posiadaj¹ 25-letni sta¿ pracy. Aby otrzymaæ emeryturê osoby te powinny siê

zg³osiæ siê do wydzia³u rent i emerytur miejscowego ZUS i okazaæ m.in. doku-

menty poœwiadczaj¹ce okresy zatrudnienia za granic¹. Do uzyskania emerytury

w Polsce, do tzw. okresów sk³adkowych zaliczane s¹ lata przepracowane za

granic¹. S¹ one traktowane tak, jak okresy zatrudnienia i ubezpieczenia w Polsce.

Emerytura wojskowa – przys³uguje ¿o³nierzowi zwolnionemu z zawodowej s³u¿by

wojskowej, który w dniu zwolnienia z tej s³u¿by posiada 15 lat s³u¿by wojskowej

w Wojsku Polskim. Jako równorzêdne ze s³u¿b¹ wojskow¹ w Wojsku Polskim trak-

towane s¹ okresy;

dzia³alnoœci konspiracyjnej, z wy³¹czeniem tajnego nauczania,

s³u¿by w armiach sojuszniczych,

pobytu w niewoli lub w obozach dla internowanych ¿o³nierzy.

Wstrzymanie wyp³aty – prawo do emerytury ulega zawieszeniu w razie wyjazdu

osoby uprawnionej za granicê na pobyt sta³y lub trwaj¹cy d³u¿ej ni¿ 12 miesiêcy,

ale emeryt/rencista (stale przebywaj¹cy za granic¹) mo¿e wyst¹piæ o wznowienie

wyp³aty œwiadczenia. Wznowienie wyp³aty nastêpuje na wniosek osoby zaintere-

sowanej za okres nie d³u¿szy ni¿ 3 miesi¹ce kalendarzowe poprzedzaj¹ce

miesi¹c, w którym wniosek zosta³ zg³oszony.

6.3.

OZOSTA£E GRUPY

ULGI W PKS I PKP

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów œrod-

kami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r., Nr 175, poz. 1440)

§ Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dn. 25 paŸdziernika 2002 r. w spraw-

ie rodzajów dokumentów poœwiadczaj¹cych uprawnienia do korzystania z ulgo-

wych przejazdów œrodkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r.,

Nr 179, poz. 1495)

ulgi i uprawnienia

105

Uprawnieni do ulgowych przejazdów w klasie 2 – na podstawie biletów jednora-

zowych – jeœli jad¹ w klasie 1 dop³acaj¹ ró¿nicê miêdzy cen¹ biletu w klasie 1

a cen¹ biletu w klasie 2.

Poni¿sze ulgi nie dotycz¹ przejazdów poci¹gami EuroCity i InterCity w komu-

nikacji miêdzynarodowej oraz przejazdów autobusami ekspresowymi.

Renciœci i emeryci (oraz ma³¿onek, na którego jest pobierany zasi³ek rodzinny)

Ulga w poci¹gach PKP (tylko przy przejazdach w drugiej klasie,

na podstawie biletów jednorazowych)

Ulga w PKS

osobowe

pospieszne ekspresowe

InterCity

EuroCity

37%

brak

Ulga na podstawie dokumentu:

Zaœwiadczenie (razem z dowodem osobistym lub innym dokumentem

potwierdzaj¹cym to¿samoœæ osoby uprawnionej) wydane przez:

1) terenowe jednostki Polskiego Zwi¹zku Emerytów, Rencistów i Inwalidów,

2) regionalne komisje emerytów i rencistów NSZZ „Solidarnoœæ“,

3) Niezale¿ny Krajowy Zwi¹zek Zawodowy w Polsce „Solidarnoœæ Weteranów

Pracy“,

4) Zarz¹d G³ówny i oddzia³y terenowe Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów

„Solidarnoœæ – 80“,

5) wojewódzkie i regionalne rady weteranów pracy Ogólnopolskiego

Porozumienia Zw. Zaw.,

6) Niezale¿ny Zwi¹zek Przysz³ych i Obecnych Emerytów i Rencistów „Weterani

Pracy“,

7) oddzia³y wojewódzkie Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Resortu Spraw

Wewnêtrznych,

8) zarz¹dy i ko³a Zwi¹zku By³ych ¯o³nierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy

Wojska Polskiego,

9) okrêgowe sekcje emerytów i rencistów Zwi¹zku Nauczycielstwa Polskiego,

10) Zwi¹zek Zawodowy Pracowników Najwy¿szej Izby Kontroli,

11) Komisjê Krajow¹ i zarz¹dy regionów Chrzeœcijañskiego Zwi¹zku

Zawodowego „Solidarnoœæ“ im. Ks. J. Popie³uszki,

12) zarz¹dy wojewódzkie Zwi¹zku Emerytów i Rencistów Po¿arnictwa RP,

13) oddzia³y wojewódzkie Zwi¹zku ¯o³nierzy LWP,

14) terenowe jednostki Krajowego Zwi¹zku Emerytów i Rencistów S³u¿by

Wiêziennej – dla osób uprawnionych nale¿¹cych i nienale¿¹cych do tych orga-

nizacji.

106

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji; tak¿e osoba niepe³nosprawna w

stopniu znacznym i inwalida I grupy (je¿eli orzeczenie o zaliczeniu do tej

grupy nie utraci³o mocy)

Ulga w poci¹gach PKP (tylko przy przejazdach w drugiej klasie,

na podstawie biletów jednorazowych)

Ulga w PKS

osobowe

pospieszne ekspresowe

InterCity

EuroCity

49%

37%

49% ulgi w

komunikacji

zwyk³ej,

37% ulgi w

autobusach

p o s p i e s z -

nych i przy-

spieszonych

Ulga na podstawie dokumentu:

Jeden z dokumentów (w pkt. 1-7 z dowodem osobistym lub innym dokumentem

umo¿liwiaj¹cym stwierdzenie to¿samoœci osoby uprawnionej):

1) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrud-

nienia, stwierdzaj¹cy zaliczenie do I grupy inwalidów,

2) wypis z treœci orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej albo komisji lekarskiej

podleg³ej MSWiA, stwierdzaj¹cy zaliczenie do I grupy inwalidów,

3) wypis z treœci orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, stwierdzaj¹cy ca³kowit¹

niezdolnoœæ do pracy i niezdolnoœæ do samodzielnej egzystencji,

4) zaœwiadczenie ZUS, stwierdzaj¹ce zaliczenie wyrokiem s¹du do I grupy

inwalidów b¹dŸ uznanie niezdolnoœci do samodzielnej egzystencji,

5) wypis z treœci orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS, stwierdzaj¹cy niez-

dolnoœæ do samodzielnej egzystencji,

6) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej KRUS, stwierdzaj¹cy niezdolnoœæ

do samodzielnej egzystencji,

7) zaœwiadczenie KRUS, stwierdzaj¹ce zaliczenie wyrokiem s¹du do I grupy

inwalidów b¹dŸ uznanie niezdolnoœci do samodzielnej egzystencji,

8) legitymacja emeryta - rencisty wojskowego, z wpisem w³aœciwego organu

emerytalnego o zaliczeniu do I grupy inwalidów,

9) legitymacja emeryta - rencisty policyjnego, z wpisem w³aœciwego organu

emerytalnego o zaliczeniu do I grupy inwalidów,

10) legitymacja osoby niepe³nosprawnej, stwierdzaj¹ca znaczny stopieñ

niepe³nosprawnoœci, wystawiona przez uprawniony organ.

ulgi i uprawnienia

107

Osoby niewidome, jeœli nie s¹ uznane za osoby niezdolne do samodzielnej

egzystencji

Ulga w poci¹gach PKP (tylko przy przejazdach w drugiej klasie,

na podstawie biletów jednorazowych)

Ulga w PKS

osobowe

pospieszne ekspresowe

InterCity

EuroCity

37%

Ulga na podstawie dokumentu:

Jeden z dokumentów, stwierdzaj¹cy inwalidztwo, niezdolnoœæ do pracy albo

niepe³nosprawnoœæ z powodu stanu narz¹du wzroku (w pkt. 1-7 z dowodem

osobistym lub innym dokumentem umo¿liwiaj¹cym stwierdzenie to¿samoœci

osoby uprawnionej):

1) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia,

2) wypis z treœci orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej albo komisji lekarskiej

podleg³ej MSWiA,

3) wypis z treœci orzeczenia lekarza orzecznika ZUS,

4) zaœwiadczenie ZUS wydane na podstawie wyroku s¹du,

5) wypis z treœci orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS,

6) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej KRUS,

7) zaœwiadczenie KRUS, wydane na podstawie wyroku s¹du,

8) legitymacja emeryta-rencisty wojskowego z odpowiednim wpisem w³aœci-

wego organu emerytalnego,

9) legitymacja emeryta-rencisty policyjnego, z wpisem w³aœciwego organu

emerytalnego,

10) legitymacja osoby niepe³nosprawnej, wystawiona przez uprawniony organ,

11) legitymacja PZN (obow. nie d³u¿ej ni¿ do 31.12.2003r.),

12) legitymacja Zwi¹zku Ociemnia³ych ¯o³nierzy RP (obow. nie d³u¿ej ni¿ do

31.12.2003 r.).

Przewodnik lub opiekun towarzysz¹cy w podró¿y:1) osobie niewidomej, albo

2) osobie niezdolnej do samodzielnej egzystencji; tak¿e osobie

niepe³nosprawnej w stopniu znacznym i inwalidzie I grupy (je¿eli orzeczenie

o zaliczeniu do tej grupy nie utraci³o mocy).

Opiekunem mo¿e byæ jedna osoba pe³noletnia, a przewodnikiem osoby

niewidomej – osoba, która ukoñczy³a 13 lat, albo pies – przewodnik

Ulga w poci¹gach PKP (tylko przy przejazdach w drugiej klasie,

na podstawie biletów jednorazowych)

Ulga w PKS

osobowe

pospieszne ekspresowe

InterCity

EuroCity

95%

Ulga na podstawie dokumentu:

Jeden z dokumentów osoby niewidomej, stwierdzaj¹cy inwalidztwo, niezdol-

noœæ do pracy albo niepe³nosprawnoœæ z powodu stanu narz¹du wzroku, tj.:

108

vademecum seniora

LEGITYMACJA SENIORA

Osoby, które ukoñczy³y 60 lat i czêsto podró¿uj¹ mog¹ zakupiæ legitymacjê senio-

ra, uprawniaj¹c¹ do ulgi 50% przy przejazdach jednorazowych w dowolnej klasie

wszystkich rodzajów poci¹gów oraz do kupowania ulgowych biletów okre-

sowych. Legitymacja seniora wa¿na jest razem z dokumentem z fotografi¹.

Ulgi nie stosuje siê w 2 klasie poci¹gów pospiesznych, ekspresowych i InterCity,

je¿eli podró¿ny rozpoczyna przejazd (informacje te znajduj¹ siê, w do³¹czonym

do legitymacji, kalendarzu podró¿y):

po godz. 14.00 do godz. 20.00 w dniach: w ka¿dy pi¹tek, 23 grudnia,

oraz od godz. 0.01 do godz. 24.00 w dniach: 30 czerwca, 1, 14, 15, 30 i 31

lipca; 1, 14, 15, 30 i 31 sierpnia.

Wy³¹czenia te nie dotycz¹ przejazdów odbywanych na podstawie biletów abona-

mentowych i okresowych imiennych.

Osoby, które rozpoczê³y podró¿ w godzinach lub dniach poprzedzaj¹cych

wy³¹czenie, mog¹ j¹ ukoñczyæ w czasie, w którym ulgi nie stosuje siê, ale pod

warunkiem, ¿e jad¹ poci¹giem bezpoœrednim.

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron PKP: http://infokolej.pkp.pl/vade/senior.htm

Ulga na podstawie dokumentu c.d.:

1) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia,

2) wypis z treœci orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej albo komisji lekarskiej

podleg³ej MSWiA,

3) wypis z treœci orzeczenia lekarza orzecznika ZUS,

4) zaœwiadczenie ZUS wydane na podstawie wyroku s¹du,

5) wypis z treœci orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS,

6) wypis z treœci orzeczenia komisji lekarskiej KRUS,

7) zaœwiadczenie KRUS, wydane na podstawie wyroku s¹du,wraz z dowodem

osobistym lub innym dokumentem umo¿liwiaj¹cym stwierdzenie to¿samoœci

osoby uprawnionej, albo

8) legitymacja emeryta-rencisty wojskowego z odpowiednim wpisem w³aœci-

wego organu emerytalnego,

9) legitymacja emeryta-rencisty policyjnego, z odpowiednim wpisem w³aœci-

wego organu emerytalnego,

10) legitymacja osoby niepe³nosprawnej, wystawiona przez uprawniony organ,

11) legitymacja PZN (obow. nie d³u¿ej ni¿ do 31.12.2003r.),

12) legitymacja Zwi¹zku Ociemnia³ych ¯o³nierzy RP (obow. nie d³u¿ej ni¿ do

31.12.2003r.)

ulgi i uprawnienia

109

Bez ¿adnych ograniczeñ natomiast mo¿na skorzystaæ z przejazdu ulgowego

w klasie 1. Wszelkie op³aty dodatkowe (np. dop³ata do poci¹gu oznaczonego jako

poci¹g z dop³at¹) pobierane s¹ w pe³nej wysokoœci.

Legitymacja seniora wa¿na jest rok od daty wydania lub daty wskazanej przez

nabywcê. Kosztuje 75 z³ i mo¿na j¹ nabyæ w przedsprzeda¿y na 60 dni przed pier-

wszym dniem wa¿noœci. Nie mo¿na jej zwróciæ. Jeœli zostanie skradziona lub zgu-

biona nie wydaje siê duplikatu.

ABONAMENT ZA RADIO I TELEWIZJÊ

Abonamentu nie p³ac¹ m.in. (Dz. U. z 1996 r., Nr 82, poz. 383 z póŸn. zm.):

1. Osoby, które ukoñczy³y 75 lat na podstawie: dowodu osobistego.

2. Osoby, które otrzymuj¹ sta³y zasi³ek lub rentê socjaln¹ z pomocy spo³ecznej

na podstawie: decyzji o przyznaniu œwiadczenia.

3. Osoby niepe³nosprawne w stopniu znacznym/osoby ca³kowicie niezdolne do

pracy oraz samodzielnej egzystencji/inwalidzi I grupy,

na podstawie jednego z dokumentów:

dowodu osobistego z wpisem o zaliczeniu na trwa³e do I grupy

inwalidzkiej,

orzeczenia o stopniu niepe³nosprawnoœci lub legitymacji osoby

niepe³nosprawnej,

orzeczenia o ca³kowitej niezdolnoœci do pracy i do samodzielnej egzystencji,

decyzji ZUS lub orzeczenia: komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa

i zatrudnienia, wojskowej komisji lekarskiej lub komisji podleg³ej MSW.

4. Osoby o sta³ej lub d³ugotrwa³ej niezdolnoœci do pracy w gospodarstwie rol-

nym, którym przys³uguje zasi³ek pielêgnacyjny na podstawie: orzeczenia organu

KRUS oraz zaœwiadczenia o przyznaniu zasi³ku pielêgnacyjnego.

5. Osoby nies³ysz¹ce, u których stwierdzono ca³kowit¹ g³uchotê lub obustronne

upoœledzenie s³uchu na podstawie jednego z dokumentów:

legitymacji Polskiego Zwi¹zku G³uchych,

orzeczenia o ca³kowitej g³uchocie lub obustronnym upoœledzeniu s³uchu,

wydanego przez w³aœciwy organ orzekaj¹cy,

zaœwiadczenia wystawionego przez zak³ad opieki zdrowotnej.

6. Osoby niewidome, których ostroœæ wzroku nie przekracza 15%, na podsta-

wie jednego z dokumentów:

legitymacji Polskiego Zwi¹zku Niewidomych lub Zwi¹zku Ociemnia³ych

¯o³nierzy RP,

orzeczenia stwierdzaj¹cego zaliczenie do umiarkowanego stopnia

niepe³nosprawnoœci z tytu³u uszkodzenia narz¹du wzroku lub orzeczenia

stwierdzaj¹cego wymagane uszkodzenie (ostroœæ wzroku nie przekracza 15%)

wydanych przez w³aœciwy organ orzekaj¹cy,

zaœwiadczenia wystawionego przez zak³ad opieki zdrowotnej.

110

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

7. Inwalidzi wojenni i wojskowi na podstawie: ksi¹¿ki inwalidy wojennego lub

wojskowego (od 1 stycznia 2003 r.).

Patrz te¿ informacje o dodatku kompensacyjnym dla kombatantów (od 1 stycz-

nia 2003 r.) – str. 96

Aby uzyskaæ zwolnienie nale¿y przedstawiæ w urzêdzie pocztowym w miejscu

sta³ego pobytu odpowiedni, wymieniony powy¿ej, dokument. Zwolnienie od

op³aty nastêpuje od pocz¹tku miesi¹ca, nastêpuj¹cego po miesi¹cu, w którym

przedstawiono odpowiednie dokumenty.

Kto jest osob¹ niepe³nosprawn¹ – patrz str. 10

ULGI POCZTOWE I TELEKOMUNIKACYJNE DLA OSÓB

NIEPE£NOSPRAWNYCH

UDOGODNIENIA zwi¹zane z us³ugami pocztowymi (Dz. U. z 1996 r., Nr 127,

poz. 598; par. 3) to m.in.: bezp³atna us³uga dorêczania listów, paczek

i przekazów bezpoœrednio do domu. Listonosz powinien przyj¹æ zwyk³y,

op³acony list i wrzuciæ go do skrzynki.

Maj¹ do nich prawo:

osoby niepe³nosprawne z uszkodzeniem narz¹du ruchu i korzystaj¹ce

z wózka inwalidzkiego,

osoby z uszkodzonym wzrokiem, posiadaj¹ce orzeczenie o znacznym

stopniu niepe³nosprawnoœci lub ca³kowitej niezdolnoœci do pracy i samodziel-

nej egzystencji (I grupa inwalidzka).

Zapotrzebowanie na us³ugê zg³asza siê w urzêdzie pocztowym w³aœciwym dla

miejsca zamieszkania.

Operatorzy œwiadcz¹cy us³ugi telekomunikacyjne o charakterze powszechnym

maj¹ obowi¹zek zapewnienia osobom niepe³nosprawnym dostêpu do œwiad-

czonych przez siebie us³ug powszechnych poprzez (Dz. U. z 2000 r., Nr 73,

poz. 852 z póŸn. zm.):

zak³adanie aparatów publicznych przystosowanych do u¿ywania przez

osoby niepe³nosprawne oraz

oferowanie osobom niepe³nosprawnym aparatów telefonicznych przys-

tosowanych do u¿ywania przez te osoby.

Operatorzy (tak¿e operatorzy sieci telefonii komórkowych) nie maj¹ obowi¹zku

stosowania wobec osób niepe³nosprawnych ulg w op³atach – mog¹ jednak

w drodze uchwa³y udzieliæ rabatu tym osobom.

Rabaty w op³atach za us³ugi Telekomunikacji Polskiej S.A. dla osób nie-

pe³nosprawnych (uchwa³a Zarz¹du nr 85/01; obowi¹zuje od 1 stycznia 2001 r.):

ulgi i uprawnienia

111

za przy³¹czenie do sieci telefonicznej TP S.A. w wysokoœci 50% ceny za

przy³¹czenie,

w abonamencie miesiêcznym w wysokoœci 50% op³aty abonamentowej.

Podstaw¹ do udzielenia rabatu jest zaœwiadczenie powiatowego lub woje-

wódzkiego zespo³u do spraw orzekania o niepe³nosprawnoœci.

Do zni¿ek maj¹ prawo tylko niektóre grupy osób niepe³nosprawnych:

w przypadku uszkodzenia wzroku – tylko gdy osoba ma orzeczony znaczny

stopieñ niepe³nosprawnoœci (dawna I grupa inwalidzka),

w przypadku uszkodzenia s³uchu lub mowy – tylko gdy osoba ma orzeczony

znaczny lub umiarkowany stopieñ niepe³nosprawnoœci (dawna I i II grupa).

Rabatów tych udziela siê te¿ prawnym opiekunom osób niepe³nosprawnych, przy

czym rabat mo¿e otrzymaæ albo osoba niepe³nosprawna uprawniona do uzyska-

nia rabatu albo jej prawny opiekun.

KARTA PARKINGOWA DLA OSOBY NIEPE£NOSPRAWNEJ

Osoby niepe³nosprawne o obni¿onej sprawnoœci ruchowej, kieruj¹ce pojazdem

(oczywiœcie posiadaj¹ce do tego uprawnienia) lub kierowca przewo¿¹cy osoby

niepe³nosprawne, maj¹ce trudnoœci w poruszaniu siê, mog¹ nie stosowaæ siê do

nastêpuj¹cych znaków (Dz. U. z 1997 r., Nr 98, poz. 602 z póŸn. zm.; art. 8) –

pod warunkiem zachowania szczególnej ostro¿noœci:

„zakaz ruchu w obu kierunkach“,

„zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyj¹tkiem motocykli jednoœladowych“,

„zakaz wjazdu autobusów“,

„zakaz wjazdu motocykli“,

„zakaz wjazdu motorowerów“,

„zakaz postoju“ – dopuszczalny czas postoju d³u¿szy ni¿ 1 minuta jest

wskazany na znaku albo na umieszczonej pod nim tabliczce,

„zakaz postoju w dni nieparzyste“,

„zakaz postoju w dni parzyste“,

„strefa ograniczonego postoju“.

Znaki te wylicza Dz. U. z 2002 r., Nr 170, poz. 1393 (§ 33.2).

Aby móc nie stosowaæ siê do wymienionych powy¿ej znaków osoba

niepe³nosprawna (o obni¿onej sprawnoœci ruchowej) musi posiadaæ kartê

parkingow¹. Kartê wydaje starosta – nale¿y zg³osiæ siê do wydzia³u transportu

urzêdu powiatowego (ich adresy mo¿na znaleŸæ np. w ksi¹¿ce telefonicznej).

Kartê wydaje siê na podstawie orzeczenia i opinii wydawanych przez powiatowe

zespo³y do spraw orzekania o niepe³nosprawnoœci.

112

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Karta parkingowa powinna byæ umieszczona za przedni¹ szyb¹ pojazdu samo-

chodowego w sposób umo¿liwiaj¹cy odczytanie jej pierwszej strony z symbolem

wózka inwalidzkiego.

ZWOLNIENIE OD PODATKÓW LOKALNYCH

Osoby niepe³nosprawne (niewidome, g³uchonieme, niedo³ê¿ne) s¹ zwolnione

z p³acenia podatku od posiadania psów (bêd¹cych pomoc¹ dla tych osób) na pod-

stawie orzeczenia o stopniu niepe³nosprawnoœci lub odpowiednio niezdolnoœci

do pracy, inwalidztwie (Dz. U. z 1985 r., Nr 12, poz. 50 z póŸn. zm.).

ULGOWE BILETY DO MUZEÓW

Od 8 listopada 1997 r. wprowadzenie ulgowych op³at jest obowi¹zkiem muzeów

pañstwowych (Dz. U. z 1997 r., Nr 130, poz. 854). Ulgowe bilety mog¹ kupowaæ:

osoby niepe³nosprawne wraz z opiekunami oraz renciœci, emeryci, nauczyciele

wszystkich szkó³, studenci i uczniowie.

113

PRACA

7.1.

WIADCZENIE PRZEDEMERYTALNE

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdzia³aniu bezrobociu

(Dz. U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56 z póŸn.zm.)

Œwiadczenie przedemerytalne mo¿e otrzymaæ osoba, która spe³nia kryteria

wymagane do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasi³ku, a ponadto

nale¿y do jednej z podanych grup:

osi¹gnê³a wiek co najmniej 58 lat w przypadku kobiet, a 63 lata w przypadku

mê¿czyzn i posiada okres uprawniaj¹cy do emerytury, wynosz¹cy co najmniej

20 lat dla kobiet i 25 lat dla mê¿czyzn, lub

do dnia rozwi¹zania stosunku pracy lub stosunku s³u¿bowego z przyczyn doty-

cz¹cych zak³adu pracy, w którym by³a zatrudniona przez okres nie krótszy ni¿

6 miesiêcy, ukoñczy³a co najmniej 50 lat – kobieta i 55 lat – mê¿czyzna oraz

osi¹gnê³a okres uprawniaj¹cy do emerytury wynosz¹cy co najmniej 30 lat dla

kobiet i 35 lat dla mê¿czyzn, lub

do dnia rozwi¹zania stosunku pracy, z przyczyn dotycz¹cych zak³adu pracy,

Oprac. red. na podst.: R. Niecikowska, Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia,

w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

114

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

w którym by³a zatrudniona przez okres nie krótszy ni¿ 6 miesiêcy, osi¹gnê³a

okres uprawniaj¹cy do emerytury, wynosz¹cy co najmniej 35 lat dla kobiet i 40

lat dla mê¿czyzn, lub

do dnia 31 grudnia roku poprzedzaj¹cego rozwi¹zanie stosunku pracy, posia-

da okres uprawniaj¹cy do emerytury wynosz¹cy co najmniej 34 lata dla ko-

biet i 39 lat dla mê¿czyzn, a rozwi¹zanie stosunku pracy nast¹pi³o w zwi¹zku

z niewyp³acalnoœci¹ pracodawcy.

Wysokoœæ œwiadczenia przedemerytalnego wynosi 80% kwoty emerytury

okreœlonej w decyzji organu rentowego, ustalaj¹cej wysokoœæ emerytury w celu

ustalenia œwiadczenia przedemerytalnego (wydawane jest na wniosek PUP), nie

mniej jednak ni¿ 120% i nie wiêcej ni¿ 200% zasi³ku dla bezrobotnych.

Pracownikowi by³ego pañstwowego przedsiêbiorstwa gospodarki rolnej przy-

s³uguje œwiadczenie przedemerytalne, je¿eli w dniu 7 listopada 2001 r. posiada³

status bezrobotnego oraz spe³nia³ ³¹cznie nastêpuj¹ce warunki:

osi¹gn¹³ wiek – co najmniej 50 lat kobieta i 55 lat mê¿czyzna,

posiada³ okres uprawniaj¹cy do emerytury – wynosz¹cy co najmniej 20 lat dla

kobiet i 25 lat dla mê¿czyzn,

by³ zatrudniony w pe³nym wymiarze czasu pracy w pañstwowym przed-

siêbiorstwie gospodarki rolnej przez okres co najmniej 10 lat,

zamieszkiwa³ w powiecie (gminie) uznanym za zagro¿ony szczególnie

wysokim bezrobociem strukturalnym.

Pracownikom by³ych PGR-ów przys³uguje œwiadczenie przedemerytalne w wy-

sokoœci 120% zasi³ku dla bezrobotnych.

Od 1 wrzeœnia 2002 r. do 28 lutego 2003 r. œwiadczenie przedemerytalne wynosi:

nie mniej ni¿ 597,90 z³ (120% zasi³ku dla bezrobotnych) i nie wiêcej ni¿ 996,40 z³

(200% zasi³ku dla bezrobotnych).

Patrz te¿ informacje o podstawie wymiaru emerytury dla osób pobieraj¹cych

zasi³ek przedemerytalny – str. 123

Od 1 stycznia 2002 r. czêœæ bezrobotnych osób starszych, które spe³nia³y wyma-

gane warunki i oczekiwa³y na mo¿liwoœæ otrzymania zasi³ku przedemerytalnego,

odebrano prawo do jego otrzymania poprzez nag³¹ zmianê przepisów prawnych.

Przepisy te zmieni¹ siê od 1 stycznia 2003 r., ale dotyczy to tylko tych osób, które

naby³y prawo do zasi³ku lub œwiadczenia przedemerytalnego na prze³omie lat

2001/ 2002.

5 grudnia 2002 r. Sejm uchwali³ nowelizacjê ustawy o zatrudnieniu i przeciw-

dzia³aniu bezrobociu zmieniaj¹c m.in. zaskar¿ony do Trybuna³u Konstytucyj-

nego przepis, który wszed³ w ¿ycie 1 stycznia 2002, dotycz¹cy zasi³ków przed-

emerytalnych. Prawo do zasi³ków i œwiadczeñ przedemerytalnych na zasadach

UWAGA:

praca

115

7.2.

AWIESZANIE RENT I EMERYTUR

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeñ Spo³ecznych (Dz. U. z 1998 r., Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

Wiêkszoœæ rencistów i emerytów nie mo¿e osi¹gaæ dodatkowych przychodów bez

negatywnych konsekwencji dla swoich œwiadczeñ. Inaczej mówi¹c, je¿eli zara-

biaj¹ oni wiêcej ni¿ dopuszczaj¹ ustalone limity, ich renty lub emerytury ulegaj¹

zmniejszeniu lub zawieszeniu.

Poni¿sze informacje dotycz¹ rencistów oraz emerytów ZUS i KRUS, a tak¿e

funkcjonariuszy Policji, Urzêdu Ochrony Pañstwa, Stra¿y Granicznej, Pañstwowej

S³u¿by Po¿arnej i S³u¿by Wiêziennej.

Nie s¹ zawieszane lub zmniejszane:

renta inwalidy wojennego,

renta inwalidy wojskowego którego niezdolnoœæ do pracy pozostaje w zwi¹zku

ze s³u¿b¹ wojskow¹,

renty rodzinne przys³uguj¹ce po osobach uprawnionych do wymienionych

œwiadczeñ, których œmieræ nast¹pi³a w zwi¹zku z wypadkiem (lub chorob¹

zawodow¹) albo s³u¿b¹ wojskow¹.

obowi¹zuj¹cych do koñca 2001 przys³ugiwaæ bêdzie bezrobotnym, którzy do 12

stycznia 2002 r. spe³niali warunki do ich nabycia (ale tylko tej grupie, która

spe³nia ten warunek). Zainteresowany musi z³o¿yæ wniosek w tej sprawie,

a zasi³ek lub œwiadczenie przedemerytalne bêdzie przys³ugiwa³o od nastêpnego

dnia po z³o¿eniu wniosku, ale nie wczeœniej ni¿ od dnia wejœcia w ¿ycie now-

elizacji przepisów (czyli od stycznia 2003 r.). Zmienione przepisy nie s¹ pod-

staw¹ roszczeñ za 2002 r. zasi³ków przedemerytalnych.

Od 1 stycznia 2003 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1673) nie mog¹ ju¿ dora-

biaæ bez ograniczeñ tzw. renciœci wypadkowi. W razie osi¹gania przychodów ich
renta podlega wiêc zawieszeniu lub zmniejszeniu na takich samych zasadach jak
innych rencistów/emerytów (patrz te¿ ni¿ej).

Oprac. red. na podst: A. Siemaszko, Niepe³nosprawni – praca, w serii: „Poznaj Swoje

Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

UWAGA:

116

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Kto mo¿e dorabiaæ bez ograniczeñ?

Zgodnie z przepisami, obowi¹zuj¹cymi od 1 stycznia 1999 r., bez ograniczeñ

mog¹ dorabiaæ emeryci, którzy ukoñczyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mê¿czyŸni).

Dotyczy to emerytów pobieraj¹cych œwiadczenie zarówno w starym, jak i w no-

wym systemie emerytalnym.

Bez ograniczeñ nie mog¹ dorabiaæ:

emeryci, którzy nie osi¹gnêli ustawowego wieku emerytalnego (odpowiednio

60 lub 65 lat),

renciœci, których zarobki (bez wzglêdu na wiek) mog¹ mieæ wp³yw na za-

wieszenie/zmniejszenie renty.

Co powoduje zmniejszenie lub zawieszenie emerytury (renty)?

S¹ to nastêpuj¹ce przychody:

przychód z tytu³u dzia³alnoœci podlegaj¹cej obowi¹zkowi ubezpieczenia spo-

³ecznego (tzn. zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarol-

niczej dzia³alnoœci, dzia³alnoœci wykonywanej za granic¹),

przychód (uposa¿enie) z tytu³u czynnej s³u¿by wojskowej w WP (lub okresy jej

równorzêdne albo okresy zastêpczej s³u¿by wojskowej) oraz s³u¿by w: Policji

(Milicji Obywatelskiej), UOP, Stra¿y Granicznej, S³u¿bie Wiêziennej,

Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej, S³u¿bie Celnej, Biurze Ochrony Rz¹du.

Do przychodu wlicza siê te¿ pobrane œwiadczenia: zasi³ek chorobowy, ma-

cierzyñski i opiekuñczy; wynagrodzenie za czas niezdolnoœci do pracy

(wyp³acane na podstawie Kodeksu pracy); œwiadczenie rehabilitacyjne i wyrów-

nawcze; zasi³ek i dodatek wyrównawczy. Do przychodu nie wlicza siê honora-

riów z tytu³u dzia³alnoœci twórczej i artystycznej.

Osoba, która pracowa³a u danego pracodawcy, a nastêpnie, po uzyskaniu

uprawnieñ emerytalnych, nadal pracuje u tego samego pracodawcy, musi liczyæ

siê z tym, ¿e jej emerytura ulegnie zawieszeniu bez wzglêdu na jej wysokoœæ.

W sytuacji, gdy pracodawca lub pracuj¹cy emeryt rozwi¹¿e stosunek pracy, to

ponowne zatrudnienie u tego samego lub innego pracodawcy spowoduje:
·

zmniejszenie emerytury przy dochodzie z pracy w wysokoœci od 70 do 130%

przeciêtnego wynagrodzenia,
·

zawieszenie w przypadku osi¹gania przez emeryta wy¿szego dochodu.

Chodzi o równe mo¿liwoœci dla pracownika (musi rozstrzygn¹æ: praca lub

emerytura) i pracodawcy (musi wybraæ miêdzy zatrudnieniem by³ego pracowni-

ka-emeryta, a daniem pracy absolwentowi lub bezrobotnemu).

UWAGA:

praca

117

Kiedy emerytura (renta) jest zmniejszana/zawieszana?

1. Rencista (emeryt) mo¿e zarobiæ bez negatywnych konsekwencji dla swojego œwiad-

czenia do 70% przeciêtnego wynagrodzenia. Od 1 grudnia 2002 r. kwota ta wynosi:

1467,10 z³.

2. Je¿eli dochody rencisty (emeryta) s¹ wiêksze ni¿: 70% przeciêtnego miesiêcz-

nego wynagrodzenia za poprzedni kwarta³ – czyli 1467,10 z³ (kwota ze sk³adkami

na ubezpieczenia), a mniejsze ni¿ 130% przeciêtnego wynagrodzenia – czyli

2724,60 z³ (kwota ze sk³adkami na ubezpieczenia), jego renta/emerytura ulega

zmniejszeniu. Œwiadczenie jest zmniejszane o kwotê przekroczenia – maksymalne

zmniejszenie (podane poni¿ej kwoty obowi¹zuj¹ od 1 czerwca 2002 r.) wynosi:

dla renty z tytu³u ca³kowitej niezdolnoœci do pracy, znacznego lub umiar-

kowanego stopnia niepe³nosprawnoœci (dawna I i II grupa inwalidzka) i emerytu-

ry – 24% kwoty bazowej, czyli 368, 72 z³,

dla renty z tytu³u czêœciowej niezdolnoœci do pracy – 18% kwoty bazowej, czyli

276, 56 z³,

dla renty rodzinnej, dla jednej osoby – 20,4% kwoty bazowej, czyli 313, 42 z³

Wysokoœæ renty rodzinnej, przys³uguj¹cej wiêcej ni¿ jednej osobie, ulega zmniej-

szeniu na nieco innych zasadach, bardziej korzystnych ni¿ dotychczas.

Kwota bazowa od 1 czerwca 2002 r.: 1775, 89 z³.

3. Z chwil¹, gdy nasze przychody s¹ wy¿sze ni¿ 130% przeciêtnego miesiêcznego

wynagrodzenia, czyli zarabiamy wiêcej ni¿ 2680, 60 z³ (kwota ze sk³adkami na ubez-

pieczenia), emerytura/renta ulega zawieszeniu na czas uzyskiwania takich przy-

chodów.

O tym, czy tracimy prawo do renty (emerytury) decyduj¹ zarobki z ca³ego roku.

ZUS ustala wtedy kwoty graniczne 70% i 130% dla ca³ego roku i stosuje podobn¹

procedurê, jak w odniesieniu do miesi¹ca.
Zgodnie z Komunikatem Prezesa ZUS kwoty przychodu odpowiadaj¹ce:

70% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia wynios³y:

od 1 stycznia do 28 lutego 2002 r.

od 1 marca do 31 maja 2002 r.

od 1 czerwca do 31 sierpnia 2002 r.

od 1 wrzeœnia do 30 listopada 2002 r.

od 1 grudnia do 31 grudnia 2002 r.

130% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia wynios³y:

od 1 stycznia do 28 lutego 2002 r.

od 1 marca do 31 maja 2002 r.

od 1 czerwca do 31 sierpnia 2002 r.
od 1 wrzeœnia do 30 listopada 2002 r.
od 1 grudnia do 31 grudnia 2002 r.

1433,10 z³ miesiêcznie

1507,10 z³ miesiêcznie

1508,90 z³ miesiêcznie

1443,40 z³ miesiêcznie

1467,10 z³

2661,50 z³ miesiêcznie

2798,90 z³ miesiêcznie

2802,20 z³ miesiêcznie

2680,60 z³ miesiêcznie

2724,60 z³

118

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Kwoty granicznego rocznego przychodu w 2002 r. wynios³y:

dla 70% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia = 17 711,50 z³,
dla 130% przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia = 32 892,70 z³.

Jak jest ustalany przychód?

Rencista (emeryt) powinien niezw³ocznie powiadomiæ organ rentowy o podjê-

ciu pracy lub dzia³alnoœci zarobkowej. O wysokoœci wynagrodzenia informuje

ZUS pracodawca.

Na podstawie danych okreœlaj¹cych kwotê osi¹gniêtego przychodu w ubieg³ym

roku kalendarzowym ZUS ustala, czy przychód emeryta i rencisty uzasadnia

wyp³atê œwiadczeñ w pe³nej wysokoœci, ich zmniejszenie lub zawieszenie.

Je¿eli zarobki przewy¿szy³y kwotê graniczn¹, to organ rentowy powinien poinfor-

mowaæ o mo¿liwoœci unikniêcia zwrotu kwoty nienale¿nie pobranych œwiadczeñ.

Patrz te¿ informacje o odliczeniach od podatku – str. 151

Patrz te¿ informacje o zawieszaniu renty socjalnej – str. 42

W przypadku zwrotu nienale¿nie pobranych œwiadczeñ, mo¿na skorzystaæ z ulgi

podatkowej. Je¿eli wp³aty dokonano przed koñcem roku podatkowego, to zwroty

te w kwotach uwzglêdniaj¹cych podatek dochodowy (je¿eli nie zosta³y zwró-

cone przez organ rentowy), mo¿na odliczyæ od dochodu przed opodatkowaniem

(Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z póŸn. zm.).

UWAGA:

119

EMERYTURY, RENTY,

ZASI£KI

Z UBEZPIECZENIA

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 1998

r., Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dn. 7 lutego 1983 r. w sprawie postêpowania

o œwiadczenia emerytalno-rentowe i zasad wyp³aty tych œwiadczeñ (Dz. U.

z 1983 r., Nr 10, poz. 49 z póŸn. zm.)

8.1.

MERYTURY

DLA KOGO JAKA EMERYTURA?

Ustalanie prawa do emerytury oraz jej wysokoœæ zale¿y od wieku ubezpie-

czonych. Ró¿ne zasady przewidziane s¹ dla trzech grup – tzn. osób urodzonych:

przed 1 stycznia 1949 r.,

po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.,

po 31 grudnia 1968 r.

Emerytura dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Okresy uwzglêdniane przy ustalaniu prawa do emerytury:

sk³adkowe, tj. okresy za które op³acono sk³adkê na ubezpieczenie spo³eczne

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron ZUS: http://www.zus.pl.

120

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

lub za które nie by³o obowi¹zku op³acenia sk³adki, uznawane za okresy

sk³adkowe,

niesk³adkowe, tj. okresy bezczynnoœci zawodowej z okreœlonych przez usta-

wodawcê przyczyn, np. okres sprawowania opieki nad ma³ym dzieckiem; okresy

niesk³adkowe nie mog¹ przekraczaæ 1/3 uwzglêdnionych okresów sk³adkowych,

uzupe³niaj¹ce, tj. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy

w gospodarstwie rolnym, które uwzglêdnia siê, je¿eli okresy sk³adkowe

i niesk³adkowe s¹ krótsze od okresu wymaganego do uzyskania œwiadczenia;

okresy uzupe³niaj¹ce uwzglêdnia siê w rozmiarze brakuj¹cym do okresu

wymaganego do uzyskania œwiadczenia.

Przy ustalaniu prawa do emerytury nie ma znaczenia d³ugoœæ okresu, jaki up³yn¹³

od zakoñczenia kariery zawodowej do osi¹gniêcia wieku emerytalnego.

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r.:

nabywaj¹ prawo do emerytury po osi¹gniêciu wieku emerytalnego,

wynosz¹cego co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mê¿czyzn oraz po

udowodnieniu okresu sk³adkowego i niesk³adkowego, wynosz¹cego co najm-

niej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mê¿czyzn,

mog¹ przejœæ na emeryturê po osi¹gniêciu ww. wieku emerytalnego, lecz po

udowodnieniu 15 lat okresu sk³adkowego i niesk³adkowego (kobiety) lub 20 lat

(mê¿czyŸni).

Emerytury wczeœniejsze

Osoby z tej grupy wiekowej zachowuj¹ prawo do tzw. wczeœniejszej emerytury,

czyli przed osi¹gniêciem obowi¹zuj¹cego wieku emerytalnego. Ubezpieczeni,

bêd¹cy pracownikami, mog¹ przejœæ na emeryturê po osi¹gniêciu:

kobiety:

– 55 lat, je¿eli udowodni³y co najmniej 30-letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy

albo

– 55 lat, je¿eli udowodni³y co najmniej 20-letni okres sk³adkowy i niesk³ad-

kowy oraz jednoczeœnie zosta³y uznane za ca³kowicie niezdolne do pracy

(patrz informacje o orzecznictwie rentowym – str. 128

mê¿czyŸni – 60 lat, je¿eli udowodnili co najmniej 25-letni okres sk³adkowy

i niesk³adkowy oraz zostali uznani za ca³kowicie niezdolnych do pracy.

Mog¹ te¿ przechodziæ na emeryturê osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r.

w wieku ni¿szym ni¿ 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mê¿czyzn. Dotyczy to:

inwalidów wojennych i wojskowych,

kombatantów i innych osób uprawnionych,

pracowników urzêdów pañstwowych i samorz¹dowych,

¿o³nierzy zastêpczej s³u¿by wojskowej przymusowo zatrudnionych w kopal-

niach wêgla, kamienio³omach i zak³adach wydobywania rud uranu,

mianowanych nauczycieli akademickich,

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

121

osób uprawnionych do renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, z tytu³u wypadku

przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo wskutek choroby zawodowej,

pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym

charakterze,

osób ubezpieczonych z tytu³u dzia³alnoœci twórczej lub artystycznej.

Emerytury bez wzglêdu na wiek

Mog¹ przejœæ na emeryturê, bez wzglêdu na wiek nauczyciele urodzeni przed

1 stycznia 1949 r. oraz pos³owie i senatorzy, którzy do 31 grudnia 1997 r. spe³nili

warunki do przyznania œwiadczenia, tj. udowodnili okres sk³adkowy i nie-

sk³adkowy, wynosz¹cy co najmniej 30 lat dla kobiet i co najmniej 40 dla

mê¿czyzn.

Osoby z najstarszej grupy wiekowej bêd¹ce górnikami i pracownikami kolejowy-

mi tak¿e zachowuj¹ uprawnienia analogiczne jak w dotychczas obowi¹zuj¹cych,

szczególnych systemach pracowniczych tych grup zawodowych.

Ponadto pracownicy kolejowi, z którymi rozwi¹zanie stosunku pracy nast¹pi³o

w zwi¹zku ze zmianami organizacyjnymi lub zmniejszeniem stanu zatrudnienia,

uzyskaj¹ prawo do emerytury kolejowej bez wzglêdu na wiek, je¿eli wnioski o te

œwiadczenia zg³osz¹ do 31 grudnia 1999 r.

Prawo do przejœcia na emeryturê bez wzglêdu na wiek dla osób opiekuj¹cych siê

dzieæmi wymagaj¹cymi sta³ej opieki zachowuj¹ te osoby, które do 31 grudnia

1998 r. spe³ni³y wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do tego œwiad-

czenia, nawet je¿eli wnioski o œwiadczenie zg³osz¹ po tej dacie.

Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. mog¹ przejœæ

na emeryturê, jeœli spe³ni¹ ³¹cznie nastêpuj¹ce warunki:

nie przyst¹pi¹ do otwartego funduszu emerytalnego,

warunki do uzyskania emerytury spe³ni¹ do 31 grudnia 2006 r.,

nast¹pi rozwi¹zanie stosunku pracy (jeœli chodzi o pracowników), z tym

¿e rozwi¹zanie stosunku pracy mo¿e nast¹piæ tak¿e po 31 grudnia 2006 r.

Mo¿liwoœæ t¹ maj¹:

pracownicy,

ubezpieczeni pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub

szczególnym charakterze,

osoby wykonuj¹ce dzia³alnoœæ twórcz¹ lub artystyczn¹ bez wzglêdu na to, czy

s¹ pracownikami czy te¿ sami op³acaj¹ sk³adki na ubezpieczenie,

górnicy,

kolejarze.

122

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Emerytura wczeœniejsza

Osoby z tej grupy wiekowej zachowuj¹ uprawnienia do tzw. wczeœniejszej

emerytury, czyli przed osi¹gniêciem powszechnie obowi¹zuj¹cego wieku emery-

talnego. Ubezpieczeni bêd¹cy pracownikami mog¹ przejœæ na emeryturê:

kobiety:

– po osi¹gniêciu 55 lat, je¿eli udowodni³y co najmniej 30-letni okres

sk³adkowy i niesk³adkowy albo

– po osi¹gniêciu 55 lat, je¿eli udowodni³y co najmniej 20-letni okres

sk³adkowy i niesk³adkowy oraz jednoczeœnie zosta³y uznane za ca³kowicie

niezdolne do pracy,

mê¿czyŸni: po osi¹gniêciu 60 lat, je¿eli udowodnili co najmniej 25-letni okres

sk³adkowy i niesk³adkowy oraz zostali uznani za ca³kowicie niezdolnych do

pracy.

Z tej mo¿liwoœci mog¹ skorzystaæ osoby, dla których ostatnim ubezpieczeniem

by³o ubezpieczenie na podstawie umowy o pracê (tak¿e, gdy ostatnim ubez-

pieczeniem by³o ubezpieczenie z tytu³u zatrudnienia, a bezpoœrednio przed

zg³oszeniem wniosku o emeryturê osoba ta pobiera³a zasi³ek: dla bezrobotnych,

przedemerytalny lub œwiadczenie przedemerytalne, nie pracowa³a lub nie podej-

mowa³a innej pracy zarobkowej, pobiera³a rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy

lub rentê rodzinn¹).

Pracownicy tej grupy wiekowej zatrudnieni w szczególnych warunkach lub

w szczególnym charakterze, mog¹ przejœæ na wczeœniejsz¹ emeryturê w wieku od

40 do 55 lat dla kobiet lub od 45 do 60 lat dla mê¿czyzn. Musz¹ oni osi¹gn¹æ

wymagany okres sk³adkowy i niesk³adkowy (co najmniej 20 lat dla kobiet i co

najmniej 25 lat dla mê¿czyzn) oraz wymagany dla danego stanowiska (bran¿y)

okres, nie póŸniej ni¿ do dnia 31 grudnia 1998 r. Warunkiem jest te¿

nieprzyst¹pienie do otwartego funduszu emerytalnego.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które nie spe³niaj¹ ww. warunków (dla

osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.), nabywaj¹

prawo do emerytury wg nowych zasad niezale¿nie od tego, czy przyst¹pi¹ do jed-

nego z otwartych funduszy emerytalnych. Jedynym warunkiem jest osi¹gniêcie

minimalnego wieku emerytalnego wynosz¹cego co najmniej 60 lat dla kobiet i co

najmniej 65 lat dla mê¿czyzn.

Prawo do emerytury wed³ug nowych zasad nie jest uzale¿nione od udowodnienia

okreœlonego minimalnego okresu ubezpieczenia.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

123

WYSOKOŒÆ EMERYTURY

Podstawa wymiaru œwiadczeñ

Podstawê wymiaru emerytury i renty (okres, z którego ustala siê podstawê wy-

miaru œwiadczeñ) stanowi przeciêtna podstawa wymiaru sk³adki na ubez-

pieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie spo³eczne z kolejnych 10

lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 19 lat

w przypadku zg³oszenia wniosku w 1999 r., a w 2000 r. i w latach nastêpnych

z 20 lat kalendarzowych poprzedzaj¹cych bezpoœrednio rok, w którym zg³oszono

wniosek o emeryturê lub rentê.

Na wniosek ubezpieczonego podstawê wymiaru emerytury lub renty mo¿e

stanowiæ przeciêtna podstawa wymiaru sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne lub

ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przy-

padaj¹cych przed rokiem zg³oszenia wniosku, dowolnie wybranych z ca³ego

okresu podlegania ubezpieczeniu.

Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje siê lata kalendarzowe

nastêpuj¹ce bezpoœrednio po sobie, chocia¿by ubezpieczony w niektórych z tych

lat przez rok lub krócej nie by ubezpieczony.

Je¿eli nie mo¿na ustaliæ podstawy wymiaru renty z okresu, o którym mowa wy¿ej,

dla ubezpieczonego, od którego w celu przyznania œwiadczenia wymagany jest

krótszy okres ubezpieczenia, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje siê pod-

stawê wymiaru sk³adek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu.

Nie ustala siê podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, je¿eli nie by³ on

ubezpieczony co najmniej przez jeden rok kalendarzowy.

Podstawa wymiaru dla osób pobieraj¹cych zasi³ek przedemerytalny

W przypadku, gdy osoba staraj¹ca siê o emeryturê w ci¹gu 20 lat poprzedzaj¹cych

rok, w którym zg³osi³a wniosek o emeryturê, pobiera³a zasi³ek przedemerytalny

d³u¿ej ni¿ 10 lat, to podstawê wymiaru emerytury stanowi przeciêtna podstawa

sk³adki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie spo³eczne

z ostatnich 10 lat kalendarzowych przed przyznaniem prawa do zasi³ku.

Do podstawy wymiaru emerytury i renty dolicza siê: kwoty przys³uguj¹cych ubez-

pieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeñ za czas niezdolnoœci

do pracy, wyp³aconych na podstawie Kodeksu pracy, oraz zasi³ki: chorobowy,

macierzyñski, opiekuñczy, œwiadczenie rehabilitacyjne, zasi³ek lub dodatek

wyrównawczy i wartoœæ œwiadectw rekompensacyjnych. Do podstawy wymiaru

wlicza siê te¿ zasi³ki dla bezrobotnych, zasi³ki szkoleniowe lub stypendia

wyp³acone z Funduszu Pracy za okres niezdolnoœci do pracy.

124

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Kwota bazowa

Kwota bazowa stanowi 100% przeciêtnego wynagrodzenia, pomniejszonego

o potr¹cone od ubezpieczonych sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne, w kwartale

poprzedzaj¹cym termin waloryzacji.

Od 1 czerwca 2002 r. kwota bazowa wynosi 1775,89 z³ jako 100% przeciêtnego

wynagrodzenia (pomniejszonego o potr¹cone od ubezpieczonych sk³adki na

ubezpieczenia spo³eczne) w I kwartale 2001 r.

Emeryturê oblicza siê wg wzoru:

24% kwoty bazowej,

po 1,3% podstawy jej wymiaru za ka¿dy pe³ny rok okresów sk³adkowych –

z uwzglêdnieniem pe³nych miesiêcy,

po 0,7% podstawy jej wymiaru za ka¿dy pe³ny rok okresów niesk³adkowych –

z uwzglêdnieniem pe³nych miesiêcy.

Okresy niesk³adkowe uwzglêdnia siê w wymiarze nie przekraczaj¹cym 1/3

uwzglêdnionych okresów sk³adkowych.

Je¿eli tak obliczona emerytura jest ni¿sza od kwoty najni¿szej emerytury, podnosi

siê j¹ z urzêdu do wysokoœci tej kwoty.

Przyk³ad: Ubezpieczony urodzony 3 stycznia 1937 r. udowodni³ ³¹cznie 35 lat

okresów sk³adkowych oraz 4 lata okresów niesk³adkowych. £¹czny udowodniony

sta¿ ubezpieczeniowy wynosi 39 lat. WskaŸnik wysokoœci podstawy wymiaru

z 10 kolejnych lat kalendarzowych wynosi 68,64%, a wiêc podstawa wymiaru do

obliczenia emerytury wynosi 1218,97 z³ (68,64% x 1775,89 z³, tj. obowi¹zuj¹ca

aktualnie kwota bazowa).

Obliczenie wysokoœci emerytury:

24% x 1775,89 z³ = 426,21 z³

(420 mies. x 1,3%) : 12 mies. x 1218,97 z³ = 554,63 z³

(48 mies. x 0,7%) : 12 mies. x 1218,97 z³ = 34,13 z³

£¹czna kwota emerytury wyniesie 1014,97 z³ miesiêcznie (426,21 + 554,63 + 34,13).

W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1. Oblicza siê sumê kwot podstaw wymiaru sk³adek i kwot wymienionych wy¿ej

w okresie ka¿dego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych.

2. Nastêpnie oblicza siê stosunek ka¿dej z tych sum kwot do rocznej kwoty prze-

ciêtnego wynagrodzenia, og³oszonej za dany rok kalendarzowy, wyra¿aj¹c go

w procentach, z zaokr¹gleniem do setnych czêœci.

3. Oblicza siê œredni¹ arytmetyczn¹ tych procentów, która stanowi indywidual-

ny wskaŸnik wysokoœci podstawy wymiaru emerytury lub renty.

4. Mno¿y siê przez ten wskaŸnik kwotê bazow¹, obowi¹zuj¹c¹ w dacie

zg³oszenia wniosku.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

125

Emerytura na dotychczasowych zasadach

Jej wysokoœæ uzale¿niona jest od:

wysokoœci podstawy wymiaru,

uwzglêdnionego okresu sk³adkowego i niesk³adkowego,

kwoty bazowej, obowi¹zuj¹cej w momencie powstania prawa do œwiadczenia.

Podstawê wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru sk³adek na ubezpiecze-

nie spo³eczne lub na ubezpieczenie emerytalne, z okresu kolejnych 10 lat kalen-

darzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzaj¹cych

bezpoœrednio rok, w którym zg³oszono wniosek o œwiadczenie (z ostatnich 19 lat

kalendarzowych – dla wniosków zg³oszonych w 1999 r. i z ostatnich 20 lat – dla

wniosków zg³oszonych w 2000 r. i w latach nastêpnych).

Ubezpieczony mo¿e te¿ wskazaæ do ustalenia podstawy wymiaru emerytury prze-

ciêtn¹ podstawê wymiaru sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne z okresu 20 dowol-

nie wybranych lat kalendarzowych z ca³ego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Oprócz podstawy wymiaru sk³adek do podstawy wymiaru emerytury dolicza siê inne

sk³adniki (m.in. kwoty zasi³ków, wynagrodzeñ za czas niezdolnoœci do pracy itp.).

Osoba, która mia³a ustalone prawo do renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, mo¿e

do obliczenia podstawy wymiaru emerytury wskazaæ podstawê wymiaru tej renty

w wysokoœci uwzglêdniaj¹cej kolejne waloryzacje tej podstawy wymiaru.

Podstawê wymiaru emerytury ustala siê mno¿¹c indywidualny wskaŸnik wymiaru

przez kwotê bazow¹.

Emerytura na nowych zasadach

Wysokoœæ nowej emerytury jest wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia

przez tzw. œrednie dalsze trwanie ¿ycia dla osób w wieku równym wiekowi,

w jakim ubezpieczony zdecyduje siê przejœæ na emeryturê.

Podstawê obliczenia emerytury tworzy kwota sk³adek na indywidualnym koncie

ubezpieczonego do koñca miesi¹ca poprzedzaj¹cego miesi¹c, od którego

przys³ugiwaæ bêdzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie sk³adki

na ubezpieczenie emerytalne, ich cokwartaln¹ waloryzacjê oraz zwaloryzowany

kapita³ pocz¹tkowy (jeœli ubezpieczony pozostawa³ w ubezpieczeniu przed dniem

1 stycznia 1999 r.).

Wiek ubezpieczonego w dniu przejœcia na emeryturê jest wyra¿ony w latach

i miesi¹cach. Œrednie dalsze trwanie ¿ycia to wielkoœæ statystyczna s³u¿¹ca do

ustalenia liczby miesiêcy, w których przeciêtnie bêdzie pobierana nowa emerytura.

126

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Przekroczenie tej liczby miesiêcy nie ma wp³ywu na wysokoœæ i zasady walo-

ryzacji pobieranego póŸniej œwiadczenia. Œrednie dalsze trwanie ¿ycia dla wieku

emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mê¿czyzn i kobiet. Dane, w formie tablic

dalszego trwania ¿ycia, publikuje GUS do 31 marca ka¿dego roku. S¹ one pod-

staw¹ do przyznawania emerytur na wnioski zg³oszone od 1 kwietnia do 31 marca

nastêpnego roku kalendarzowego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mog¹ wybraæ,

czy chc¹ ulokowaæ ca³¹ sk³adkê emerytaln¹ na indywidualnym koncie obs³ugi-

wanym przez ZUS w ramach I filaru, czy te¿, do dnia 31 grudnia 1999 r., zdecy-

dowa³y siê na wybór jednego z otwartych funduszy emerytalnych w ramach II

filaru, co powoduje przekazywanie czêœci sk³adki emerytalnej do wybranego fun-

duszu emerytalnego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. musz¹ ulokowaæ czêœæ sk³adki emerytal-

nej na indywidualnym koncie obs³ugiwanym przez ZUS, a czêœæ w jednym

z otwartych funduszy emerytalnych (obowi¹zkowy podzia³ sk³adki miêdzy I i II

filar), przy czym decyzjê o wyborze funduszu emerytalnego trzeba by³o podj¹æ do

31 wrzeœnia 1999 r. (jeœli nie to fundusz emerytalny zosta³ im przydzielony

w drodze losowania).

JAK STARAÆ SIÊ O PRZYZNANIE ŒWIADCZENIA

1. Wniosek w sprawie emerytury/renty sk³adamy w organie rentowym (ZUS)

bezpoœrednio (sami) lub za poœrednictwem p³atnika sk³adek.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. sami zg³aszaj¹ wnioski o emeryturê

bezpoœrednio w ZUS. Osoby urodzone przed t¹ dat¹ mog¹ to zrobiæ za poœred-

nictwem p³atnika sk³adek.

Wniosek powinien zawieraæ: imiê i nazwisko zainteresowanego, datê urodzenia,

miejsce zamieszkania, wskazanie rodzaju œwiadczenia, o które siê ubiega oraz

podpis osoby uprawnionej do zg³oszenia wniosku. Do wniosku powinny byæ

do³¹czone – w zale¿noœci od rodzaju ¿¹danych œwiadczeñ – odpowiednie doku-

menty lub oœwiadczenia potwierdzaj¹ce okolicznoœci uzasadniaj¹ce prawo do

emerytury/renty.

2. Do wniosku w sprawie przyznania œwiadczenia do³¹czamy dowody uzasadnia-

j¹ce prawo do œwiadczeñ i ich wysokoœæ.

Dla pracownika dowodem potwierdzaj¹cym wysokoœæ dochodu stanowi¹cego

podstawê wymiaru emerytury/renty jest: zaœwiadczenie zak³adu pracy wysta-

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron ZUS: http://www.zus.pl oraz Dz. U. z 1983 r.,

Nr 10, poz. 49 z póŸn. zm.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

127

wione wed³ug wzoru ZUS albo legitymacja ubezpieczeniowa z wpisami okresów

zatrudnienia i wysokoœci zarobków.

Okresy zatrudnienia potwierdzaj¹: pisemne zaœwiadczenia zak³adów pracy,

wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubez-

pieczeniowe, a tak¿e inne dowody z przebiegu ubezpieczenia.

Dowodem stwierdzaj¹cym okresy zatrudnienia mog¹ byæ te¿: legitymacje

s³u¿bowe, legitymacje zwi¹zków zawodowych, umowy o pracê, wpisy w do-

wodach osobistych oraz pisma kierowane przez zak³ady pracy do pracownika

w czasie trwania zatrudnienia (np. o powo³aniu, mianowaniu, zwolnieniu,

wyró¿nieniu, udzieleniu urlopu).

Okresy zatrudnienia mog¹ byæ równie¿ udowodnione zeznaniami œwiadków, gdy

zainteresowany wyka¿e, ¿e nie mo¿e przedstawiæ zaœwiadczenia zak³adu pracy.

Zeznania œwiadków przedstawia osoba ubiegaj¹ca siê o przyznanie œwiadczenia.

Wyci¹gi z akt stanu cywilnego, zaœwiadczenia wydawane w celu ustalenia

uprawnieñ do œwiadczeñ oraz pisma o wydanie tych dokumentów s¹ wolne od op³at.

Urzêdy administracji rz¹dowej, samorz¹dowej i pracodawcy zobowi¹zani s¹ do

udzielania organom rentowym pomocy i informacji w sprawach œwiadczeñ.

Pracodawcy zobowi¹zani s¹ m.in. do:

wspó³dzia³ania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbêdnej do

przyznania œwiadczenia,

wydawania pracownikowi (organowi rentowemu) zaœwiadczeñ niezbêdnych

do ustalenia prawa do œwiadczeñ i ich wysokoœci,

przygotowania wniosku o emeryturê i przed³o¿enia go, za zgod¹ pracownika,

organowi rentowemu w okreœlonym ustaw¹ terminie,

przygotowania, za zgod¹ pracownika, wniosku o rentê z tytu³u niezdolnoœci do

pracy i przed³o¿enia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa

do zasi³ków chorobowych.

3. Organ rentowy wydaje decyzjê w sprawie prawa do œwiadczenia lub ustalenia

jego wysokoœci po raz pierwszy w ci¹gu 30 dni od wyjaœnienia ostatniej

okolicznoœci niezbêdnej do wydania tej decyzji.

Decyzje w sprawach œwiadczeñ wydaj¹ i œwiadczenia te wyp³acaj¹ oddzia³y ZUS

w³aœciwe ze wzglêdu na miejsce zamieszkania danej osoby.

Biuro Rent Zagranicznych i wyznaczone jednostki ZUS wydaj¹ decyzje w spra-

wie œwiadczeñ i œwiadczenia te wyp³acaj¹ m.in. osobom zamieszka³ym za granic¹

– w pañstwie, z którym ³¹czy Polskê umowa miêdzynarodowa w zakresie ubez-

pieczeñ spo³ecznych. Osobom zamieszka³ym za granic¹ w pañstwie, z którym

Polska nie ma takiej umowy, decyzje w sprawach œwiadczeñ wydaj¹ i œwiad-

czenia wyp³acaj¹ organy rentowe w³aœciwe ze wzglêdu na ostatnie miejsce

zamieszkania ubezpieczonego w Polsce.

128

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Patrz te¿ o orzecznictwie rentowym

i o prawie do renty z tytu³u niezdolnoœci

do pracy – str. 130

Do kogo mo¿na odwo³aæ siê od decyzji organu rentowego?

Odwo³anie wnosi siê za poœrednictwem organu rentowego, który wyda³ decyzjê.

Osoba zainteresowana, nie zgadzaj¹ca siê z wydan¹ decyzj¹, ma prawo wnieœæ

odwo³anie, w terminie miesi¹ca od dnia dorêczenia decyzji, do okrêgowego s¹du

pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych, który ponownie skontroluje zasadnoœæ wydanej

decyzji. Adres w³aœciwego miejscowo s¹du podany jest w pouczeniu do decyzji.

8.2.

RZECZNICTWO RENTOWE I RENTY

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 1998

r., Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

§ Rozporz¹dzenie MPiPS z dn. 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdol-

noœci do pracy do celów rentowych (Dz. U. z 1997 r., Nr 99, poz. 612)

ORZECZNICTWO RENTOWE A ORZECZNICTWO POZARENTOWE

W naszym kraju obowi¹zuj¹ dwa rodzaje orzecznictwa, regulowane odrêbnymi

ustawami i prowadzone przez ró¿ne instytucje:

1. do celów rentowych – orzecznictwo rentowe prowadzone przez lekarza

orzecznika Zak³adu Ubezpieczeñ Spo³ecznych,

Patrz te¿ informacje ni¿ej

Orzecznictwo rentowe prowadz¹ te¿ inne instytucje: komisja lekarska Kasy

Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego, komisje lekarskie podleg³e MON lub

MSWiA.

2. do celów pozarentowych – orzecznictwo pozarentowe prowadzone przez

zespo³y do spraw orzekania o stopniu niepe³nosprawnoœci.

Oprac. red. na podst.:

–

A. Siemaszko, Renty, w serii: „Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR,

–

A. Siemaszko, Niepe³nosprawni

–

orzecznictwo rentowe i pozarentowe, w serii: „Poznaj

Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

129

ORZECZNICTWO O NIEZDOLNOŒCI DO PRACY

Orzekaniem o niezdolnoœci do pracy do celów rentowych zajmuje siê lekarz

orzecznik ZUS, który ocenia stopieñ niezdolnoœci do pracy. Wydaje on orzeczenie,

na podstawie którego ZUS podejmuje decyzjê w sprawie œwiadczeñ rentowych.

Osoba ubiegaj¹ca siê o rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy sk³ada wniosek

o rentê we w³aœciwym terenowo inspektoracie lub oddziale ZUS.

Z wnioskiem o wydanie orzeczenia wystêpuje w³aœciwa jednostka organizacyj-

na oddzia³u ZUS. Orzeczenie lekarza orzecznika stanowi dla organu ren-

towego podstawê do wydania decyzji w sprawie œwiadczeñ (np. renty), do

których prawo uzale¿nione jest od stwierdzenia niezdolnoœci do pracy.

Orzeczenia: lekarza orzecznika ZUS oraz zespo³u do spraw orzekania o stopniu

niepe³nosprawnoœci nie s¹ wzglêdem siebie równorzêdne. Czyli np. orzeczenie

o ca³kowitej niezdolnoœci do pracy = orzeczenie o znacznym stopniu

niepe³nosprawnoœci, ale ten znak równoœci dzia³a tylko w jedn¹ stronê. Wynika

to z tego, ¿e orzeczenia wydane przez ZUS, traktuje siê na równi z orzeczenia-

mi wydanymi przez zespó³ do spraw orzekania o stopniu niepe³nosprawnoœci,

bez koniecznoœci ponownego orzekania, ale tylko do celów poza œwiadczenia-

mi rentowymi. Na podstawie orzeczenia wydanego przez zespó³ nie mo¿na

wiêc ubiegaæ siê o emeryturê lub rentê np. w ZUS.

UWAGA:

Dawny system

orzecznictwa

SYSTEM ORZECZNICTWA (od 1 wrzeœnia 1997 r.)

Orzeczenie lekarza

orzecznika ZUS

Orzeczenie powiatowego zespo³u

do spraw orzekania o stopniu

niepe³nosprawnoœci

I grupa

inwalidzka

ca³kowita niezdolnoœæ

do pracy oraz

samodzielnej egzystencji

znaczny stopieñ

niepe³nosprawnoœci

II grupa

inwalidzka

ca³kowita niezdolnoœæ

do pracy

umiarkowany stopieñ

niepe³nosprawnoœci

III grupa

inwalidzka

czêœciowa niezdolnoœæ

do pracy lub celowoœæ

przekwalifikowania

zawodowego

lekki stopieñ

niepe³nosprawnoœci

⇒

130

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Lekarz orzecznik:

wydaje orzeczenie na podstawie bezpoœredniego badania osoby ubiegaj¹cej

siê o œwiadczenie i posiadanej dokumentacji,

wydaje orzeczenie o „niezdolnoœci do pracy“. Oznacza to, ¿e odpowiednio

do: stanu zdrowia, sprawnoœci organizmu, wieku, zawodu, wykonywanej

pracy, mo¿liwoœci dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a tak¿e

mo¿liwoœci przywrócenia zdolnoœci do pracy przez leczenie, rehabilitacjê lub

przekwalifikowanie zawodowe, kwalifikuje osobê jako:

– ca³kowicie niezdoln¹ do pracy oraz samodzielnej egzystencji,

– ca³kowicie niezdoln¹ do pracy (osoba, która utraci³a zdolnoœæ do wykony-

wania jakiejkolwiek pracy),

– czêœciowo niezdoln¹ do pracy (osoba, która w znacznym stopniu utraci³a

zdolnoœæ do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji).

W zwi¹zku z tym lekarz orzecznik mo¿e orzec:

okresow¹ niezdolnoœæ do pracy – je¿eli wg wiedzy medycznej istnieje

mo¿liwoœæ odzyskania zdolnoœci do pracy,

trwa³¹ niezdolnoœæ do pracy – je¿eli wg wiedzy medycznej nie jest mo¿liwe

odzyskania zdolnoœci do pracy.

Pamiêtajmy, ¿e samo orzeczenie niezdolnoœci do pracy nie jest równoznaczne

z prawem do renty (patrz ni¿ej warunki wymagane do przyznania renty ).

Niezdolnoœæ do pracy jest orzekana przez lekarza orzecznika ZUS do celów ren-

towych. Nie oznacza to jednak, ¿e nie mo¿emy podj¹æ pracy. ZUS nie ma

wp³ywu na ewentualne wykonywanie pracy przez ubezpieczonego, co do którego

orzeczono o niezdolnoœci do pracy. Mo¿e jedynie zawiesiæ rentê w ca³oœci lub

w czêœci. Nie oznacza to jednak, ¿e podjêcie pracy nie mo¿e mieæ wp³ywu na

sytuacjê rencisty.

PRAWO DO RENTY Z TYTU£U NIEZDOLNOŒCI DO PRACY

Renta z tytu³u niezdolnoœci do pracy przys³uguje osobie ubezpieczonej, która

spe³nia ³¹cznie trzy nastêpuj¹ce warunki:

1. jest niezdolna do pracy (patrz informacje o orzecznictwie rentowym – str. 128

2. niezdolnoœæ do pracy powsta³a w okresach sk³adkowych i niesk³adkowych

wymienionych w art. 57 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub nie

póŸniej ni¿ w ci¹gu 18 miesiêcy od ustania tych okresów,

3. ma wymagany okres sk³adkowy i niesk³adkowy (czyli okresy, w których p³aci³a,

i okresy, w których nie p³aci³a sk³adek na ubezpieczenie).

Warunek ten – udokumentowanie wymaganego okresu zatrudnienia – jest

uzale¿niony od wieku, w którym powsta³o inwalidztwo i wynosi:

1 rok – je¿eli niezdolnoœæ do pracy powsta³a przed ukoñczeniem 20 lat,

2 lata – je¿eli niezdolnoœæ do pracy powsta³a w wieku powy¿ej 20 do 22 lat,

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

131

3 lata – je¿eli niezdolnoœæ do pracy powsta³a w wieku powy¿ej 22 do 25 lat,

4 lata – je¿eli niezdolnoœæ do pracy powsta³a w wieku powy¿ej 25 do 30 lat,

5 lat – je¿eli niezdolnoœæ do pracy powsta³a w wieku powy¿ej 30 lat.

Renta z tytu³u niezdolnoœci do pracy mo¿e byæ:

rent¹ sta³¹ – je¿eli niezdolnoœæ do pracy jest trwa³a,

rent¹ okresow¹ – je¿eli niezdolnoœæ do pracy jest okresowa.

RENTA Z TYTU£U NIEZDOLNOŒCI DO PRACY SPOWODOWANEJ

WYPADKIEM PRZY PRACY LUB Z TYTU£U CHOROBY ZAWODOWEJ

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 12 czerwca 1975 r. o œwiadczeniach z tytu³u wypadków przy

pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 z póŸn. zm.)

Pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej sta³ siê

niezdolny do pracy, przys³uguje renta sta³a (je¿eli niezdolnoœæ do pracy jest

trwa³a) lub renta okresowa (je¿eli niezdolnoœæ do pracy jest okresowa).

Rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy

(w drodze „do“ b¹dŸ „z pracy“) lub choroby zawodowej ustala siê zgodnie

z zasadami przewidzianymi dla rent z tytu³u niezdolnoœci do pracy w przepisach

o emeryturach i rentach z FUS, z tym, ¿e:

1. renta dla osoby czêœciowo niezdolnej do pracy nie mo¿e byæ ni¿sza ni¿ 60%

podstawy jej wymiaru,

W stosunku do osób, które sta³y siê niezdolne do pracy w wieku powy¿ej 30 roku

¿ycia, stawiany jest dodatkowy wymóg. Piêcioletni okres zatrudnienia musi przy-

padaæ na ostatnie 10-lecie przed zg³oszeniem wniosku o rentê lub przed okresem

powstania niezdolnoœci do pracy. Przy ustalaniu 10-letniego okresu zatrudnienia,

poprzedzaj¹cego datê zg³oszenia wniosku o rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy,

wy³¹cza siê z niego okresy pobierania renty szkoleniowej oraz rodzinnej renty

z tytu³u niezdolnoœci do pracy. Od tej zasady przewiduje siê jednak pewne

odstêpstwa.

I tak w sytuacji, gdy ubezpieczony nie osi¹gn¹³ wymaganego dla grupy wiekowej

okresu zatrudnienia (patrz wy¿ej), warunek posiadania tego okresu uwa¿a siê za

spe³niony, gdy podj¹³ on zatrudnienie przed ukoñczeniem 18 roku ¿ycia albo

w ci¹gu 6 miesiêcy po ukoñczeniu nauki w szkole ponadpodstawowej lub

w szkole wy¿szej oraz by³ zatrudniony (mia³ okresy sk³adkowe i niesk³adkowe)

do dnia powstania niezdolnoœci do pracy bez przerwy b¹dŸ z przerwami nie

d³u¿szymi ni¿ 6 miesiêcy.

UWAGA:

132

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

2. renta dla osoby ca³kowicie niezdolnej do pracy nie mo¿e byæ ni¿sza ni¿ 80%

podstawy jej wymiaru,

3. renty z pkt. 1 i 2 nie mog¹ byæ te¿ jednoczeœnie ni¿sze ni¿ 120% najni¿szej

renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy.

Osobie uprawnionej do renty na podstawie ustawy o œwiadczeniach z tytu³u

wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz do emerytury na podstawie

innych przepisów wyp³aca siê zale¿nie od jej wyboru:

przys³uguj¹c¹ rentê inwalidzk¹ powiêkszon¹ o po³owê emerytury albo

emeryturê powiêkszon¹ o po³owê renty inwalidzkiej.

Rentê rodzinn¹, otrzymywan¹ na podstawie ustawy o œwiadczeniach z tytu³u

wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ustala siê zgodnie z przepisami

o emeryturach i rentach z FUS (patrz te¿ informacje o rencie rodzinnej – str. 133

), aczkolwiek ta renta rodzinna nie mo¿e byæ ni¿sza ni¿ 120% najni¿szej renty

rodzinnej.

Renta z tytu³u niezdolnoœci do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy

ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu w razie osi¹gania dodatkowych dochodów

(patrz te¿ – str. 117

Pamiêtajmy, ¿e

Pracownik, który uleg³ wypadkowi przy pracy lub zapad³ na chorobê

zawodow¹ ma prawo do renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, jeœli utraci³ czêœ-

ciowo lub ca³kowicie zdolnoœæ do pracy oraz prawo do jednorazowego

odszkodowania z tytu³u uszczerbku na zdrowiu.

Œwiadczenia przewidziane w ustawie wypadkowej przys³uguj¹ pracownikom

bez wzglêdu na to, w jakim wymiarze czasu pracy byli zatrudnieni oraz bez

wzglêdu na sta¿ pracy.

Prawa do œwiadczeñ wypadkowych nie ma pracownik, je¿eli wy³¹czn¹ przy-

czyn¹ wypadku by³o udowodnione naruszenie przez pracownika przepisów

dotycz¹cych ochrony ¿ycia i zdrowia, spowodowane przez niego umyœlnie lub

wskutek ra¿¹cego niedbalstwa albo je¿eli bêd¹c w stanie nietrzeŸwym

w znacznym stopniu przyczyni³ siê do wypadku.

Od stycznia 2003 r. rentê wypadkow¹ z tytu³u niezdolnoœci do pracy mo¿na

pobieraæ razem z emerytur¹ tylko wtedy gdy nie uzyskujemy ¿adnych przy-

chodów, od których p³aci siê sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne. W takiej sytu-

acji mo¿na bêdzie pobieraæ tylko ca³¹ emeryturê i po³owê renty lub ca³¹ rentê

i po³owê emerytury.

UWAGA:

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron ZUS: http://www.zus.pl.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

133

Œwiadczenia z tytu³u wypadku przy pracy i choroby zawodowej przyznaje siê

na wniosek pracownika, a w razie jego œmierci – cz³onków rodziny

uprawnionych do renty rodzinnej. Do wniosku o rentê z tytu³u wypadku lub

choroby zawodowej potrzebne s¹ takie same dokumenty jak w przypadku

œwiadczeñ emerytalnych i rentowych (patrz te¿ str. 126

). Do wniosku

do³¹czamy te¿ protokó³ powypadkowy lub kartê wypadku w drodze do lub

z pracy b¹dŸ decyzjê o stwierdzeniu choroby zawodowej.

RENTA RODZINNA

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 1998

r., Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i woj-

skowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1998 r., Nr 13, poz. 68 z póŸn. zm.)

§ Ustawa z dn. 12 czerwca 1975 r. o œwiadczeniach z tytu³u wypadku przy pracy

i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 z póŸn. zm.)

Renta rodzinna przys³uguje uprawnionym cz³onkom rodziny osoby, która

w chwili œmierci mia³a ustalone prawo do emerytury lub renty z tytu³u niezdolnoœci

do pracy lub spe³nia³a warunki wymagane do uzyskania jednego z tych œwiadczeñ.

Do renty rodzinnej s¹ uprawnieni cz³onkowie rodziny:

Dzieci w³asne, dzieci drugiego ma³¿onka i dzieci przysposobione:

a) do ukoñczenia 16 lat,

b) do ukoñczenia nauki w szkole, jeœli przekroczy³y 16 lat, nie d³u¿ej ni¿ do

osi¹gniêcia 25 lat (je¿eli dziecko jest na ostatnim roku studiów, a ma 25 lat, to

przed³u¿a siê prawo do renty do zakoñczenia tego roku studiów),

c) bez wzglêdu na wiek, je¿eli sta³y siê ca³kowicie niezdolne do pracy oraz do

samodzielnej egzystencji lub ca³kowicie niezdolne do pracy w okresie

okreœlonym w pkt. a) i b).

Przyjête na wychowanie i utrzymanie przed osi¹gniêciem pe³noletnoœci wnuki,

rodzeñstwo i inne dzieci, w tym równie¿ w ramach rodziny zastêpczej (musz¹

spe³niaæ warunki wskazane powy¿ej oraz pewne dodatkowe).

Rodzice (je¿eli ubezpieczony emeryt/rencista bezpoœrednio przed œmierci¹

przyczynia³ siê do ich utrzymania, a ponadto rodzice spe³niaj¹ warunki takie

jak dla wdowy/wdowca, tak¿e dotycz¹ce wieku).

Ma³¿onek (wdowa i wdowiec).

Wdowiec, wdowa ma prawo do renty rodzinnej, je¿eli w chwili œmierci mê¿a

(¿ony):

– ma 50 lat, lub

– jest niezdolna do pracy, lub

– wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeñstwa prawnione

do renty rodzinnej po zmar³ym mê¿u (¿onie), które nie osi¹gnê³o 16 lat, a jeœli

ucz¹ siê – 18 lat ¿ycia, lub

134

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

– je¿eli sprawuje opiekê nad dzieckiem ca³kowicie niezdolnym do pracy oraz

do samodzielnej egzystencji lub ca³kowicie niezdolnym do pracy,

uprawnionym do renty rodzinnej,

– oraz w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

Renta rodzinna wynosi:

dla jednej osoby uprawnionej = 85% œwiadczenia, które przys³ugiwa³oby

uprawnionej (zmar³ej) osobie,

dla 2 osób = 90% tego œwiadczenia,

dla 3 i wiêcej osób = 95% tego œwiadczenia.

Od 1 czerwca 2002 r. najni¿sza renta rodzinna wynosi 532,91 z³.

Renta rodzinna jest dzielona na równe czêœci miêdzy uprawnionych. Jest to

wa¿ne ze wzglêdu na ograniczenie w osi¹ganiu przychodów, które powoduj¹

zawieszenie lub zmniejszenie œwiadczeñ. Je¿eli te dochody uzyska jedna

z uprawnionych osób, tylko jej czêœæ renty rodzinnej bêdzie podlega³a temu

ograniczeniu. Pozosta³e otrzymaj¹ swoj¹ czêœæ renty rodzinnej bez uszczerbku.

8.3.

ALORYZACJA, NAJNI¯SZE RENTY I EMERYTURY

ORAZ WYSOKOŒCI DODATKÓW

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 5 grudnia 2002 r. o waloryzacji emerytur i rent w 2003 r. oraz

o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2002 r., Nr 240, poz.

2054)

§ Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 1998 r.,

Nr 162, poz. 1118 z póŸn. zm.)

Emerytury i renty podlegaj¹ waloryzacji, czyli podwy¿szeniu, które ma zapobie-

gaæ spadkowi realnej wartoœci emerytury/renty z powodu inflacji. Ustalenie

wysokoœci zwaloryzowanej emerytury lub renty polega na pomno¿eniu jej kwoty

przez wskaŸnik waloryzacyjny.

W 2002 r. waloryzacjê emerytur i rent przeprowadzono w czerwcu na podstawie

wskaŸnika cen towarów i us³ug konsumpcyjnych, który wyniós³ 100,5%.

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

135

Ustawa, przyjêta 5 grudnia 2002 r. przez Sejm, o waloryzacji emerytur i rent

w roku 2003, przewiduje, ¿e w 2003 r. waloryzacja zostanie przeprowadzona

w marcu. Emerytury i renty wzrosn¹ o 3,7% (wg wskaŸnika ustalonego przez

Komisjê Trójstronn¹).

Od 2004 r. waloryzacja ma byæ przeprowadzana raz w roku na podstawie

rzeczywistej inflacji z poprzedniego roku (a nie wg planowanej inflacji – jak by³o

do 2002 r.). Jeœli wskaŸnik w pierwszej po³owie roku wyniesie co najmniej 5%

przeprowadzana ma byæ dodatkowa waloryzacja we wrzeœniu, na poczet kolejnej

marcowej. Dodatkowo (poza inflacj¹) wskaŸnik waloryzacji bêdzie powiêkszony

o minimum 20% wzrost przeciêtnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej

w poprzednim roku kalendarzowym.

Od 1 czerwca 2002 r.:

najni¿sza emerytura i renta wynosz¹:

532,91 z³ – emerytura, renta z tytu³u ca³kowitej niezdolnoœci do pracy i renta

rodzinna

409,92 z³ – renta z tytu³u czêœciowej niezdolnoœci do pracy

najni¿sza renta z tytu³u ca³kowitej lub czêœciowej niezdolnoœci do pracy

i renta rodzinna, przys³uguj¹ca na podstawie ustawy o œwiadczeniach

z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych wynosz¹:

639, 49 z³ – renta z tytu³u ca³kowitej niezdolnoœci do pracy w zwi¹zku z wypad-

kiem i renta rodzinna wypadkowa

491, 90 z³ – renta z tytu³u czêœciowej niezdolnoœci do pracy w zwi¹zku z wypad-

kiem lub chorob¹ zawodow¹

dodatki do emerytur i rent wynosz¹:

256, 83 z³ – dodatek dla sieroty zupe³nej; kwoty pozosta³ych dodatków oraz

zasi³ku wynosz¹ 136,64 z³

136, 64 z³ – dodatek pielêgnacyjny

204, 96 z³ – dodatek pielêgnacyjny dla inwalidy wojennego z tytu³u niezdolnoœ-

ci do pracy i samodzielnej egzystencji

dodatek dla by³ych ¿o³nierzy górników oraz œwiadczenie pieniê¿ne dla osób

deportowanych wynosi – w zale¿noœci od liczby miesiêcy – od 6,82 z³ za

1 miesi¹c do 135, 96 z³

UWAGA: Od 1 czerwca 2002 r. nie by³y waloryzowane: dodatek kombatancki,

œwiadczenie w wysokoœci dodatku kombatanckiego, dodatek dla by³ych

¿o³nierzy górników, œwiadczenie pieniê¿ne przys³uguj¹ce osobom depor-

towanym do pracy przymusowej.

136

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

8.4.

ASI£KI

ZASI£EK RODZINNY

Podstawy prawne:

§ Ustawa z dn. 1 grudnia 1994 r. o zasi³kach rodzinnych, pielêgnacyjnych i wy-

chowawczych (Dz. U. z 1998 r., Nr 102, poz. 651 z póŸn. zm.)

Komu i kiedy przys³uguje zasi³ek rodzinny?

Zasi³ek rodzinny przys³uguje uprawnionemu na cz³onka rodziny. Od 1 czerwca

2002 r. do 31 maja 2003 r. zasi³ek rodzinny przys³uguje, je¿eli przeciêtny

miesiêczny dochód na osobê w rodzinie uprawnionego, uzyskany w roku 2001,

nie przekracza 548 z³ (w przypadku osób samotnie wychowuj¹cych dzieci oraz

osób wychowuj¹cych dzieci uprawnione do zasi³ku pielêgnacyjnego – 612 z³).

Œredni dochód na osobê w rodzinie obliczamy dodaj¹c dochody w rodzinie

i dzielimy przez 12 miesiêcy oraz przez liczbê cz³onków rodziny. W przypadku

utraty sta³ego Ÿród³a dochodu przed terminem ustalenia prawa do zasi³ku rodzin-

nego, obliczamy dochód z wy³¹czeniem utraconego Ÿród³a dochodu.

W przypadku dochodów z gospodarstwa rolnego, zasi³ek rodzinny przys³uguje,

je¿eli na osobê w rodzinie uprawnionego przypada nie wiêcej ni¿ 2 ha prze-

liczeniowe.

Przy ustalaniu prawa do zasi³ku rodzinnego uwzglêdnia siê dochody cz³onków

rodziny: osoby ubiegaj¹cej siê o zasi³ek oraz jej ma³¿onka i dzieci pozostaj¹cych

we wspólnym gospodarstwie domowym, to znaczy razem mieszkaj¹cych i gospo-

daruj¹cych.

Do rodziny pozostaj¹cej we wspólnym gospodarstwie domowym zalicza siê te¿:

ma³¿onka przebywaj¹cego w domu opieki spo³ecznej, je¿eli za jego pobyt

w tej placówce rodzina p³aci,

dzieci przebywaj¹ce w internacie szkolnym, domu studenckim lub na stancji,

dzieci przebywaj¹ce w domu pomocy spo³ecznej, w domu dziecka lub innej

placówce opiekuñczo-wychowawczej, je¿eli rodzina op³aca ich pobyt,

ma³¿onka i dzieci nie mieszkaj¹cych wspólnie z uprawnionym do zasi³ku, na

których ma byæ ustalony zasi³ek (patrz informacje ni¿ej ).

WA¯NE! Na jednego cz³onka rodziny wyp³aca siê tylko jeden zasi³ek rodzinny.

W przypadku, gdy oboje rodzice/opiekunowie maj¹ uprawnienia do zasi³ku,

zasi³ek wyp³aca siê tylko temu rodzicowi/opiekunowi, który pierwszy wyst¹pi

o wyp³atê zasi³ku. Drugi rodzic lub opiekun nie ma ju¿ prawa do zasi³ku. Jeœli

dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem

Oprac. red. na podst.: A. Gawroñska, Zasi³ek rodzinny i pielêgnacyjny, w serii: „Poznaj

Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

137

rodziców, zasi³ek rodzinny wyp³aca siê temu z rodziców, z którym dziecko prze-

bywa.

Zasi³ek rodzinny na dziecko

Przys³uguje do ukoñczenia przez dziecko 16 roku ¿ycia, a powy¿ej tego wieku

wtedy, gdy dziecko kszta³ci siê w szkole, do czasu ukoñczenia nauki – nie d³u¿ej

jednak, ni¿ do ukoñczenia przez nie 20 lat.

Zasi³ek przys³uguje bez wzglêdu na wiek dziecka, je¿eli dziecko jest

niepe³nosprawne w stopniu znacznym lub umiarkowanym, pod warunkiem, ¿e

niepe³nosprawnoœæ powsta³a w wieku dziecka uprawniaj¹cym do zasi³ku.

Za dziecko uwa¿a siê:

dziecko w³asne rodzica staraj¹cego siê o zasi³ek, dziecko jego ma³¿onka lub

dziecko adoptowane,

wnuki, rodzeñstwo i inne dzieci, których opiekunem prawnym (na mocy

wyroku s¹dowego) jest uprawniony lub jego ma³¿onek,

dziecko przyjête na wychowanie w ramach rodziny zastêpczej.

Zasi³ek rodzinny nie przys³uguje na dziecko:

które zawar³o zwi¹zek ma³¿eñski i pozostaje w tym zwi¹zku (chyba ¿e

ma³¿eñstwo zawar³y osoby ucz¹ce siê w szkole),

w domu pomocy spo³ecznej, w domu dziecka lub innej placówce opiekuñczo-

wychowawczej, je¿eli za jego pobyt rodzina nie ponosi op³at,

kszta³c¹ce siê w szkole wojskowej lub innej szkole zapewniaj¹cej nieodp³atnie

pe³ne utrzymanie (wy¿ywienie, umundurowanie, zakwaterowanie),

w zak³adzie poprawczym lub karnym.

Zasi³ek rodzinny na ma³¿onka

Ma³¿onek musi spe³niæ jeden z nastêpuj¹cych warunków:

opiekuje siê dzieckiem, któremu przys³uguje zasi³ek pielêgnacyjny (patrz te¿

informacje wy¿ej

jest kobiet¹, która ukoñczy³a 60 lat, lub mê¿czyzn¹, który ukoñczy³ 65 lat,

jest niepe³nosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym (zgodnie z orze-

czeniem lekarskim).

Zasi³ek nie przys³uguje na ma³¿onka, je¿eli:

przebywa w zak³adzie pomocy spo³ecznej, a rodzina nie p³aci za jego pobyt,

przebywa w zak³adzie karnym,

ma miesiêczne dochody brutto (czyli przed odliczeniem podatku i sk³adek na

ubezpieczenie spo³eczne) w kwocie równej lub wy¿szej od najni¿szej renty;

kwota ta zmienia siê w ci¹gu roku, w zale¿noœci od waloryzacji (od 1 czerwca

2002 r. wynosi 409,92 z³).

138

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

WA¯NE! Ma³¿onkowie nie mog¹ otrzymywaæ zasi³ku wzajemnie na siebie!

Zasi³ek nie przys³uguje równie¿ na cz³onków rodziny mieszkaj¹cych za granic¹

lub przebywaj¹cych poza granicami kraju d³u¿ej ni¿ 3 miesi¹ce. Zasada ta nie

dotyczy studentów ucz¹cych siê za granic¹ oraz cz³onków rodziny

przebywaj¹cych czasowo na leczeniu poza granicami kraju.

Wysokoœæ zasi³ku rodzinnego i formalnoœci

Zasi³ek rodzinny przys³uguje (co miesi¹c) na:

Osoba samotnie wychowuj¹ca dziecko (czyli osoba stanu wolnego: panna,

kawaler, rozwiedziona, rozwiedziony, wdowa lub wdowiec) otrzymuje zasi³ek

rodzinny na to dziecko w podwójnej wysokoœci, je¿eli dziecku przys³uguje zasi³ek

pielêgnacyjny.

Z wnioskiem o ustalenie prawa do zasi³ku rodzinnego mo¿e wyst¹piæ:

uprawniony,

jego przedstawiciel ustawowy,

inna osoba uprawniona do jego reprezentowania (np. rodzeñstwa, wnuków),

pracownik socjalny lub przedstawiciel organizacji spo³ecznej (je¿eli uprawniony

nie ma mo¿liwoœci z³o¿enia wniosku lub jego z³o¿enie zaniedbuje).

Do wniosku nale¿y do³¹czyæ: zaœwiadczenia o wysokoœci uzyskanych dochodów –

najczêœciej bêdzie to zaœwiadczenie z w³aœciwego urzêdu skarbowego oraz inne

oœwiadczenia i dowody (np. oœwiadczenie o tym, ¿e dziecko uczêszcza do szko³y).

ZASI£EK PIELÊGNACYJNY

Zasi³ek pielêgnacyjny przys³uguje:

Osobie, która ukoñczy³a 75 lat.

Dziecku w wieku do 16 lat – jeœli zosta³o uznane za niepe³nosprawne.

Osobie w wieku powy¿ej 16 lat – jeœli jest niepe³nosprawna w stopniu umiar-

kowanym (zgodnie z orzeczeniem lekarskim), a niepe³nosprawnoœæ powsta³a

Wysokoœæ zasi³ku od 01.06.2002

do 31.05.2003

ma³¿onka oraz na pierwsze i drugie dziecko 42,50 z³
trzecie dziecko

52,60 z³

ka¿de kolejne dziecko

5, 70 z³

Oprac. red. na podst.: A. Gawroñska, Zasi³ek rodzinny i pielêgnacyjny, w serii: „Poznaj

Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

139

w wieku uprawniaj¹cym j¹ do zasi³ku rodzinnego (np. w czasie nauki w szkole).

Na równi z orzeczeniem o niepe³nosprawnoœci w stopniu umiarkowanym trak-

tuje siê orzeczenie:

komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia (KIZ) zaliczaj¹ce do II grupy

inwalidów, wydane przed 1 wrzeœnia 1997 r., lub

lekarza orzecznika ZUS uznaj¹ce ca³kowit¹ niezdolnoœæ do pracy, wydane

po 31 sierpnia 1997 r.

Zasi³ek pielêgnacyjny, przys³uguj¹cy dziecku do 16 lat, wyp³aca siê po osi¹gniê-

ciu tego wieku do czasu ukoñczenia nauki w szkole, jeœli nadal wymaga ono opie-

ki, nie d³u¿ej jednak ni¿ do ukoñczenia przez nie 24 lat.

Osobie niepe³nosprawnej w stopniu znacznym. Na równi z orzeczeniem o nie-

pe³nosprawnoœci w stopniu znacznym traktuje siê orzeczenie:

KIZ zaliczaj¹ce do I grupy inwalidów, wydane przed 1 wrzeœnia 1997 r., lub

lekarza orzecznika ZUS uznaj¹ce ca³kowit¹ niezdolnoœæ do pracy oraz niez-

dolnoœæ do samodzielnej egzystencji, wydane po 31 sierpnia1997 r.

Prawo do zasi³ku nie zale¿y od dochodu.

Zasi³ek pielêgnacyjny nie przys³uguje osobie, która przebywa w: domu pomocy

spo³ecznej, zak³adzie opiekuñczo-leczniczym, zak³adzie pielêgnacyjno-

opiekuñczym, domu dziecka lub innej placówce opiekuñczo-wychowawczej.

Zasi³ek nie przys³uguje, je¿eli za pobyt w wy¿ej wymienionych placówkach ro-

dzina nie p³aci (zasi³ek przys³uguje jednak za miesi¹c, w którym osoba ta nie prze-

bywa³a w placówce co najmniej dwa tygodnie). Zasi³ek nie przys³uguje te¿ oso-

bie przebywaj¹cej w zak³adzie karnym lub poprawczym.

WA¯NE! Uprawnionemu wyp³aca siê tylko jeden zasi³ek pielêgnacyjny. W przy-

padku zbiegu prawa do zasi³ku pielêgnacyjnego z prawem do dodatku pielêgna-

cyjnego do emerytury lub renty – wyp³aca siê tylko dodatek pielêgnacyjny.

Z wnioskiem o ustalenie prawa do zasi³ku pielêgnacyjnego mo¿e wyst¹piæ:

uprawniony,

Od 1 stycznia 2002 r. o niepe³nosprawnoœci dzieci do lat 16 orzekaj¹ powiatowe

zespo³y do spraw orzekania o niepe³nosprawnoœci (orzekaj¹ na podstawie opinii

wydanej przez lekarza, pierwsze kroki nale¿y wiêc skierowaæ do specjalisty

opiekuj¹cego siê dzieckiem).

UWAGA:

Od 1 czerwca 2002 r. do 31 maja 2003 r. zasi³ek pielêgnacyjny wynosi 136,64 z³.

140

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

jego przedstawiciel ustawowy, np. rodzic,

inna osoba uprawniona do jego reprezentowania, np. rodzeñstwa, wnuków,

pracownik socjalny lub przedstawiciel organizacji spo³ecznej (je¿eli uprawniony

nie ma mo¿liwoœci z³o¿enia wniosku lub jego z³o¿enie zaniedbuje).

Do wniosku nale¿y do³¹czyæ jeden z nastêpuj¹cych dokumentów:

orzeczenie o niepe³nosprawnoœci,

dokument stwierdzaj¹cy wiek – dla osób, które ukoñczy³y 75 lat (np. dowód

osobisty, akt urodzenia).

ZASI£EK POGRZEBOWY

Zasi³ek pogrzebowy przys³uguje w razie œmierci:

ubezpieczonego,

osoby pobieraj¹cej emeryturê lub rentê,

osoby, która w dniu œmierci nie mia³a ustalonego prawa do emerytury lub renty,

lecz spe³nia³a warunki do jej uzyskania i pobierania,

cz³onka rodziny osoby wymienionej w pkt. 1-2. Cz³onkami rodziny s¹:

– dzieci w³asne, dzieci drugiego ma³¿onka oraz dzieci przysposobione (adop-

towane),

– przyjête na wychowanie i utrzymanie przed osi¹gniêciem pe³noletnoœci inne

dzieci, w tym równie¿ w ramach rodziny zastêpczej,

– wnuki i rodzeñstwo,

– ma³¿onek (wdowa i wdowiec),

– rodzice, w tym ojczym, macocha oraz osoby przysposabiaj¹ce (adoptuj¹ce).

Zasi³ek pogrzebowy przys³uguje:

tak¿e w razie œmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, je¿eli œmieræ

nast¹pi³a w okresie pobierania zasi³ku chorobowego, œwiadczenia rehabilita-

cyjnego lub zasi³ku macierzyñskiego,

osobie, która pokry³a koszty pogrzebu.

Zasi³ki pogrzebowe wyp³acaj¹ oddzia³y ZUS.

Wysokoœæ zasi³ku pogrzebowego

Zasi³ek przys³uguje tylko z jednego tytu³u w wysokoœci 200% przeciêtnego

miesiêcznego wynagrodzenia obowi¹zuj¹cego w dniu œmierci osoby, której kosz-

ty pogrzebu zosta³y poniesione. Od 1 grudnia 2002 r. zasi³ek wynosi 4191, 62 z³.

W razie pokrycia kosztów pogrzebu przez pracodawcê, DPS, gminê, instytucjê

zakonn¹ lub diecezjaln¹, zasi³ek przys³uguje tym podmiotom w wysokoœci udoku-

mentowanych kosztów pogrzebu, nie wy¿szej jednak ni¿ 200% przeciêtnego

Oprac. red. na podst. inf. int. ze stron ZUS: http://www.zus.pl.

emerytury, renty, zasi³ki z ubezpieczenia

141

miesiêcznego wynagrodzenia. Zasada ta ma tak¿e zastosowanie w przypadku

pokrycia kosztów pogrzebu przez inn¹ osobê ni¿ cz³onek rodziny (o którym

mowa w pkt. 4).

Je¿eli koszty pogrzebu pokry³a wiêcej ni¿ jedn¹ osobê lub podmiot, zasi³ek dzieli

siê miêdzy nich – proporcjonalnie do poniesionych kosztów.

Jeœli pogrzeb organizowany by³ na koszt pañstwa, organizacji politycznej lub

spo³ecznej, lecz cz³onek rodziny poniós³ równie¿ czêœæ jego kosztów, zasi³ek

pogrzebowy przys³uguje temu cz³onkowi rodziny w kwocie 200% przeciêtnego

miesiêcznego wynagrodzenia.

Prawo do zasi³ku wygasa w razie niezg³oszenia wniosku o jego przyznanie

w okresie 12 miesiêcy od dnia œmierci osoby, po której zasi³ek przys³uguje.

Jakie dokumenty s¹ wymagane do wyp³aty zasi³ku?

wniosek o wyp³atê zasi³ku pogrzebowego (druk ZUS Z-12),

wyci¹g z aktu zgonu,

orygina³y rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a je¿eli orygina³y

zosta³y z³o¿one w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank.

Je¿eli pogrzeb organizowany by³ na koszt pañstwa, organizacji politycznej lub

spo³ecznej, wymagane jest zaœwiadczenie w³aœciwego organu administracji pañst-

wowej lub organizacji stwierdzaj¹ce pokrycie kosztów pogrzebu oraz rachunki

kosztów poniesionych przez osobê wystêpuj¹c¹ z wnioskiem o zasi³ek.

143

9.1.

ONTO OSOBISTE

Rachunek oszczêdnoœciowo-rozliczeniowy (ROR), czyli

popularne „konto“ to imienny rachunek bankowy dla klientów indywidualnych.

Na rachunku (koncie osobistym) gromadzimy pieni¹dze, za jego pomoc¹ mo¿emy

te¿ rozliczaæ siê, np. gdy op³acamy rachunki.

Konto mo¿e za³o¿yæ:

osoba fizyczna o pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych,

zagraniczna osoba fizyczna o pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych

pracuj¹ca w firmie maj¹cej siedzibê w Polsce lub otrzymuj¹ca np. emeryturê,

rentê,

jedna lub dwie osoby (nie ma znaczenia czy s¹ spokrewnione czy te¿ nie)

– posiadacze wspólnego konta maj¹ równy udzia³ w zgromadzonych na kon-

cie pieni¹dzach i razem odpowiadaj¹ za stan konta oraz dokonywane operac-

je bankowe.

Rachunek oszczêdnoœciowo-rozliczeniowy umo¿liwia m.in.:

bezpieczne przechowywanie pieniêdzy, a dodatkowo s¹ one oprocentowane

(przechowuj¹c pieni¹dze na koncie, a nie w szufladzie, zyskujemy, w zale¿ noœci

FINANSE,

UBEZPIECZENIA,

PODATKI

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

144

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

od wysokoœci oprocentowania i wielkoœci kwoty na koncie, kilkanaœcie, kilka-

dziesi¹t z³otych miesiêcznie),

bezgotówkowe przekazywanie na nasze konto czêœci lub ca³oœci wyna-

grodzenia, emerytury lub renty, a tak¿e dochodów z innego tytu³u (czyli nie

musimy ju¿ nieœæ w kieszeni wyp³aconej na poczcie emerytury),

zlecanie bankowi regulowania naszych jednorazowych lub okresowych

zobowi¹zañ i p³atnoœci (np. op³ata za czynsz, gaz, œwiat³o, radio i telewizor,

telefon, ubezpieczenia),

przelewanie z naszego konta dowolnych kwot na inne konto,

uzyskanie kredytu odnawialnego oraz gotówkowego (tylko po spe³nieniu

warunków obowi¹zuj¹cych w danym banku),

korzystanie z kart bankowych, czeków (np. przy robieniu zakupów i innych

op³at nie musimy nosiæ przy sobie gotówki).

Na co warto zwróciæ uwagê przy zak³adaniu konta?

Jakie s¹ warunki otwarcia konta, tzn. jakich minimalnych wp³ywów ¿¹da dany

bank (byæ mo¿e nie wymaga siê minimalnej kwoty wp³aty na konto lub nie trze-

ba deklarowaæ sta³ych wp³at), czy ¿¹dane jest zaœwiadczenie o dochodach etc.

Jakie s¹ op³aty za: prowadzenie rachunku, zlecenia sta³e, przelewy, wydanie

czeków, wyp³acanie pieniêdzy z bankomatów (op³aty zwi¹zane z „u¿ywa-

niem“ konta mog¹ wynieœæ nawet kilkadziesi¹t z³otych miesiêcznie – warto

wiêc wybraæ bank maj¹cy najni¿sze op³aty za te us³ugi, z których chcemy

korzystaæ najczêœciej, np. op³acanie rachunków za telefon, pr¹d, gaz, czynszu

za mieszkanie, przelew comiesiêcznej raty kredytu mieszkaniowego).

Jakie s¹ zasady i op³aty za korzystanie z kart bankomatowych – korzystanie

z nich u³atwia wiele, ale dobrze jest najpierw sprawdziæ ile p³aci siê za korzys-

tanie z bankomatu.

Jakie jest oprocentowanie pieniêdzy na koncie.

Jaki jest debet (chodzi o mo¿liwoœæ zaci¹gniecia „d³ugu“ na koncie kosztem

przysz³ej wp³aty pieniêdzy, np. nasza emerytura wp³ywa dopiero za kilka dni,

a my pilnie potrzebujemy pieniêdzy – mo¿emy wówczas pobraæ okreœlon¹

kwotê z konta na poczet przysz³ej emerytury).

Czy jest mo¿liwy i ile kosztuje dodatkowy dostêp do konta, np. mo¿liwoœæ

sprawdzania stanu rachunku, zlecania przelewów przez telefon.

Wreszcie decyduj¹c siê ju¿ na konkretny bank warto zwróciæ uwagê, czy

w wybranym przez nas oddziale nie ustawiaj¹ siê ci¹gle d³ugie kolejki, w których

bêdziemy musieli spêdzaæ wiele czasu, chc¹c za³atwiæ jak¹kolwiek sprawê.

Od marca 2002 r. od przychodów: z odsetek lub innych przychodów od

pieniêdzy zgromadzonych na rachunku lub w innych formach oszczêdzania,

przechowywania lub inwestowania, p³acimy podatek dochodowy od osób fizy-

cznych. Opodatkowano tak¿e lokaty terminowe, rachunki bie¿¹ce, w z³otówkach

oraz w walutach obcych.

finanse, ubezpieczenia, podatki

145

Od opodatkowania zwolnione s¹ przychody (odsetki) od œrodków zgromadzo-

nych na rachunkach bankowych przed 1 grudnia 2001 r., na podstawie zawartych

przed tym dniem umów na czas oznaczony.

Bank oblicza oraz wp³aca pobrany podatek na rachunek w³aœciwego urzêdu skar-

bowego. Pobrany przez bank podatek jest wyszczególniony na naszym wyci¹gu

z ROR.

9.2. UBEZPIECZENIA MAJ¥TKOWE I NA ¯YCIE

Ubezpieczenia na ¿ycie

Ubezpieczenia na ¿ycie to jedne z najczêœciej zawieranych polis.

Polisê

wykupujemy na rok, wp³acaj¹c sk³adkê okreœlon¹ w umowie. W zamian otrzy-

mujemy gwarancjê, i¿ w przypadku nieszczêœliwego wypadku lub œmierci osobie

uprawnionej wyp³acona zostanie okreœlona suma pieniêdzy. Oferta towarzystw

jest ogromna i bardzo konkurencyjna. Polisy te polegaj¹ na ochronie siebie i blis-

kich przed spadkiem poziomu ¿ycia w razie: œmierci, inwalidztwa, utraty pracy.

Mo¿liwe jest te¿ po³¹czenie ubezpieczenia na ¿ycie z polis¹ emerytaln¹. Sk³adki

op³acamy do osi¹gniêcia wieku emerytalnego, a firma ubezpieczeniowa inwestu-

je gromadzone na koncie pieni¹dze. Gdy osi¹gniemy zadeklarowany wczeœniej

wiek emerytalny, mo¿emy jednorazowo wyp³aciæ zgromadzone oszczêdnoœci,

albo te¿ otrzymywaæ do¿ywotni¹ rentê co miesi¹c (niezale¿nie od renty/emerytu-

ry z ZUS).

Przy wyborze polisy trzeba sobie zadaæ kilka pytañ. Co jest wa¿niejsze: oszczêd-

noœci, dodatkowa emerytura, ochrona na wypadek choroby, czy zabezpieczenie

sp³aty kredytu?

Podatkiem objêto odsetki z oszczêdnoœci zgromadzonych na rachunkach banko-

wych, a nie kwoty tych oszczêdnoœci.

UWAGA:

Oprac. red. na podst. inf. int. http://www.ubezpieczony.pl (pierwszy internetowy serwis

ubezpieczeniowy).

Zgodnie z Encyklopedi¹ PWN

–

polisa ubezpieczeniowa to dokument stwierdzaj¹cy

zawarcie umowy ubezpieczenia, wystawiony ubezpieczaj¹cemu przez ubezpieczyciela

(zak³ad ubezpieczeñ).

146

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Polisa to obci¹¿enie. W zale¿noœci od okresu ubezpieczenia – kilku, kilkunastu

czy kilkudziesiêciu lat, trzeba bêdzie przez taki w³aœnie okres p³aciæ sk³adki. Nie

nale¿y zapomnieæ o sprawdzeniu op³at pobieranych przez ubezpieczyciela za

obs³ugê polisy.

Zak³ady ubezpieczeñ radz¹, aby polis ¿yciowych nie odk³adaæ na póŸne lata –

zgodnie z zasad¹, ¿e im cz³owiek starszy, tym mniej skorzysta na ubezpieczeniu.

Rodzaje polis na ¿ycie:

terminowe – ubezpieczenie na ¿ycie zawierane przewa¿nie na rok do piêciu

lat. Polisa najkorzystniejsza dla osób, które s¹ jednymi lub g³ównymi ¿ywiciela-

mi rodziny, a które chc¹ zabezpieczyæ rodzinê w razie swojej ewentualnej

(nag³ej) œmierci. Ubezpieczenie to nie zapewnia ochrony na dalsze lata, na

staroœæ – chroni tylko okres, na który zosta³o wykupione;

ubezpieczenie na ca³e ¿ycie – polisa, która koñczy siê ze œmierci¹ ubezpie-

czonego, a wskazani przez niego spadkobiercy otrzymuj¹ œwiadczenie. Sk³adki

wp³aca siê zazwyczaj do 60-65 lat, kiedy to w³aœciciel polisy przechodzi na

emeryturê;

na ¿ycie i do¿ycie (kapita³owe) – polisa dzia³a tak jak ubezpieczenie termi-

nowe, co oznacza, ¿e spadkobiercy wskazani w polisie, otrzymuj¹ œwiadcze-

nie. Ale jednoczeœnie po osi¹gniêciu wieku emerytalnego ubezpieczyciel

wyp³aca okreœlon¹ sumê lub dzieli j¹ regularnie, np. co miesi¹c, jako dodatek

do emerytury, by dochody w tym okresie nie ró¿ni³y siê zbytnio od tych z czasu

zawodowej aktywnoœci;

rentowe – mo¿liwe polisy: z rent¹ p³atn¹ natychmiast (szczególnie dla tych,

którzy posiadaj¹ ubezpieczenie kapita³owe i potrzebuj¹ dalej pieniêdzy;

pieni¹dze z takiego œwiadczenia mo¿na wp³aciæ jako jednorazow¹ sk³adkê

ubezpieczenia rentowego, by otrzymywaæ sta³y dodatkowy dochód) lub polisa

z rent¹ odroczon¹ (wyp³acana od ustalonego momentu w przysz³oœci, np. od

dnia przejœcia na emeryturê).

ubezpieczenie z funduszem inwestycyjnym – czêœæ wp³acanej przez klienta

sk³adki przeznaczona jest na ochronê, a czêœæ jest inwestowana w wybrane

przez klienta fundusze inwestycyjne.

Ubezpieczenia maj¹tkowe

Rodzaje mo¿liwych ubezpieczeñ maj¹tkowych:

ubezpieczenie komunikacyjne,

ubezpieczenie sprzêtu gospodarstwa domowego od awarii,

ubezpieczenie budowlane,

ubezpieczenie sprzêtu elektronicznego,

Oprac. red. na podst. inf. int.: http://www.ubezpieczony.pl (pierwszy internetowy serwis

ubezpieczeniowy).

finanse, ubezpieczenia, podatki

147

ubezpieczenie biznesowe,

ubezpieczenie mieszkaniowe (patrz ni¿ej ),

ubezpieczenie OC (odpowiedzialnoœci cywilnej) – za szkody wyrz¹dzone

osobom trzecim, np. jeœli zalejemy mieszkanie s¹siadowi.

Przy zakupie polis maj¹tkowych trzeba siê zastanowiæ co chcemy ubezpieczyæ,

na jak¹ sumê i co mo¿e zostaæ ukradzione, zniszczone etc. Jednym z najczêœciej

zawieranych ubezpieczeñ maj¹tkowych jest ubezpieczenie mieszkania.

Ubezpieczenie mieszkaniowe

Myœl¹c o ubezpieczeniu mieszkania nale¿y braæ pod uwagê nie tylko kradzie¿,

ale tak¿e zniszczenia, np. poprzez zalanie czy wybuch gazu. Mo¿na tez ubez-

pieczyæ siê od skutków zniszczenia, je¿eli zaszkodzimy w ten sposób, np. s¹siad-

owi (jest to ubezpieczenie OC).

Ubezpieczyæ mo¿na:

wyposa¿enie domów i mieszkañ: rzeczy ruchome i nieruchome (przytwierd-

zone na sta³e), tak¿e w piwnicy, gara¿u czy na strychu,

mury.

Przy zakupie polisy musimy zastanowiæ siê co tak naprawdê chcemy ubez-

pieczyæ, na jak¹ sumê i co mo¿e zostaæ ukradzione lub zniszczone.

Ubezpieczyciele zawieraj¹ umowy ubezpieczenia mieszkania z osobami fizy-

cznymi, zajmuj¹cymi mieszkanie na podstawie tytu³u prawnego: prawa w³asnoœ-

ci, spó³dzielczego prawa do lokalu lub decyzji administracyjnej umowy najmu.

Przez ubezpieczaj¹cego rozumie siê tak¿e osoby bliskie prowadz¹ce z ubez-

pieczaj¹cym wspólne gospodarstwo domowe.

Ubezpieczone ryzyka to: kradzie¿ z w³amaniem, rabunek, zdarzenia losowe

(np. po¿ar, zalanie, powódŸ, huragan, uderzenie piorunu, eksplozja).

Ubezpieczyciele odpowiadaj¹ za szkodê spowodowan¹ przez kradzie¿ z w³a-

maniem, pod warunkiem, ¿e mieszkanie lub pomieszczenie by³o nale¿ycie zabez-

pieczone.

Pamiêtajmy, aby zawsze dok³adnie czytaæ ka¿d¹ umowê przed podpisaniem –

pozwoli to unikn¹æ póŸniejszych niejasnoœci i nieporozumieñ. Ka¿da umowa

okreœla dok³adnie zasady ubezpieczenia, np. co to jest „zdarzenie losowe“, jak

powinno wygl¹daæ „nale¿yte zabezpieczenie“ etc.

UWAGA:

148

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Instytucje zwi¹zane z ubezpieczeniami

BIURO RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH

00-024 Warszawa, Al. Jerozolimskie 44

tel. (22) 333 73 26 (do 8)

fax 333 73 29

Rzecznik ubezpieczonych chroni konsumenckie interesy ubezpieczonych i upraw-

nionych z umów ubezpieczenia. Zadaniem Rzecznika jest:

pomoc w za³agodzeniu sporu miêdzy ubezpieczonym a firm¹ ubezpieczeniow¹

i doprowadzenie do ugody stron zanim sprawa trafi na drogê s¹dow¹,

pomoc wnioskodawcy w zrozumieniu stanowiska firmy ubezpieczeniowej,

podanie wyk³adni prawnej.

wskazanie ubezpieczonemu jego uprawnieñ, podanie przys³uguj¹cych mu

prawnych œrodków dzia³ania.

Rzecznik mo¿e te¿ sam skierowaæ sprawê do innego organu.

KOMISJA NADZORU UBEZPIECZEÑ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH

ul. NiedŸwiedzia 6e, 02-737 Warszawa

tel. (22) 548 72 40, fax 548 72 45

e-mail: knuife@knuife.gov.pl

http://www.knuife.gov.pl

Zadania Komisji to m.in.:

ochrona interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganie sytuacji, w której

zak³ad ubezpieczeñ nie bêdzie w stanie wyp³acaæ ubezpieczonemu nale¿nego

œwiadczenia,

ochrona interesów cz³onków otwartych funduszy emerytalnych, które stanowi¹

II filar systemu ubezpieczeñ spo³ecznych oraz uczestników pracowniczych

programów emerytalnych – III filara systemu ubezpieczeñ spo³ecznych,

nadzór nad dzia³alnoœci¹ zak³adów ubezpieczeñ i brokerów.

9.3.

ODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

‘2002

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

(Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z póŸn. zm.)

Oprac. red.

Oprac. red. na podst.: M. Œwierczyñski, Niepe³nosprawni

–

podatki '2002, w serii:

„Poznaj Swoje Prawa“, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2002.

finanse, ubezpieczenia, podatki

149

Obowi¹zkiem ka¿dego podatnika jest rozliczenie siê z urzêdem skarbowym.

Je¿eli nasze dochody pochodz¹ tylko z jednego Ÿród³a, nie dokonujemy odliczeñ,

nie opodatkowujemy siê wspólnie z ma³¿onkiem, rozliczenia dokonuje za nas

p³atnik (np. pracodawca, ZUS).

W innych przypadkach rozliczamy siê samodzielnie. Wype³niamy wtedy zez-

nanie podatkowe (tzw. PIT) odpowiednio – dla osób posiadaj¹cych dochody

z wielu Ÿróde³ nie korzystaj¹cych z odliczeñ; dla korzystaj¹cych z odliczeñ, b¹dŸ

dla podatników korzystaj¹cych ze wspólnego opodatkowania z ma³¿onkiem.

W zakresie podatków w 2002 r. w stosunku do roku ubieg³ego nast¹pi³y istotne zmi-

any. Nie mo¿na ju¿ odliczaæ wydatków na odp³atne œwiadczenia zdrowotne.

Zasadniczo zmieniaj¹ siê ulgi budowlane – w miejsce dotychczasowych wprowa-

dzono ulgê na sp³atê odsetek od kredytów mieszkaniowych i budowlanych.

Dotychczasowe ulgi budowlane pozostaj¹ na zasadzie tzw. praw nabytych, tj. dla

tych, którzy rozpoczêli korzystanie z nich przed 1 stycznia 2002 r. Bez zmian

pozostaje ulga remontowa.

Zamro¿one zosta³y te¿ progi podatkowe, wzros³a kwota wolna od podatku.

O czym warto pamiêtaæ?

Podane informacje okreœlaj¹ ogólne, najwa¿niejsze zasady dotycz¹ce rozliczeñ

podatkowych. W ka¿dej bardziej skomplikowanej sytuacji, kiedy nie jesteœmy

do koñca pewni, czy mo¿emy, np. skorzystaæ z okreœlonego odliczenia, lepiej

to wyjaœniæ zwracaj¹c siê po poradê, wyjaœnienie do urzêdu skarbowego.

Musimy bardzo dok³adnie czytaæ polecenia zawarte w deklaracji podatkowej

i starannie wykonywaæ wszelkie obliczenia.

Nale¿y dok³adnie i czytelnie wype³niæ deklaracjê podatkow¹. B³êdy w obli-

czeniach mog¹ zostaæ potraktowane jako oszustwo.

Mamy obowi¹zek zachowania dokumentów potwierdzaj¹cych wydatki

(np. rachunki, faktury, bilety) przez 5 lat, licz¹c od koñca roku, w którym

up³yn¹³ termin p³atnoœci podatku. Dokumenty zachowujemy w domu – nie

do³¹czamy ich do zeznania podatkowego.

W razie w¹tpliwoœci przy wype³nianiu deklaracji warto poprosiæ o wyjaœnienie

w informacji urzêdu skarbowego. Mo¿na te¿ udaæ siê do doradcy

podatkowego, ale za tê us³ugê trzeba zap³aciæ.

Za dany rok rozliczamy siê do 30 kwietnia roku nastêpnego. Jeœli przekroczymy

termin, to bêdziemy musieli zap³aciæ odsetki karne. Zalet¹ wczeœniejszego

rozliczenia siê, czyli np. ju¿ w styczniu danego roku, a nie w ostatniej chwili

(np. 29 kwietnia), jest szybszy zwrot nadp³aconego podatku.

Zeznanie podatkowe wysy³amy poczt¹ (listem poleconym) albo zanosimy

bezpoœrednio do urzêdu skarbowego. Warto zrobiæ kopiê zeznania dla siebie

i potwierdziæ na kopii jego z³o¿enie w urzêdzie skarbowym (jeœli zanosimy

osobiœcie).

150

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Je¿eli osoba wezwana przez urz¹d skarbowy (np. do z³o¿enia wyjaœnieñ), nie

mo¿e stawiæ siê z powodu „choroby, kalectwa lub innej wa¿nej przyczyny,

organ podatkowy mo¿e przyj¹æ wyjaœnienie lub zeznanie albo dokonaæ czyn-

noœci w miejscu pobytu tej osoby“ (Dz. U. z 1997 r., Nr 137, poz. 926 z póŸn.

zm.; art. 155 § 2).

Jakie kwoty s¹ zwolnione od podatku dochodowego (przyk³ady)?

Renty inwalidów wojennych i wojskowych.

Odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego,

prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw (np. odszkodowania za uszko-

dzenie cia³a poniesione w wyniku wypadku samochodowego, za wypadek

przy pracy, renty odszkodowawcze z PZU).

Kwoty otrzymane z tytu³u ubezpieczeñ maj¹tkowych i osobowych (jeœli ubez-

pieczyliœmy siê sami lub ubezpieczyliœmy mieszkanie samochód, np. odszko-

dowania z tytu³u ubezpieczenia auto casco albo od nastêpstw nieszczêœliwych

wypadków).

Zasi³ki (dodatki) rodzinne i pielêgnacyjne.

Kwoty pomocy finansowej ze œrodków pomocy spo³ecznej i z zak³adowego

funduszu œwiadczeñ socjalnych, wyp³acane na zmniejszenie wydatków

mieszkaniowych.

Wartoœæ rzeczowych œwiadczeñ okolicznoœciowych otrzymanych przez pra-

cownika, sfinansowanych w ca³oœci ze œrodków zak³adowego funduszu œwiad-

czeñ socjalnych lub funduszy zwi¹zków zawodowych – do wysokoœci

nieprzekraczaj¹cej w roku podatkowym po³owy kwoty najni¿szego wyna-

grodzenia za pracê; w szczególnoœci chodzi o: bony towarowe, bilety na

imprezy sportowe lub kulturalne.

Dodatek energetyczny dla kombatantów.

Œwiadczenia z pomocy spo³ecznej: zasi³ki, renty socjalne, œwiadczenia rzec-

zowe oraz zapomogi wyp³acane ze œrodków zak³adowego funduszu œwiadczeñ

socjalnych oraz funduszów zwi¹zków zawodowych w przypadku indywidual-

nych zdarzeñ losowych, klêsk ¿ywio³owych, d³ugotrwa³ej choroby lub œmierci.

Œwiadczenia otrzymywane na: rehabilitacjê zawodow¹, spo³eczn¹ i lecznicz¹

osób niepe³nosprawnych z PFRON oraz z zak³adowych funduszy rehabilitacji;

doraŸn¹ lub okresow¹ pomoc dla kombatantów oraz pozosta³ych po nich

cz³onków rodzin ze œrodków Pañstwowego Funduszu Kombatantów.

Œwiadczenia rzeczowe otrzymywane przez emerytów i rencistów z macie-

rzystych zak³adów pracy oraz zwi¹zków zawodowych.

Stypendia naukowe.

Œwiadczenia pieniê¿ne przyznane na podstawie ustawy z dn. 31 maja 1996 r.

o œwiadczeniu pieniê¿nym przys³uguj¹cym osobom deportowanym do pracy

przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszê i ZSRR.

Kwoty jednorazowej pomocy finansowej wyp³aconej ofiarom przeœladowañ

hitlerowskich przez Fundacjê Polsko-Niemieckie Pojednanie.

finanse, ubezpieczenia, podatki

151

Wype³niaj¹c zeznanie podatkowe, pos³ugujemy siê informacjami, które otrzymu-

jemy z zak³adu pracy, ZUS-u, czy od zleceniodawcy. Tam znajdziemy obliczone

kwoty przychodu, kosztów uzyskania, dochodu i zaliczek wp³aconych na poczet

nale¿nego podatku.

Rozliczaj¹c siê z urzêdem skarbowym mo¿emy wp³ywaæ na wysokoœæ

zap³aconego przez nas podatku dochodowego w ci¹gu danego roku poprzez:

odliczenia od dochodu (patrz ni¿ej ),

odliczenia od podatku (wiêcej na ten temat mo¿na znaleŸæ w broszurze

„Niepe³nosprawni – podatki ‘2002“, z serii „Poznaj Swoje Prawa“).

Patrz te¿ informacje o broszurach z serii „Poznaj Swoje Prawa“ – str. 176

ODLICZENIA OD DOCHODU

Od dochodu odliczamy:

1. Zap³acone przez podatnika lub potr¹cone przez p³atnika kwoty sk³adek na

ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.

2. Dokonane w roku podatkowym zwroty nienale¿nie pobranych emerytur i rent

oraz zasi³ków z ubezpieczenia spo³ecznego, jeœli podatek dochodowy nie zosta³

potr¹cony przez organ rentowy.

Przyk³ad: Podjêliœmy pracê i nasze przychody przekroczy³y okreœlone przepisami

progi – 70% albo 130% przeciêtnego wynagrodzenia (patrz informacje o zawie-

szaniu rent i emerytur – str. 116

). Nasza renta powinna zostaæ zmniejszona

(lub zawieszona). Jeœli jednak pobieraliœmy rentê, to nienale¿nie pobrane œwiad-

czenia musimy zwróciæ do ZUS. Jednak wczeœniej p³aciliœmy od tego podatek.

Dlatego zwroty mo¿emy póŸniej odliczyæ - zmniejsz¹ nasz dochód i zap³acimy

odpowiednio mniejszy podatek (konieczny jest dowód wp³aty),

3. Dokonane w roku podatkowym zwroty nienale¿nie pobranych œwiadczeñ,

które uprzednio zwiêkszy³y dochód podlegaj¹cy opodatkowaniu, w kwotach

uwzglêdniaj¹cych pobrany podatek dochodowy, je¿eli zwroty te nie zosta³y

potr¹cone przez p³atnika.

4. Darowizny:

a) na cele: naukowe, naukowo-techniczne, oœwiatowe, oœwiatowo-wycho-

wawcze, kulturalne, kultury fizycznej i sportu, ochrony zdrowia i pomocy

spo³ecznej, rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej inwalidów – ³¹cznie do

wysokoœci nieprzekraczaj¹cej 15% dochodu,

b) na cele: kultu religijnego i na dzia³alnoœæ charytatywno-opiekuñcz¹, bez-

pieczeñstwa publicznego, obrony narodowej, ochrony œrodowiska,

dobroczynne – ³¹cznie do wysokoœci nie przekraczaj¹cej 10% dochodu.

£¹czna kwota darowizn (punkty a i b) nie mo¿e przekroczyæ 15% dochodu. Nie

odliczamy darowizn na rzecz osób fizycznych. Mo¿emy natomiast odliczaæ

kwoty wp³acone na rzecz stowarzyszeñ, fundacji itd. Jeœli jednak stowarzyszenie

zbiera pieni¹dze na operacjê chorego dziecka i mieœci siê to w ramach jego

152

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

dzia³alnoœci statutowej, to w ten sposób pomagamy konkretnej osobie. Darowizny

musz¹ byæ potwierdzone dowodami wp³aty na rachunek bankowy obdarowanej

instytucji.

5. Sk³adki na rzecz organizacji, do których przynale¿noœæ jest obowi¹zkowa (np.

lekarze, pielêgniarki z mocy prawa nale¿¹ do samorz¹du lekarskiego, pielêg-

niarek),

6. Faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na sp³atê odsetek od kredy-

tu (po¿yczki) udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji maj¹cej na

celu zaspokojenie w³asnych potrzeb mieszkaniowych, zwi¹zanej z:

– budow¹ budynku mieszkalnego albo

– wniesieniem wk³adu budowlanego/mieszkaniowego do spó³dzielni miesz-

kaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego

albo lokalu mieszkalnego w takim budynku, albo

– zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu miesz-

kalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowa³a ten

budynek w wykonywaniu dzia³alnoœci gospodarczej, albo

– nadbudow¹ lub rozbudow¹ budynku na cele mieszkalne lub przebudow¹

(przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego czêœci lub pomieszczenia

niemieszkalnego, na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie

samodzielne mieszkanie.

Jest to nowe odliczenie – obowi¹zuje od 1 stycznia 2002 r. (zast¹pi³o dotychcza-

sowe ulgi budowlane i mieszkaniowe). Odliczamy tylko odsetki, a nie kwotê

kredytu (po¿yczki). Odliczenie nie dotyczy kredytu (po¿yczki) na zakup gruntu.

7. Wydatki na cele rehabilitacyjne osób niepe³nosprawnych (przys³uguj¹ tylko

osobom niepe³nosprawnym!) – omawiamy je poni¿ej.

Patrz te¿ kto jest osob¹ niepe³nosprawn¹ – str. 10 i jakie dokumenty

potwierdzaj¹ odliczenia – str. 151

Co uznaje siê za wydatki na cele rehabilitacyjne?

S¹ to nastêpuj¹ce wydatki:

1. Adaptacja i wyposa¿enie mieszkañ/budynków stosownie do potrzeb

wynikaj¹cych z niepe³nosprawnoœci, czyli wydatki na: likwidacjê barier architek-

tonicznych, budowê podjazdów dla osób poruszaj¹cych siê na wózkach

inwalidzkich, „poszerzanie drzwi“, likwidacjê progów, wyburzanie œcian

dzia³owych, za³o¿enie okien zamykanych z niskiego poziomu, po³o¿enie terako-

ty antypoœlizgowej, likwidacjê wanny i za³o¿enie brodzika ze specjalnym

siedziskiem dla osób niesprawnych ruchowo, za³o¿enie „wisz¹cego“ sedesu oraz

umywalki „bez nogi“ umo¿liwiaj¹cych swobodne podjechanie wózkiem, monta¿

uchwytów, specjalnych baterii dla osób z niesprawnymi d³oñmi, monta¿

opuszczanych szafek i blatu kuchennego z mo¿liwoœci¹ podjechania wózkiem,

monta¿ drzwi przesuwnych itd.

finanse, ubezpieczenia, podatki

153

Mo¿emy równie¿ odliczyæ: koszty prac zwi¹zanych z adaptacj¹, np. musieliœmy

wyburzyæ œciany w ³azience i zniszczyliœmy glazurê. Odliczamy wtedy tak¿e

koszty po³o¿enia glazury. Ale jeœli glazurê k³adziemy z w³asnej inicjatywy, bo nie

podoba siê nam kolor starej, to ju¿ nie!

2. Przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikaj¹cych z nie-

pe³nosprawnoœci. Dotyczy to tzw. oprzyrz¹dowania, a nie zakupu samochodu lub

czêœci do niego. Mieœci siê tu równie¿ zabezpieczenie progów samochodu przed

zniszczeniem przez wózek, monta¿ baga¿nika na wózek.

3. Zakup i naprawa indywidualnego sprzêtu i urz¹dzeñ niezbêdnych w rehabili-

tacji oraz u³atwiaj¹cych wykonywanie czynnoœci ¿yciowych, stosownie do

potrzeb wynikaj¹cych z niepe³nosprawnoœci. S¹ to: przedmioty ortopedyczne,

œrodki pomocnicze i sprzêt rehabilitacyjny, a wiêc wózki i czêœci do nich, kule,

protezy, obuwie ortopedyczne, aparaty s³uchowe, okulary, laski, chodziki, matera-

ce i poduszki przeciwodle¿ynowe itp., tak¿e urz¹dzenia u³atwiaj¹ce komu-

nikowanie siê (np. telefony dla niewidomych, dla osób maj¹cych trudnoœci

z przemieszczaniem siê). Trudno wymieniæ wszystkie rzeczy, które mog³yby

znaleŸæ siê na tej liœcie, zreszt¹ nie ma takiej. Zasad¹ podstawow¹ jest zwi¹zek

pomiêdzy sprzêtem a niesprawnoœci¹. Zakup tego samego przedmiotu w jednym

przypadku bêdzie uzasadniony (np. dyktafon dla niewidomych), w innym

zostanie zakwestionowany. Jeœli urz¹dzenie nie ma zwi¹zku z konkretnym

schorzeniem lub jest powszechnie stosowane (np. telewizor, lodówka), to urz¹d

skarbowy mo¿e zakwestionowaæ celowoœæ tego odliczenia.

Patrz te¿ informacje o prawie do sprzêtu – str. 74

4. Zakup wydawnictw i materia³ów szkoleniowych, stosownie do potrzeb wyni-

kaj¹cych z niepe³nosprawnoœci: ksi¹¿ki, broszury, kasety audio, wideo, np. doty-

cz¹ce metod usprawniania, prasa dla osób niepe³nosprawnych.

5. Odp³atnoœæ za pobyt na turnusie rehabilitacyjno-usprawniaj¹cym.

6. Odp³atnoœæ za pobyt na leczeniu sanatoryjnym, za pobyt w placówkach

leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych, leczniczo-opiekuñ-

czych i szkolno-wychowawczych oraz odp³atnoœæ za zabiegi rehabilitacyjno-

usprawniaj¹ce.

Patrz te¿ informacje o sanatoriach i turnusach rehabilitacyjnych – str. 83

7. Op³acenie przewodników osób niewidomych I i II grupy inwalidztwa oraz osób

z niepe³nosprawnoœci¹ narz¹du ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

w kwocie nie przekraczaj¹cej 2280 z³ (w 2002 r.).

8. Utrzymanie przez osoby niewidome, o których mowa w punkcie 7, psa prze-

wodnika, w kwocie nie przekraczaj¹cej 2280 z³ (w 2002 r.).

Wg pe³nomocnika rz¹du do spraw osób niepe³nosprawnych (pismo nr BONIII/

0296/19/2002/AMP)

–

osob¹ w³aœciw¹ do stwierdzenia, czy dane urz¹dzenie/sprzêt jest

niezbêdne do rehabilitacji oraz u³atwia wykonywanie czynnoœci ¿yciowych, nie mo¿e byæ

organ podatkowy, ale lekarz specjalista. Stwierdzenie lekarza specjalisty powinno wiêc byæ

dla organów podatkowych podstaw¹ do uznania za wydatek na cele rehabilitacyjne.

154

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

9. Opiekê pielêgniarsk¹ w domu nad osob¹ niepe³nosprawn¹ w okresie prze-

wlek³ej choroby uniemo¿liwiaj¹cej poruszanie siê oraz us³ugi opiekuñcze œwiad-

czone dla osób niepe³nosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

10. Op³acenie t³umacza jêzyka migowego.

11. Kolonie i obozy dla dzieci i m³odzie¿y niepe³nosprawnej oraz dzieci osób

niepe³nosprawnych.

12. Leki – w wysokoœci stanowi¹cej nadwy¿kê ponad kwotê 152 z³ (w 2002 r.)

miesiêcznie, je¿eli lekarz specjalista stwierdzi, ¿e osoba niepe³nosprawna powin-

na stosowaæ okreœlone leki stale lub czasowo. Odliczyæ mo¿na np. maœci przeciw-

odle¿ynowe dla osób d³ugotrwa³e unieruchomionych. Jeœli np. w lipcu w zwi¹zku

z naszym schorzeniem/niepe³nosprawnoœci¹ (ale nie np. gryp¹), wydaliœmy na leki

200 z³, to odliczamy 48 z³ (200 z³ – 152 z³). Jeœli w sierpniu wydaliœmy 100 z³, to

nie odliczamy za ten miesi¹c ¿adnej kwoty.

Musimy posiadaæ pisemne zaœwiadczenie lekarza specjalisty o koniecznoœci

stosowania konkretnych leków zwi¹zanych z dan¹ niesprawnoœci¹. Ulga

przys³uguje tylko osobom niepe³nosprawnym i nie mog¹ z niej korzystaæ,

np. osoby starsze lub chore, jeœli nie maj¹ orzeczenia o niepe³nosprawnoœci (lub

grupie inwalidzkiej).

13. Odp³atny, konieczny przewóz na niezbêdne zabiegi leczniczo-rehabilita-

cyjne:

– osoby niepe³nosprawnej – karetk¹ transportu sanitarnego,

– osoby niepe³nosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa oraz dzieci

niepe³nosprawnych do lat 16 – równie¿ innymi œrodkami transportu.

14. U¿ywanie samochodu osobowego, stanowi¹cego w³asnoœæ osoby nie-

pe³nosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika maj¹cego

na utrzymaniu osobê niepe³nosprawn¹ zaliczon¹ do I lub II grupy inwalidztwa

albo dzieci niepe³nosprawne do lat 16, dla potrzeb zwi¹zanych z koniecznym

przewozem na niezbêdne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne, w kwocie nie

przekraczaj¹cej 2280 z³ (w 2002 r.). UWAGA: Mimo ¿e nie wynika to jasno

z przepisów, mo¿na spotkaæ siê z ¿¹daniem urzêdu skarbowego przedstawienia

dokumentów poœwiadczaj¹cych korzystanie z zabiegów leczniczo-rehabilita-

cyjnych.

15. Odp³atne przejazdy œrodkami transportu publicznego zwi¹zane z pobytem

na:

a) turnusie rehabilitacyjno-usprawniaj¹cym,

b) leczeniu sanatoryjnym w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilita-

cyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuñczych oraz szkolno-wychowaw-

czych,

c) koloniach i obozach dla dzieci oraz m³odzie¿y niepe³nosprawnej oraz

dzieci osób niepe³nosprawnych. W przypadku odp³atnych przejazdów trans-

portem publicznym zachowajmy bilety!

finanse, ubezpieczenia, podatki

155

Wymagane dokumenty:

Aby odliczyæ wymienione wydatki na cele rehabilitacyjne musimy posiadaæ rachun-

ki. Np. w przypadku prac adaptacyjno-remontowych konieczne s¹ faktury wystaw-

iane przez p³atnika VAT. Nie dotyczy to wydatków okreœlonych w punktach: 7), 8)

i 14). Tu przyjêto rozwi¹zanie bez rachunków. Nie oznacza to, i¿ obowi¹zuje zupe³-

na dowolnoœæ, wiêc np. jeœli osoba niewidoma nie posiada psa (pkt 8) albo niepe³no-

sprawny nie ma samochodu (pkt 14), to oczywiœcie nie mo¿e odliczaæ tych kwot.

Kto mo¿e odliczaæ wydatki na cele rehabilitacyjne?

W zale¿noœci od tego kto poniós³ wydatki mo¿e to byæ:

osoba niepe³nosprawna albo

podatnik, na którego utrzymaniu jest osoba niepe³nosprawna, je¿eli w roku

podatkowym dochód osoby niepe³nosprawnej nie przekroczy³ 9120 z³ (w ca³ym

2002 r.). Przepisy zaliczaj¹ do tych podatników: wspó³ma³¿onka, dzieci w³asne,

przysposobione oraz dzieci przyjête na wychowanie, pasierbów, rodziców, ro-

dziców wspó³ma³¿onka, rodzeñstwo, ojczyma, macochê, ziêcia i synow¹.

Rachunki musz¹ byæ wystawione na osobê, która bêdzie odlicza³a ten wydatek.

Przyk³ad: Syn uleg³ wypadkowi i otrzymuje najni¿sz¹ rentê z tytu³u ca³kowitej

niezdolnoœci do pracy. W ca³ym roku jego dochód nie przekroczy 9120 z³. Ojciec

mo¿e odliczyæ wydatki na wózek, poduszkê przeciwodle¿ynow¹ itd., ale rachun-

ki musz¹ byæ wystawione na ojca.

Osoba, której dotyczy dany wydatek musi posiadaæ jeden z dokumentów:

orzeczenie o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepe³nosprawnoœ-

ci (wczeœniej by³o to odpowiednio orzeczenie zaliczaj¹ce do I, II albo III grupy

inwalidztwa),

decyzjê przyznaj¹c¹ rentê z tytu³u ca³kowitej lub czêœciowej niezdolnoœci do

pracy albo rentê szkoleniow¹,

orzeczenie o niepe³nosprawnoœci dziecka do 16 roku ¿ycia, wydane przez

powiatowy zespó³ do spraw orzekania o niepe³nosprawnoœci albo orzeczenie

o niepe³nosprawnoœci wydane przez lekarza specjalistê.

Patrz te¿ informacje o stopniach niepe³nosprawnoœci/grupach inwalidztwa

– str. 129

Wydatki na cele rehabilitacyjne mo¿na odliczyæ, je¿eli nie by³y finansowane ze

œrodków PFRON, zak³adowego funduszu rehabilitacji, kas chorych albo nie

zwrócono ich podatnikowi w jakiejkolwiek innej formie. W przypadku, gdy

wydatki by³y czêœciowo finansowane z tych Ÿróde³, odlicza siê ró¿nicê pomiêdzy

poniesionymi wydatkami a kwot¹ dofinansowania. Odliczamy wiêc tylko te

wydatki, które sami pokryliœmy.

UWAGA:

157

AKTYWNY SENIOR,

EDUKACJA

10.1.

AK POZOSTAÆ AKTYWNYM

Jak wejœæ w „z³oty wiek“?

Wraz z przybywaniem lat nasze potrzeby zmieniaj¹ siê. Zmienia siê bowiem per-

spektywa ¿yciowa. Z jednej strony ogromnej wagi nabieraj¹ banalne sprawy dnia

codziennego, z którymi coraz czêœciej borykamy siê na skutek postêpuj¹cej

s³aboœci w³asnego cia³a, a z drugiej strony – namiêtnoœci, ambicje, motywacje,

które kierowa³y zachowaniem i d¹¿eniami w latach wczeœniejszych odchodz¹

powoli w cieñ. Pojawia siê refleksja dotycz¹ca przesz³oœci. Bilansuj¹ siê dokona-

nia i klêski. Potrzeba pozostawienia œladu po sobie i swoich czasach przejawia siê

w sk³onnoœci do wspominania i pisania pamiêtników.

Dla jednych „jesieñ ¿ycia“ jest upragnionym okresem, daj¹cym mo¿liwoœæ czy-

nienia tego, na co dotychczas nie mieli czasu, dla innych oznacza utratê ulubionej

pracy i zwi¹zanej z ni¹ pozycji spo³ecznej oraz Ÿród³a osobistej satysfakcji. Sto-

pniowo ulegaj¹ tak¿e rozluŸnieniu wiêzi miêdzyludzkie. Dotkliwoœæ tych zmian jest

wprost proporcjonalna do stopnia zaanga¿owania i aspiracji zawodowych. Jest to

sytuacja, do której trzeba siê przyzwyczaiæ, zaakceptowaæ j¹, a najwa¿niejsze mieæ

koncepcjê na lata, które s¹ przed nami. Wprawdzie wiêkszoœæ zasadniczych
wyborów, przed którymi stawal

iœmy

w ¿yciu, mamy ju¿ poza sob¹ i wiele dokona-

liœmy, jednak jest to doskona³a okazja do dalszego wzbogacenia siê duchowego,

Oprac.: B. Skrobut, Fundacja Aktywny Senior (adres patrz informacje o organizacjach

pozarz¹dowych – str. 183)

158

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

poszerzenia swojej wiedzy o œwiecie i innych ludziach, pog³êbienia kontaktów

rodzinnych.

Charakter koncepcji zale¿y od naszej sytuacji rodzinnej – zostaliœmy sami, czy

jesteœmy we dwoje. Poczuwamy siê do pomocy dzieciom w ich obowi¹zkach

rodzinnych i w gospodarstwie domowym, czy te¿ mo¿emy siê zaj¹æ swoimi pas-

jami, na które dot¹d nie starcza³o czasu. Chcemy wiêcej czasu poœwiêciæ spotka-

niom towarzyskim, odnowiæ stare przyjaŸnie lub nawi¹zaæ nowe. Mo¿e warto

rozpocz¹æ pisanie pamiêtników, zwiedzaæ ciekawe miejsca, czy te¿ w³¹czyæ siê

do dzia³alnoœci spo³ecznej? Wszystkie te koncepcje mo¿na po³¹czyæ, jednak jakiœ

cel g³ówny powinno siê posiadaæ i jemu podporz¹dkowaæ inne.

Aktywna postawa w tym okresie jest jedyn¹ drog¹, pozwalaj¹c¹ nadal cieszyæ siê

¿yciem, czerpaæ satysfakcjê nawet z drobnych czynnoœci.

S. Kaczmarek, autor ksi¹¿ki pt. „Rozwa¿ania o ¿yciu ludzkim“, pisz¹c o staroœci

podkreœla: „Bezczynnoœæ jest najwiêkszym wrogiem ludzi, których ca³e ¿ycie by³o

wype³nione aktywn¹ prac¹. Dlatego nale¿y umo¿liwiæ starcom – niezale¿nie od ich

wieku – dostosowanie charakteru i trybu ich zajêæ do stanu organizmu, aby do bar-

dzo podesz- ³ego wieku mogli pozostaæ aktywni i czuæ, ¿e s¹ po¿yteczni. Aktywnoœæ

i poczucie u¿ytecznoœci – to najlepsze rozwi¹zanie problemów staroœci“.

No dobrze, ale je¿eli jest tak, ¿e tylko najbli¿si myœl¹ w ten sposób

o „starcu“ i nie maj¹ mo¿liwoœci „dostosowania charakteru i trybu zajêæ do stanu jego

organizmu“, zajêæ, które by go satysfakcjonowa³y, w których móg³by wykorzystywaæ

swoje wykszta³cenie i doœwiadczenie ¿yciowe? Wtedy „starzec“ powinien pomyœleæ

sam o so- bie, nie obci¹¿aæ nikogo problemem swej „aktywnoœci i poczucia

u¿ytecznoœci“ lecz, je¿eli cieszy siê dobrym zdrowiem, osobiœcie zadbaæ o swoje

samopoczucie i godne miejsce w spo³eczeñstwie. Gdy posiada dobr¹ wolê, jest

aktywny i ma koncepcjê na dalsze ¿ycie, znajdzie wiele mo¿liwoœci jej realizacji.

Nie nale¿y marnowaæ czasu w okresie „trzeciego wieku“, poniewa¿ jest on tak

samo cenny jak we wczeœniejszych okresach ¿ycia. Mo¿na wype³niæ go prac¹

przyjemn¹ i po¿yteczn¹, realizowaæ siê w dzia³aniu i do sukcesów ju¿ osi¹gniê-

tych dodaæ nowe. Wœród samych seniorów istnieje du¿e zainteresowanie posze-

rzaniem wiedzy, wymiany pogl¹dów, doœwiadczeñ, zwiedzaniem ciekawych

miejsc oraz imprezami towarzyskimi z tañcem. Wielu mieszkañców naszych

miast, dzielnic, niezale¿nie od wieku i statusu spo³ecznego, chêtnie uczestni-

czy³oby czynnie w ¿yciu spo³ecznym i kulturalnym, ale wskutek alienacji nie

potrafi¹ znaleŸæ sposobu zaspokojenia tych pragnieñ.

Staroœæ jest trudnym okresem ¿ycia, ale mo¿e byæ tak¿e naprawdê „z³otym

wiekiem“, jeœli cz³owiek jest do tego odpowiednio przygotowany.

aktywny senior, edukacja

159

Odpowiedzialnoœæ za staroœæ

Aby móc nadal ¿yæ u¿ytecznie i czerpaæ z tego osobist¹ satysfakcjê potrzebne jest

zdrowie, a to wymaga podejœcia ca³oœciowego, ³¹cz¹cego czynniki fizyczne, psy-

chiczne, mentalne, spo³eczne, duchowe oraz œrodowiskowe. Musimy tu podej-

mowaæ sami inicjatywy, bo nic nie zwalnia nas od odpowiedzialnoœci za w³asn¹

staroœæ. „Zdrowe ¿ycie“ pozwoli zachowaæ sprawnoœæ i pogodê ducha. Nigdy nie

jest za póŸno na przyjêcie zdrowego stylu ¿ycia – aktywnoœci fizycznej, w³aœci-

wej diety i porzucenia na³ogów. Warto przyj¹æ takie zachowania i promowaæ je

w swoim œrodowisku. Nie nale¿y utrwalaæ negatywnego obrazu starzenia siê

i wizerunku osób starszych jako ludzi biednych, bezradnych i s³abiej wykszta³-

conych, bo czêsto jest on ju¿ niezgodny z rzeczywistoœci¹.

Senior powinien byæ przezorny, umiejêtnie korzystaæ z kapita³u materialnego i nie-

materialnego kumulowanego przez ca³e ¿ycie – wykszta³cenie, wiedza, doœwiad-

czenie, wiêzi spo³eczne. Nie rozdawaæ pochopnie œrodków materialnych ci¹gle

potrzebuj¹cej rodzinie i instytucjom charytatywnym. Je¿eli ma to szczêœcie, ¿e

jego renta czy emerytura nie musi byæ w wiêkszej swej czêœci przeznaczona na

utrzymanie osób niepracuj¹cych, pozostaj¹cych we wspólnym gospodarstwie, to

powinien jak najd³u¿ej samodzielnie troszczyæ siê o swoje sprawy.

Rodzina, rozumiana jako wspólnota wielu pokoleñ, jest najwa¿niejszym obszarem

spo³ecznej aktywnoœci seniorów. Chroñ wiêc i pielêgnuj wiêzi rodzinne, tu masz

mo¿liwoœæ kontynuowaæ satysfakcjonuj¹ce (tak¿e pozarodzinne) relacje miêdzy-

pokoleniowe, œwiadczyæ wzajemn¹ pomoc. Zasadnicze znaczenie w procesie

dobrego prze¿ywania staroœci stanowi motywowanie do aktywnoœci, tak fizycznej,

jak i intelektualnej.

Niebezpieczeñstwo samotnoœci

Wobec trudnoœci w kontaktach ze œwiatem zewnêtrznym albo braku w tym

œwiecie miejsca dla mniej sprawnych, istnieje niebezpieczeñstwo wycofywania

siê ludzi starszych z ¿ycia spo³ecznego. Nale¿y temu przeciwdzia³aæ, przy czym

wiele zale¿y od samych seniorów. Ich kultura wspó³pracy, ¿yczliwoœæ i solidnoœæ

w codziennych kontaktach stanowi¹ kapita³ spo³eczny, dziêki któremu staroœæ

up³ynie wœród innych, a nie w samotnoœci.

Najwiêkszym problemem spo³ecznym starszych ludzi jest samotnoœæ. Szczególnie

nara¿one s¹ na ni¹ kobiety. 60% kobiet w wieku 60 lat i wiêcej nie ma mê¿a.

Natomiast wœród starszych mê¿czyzn tylko co pi¹ty nie ma ¿ony. Brak mê¿a lub

¿ony nie jest jednak równoznaczny z brakiem kontaktów rodzinnych. Z badañ

Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego wynika, ¿e 90% ludzi starych ma ¿yj¹ce

dzieci. Kontakty z ró¿nymi cz³onkami rodziny s¹ przez zdecydowan¹ wiêkszoœæ

160

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

ludzi starych oceniane jako dobre i bardzo dobre. Szczególnie wysokie oceny

uzyskuj¹ kontakty z córkami i wnukami.

Lecz je¿eli rodzina, która w sferze emocjonalnej wype³nia³a ca³e dotychczasowe

¿ycie (szczególnie kobiet), usamodzielnia siê, a partner umiera to faza „pustego

gniazda“ w okresie staroœci jest trudnym okresem ¿ycia. Kochaj¹ce dzieci i wnuki

mog¹ w znacznym stopniu zmniejszyæ smutek samotnoœci, je¿eli bêd¹ chcia³y

i mia³y warunki zamieszkiwania blisko starych rodziców i dopuszczania ich do

uczestnictwa w ¿yciu rodziny nie tylko gdy dzieje siê coœ z³ego. Z ró¿nych jednak

powodów wysoki procent seniorów cierpi wskutek braku kontaktów rodzinnych

nawet jeœli posiadaj¹ dzieci i wnuki.

Koniecznoœæ reagowania na zmiany zachodz¹ce w œwiecie

We wspó³czesnych czasach zachodzi potrzeba ustawicznej, do¿ywotniej

edukacji, jest to warunek pe³nej integracji osób starszych w spo³eczeñstwie.

Chodzi nie tylko o klasyczn¹ wiedzê, ale tak¿e o umiejêtnoœci praktyczne w go-

spodarstwie domowym i æwiczenie wszechstronnych umiejêtnoœci opiekuñczych

i samoopiekuñczych. Wysoka dynamika zmian technicznych i komplikowanie siê

organizacji ¿ycia zbiorowego spo³eczeñstw utrudnia ludziom starszym samo-

dzielne wykonywanie ró¿nych obowi¹zków w ¿yciu codziennym (podatki, kon-

takty z bankiem, poruszanie siê œrodkami komunikacji miejskiej, ruch uliczny,

podró¿owanie, uzyskiwanie informacji). Trudnoœci ¿ycia codziennego stanowi¹

bardzo powa¿n¹ barierê aktywnoœci oraz s¹ Ÿród³em frustracji i zniechêcenia.

Aby utrzymaæ, a nawet rozszerzyæ sw¹ samodzielnoœæ, edukuj siê, interesuj nowoœ-

ciami, oka¿ pomoc ludziom mniej sprawnym w ¿yciu codziennym, których zau-

wa¿asz w swoim œrodowisku. Nie krêpuj siê pytaæ i prosiæ o pomoc, gdy masz trud-

noœci ze zrozumieniem pisma urzêdowego, czy wype³nieniem formularza, ale tak¿e

pomó¿, np. naprawiæ ciekn¹cy kran czy inn¹ domow¹ usterkê, jeœli potrafisz, a jeœli

nie – poproœ swego kolegê o wyœwiadczenie tej przys³ugi. Przecie¿ tak¿e d³ugolet-

nie znajomoœci s¹ naszym bogactwem, a znajomy równie¿ kiedyœ mo¿e byæ

w potrzebie. Niech nie powstrzymuje nas przed pomoc¹ fakt, ¿e to „za darmo“,

¿e nie przynosi to okreœlonej korzyœci materialnej, poniewa¿ w efekcie taka pomoc

op³aca siê wielokrotnie. Spo³eczeñstwu bardzo potrzebny jest „kapita³“, jakim dys-

ponuj¹ seniorzy. Wa¿na jest zw³aszcza rola starszych kobiet i ich, niewynagra-

dzanych pieniê¿nie, rozlicznych zajêæ, g³ównie domowych.

Edukacja

Dla wielu osób koniecznoœæ odejœcia z pracy zawodowej z powodu wieku stano-

wi bolesny problem. Wysokie bezrobocie w Polsce, które dotyczy przede wszys-

tkim ludzi m³odych, ogranicza tak¿e mo¿liwoœæ zatrudnienia starszych osób.

Czêst¹ przyczyn¹ jest tak¿e to, ¿e nie posiadaj¹ oni podstawowych umiejêtnoœci

aktywny senior, edukacja

161

wymaganych w nowoczesnych firmach. Wiêcej pracuj¹cych jest wœród seniorów

na wsi, gdzie zmiany przebiegaj¹ wolniej.

St¹d, szczególne znaczenie efektywnej edukacji ustawicznej. Je¿eli znalaz³eœ siê

w takiej sytuacji – straci³eœ pracê – nie upadaj na duchu, pog³êbiaj posiadan¹

wiedzê, otwórz siê na „nowe“ i nawet jeœli nie uzyskasz „pracy na etacie“ to na

pewno – wiele zyskasz w sferze duchowej i spo³ecznej. W ka¿dym razie „nie stój

w miejscu“, szukaj wokó³ siebie ludzi, od których mo¿esz siê czegoœ po¿ytecznego

nauczyæ lub us³u¿yæ i sprawiæ im oraz sobie radoœæ swymi umiejêtnoœciami.

Np. Fundacja „Aktywny Senior“ skupia osoby, które czynnie uczestnicz¹ w kulturze

poprzez wspólne œpiewanie pod okiem profesjonalnego instruktora oraz recytacjê

poezji, a tak¿e w ró¿nych zajêciach maj¹cych na celu pielêgnowanie kultury pol-

skiej. Organizuje tak¿e samopomoc s¹siedzk¹.

Samopomoc i samoorganizacja

Has³o „aktywnoœci“ u¿yte jest w sensie popierania, akceptacji i wskazywania

mo¿liwoœci jej realizacji przez ludzi starszych, a nie przymusu doñ. Staroœæ jest

bowiem bardzo ró¿na. Starsi ludzie staj¹ siê coraz mniej sprawni, wiêcej choruj¹

oraz poddaj¹ siê marginalizacji. Bywa, ¿e osoby starsze (czasami okresowo, np. po

utracie bliskiej osoby lub innych tragicznych prze¿yciach) znajduj¹ upodobanie

w samotnoœci i pewnej izolacji spo³ecznej. Inni pozostaj¹ bierni z koniecznoœci –

przez powa¿n¹ chorobê, która zmusza ich do korzystania z wózka lub chorobê

mentaln¹.

Ci, którzy maj¹ wiêcej szczêœcia, ciesz¹c siê dobrym zdrowiem i mo¿liwoœciami

¿yciowymi, mog¹ dzieliæ siê, z osob¹ starsz¹ z s¹siedztwa, swoj¹ nadziej¹, zain-

teresowaæ œwiatem, np. przez wspólne czytanie gazet, towarzystwo na spacerze.

Bardzo wiele dobra i obustronnej satysfakcji wynika z posiadania i bycia spolegli-

wym „odwiedzaczem“. Gdy tylko nadarzy siê okazja nieœ bezpoœredni¹ pomoc

tym osobom starszym lub bezradnym, które nie s¹ w stanie samodzielnie, ani przy

pomocy rodziny, zaspokajaæ swoich potrzeb.

W tym okresie ¿ycia ludzkiego oparciem mo¿e byæ wiara, czêsto intensyfikuje siê

¿ycie religijne, co jest zjawiskiem œwiadcz¹cym o prawid³owym rozwoju duchowym.

Otwiera siê mo¿liwoœæ nawi¹zania nowych wartoœciowych wiêzi spo³ecznych,

poniewa¿ w parafiach dzia³a wiele ró¿nych grup modlitewnych i samopomocowych.

Proces coraz czêstszego usamodzielniania siê starszych i ¿ycia w samotnoœci jest

nieunikniony. Wówczas, umiejêtnoœæ wyjœcia ze swymi potrzebami na zewn¹trz

bêdzie decydowaæ o mo¿liwoœci ich zaspokojenia. Potrzeby i aspiracje ludzkich

serc, sytuacje ¿yciowe, s¹ tak ró¿norodne, ¿e nie zaspokoi ich ¿adne odgórne

ustawodawstwo czy instytucje formalne. Sami ludzie starsi coraz czêœciej

wykazuj¹ aktywnoœæ w celu zaprezentowania swoich problemów i podpowiedzi,

162

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

jak je rozwi¹zywaæ. Najwiêcej mog¹ zrobiæ dla siebie organizuj¹c siê w ramach

grup samopomocy, grup interesów oraz partii politycznych.

Z jednej strony – zorganizowanie siê powoduje, ¿e odpowiednie reprezentacje

uczestniczyæ mog¹ w gremiach samorz¹dów lokalnych i innych instytucji, dziêki

czemu mog¹ wp³ywaæ na korzystne dla siebie decyzje.

Z drugiej strony – sami seniorzy, bez ogl¹dania siê na kogokolwiek, dostarczaæ mog¹

sobie wartoœci dla nich najbardziej deficytowych: kontaktów z innymi, wymiany

potrzebnej im informacji, motywacji do aktywnoœci oraz inspiracji poszerzaj¹cych

zainteresowania, a nawet edukacjê. Dziêki tej aktywnoœci, nie tylko ³atwiej zaspoka-

jaj¹ swoje potrzeby, ale tak¿e znajd¹ uznanie w œrodowisku lokalnym oraz bêd¹

mieli poczucie bycia pe³noprawnym partnerem ¿ycia spo³ecznego. Obecnie istniej¹

bardzo dobre warunki dla samoorganizacji osób starszych.

Patrz te¿ informacje o wolontariacie (str. 162) oraz adresy organizacji

pozarz¹dowych dzia³aj¹cych na rzecz osób starszych (str. 183)

Kluby seniora

To miejsce spotkañ osób starszych. Seniorzy spotykaj¹ siê, np. raz w tygodniu,

spêdzaj¹ razem czas, rozwijaj¹ zainteresowania. W klubach organizowane s¹ m.in.

zabawy taneczne, koncerty, æwiczenia gimnastyczne, sekcje bryd¿owe i inne zajêcia,

zale¿nie od pomys³u cz³onków oraz mo¿liwoœci finansowych klubu. Spotkania

w klubie to dobry sposób poznania nowych ludzi. Zazwyczaj cz³onkowie p³ac¹ sym-

boliczn¹ roczn¹ sk³adkê, która pozwala pokryæ podstawowe koszty organizacyjne.

Kluby istniej¹ zazwyczaj przy jakiœ instytucjach (np. urzêdzie gminy, urzêdzie

miasta, domu kultury, szkole, oœrodku pomocy spo³ecznej, klubie osiedlowy,

domu pomocy spo³ecznej), które u¿yczaj¹ seniorom swoich pomieszczeñ na

spotkania i prowadzon¹ dzia³alnoœæ. Bardzo du¿o klubów powstaje te¿ przy orga-

nizacjach pozarz¹dowych – z tych bardziej znanych, posiadaj¹cych sieæ klubów

seniora w ca³ym kraju, warto wymieniæ, np. Polski Zwi¹zek Emerytów Rencistów

i Inwalidów, Polski Czerwony Krzy¿, Polski Komitet Pomocy Spo³ecznej (patrz

adresy organizacji pozarz¹dowych – str. 183

10.2.

OLONTARIAT

Wolontariat to bezp³atna i dobrowolna praca na rzecz innych. Wolontariuszem

mo¿e zostaæ ka¿dy, bez wzglêdu na wiek. Wolontariusze pomagaj¹ w pracach

Oprac. red. (R. Niecikowska, Stowarzyszenie KLON/JAWOR).

Oprac. red. na podstawie serwisu: http://www.wolontariat.org.pl.

aktywny senior, edukacja

163

biurowych, mog¹ opiekowaæ siê chorymi dzieæmi lub doros³ymi wymagaj¹cymi

wsparcia. Praca ta daje mo¿liwoœæ ciekawego spêdzania wolnego czasu, poz-

nawania nowych ludzi, pozwala wykorzystywaæ swoj¹ wiedzê, ale daje te¿

mo¿liwoœæ uczenia siê nowych rzeczy.

Szukaj¹c pracy jako wolontariusz mo¿na zg³osiæ siê do wybranej, np. znanej nam

organizacji/instytucji i zaoferowaæ swoj¹ pomoc. Mo¿na te¿ zg³osiæ siê do Centrum

Wolontariatu – organizacji pozarz¹dowej, która znajduje pracê dla wolontariuszy

w organizacjach i instytucjach zwi¹zanych np. z pomoc¹ spo³eczn¹, ekologi¹, kul-

tur¹, edukacj¹. Centra Wolontariatu popularyzuj¹ ideê pracy wolontarystycznej oraz

zachêcaj¹ do rozwijania aktywnoœci. Pierwsze w Polsce Centrum Wolontariatu

powsta³o w 1993 r. W po³owie lat dziewiêædziesi¹tych w ramach dzia³alnoœci

Centrów Wolontariatu powsta³y pierwsze Biura Poœrednictwa Pracy dla Wolonta-

riuszy. Biura te, do dziœ, szukaj¹ miejsc pracy dla wolontariuszy oraz pozyskuj¹

ochotników do prac na rzecz instytucji i osób indywidualnych, które chc¹ z ich

pomocy skorzystaæ. Co najwa¿niejsze – dziêki dzia³alnoœci Centrów wiele osób

uzyska³o pomoc, której nigdy nie mogliby kupiæ za ¿adn¹ cenê – przyjaŸñ, mi³oœæ

i ulgê w cierpieniu.

Obecnie w Polsce dzia³a 16 Centrów Wolontariatu. Tworz¹ one sieæ. Ka¿de

z Centrów Wolontariatu ma swoj¹ specyfikê, o szczegó³ach mo¿na dowiedzieæ siê

zg³aszaj¹c siê do biura Centrum lub zagl¹daj¹c na strony serwisu:

http://www.wolontariat.org.pl.

BIURO WOLONTARIATU

ul. Dojlidy Fabryczne 26, 15-555 Bia³ystok

tel. (85) 732 28 46, 732 09 09, fax 732 94 84

e-mail: bialystok@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Krasiñskiego 5a, 43-300 Bielsko-Bia³a

tel. 0-608 413 832, fax (33) 822 05 29

e-mail: bielsko@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

58-200 Dzier¿oniów Œl¹ski, ul. Mickiewicza 16/1,

tel./fax (74) 832 38 33

e-mail: dzierzoniow@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Zwi¹zku Jaszczurczego 17, 82-300 Elbl¹g

tel./ fax (55) 236 27 16

e-mail: elblag@wolontariat.org.pl

ADRESY BIUR I CENTRÓW WOLONTARIATU

164

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. ks. Józefa Zator Przytockiego 4, 80-245 Gdañsk (Wrzeszcz),

tel. (58) 341 61 77
e-mail: gdansk@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Sienkiewicza 25, III p., 25-007 Kielce

tel. (41) 344 41 60, tel./fax (41) 344 77 62
e-mail: kielce@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Zielona 20/13a, 20-082 Lublin

tel. (81) 534 26 52

e-mail: lublin@wolontariat.org.pl

BIURO WOLONTARIATU

Miejski Dom Kultury

ul. Moniuszki 2, 06-200 Maków Maz.

tel. 717 12 71

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Piotrkowska 38, 90-256£ódŸ,

tel. (42) 633 58 97

e-mail: lodz@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Motylewska 24, 64-920 Pi³a

tel. (67) 214 02 44, 214 02 04, fax 214 02 21

e-mail: pila@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Skryta 14/1, 61-728 Poznañ

tel. (61) 661 12 73

e-mail: poznan@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Sienkiewicza 7/23, 26-200 S³upsk

tel. (59) 840 13 70, fax 845 23 18

e-mail: slupsk@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

37-450 Stalowa Wola, ul. Dmowskiego 1,

tel. (15) 642 63 84, fax 844 79 97

e-mail: stalowawola@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Gazowa 35, 87-100 Toruñ

tel. (56) 623 55 12, fax 623 60 12

e-mail: torun@wolontariat.org.pl

aktywny senior, edukacja

165

10.3.

NIWERSYTETY TRZECIEGO WIEKU

Uniwersytety trzeciego wieku (UTW) s¹ form¹ aktywizacji osób starszych. Ich

celem jest w³¹czenie tych osób w system kszta³cenia ustawicznego, aktywizacja

intelektualna, psychiczna i fizyczna oraz zachowanie czynnej postawy wobec

¿ycia. Seniorzy maj¹ okazjê w wartoœciowy sposób spêdzaæ wolny czas pog³ê-

biaj¹c swoj¹ wiedzê i rozwijaj¹c wybrane zainteresowania. Pracuj¹ nad kondycj¹

fizyczn¹, dowiaduj¹ siê, jak w sposób ³atwy i racjonalny dbaæ o zdrowie, zacho-

waæ pogodê ducha i pielêgnowaæ wiêzi towarzyskie.

Pierwszy uniwersytet trzeciego wieku powsta³ w po³owie lat 70. Obecnie dzia³a

kilkanaœcie takich przedsiêwziêæ i ci¹gle pojawiaj¹ siê kolejne inicjatywy.

Uniwersytety organizowane s¹ najczêœciej przy placówkach oœwiatowych (ró¿nego

typu szko³ach i uczelniach), ale powstaj¹ równie¿ przy bibliotekach, klubach senio-

ra lub z inicjatywy kilku ró¿nych instytucji/organizacji. Poszczególne UTW s¹

w ró¿nym stopniu zwi¹zane ze strukturami szkolnictwa wy¿szego. Studenci takich

uniwersytetów nie ucz¹ siê bowiem dla dyplomów, tytu³ów naukowych, czy w celu

zrobienia kariery – ucz¹ siê „dla siebie“ czuj¹c potrzebê poszerzania swojej wiedzy,

dla w³asnej satysfakcji. S¹ oczywiœcie wyj¹tki, np. krakowski Uniwersytet Trzeciego

Wieku, który umo¿liwia zdobycie dyplomu wy¿szej uczelni (wi¹¿e siê to oczywiœ-

cie z wiêkszymi wymaganiami wobec s³uchaczy/studentów).

Kadra nauczycielska uniwersytetów to najczêœciej osoby wywodz¹ce siê ze

œrodowisk akademickich. Miêdzy studentami, wyk³adowcami i organizatorami

tworzy siê zazwyczaj specyficzna wiêŸ. Uniwersytety nie prowadz¹ bowiem

Oprac. red. (R. Kowalski, Stowarzyszenie KLON/JAWOR) na podst.:

–

Mokotowski Uniwersytet Trzeciego Wieku, Biuletyn Jubileuszowy 1987-2002 r., Warszawa

2002,

–

E. Nosowska, N. Maliszewski, W. Nosowski, Warszawski Informator Seniora ‘98, Klon/Jawor,

Warszawa 1998,

–

strony internetowe poszczególnych uniwersytetów.

CENTRUM WOLONTARIATU

ul. Œw. Antoniego 36/38, 50-073 Wroc³aw

tel. (71) 372 33 89, fax 344 85 75

e-mail: wroclaw@wolontariat.org.pl

CENTRUM WOLONTARIATU

00-150 Warszawa, ul. Nowolipie 9/11,

tel. (22/ 635 27 73, tel./ fax 635 46 02

e-mail: warszawa@wolontariat.org.pl

166

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

jedynie dzia³alnoœci us³ugowej skierowanej do seniorów – wa¿na jest równie¿

integracja œrodowiska oraz zaktywizowanie osób starszych do dzia³ania na rzecz

spo³ecznoœci lokalnej, wychodzenia ze swoimi doœwiadczeniami, energi¹ i po-

moc¹ na zewn¹trz. Organizowana jest wiêc zarówno dzia³alnoœæ samopomo-

cowa, jak i badawcza, wydawnicza, artystyczna itp. Poszczególne placówki czês-

to tworz¹ filie rozszerzaj¹c dzia³ania na mniejsze oœrodki (niekiedy nawet za

granic¹ – przyk³adem mo¿e byæ Mokotowski Uniwersytet Trzeciego Wieku w War-

szawie, który posiada filie na Ukrainie, Bia³orusi i Litwie).

Zajêcia w UTW odbywaj¹ siê w formie cyklicznych wyk³adów, spotkañ grup zain-

teresowañ i spotkañ z zaproszonymi osobami, æwiczeñ oraz wycieczek – g³ównie

w trakcie roku akademickiego, ale czasami równie¿ w sesji letniej. Studenci spo-

tykaj¹ siê od 2-3 razy w miesi¹cu do 2-3 razy w tygodniu. Zajêcia koncentruj¹ siê

najczêœciej na nastêpuj¹cych dziedzinach:

medycyna i zdrowie – szczególnie: zdrowy tryb ¿ycia, psychologia, gerontolo-

gia i geriatria,

historia – najczêœciej historia polski,

szeroko rozumiana kultura – literatura, sztuka, muzyka, taniec,

sprawy lokalne i regionalne, np. historia regionu,

nauka jêzyków,

inne, np. ekologia, ekonomia, integracja europejska.

W ramach uniwersytetów seniorzy tworz¹ równie¿ kabarety, chóry, zespo³y te-

atralne i folklorystyczne, pracownie (plastyczne, fotograficzne itp.). Sta³ym i wa¿-

nym elementem s¹ równie¿ zajêcia fizyczne: gimnastyka i rehabilitacja.

Udzia³ w zajêciach jest bezp³atny lub za drobn¹ op³at¹ (zwykle nie wiêksz¹ ni¿ 50 z³

za rok studiów). Niekiedy, w zale¿noœci od charakteru uniwersytetu, wymagane jest

udokumentowanie posiadania okreœlonego wykszta³cenia (najczêœciej œredniego).

Oczywiœcie, trzeba równie¿ byæ osob¹ w odpowiednim wieku, okreœlanym najczêœ-

ciej jako „wiek emerytalny“. S¹ te¿ uniwersytety, które – zachowuj¹c charakter i me-

tody pracy UTW – swoj¹ ofertê kieruj¹ szerzej ni¿ tylko do seniorów, np. w zajê-

ciach elbl¹skiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku i Osób Niepe³nosprawnych mog¹

uczestniczyæ równie¿ osoby bezrobotne i niepe³nosprawne, bez wzglêdu na wiek.

ADRESY UNIWERSYTETÓW TRZECIEGO WIEKU

(na rok akademicki 2002/2003)

STOWARZYSZENIE UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W BIA£YMSTOKU

Miejsce wyk³adów: Aula G³ówna Uniwersytetu w Bia³ymstoku

ul. Plac Uniwersytecki 1 (dawniej ul. Liniarskiego 4)
adres do kontaktu: 15-879 Bia³ystok, ul. Kiliñskiego 8

Adresy UTW wg danych, które uda³o siê potwierdziæ redakcji na dzieñ 1 listopada 2002 r.

aktywny senior, edukacja

167

centrala tel. (85) 732 86 52, 732 07 24, 732 68 00, 741 38 15

fax (sekretariat) 741 64 14

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY AKADEMII TECHNICZNO-

-HUMANISTYCZNEJ

ul. Willowa 2, 43-309 Bielsko-Bia³a

kontakt: 43-316 Bielsko-Bia³a, ul. Orzeszkowej 68,

tel. (33) 811 45 35

BYDGOSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY WOJEWÓDZKIM

OŒRODKU KULTURY

Plac Koœcieleckich 6, 85-033 Bydgoszcz

tel. (52) 585 15 01 do 03 wew. 117, fax 585 15 06

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU I OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH

biuro: ul. Królewiecka 15, 82-300 Elbl¹g

tel./fax (55) 232 69 35

e-mail: erkon@softel.elblag.pl

STOWARZYSZENIE „UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU“

ul. Jagie³³y 15, 66-400 Gorzów Wielkopolski

tel./fax (95) 722 48 75

e-mail: bpopiela@wp.pl

LUBELSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

Pl. Litewski 3 pok. 123, 20-076 Lublin

tel. (81) 532 42 78 (79) wew. 142, fax 532 12 27

e-mail: zzaorska@sokrates.umcs.lublin.pl

£ÓDZKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU IM. HELENY KRETZ

ul. Traugutta 18 (IV p. pok. 405), 90-113 £ódŸ

tel. (42) 632 11 93, centrala: 633 98 00 wew. 276

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY UNIWERSYTECIE ŒL¥SKIM

miejsce spotkañ/wyk³adów: ul. Bankowa 11, 40-007 Katowice

adres kontakt.: ul. Gra¿yñskiego 53, 40-126 Katowice,

tel. kontakt. (32) 259 96 60, dy¿ury w czw. 15.00-16.00

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY AKADEMII ŒWIÊTOKRZYSKIEJ

ul. ¯eromskiego 5, pok.1, 25-369 Kielce

tel.: (41) 34 420 11 wew. 201

e-mail: utw@pu.kielce.pl

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY KOSZALIÑSKIEJ BIBLIOTECE

PUBLICZNEJ IM. JOACHIMA LELEWELA

ul. T. Koœciuszki 24, 75-415 Koszalin
tel. (94) 343 25 54, 343 22 65, fax 343 22 65

e-mail: wbpklin@ko.onet.pl

168

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

STOWARZYSZENIE WARMIÑSKO-MAZURSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

ul. Kopernika 39/3, 10-512 Olsztyn

tel. (89) 523 65 89

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

Miejski Oœrodek Pomocy Rodzinie

ul. Oleska 31, 45-052 Opole

tel. (77) 453 01 03 wew. 27, fax 454 18 42

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU PRZY OŒWIÊCIMSKIM CENTRUM

KULTURY

ul. Œniadeckiego 24, 32-602 Oœwiêcim

tel./fax (33) 842 25 75, 842 44 61, 842 44 63, 842 57 82

TOWARZYSTWO UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W POZNANIU

ul. Dzia³yñskich 3, 61-727 Poznañ

tel./fax (61) 851 00 36

e-mail: utwpozn@wp.pl

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU, KATOLICKIE CENTRUM M£ODZIE¯Y „ARKA“

ul. Chrobrego 7/9, 26-600 Radom

tel. (48) 360 69 51, 363 56 47

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

WY¯SZA SZKO³A HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZA W SANDOMIERZU

ul. Krakowska 26, 27-600 Sandomierz

tel./fax (15) 832 22 84, 832 60 81

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W STARGARDZIE

(Z SIEDZIB¥ W MIEJSKIEJ BIBLIOTECE PUBLICZNEJ)

ul. Mieszka I 1, 73-110 Stargard
tel. (91) 578 36 97
e-mail: tps_stargard@free.ngo.pl

STOWARZYSZENIE UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

ul. Noniewicza 71, 16-400 Suwa³ki

tel. (87) 566 42 11

TORUÑSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruñ

tel. (56) 611 36 37

TOWARZYSTWO UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

ul. Marymoncka 99, 01-813 Warszawa

tel. (22) 834 04 71 wew. 264, fax 834 04 70

TOWARZYSTWO MOKOTOWSKIEGO UNIWERSYTETU TRZECIEGO WIEKU

ul. Piaseczyñska 114/116, 00-776 Warszawa

tel. (22) 841 73 06

aktywny senior, edukacja

169

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W UNIWERSYTECIE WROC£AWSKIM

ul. Dawida 1/3, 50-527 Wroc³aw
tel. (71) 367 01 16, 367 20 01 wew.147, fax 367 01 16

TOWARZYSTWO SPO£ECZNO-KULTURALNE „RENESANS“ – ZAMOJSKI

UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

ul. Ormiañska 3, 22-400 Zamoœæ

tel. kont. (84) 627 58 83

ZIELONOGÓRSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU

Al. Wojska Polskiego 9, 65-077 Zielona Góra

tel./fax (68) 453 26 51

e-mail: utw@zielman.pl

171

POMOC PRAWNA

I INFORMACYJNA

11.1.

IURA PORAD OBYWATELSKICH

W biurach porad obywatelskich ka¿dy mo¿e uzyskaæ bezp³atn¹ informacjê

prawn¹. Porady obejmuj¹ szeroki zakres tematyczny. Wa¿niejsze dla seniorów

kategorie problemów, z którymi mo¿na zwracaæ siê do biur porad to:

kontakty obywatela z instytucj¹ (np. kontakty z s¹dem, instytucjami pomocy

spo³ecznej, policj¹, stra¿¹ miejsk¹),

problemy mieszkaniowe (np. sprawy zwi¹zane z meldunkiem, eksmisje, lokale

socjalne, prawo spó³dzielcze),

problemy rodzinne (np. w³adza rodzicielska, ma³¿eñstwa i rozwody, alimenty),

ubezpieczenia (np. ubezpieczenia w ramach trzech filarów, œwiadczenia z FUS

i KRUS, dodatki do rent i emerytur),

w³asnoœæ (np. posiadanie nieruchomoœci, gruntów, konflikty miêdzy s¹siadami),

kombatanci i osoby represjonowane (np. przyznawanie uprawnieñ, przys³u-

guj¹ce œwiadczenia),

problemy finansowe/niedostatek (np. zad³u¿enia, brak œrodków na utrzymanie,

instytucje pomagaj¹ce osobom ubogim),

niepe³nosprawnoœæ (np. orzekanie o niepe³nosprawnoœci, przys³uguj¹ce œwiad-

czenia, pomoc PFRON),

leczenie i opieka medyczna (np. prawa pacjenta, organizacja s³u¿by zdrowia),

Oprac. red. (R. Kowalski, Stowarzyszenie KLON/JAWOR)

–

adresy wg stanu na dzieñ

1 grudnia 2002 r.

172

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

konsumenci (np. prawa konsumentów, gwarancje i rêkojmia, instytucje poma-

gaj¹ce konsumentom).

Dzia³alnoœæ biur skierowana jest szczególnie do ludzi ubogich, których nie staæ na

korzystanie z p³atnego poradnictwa i którzy nie maj¹ dostêpu do informacji

o przys³uguj¹cych im prawach. Status maj¹tkowy nie jest jednak ograniczeniem –

z pomocy mog¹ te¿ korzystaæ osoby o wy¿szych dochodach, poniewa¿ zdarza

siê, ¿e równie¿ te osoby s¹ bezsilnie i osamotnione w rozwi¹zywaniu swoich

problemów. Biura otwarte s¹ dla wszystkich – bez wzglêdu na wiek, p³eæ, a tak¿e

narodowoœæ. Pomoc polega na dok³adnym zanalizowaniu przez doradcê a nas-

têpnie przedstawieniu sytuacji prawnej i dostarczeniu jak najwiêkszej liczby infor-

macji o mo¿liwoœciach rozwi¹zania danego problemu. Osoba zg³aszaj¹ca siê

sama musi podj¹æ decyzjê jak zachowa siê w konkretnej sytuacji. Na spotkanie

z doradc¹ najlepiej umówiæ siê telefonicznie (tym bardziej, ¿e nie wszystkie biura

s¹ otwarte codziennie). Biuro zapewnia dyskrecjê – obejmuje ona nawet sam fakt

wizyty osoby zainteresowanej w siedzibie biura.

Biura porad obywatelskich zrzeszone s¹ w sieci, której tworzeniem zajmuje siê

Zwi¹zek Stowarzyszeñ Biur Porad Obywatelskich. Szukaj¹c informacji o biurach

mo¿emy kontaktowaæ siê ze Zwi¹zkiem:

ZWI¥ZEK STOWARZYSZEÑ BIUR PORAD OBYWATELSKICH

ul. Œniadeckich 12/16 m. 17, 00-656 Warszawa

tel. (22) 622 55 53, 622 55 54

fax 622 55 53

e-mail: zsbpo@zsbpo.org.pl

http://www.zsbpo.org.pl

ADRESY BIUR PORAD OBYWATELSKICH

BPO CZÊSTOCHOWA

adres do korespondencji: ul. Œl¹ska 22, 42-200 Czêstochowa

tel. (34) 365 30 44

fax 325 30 06

e-mail: bpo.cz@interia.pl

pn., wt., czw., pt. 12 -16, œr. 9-16

BPO DEBRZNO

ul. Ogrodowa 26, 77-310 Debrzno

tel./fax (59) 833 57 50

e-mail: stowdeb@pro.onet.pl

http://www.stowdeb.prv.pl

pon. wt .czw. pt. 9-13; œr. 13-17

173

BPO GARWOLIN

ul. Zgoda 2, 08-400 Garwolin

tel./fax (25) 682 20 75

e-mail: bpo_garwolin@interia.pl

wt.-czw. 10-16; pt. 12-18; sob. 16-18

BPO GDAÑSK

ul. Pniewskiego 5/4, 80-261 Gdañsk 6

tel./fax (58) 520 38 28,

e-mail: sas.bpo@wp.pl

pon.-czw. 16-20

BPO GDYNIA

Traugutta 2, 81-388 Gdynia

tel. (58) 669 52 22; fax 669 52 22

e-mail: bpo@razem.org.pl

pon., wt., czw. 14-18; œr., pt. 9-13

BPO KATOWICE

ul. Reymonta 20, 40-037 Katowice

tel. (32) 785 72 00

http:// www.bpo.katowice.elp.pl

e-mail : bpo.katowice@elp.pl

pon. 14-8, wt. 14-8, sr.-czw. 10-14

BPO KAWÊCZYN

ul. Kawêczyn 39/ 3, 62-704 Kawêczyn (woj. wielkopolskie)

tel. (63) 288 50 21; fax 278 57 92

pon.-pt. 9-14

BPO KONIN

ul. Hurtowa 1/1, 62-510 Konin

tel./fax (63) 245 62 23

e-mail: bpokonin@konrad.pl

http://www.bpo.konin.lm.pl

pon.-pt. 9-16

BPO KROSNO

ul. Portiusa 4, 38-400 Krosno

tel.: (13) 436 39 08; fax 432 64 96

e-mail: bpokrosno@wp.pl

pon., œr., pt. 8-12; wt. 9-13; czw. 12-16

BPO LUBACZÓW

ul. Koœciuszki 65, 37-600 Lubaczów

tel.: (0-16) 632 90 20

e-mail: lubaczow@bpo.engo.pl

pon.-czw. 10-15

pomoc prawna i informacyjna

174

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

BPO £OM¯A

ul. Szosa Zambrowska 1/27 (I piêtro), 18-400 £om¿a

tel./fax (86) 473 54 98

e-mail: lomza@bpo.engo.pl; bpolomza@wp.pl.

pon. 11-16; wt.-czw. 9-14

BPO MIELEC

ul. M. Curie-Sk³odowskiej 2, 39-300 Mielec

tel./fax (17) 585 61 16

e-mail: bpo@powiat.mielec.pl

pon., œr. 9-14, pt. 9-18

BPO MIKO£AJKI

ul. Szkolna 1, 11-730 Miko³ajki

tel./fax (87) 421 50 38

e-mail: mikolajskie@free.ngo.pl

pon. 11-15; œr. 10.30-14.30; czw. 16-19; pt. 11-14; sob. 11-13

BPO OLSZTYN

ul. Parkowa 1, 10-233 Olsztyn

tel. (89) 535 73 01; fax kont. 526 89 99

e-mail: bpolsztyn@free.ngo.pl

wt.-pt. 10-17

BPO OSTRO£ÊKA

ul. J. Hallera 13, 07-412 Ostro³êka

tel./fax (29) 760 30 45

e-mail: bpo_ostroleka@arrmpw.org.pl

wt. 8-13; czw. 12-16

BPO OSTROWIEC ŒWIÊTOKRZYSKI

ul. I³¿ecka 4, 27-400 Ostrowiec Œwiêtokrzyski

tel.: kom. 0-603 802 125

e-mail: mmsalwero@interia.pl

pon.,wt.,czw. 8-12; œr., pt. 14-18

BPO POZNAÑ

Garbary 47, 61-869 Poznañ

el./fax (61) 855 46 94

e-mail: poznan@bpo.engo.pl

pon.-wt. 9-13, œr.-czw. 14-18

BPO PRZEMYŒL

ul. Barska 15, 37-700 Przemyœl

tel./fax (16) 670 71 85

e-mail: cisprzem@free.ngo.pl

pon. 14-18; wt.-czw. 11.30-15.30

175

BPO PU£AWY

ul. Wróblewskiego 21, 24-100 Pu³awy

tel.: (81) 886 65 45

e-mail: bpo_pul@pro.onet.pl

pon.-czw. 15-18

BPO RUDA ŒL¥SKA

ul. Niedurnego 99, 41-709 Ruda Œl¹ska

tel. (32) 342 29 80 (do 82);

fax 344 06 31

e-mail: fryna@poczta.fm

pon., œr. 14-18 (Niedurnego 99); pon. 15-17 (Markowa 22); pt. 10-13

(Niedurnego 99 oraz Markowa 22)

BPO S£UPSK

adres do korespondencji:

ul. Paderewskiego 9, 76-200 S³upsk

tel./fax (59) 840 29 90

e-mail: scwop@slupsk.home.pl

pon. 14-17, œr. 12-15

BPO SUWA£KI

ul. Noniewicza 42, 16-400 Suwa³ki

tel. (87) 563 05 25;

fax 566 27 44

e-mail: jaroslaw.ruszewski@pah.ngo.pl

pon., wt. 16-19; œr., czw. 15-19; pt. 16-18

BPO WA£BRZYCH

ul. Zamkowa 4 pok. 23, 58-300 Wa³brzych

tel. (74) 664 96 91 do 93, 665 16 86

e-mail: awanswalbrzych@free.ngo.pl

BPO WARSZAWA

ul. Ga³czyñskiego 3, 00-362 Warszawa

tel. (22) 828 12 95

e-mail: bpo@free.ngo.pl

http://free.ngo.pl/bpo

pon. 10-19; wt.-czw. 9-17

BPO WÊGORZEWO

ul. 3 maja 17, 11-600 Wêgorzewo

fax (87) 427 41 08

pon.-czw. 9-13

BPO WIERUSZÓW

ul. Sportowa 7, 98-400 Wieruszów

tel. (62) 581 01 48; fax 784 13 31

pomoc prawna i informacyjna

176

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

e-mail: bpo.wieruszow@free.ngo.pl, olek@apnet.pl

wt. 10-18; œr., czw. 10-16, pt. 15.30-18.00

BPO WROC£AW

ul. Szajnochy 12, 50-076 Wroc³aw

tel./fax (71) 344 84 39

e-mail: bpowroc@poczta.onet.pl

pon.- pt. 12-16

11.2.

ROSZURY Z SERII „POZNAJ SWOJE PRAWA“

Osoby, które znalaz³y siê w trudnej sytuacji ¿yciowej (lub w takiej sytuacji s¹ ich

bliscy), np. s¹ bezdomni, niepe³nosprawni, bez œrodków do ¿ycia, mog¹ szukaæ

informacji o uprawnieniach w materia³ach z serii „Poznaj Swoje Prawa“.

Opracowania (broszury) z serii „Poznaj Swoje Prawa“:

w prosty i czytelny sposób opisuj¹ podstawowe uprawnienia osób bêd¹cych

w trudnej sytuacji ¿yciowej,

podpowiadaj¹, do jakiej instytucji lub organizacji nale¿y siê zg³osiæ – kto,

w jakiej formie i na jakich zasadach mo¿e udzieliæ pomocy,

upowszechniaj¹ praktyczn¹ wiedzê prawn¹ i zachêcaj¹ do samodzielnoœci

w rozwi¹zywaniu swoich problemów.

Specjalnie dla seniorów przygotowane zosta³y dwa teksty: „Seniorzy – us³ugi opie-

kuñcze“ oraz „Seniorzy – czas wolny“ (z adresami warszawskich klubów seniora i in-

nych organizacji seniorskich, ostatnie wydanie z 2001 r.). W serii „Poznaj Swoje Pra-

wa“ seniorzy znajd¹ równie¿ inne interesuj¹ce z ich punktu widzenia materia³y,

np.:

tytu³y dotycz¹ce niepe³nosprawnoœci (m.in. „Niepe³nosprawni – orzecznictwo

rentowe i pozarentowe“, „Niepe³nosprawni – prawo do sprzêtu“, „Nie-

pe³nosprawni – sanatoria i turnusy rehabilitacyjne),

tytu³y dotycz¹ce korzystania ze wsparcia pomocy spo³ecznej (m.in. „Kto i kiedy

mo¿e otrzymaæ zasi³ek z pomocy spo³ecznej?“),

tytu³y podpowiadaj¹ce jak zachowywaæ siê w konkretnych sytuacjach (m.in.

„Obywatel w urzêdzie“, „Pacjenci – podstawowe uprawnienia“).

Opracowania „Poznaj Swoje Prawa“ pisane s¹ prostym jêzykiem. Informacje

prawne ³¹cz¹ siê z praktycznymi wskazówkami oraz z przyk³adami placówek,

które pomagaj¹ w konkretnej sytuacji.

Wszystkie materia³y dla osób indywidualnych s¹ bezp³atne.

177

Broszury z serii „Poznaj Swoje Prawa“ mo¿na otrzymaæ zamawiaj¹c u wydawcy:

STOWARZYSZENIE KLON/JAWOR

ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa

tel. (22) 828 91 28

fax 828 91 29

Opracowañ mo¿na równie¿ szukaæ:

w telegazecie – program II TVP – str. 175-199 (blok „Poznaj Swoje Prawa“),

w Internecie – serwis http://pomocspoleczna.ngo.pl.

Czêsto z opracowañ „Poznaj Swoje Prawa“ mo¿na skorzystaæ tak¿e w biurach

porad obywatelskich (adresy patrz – str. 171

) oraz innych, zamawiaj¹cych

je, organizacjach pozarz¹dowych i instytucjach (m.in. w oœrodkach pomocy

spo³ecznej i powiatowych centrach pomocy rodzinie) w ca³ej Polsce.

11.3.

NIWERSYTECKIE PORADNIE PRAWNE

W poradniach prawnych (tzw. klinikach prawnych) przy szko³ach wy¿szych, stu-

denci prawa ostatnich lat, pod opiek¹ profesorów, udzielaj¹ bezp³atnych porad

prawnych osobom ubogim. Oznacza to najczêœciej, ¿e nale¿y podpisaæ odpowied-

ni¹ deklaracjê lub przedstawiæ dokument poœwiadczaj¹cy dochód (np. odcinek

renty, emerytury). Procedura ta mo¿e jednak ró¿niæ siê w poszczególnych klinikach.

Pomoc polega na pisaniu opinii, przygotowywaniu pism procesowych, wniosków,

odwo³añ, za¿aleñ, skarg oraz na podejmowaniu interwencji. Porady udzielane s¹

na piœmie. Skorzystanie ze wsparcia poradni wi¹¿e siê jednak z osobist¹ wizyt¹

osoby poszukuj¹cej pomocy. Dobrze jest mieæ ze sob¹ wszystkie dokumenty

zwi¹zane ze spraw¹ – na spotkaniu zostaniemy poinformowani, jakie dokumenty

trzeba jeszcze dostarczyæ. Ka¿da poradnia ma swoj¹ specyfikê, tzn. specjalizuje

siê w okreœlonych rodzajach spraw. Mo¿na jednak ogólnie wyró¿niæ te obszary

prawa, którymi zajmuje siê prawie ka¿da poradnia:

prawo cywilne,

prawo administracyjne,

prawo pracy,

prawo karne,

prawo dotycz¹ce uchodŸców,

prawo dotycz¹ce kobiet.

Poradnie funkcjonuj¹ w czasie roku akademickiego. W praktyce oznacza to, ¿e s¹

otwarte od pocz¹tku paŸdziernika do koñca maja. Kontakt z poradniami w okre-

sie wakacji jest praktycznie niemo¿liwy (choæ niektóre poradnie wprowadzaj¹

dy¿ury wakacyjne).

pomoc prawna i informacyjna

178

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

Dzia³alnoœæ poradni wspiera Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych. Jeœli

nie jesteœmy pewni czy w naszym mieœcie dzia³a poradnia lub te¿ mamy trudnoœ-

ci z nawi¹zaniem kontaktu z istniej¹c¹ poradni¹, mo¿emy szukaæ informacji

w Fundacji.

FUNDACJA UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH

ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa

tel. (22) 828 91 28 wew. 143

fax 828 91 29

pon.-œr. 9.00-13.00, czw. 9.00-17.00

ADRESY UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH

PORADNIA – BIA£YSTOK

Dziekan Wydzia³u Prawa i Administracji Uniwersytetu w Bia³ymstoku

ul. Mickiewicza 1, 15-213 Bia³ystok

fax (85) 742 46 02

PORADNIA – KRAKÓW

Uniwersytecka Poradnia Prawna Wydzia³ Prawa i Administracji

Uniwersytetu Jagielloñskiego

ul. Go³êbia 24, 31-007 Kraków

tel. (12) 422 10 33 wew. 1392

fax 422 09 08

PORADNIA – LUBLIN

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Marii Curie-Sk³odowskiej

w Lublinie

ul. M. Curie-Sk³odowskiej 5, 20-031 Lublin

fax (81) 537 58 22 wew. 102 (10.00-14.00)

e-mail: uspp@interia.pl

PORADNIA – £ÓD

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu w £odzi

ul. Uniwersytecka 3, 90-137 £ódŸ

PORADNIA – POZNAÑ

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu

ul. Œw. Marcina 90, 61-809 Poznañ

Pamiêtajmy o tym, ¿e najlepiej jest zg³osiæ siê osobiœcie, aby zarejestrowaæ

sprawê. Mo¿na te¿ kontaktowaæ siê listownie (czêœæ poradni udziela porad lis-

townie np. osobom mieszkaj¹cym daleko od du¿ych miast i pozbawionym

mo¿liwoœci uzyskania porady prawnej w jakikolwiek inny sposób).

179

PORADNIA – RZESZÓW

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Marii Curie-Sk³odowskiej

– Filia w Rzeszowie

ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów

fax (17) 862 30 11

PORADNIA – SZCZECIN

Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydzia³ Prawa i Administracji

Uniwersytetu Szczeciñskiego

Narutowicza 17a, 70-240 Szczecin

fax (91) 448 90 89

PORADNIA – TORUÑ

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Miko³aja Kopernika

w Toruniu

ul. J. Gagarina 11, 87-100 Toruñ

fax (56) 611 47 50

PORADNIA – WARSZAWA

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

ul. Krakowskie Przedmieœcie 26/28, 00-927 Warszawa

tel. (22) 552 08 11

fax 754 69 04, 552 43 18

PORADNIA – WROC£AW (przy BPO)

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu Wroc³awskiego

Wiêzienna 10/12, p. 110 c, 50-138 Wroc³aw

ul. Wiêzienna 10/12, bud. C, sala 403c (miejsce udzielania porad)

PORADNIA – GDAÑSK

ELSA Gdañsk

ul. Ba³yñskiego 6, 80-309 Gdañsk (Przymorze)

PORADNIA – KATOWICE

Wydzia³ Prawa i Administracji Uniwersytetu Œl¹skiego

ul. Bankowa 14, pok. A, 40-007 Katowice

e-mail: poradnia.prawna@interia.pl

pomoc prawna i informacyjna

180

vademecum seniora

11.4.

ZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Podstawa prawna:

§ Ustawa z dn. 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001

r., Nr 14, poz. 147)

Do Rzecznika Praw Obywatelskich mo¿e zg³osiæ siê ka¿dy obywatel, a tak¿e

osoba prawna (np. organizacja pozarz¹dowa) lub organ samorz¹du. Rzecznik

podejmuje równie¿ czynnoœci z w³asnej inicjatywy. Interweniuje w sytuacjach

naruszenia wolnoœci i praw cz³owieka i obywatela okreœlonych w konstytucji oraz

innych przepisach prawa. Przyk³adowo, w 2001 r., Rzecznik interweniowa³

w sprawach dotycz¹cych: pozbawienia uprawnieñ kombatanckich, odszkodowañ

za pracê przymusow¹ w III Rzeszy, dostêpnoœci do œwiadczeñ zdrowotnych,

œwiadczeñ emerytalnych, nieuczciwych praktyk bankowych i konsumenckich,

w sprawach dotycz¹cych podatków i ce³, praw lokatorów i najemców, praw

mniejszoœci narodowych i etnicznych.

W ramach Biura Rzecznika funkcjonuj¹ m.in. zespo³y:

Podstawowych Praw i Wolnoœci Cz³owieka,

Prawa Karnego,

Zabezpieczenia Spo³ecznego,

Prawa Cywilnego i Gospodarki Nieruchomoœciami,

Prawa Administracyjnego i Spraw Mieszkaniowych,

Prawa Gospodarczego, Danin Publicznych i Ochrony Praw Konsumenta,

Prawa Karnego Wykonawczego,

Prawa Pracy,

Praw ¯o³nierzy i Funkcjonariuszy S³u¿b Publicznych,

do spraw Lokalnych, Samorz¹du Terytorialnego i Ochrony Œrodowiska,

Prawa Rodzinnego.

Oddzielny zespó³ klasyfikuje sprawy – inny zespó³ zajmuje siê przyjmowanie

interesantów. Rzecznik ma równie¿ pe³nomocników m.in. do spraw Ochrony

Praw Pacjentów i Osób Niepe³nosprawnych oraz do spraw Ochrony Praw Ofiar

Przestêpstw.

Jeœli uznamy, ¿e nasze prawa zosta³y naruszone przez organy w³adzy publicznej

(np. s¹dy) mo¿emy zwróciæ siê o pomoc do Biura Rzecznika. Rzecznik bada

sprawê – sprawdza fakty – i jeœli stwierdzi, ¿e zostaliœmy potraktowani niezgodnie

z obowi¹zuj¹cym prawem zwraca siê do organu, który potraktowa³ nas nieuczci-

wie, o naprawienie krzywdy. Rzecznik ma równie¿ inne kompetencje

pozwalaj¹ce mu m.in. na wniesienie rewizji nadzwyczajnej, kasacji czy

zaskar¿enie ustawy do Trybuna³u Konstytucyjnego.

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

pomoc prawna i informacyjna

Rzecznik podejmuje siê dzia³ania tylko wtedy, gdy zosta³y wyczerpane wszystkie

inne mo¿liwoœci za³atwienia sprawy we w³aœciwym trybie – tzn. np. zosta³y

z³o¿one wszystkie mo¿liwe odwo³ania do w³aœciwych instytucji. Warto o tym

pamiêtaæ tak¿e dlatego, ¿e zwracaj¹c siê do Rzecznika z proœb¹ o interwencje,

bez uprzedniego wyczerpania innych mo¿liwoœci (np. wspomnianych odwo³añ,

skargi, za¿alenia), powodujemy, ¿e znacznie wolniej rozpatrywane s¹ sprawy,

w których Rzecznik jest przys³owiow¹ "ostatni¹ desk¹ ratunku". Z naszym proble-

mem mo¿emy zwróciæ siê do Biura Rzecznika listownie – koniecznie musi to byæ

list podpisany (anonimy nie s¹ rozpatrywane). Mo¿na równie¿ zg³aszaæ siê do

Biura osobiœcie. W obydwu przypadkach nale¿y zgromadziæ ca³¹ posiadan¹

dokumentacjê dotycz¹c¹ sprawy – oczywiœcie najlepiej zrobiæ kopie dokumen-

tów.

BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

Aleja Solidarnoœci 77, 00-090 Warszawa

tel. dla interesantów (22) 551 77 60; centrala (22) 551 77 00

przyjêcia interesantów: pon. 9-17; wt.-pt. 9-15

dostêp dla niepe³nosprawnych: tak

11.5.

RAWA KONSUMENTÓW

FEDERACJA KONSUMENTÓW - RADA KRAJOWA

Pl. Powstañców Warszawy 1/3, 00-030 Warszawa

tel. (22) 827 11 73

ax 827 90 59

pon.-pt. 8.30-16.00

dostêp dla niepe³nosprawnych: nie

e-mail: biuro@federacja-konsumentow.org.pl

http://www.federacja-konsumentow.org.pl

Federacja Konsumentów bierze udzia³ w pracach legislacyjnych (opiniowanie

aktów prawnych, np. ustawy o ochronie konsumenta, ustawy o szkodliwoœci

u¿ywania tytoniu, rozporz¹dzenia o znakowaniu œrodków spo¿ywczych).

Uczestniczy te¿ w pracach: Agencji Rynku Rolnego, Polskiej Izby Turystyki,

Stowarzyszenia Antynikotynowego, Polskiego Komitetu Upowszechniania

Karmienia Piersi¹, Porozumienia na Rzecz Zdrowia i Œrodowiska.

Federacja posiada 49 klubów w ca³ej Polsce, w których prowadzone jest indywi-

dualne poradnictwo prawne oraz podejmowane s¹ interwencje w sprawach

zg³aszanych przez konsumentów.

Powiatowi rzecznicy konsumenta (przy urzêdach powiatowych)

Zadania powiatowych rzeczników to m.in.

bezp³atne poradnictwo i informacja w zakresie ochrony praw konsumenta,

181

182

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

podejmowanie dzia³añ interwencyjno-wyjaœniaj¹cych i mediacyjnych w sto-

sunku do kupców/przedsiêbiorców naruszaj¹cych interes konsumentów,

wytaczanie powództw cywilnych na rzecz konsumentów oraz przystêpowanie

do postêpowañ procesowych tocz¹cych siê w interesie konsumentów.

O adres rzecznika w swoim powiecie pytaj w urzêdzie powiatowym.

INFORMATOR

ADRESOWY

183

12.1.

RGANIZACJE DZIA£AJ¥CE NA RZECZ

OSÓB STARSZYCH

ADRESY WYBRANYCH ORGANIZACJI OGÓLNOPOLSKICH I LOKALNYCH

POLSKI ZWI¥ZEK EMERYTÓW, RENCISTÓW I INWALIDÓW – ZARZ¥D

G£ÓWNY

Al. Jerozolimskie 30, 00-024 Warszawa

tel. (22) 827 09 15

Organizowanie i udzielanie pomocy materialnej emerytom, rencistom i inwa-

lidom. Wyp³acanie zasi³ków. Udzielanie porad prawnych. Wydawanie posi³ków

i paczek ¿ywnoœciowych. Organizowanie wypoczynku i rehabilitacji.

Prowadzenie Klubów Seniora. Wydawanie zaœwiadczeñ na ulgowe przejazdy

PKP. Prowadzenie Zwi¹zkowej Kasy Pogrzebowej. PZERiI posiada 43 oddzia³y

terenowe oraz ko³a w ca³ym kraju.

POLSKIE TOWARZYSTWO GERONTOLOGICZNE – ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Kiliñskiego 1, 15-230 Bia³ystok

tel. (85) 748 54 00 (doc. Barbara Bieñ)

Patrz informacje o dzia³alnoœci PTG (str. 59)

184

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

POLSKI KOMITET POMOCY SPO£ECZNEJ – RADA NACZELNA

ul. Wiejska 18 lok. 20, 00-490 Warszawa

tel. (22) 621 58 77, 629 37 43, 629 63 26

fax 629 53 69

http//:www.pkps.org.pl

M.in. organizowanie wczasów na dzia³kach i w wybranych oœrodkach

wypoczynku w kraju. Us³ugi opiekuñcze œwiadczone w domu (wspó³praca z OPS).

Prowadzenie klubów seniora. PKPS posiada 49 oddzia³ów wojewódzkich.

Najlepiej zg³osiæ siê do oddzia³u PKPS w miejscu zamieszkania.
POLSKI CZERWONY KRZY¯ – ZARZ¥D G³ÓWNY

ul. Mokotowska 14, 00-561 Warszawa

tel. (22) 628 55 75, 628 43 38

fax 628 41 68

e-mail:info@pck.org.pl

http://www.pck.org.pl

M.in. opieka nad chorymi w domu (us³ugi opiekuñcze i gospodarcze), prowadze-

nie szkoleñ sióstr PCK do sprawowania opieki nad chorymi i niepe³nosprawnymi

w ich domach; us³ugi opiekuñcze w ramach wspó³pracy z OPS. Prowadzenie

domów dziennego pobytu, oœrodków opiekuñczych i klubów seniora.

Swoj¹ sprawê najlepiej mo¿na za³atwiæ, kontaktuj¹c siê z najbli¿szym sobie

Biurem Zarz¹du Okrêgowego PCK. Biura PCK znajduj¹ siê we wszystkich woje-

wództwach, na terenie ca³ego kraju.
CARITAS POLSKA

Skwer Kardyna³a Wyszyñskiego 6, 01-015 Warszawa

tel. (22) 530 48 03, 636 41 70, 636 41 71

fax 838 70 59

e-mail: caritaspolska@caritas.pl

http//:www.caritas.org.pl

M.in. ochrona zdrowia i rehabilitacja w stacjach opieki medycznej i domach

dziennego pobytu dla osób starszych. Prowadzone s¹ te¿ domy sta³ego pobytu dla

osób starszych, hospicja specjalistyczne, poradnie medyczne, przychodnie opieki

lekarskiej oraz apteki. Kontaktu najlepiej szukaæ w swojej parafii.

TOWARZYSTWO KRZEWIENIA KULTURY FIZYCZNEJ

Pl. D¹browskiego 8, 00-055 Warszawa

tel. (22) 826 13 29

fax 826 13 29

Niektóre oddzia³y i ko³a lokalne prowadz¹ gimnastykê dla osób starszych

(usprawnienie i aktywizacja ruchowa, korekcja i profilaktyka schorzeñ krêgos³upa i

nadwagi).

185

informator adresowy

KRAJOWE PRZEDSTAWICIELSTWO EMERYTÓW, RENCISTÓW I OSÓB

NIEPE£NOSPRAWNYCH ZWI¥ZEK STOWARZYSZEÑ

ul. Kopernika 36/40, 00-328 Warszawa (adres aktualny do koñca grudnia

2002 r.)

tel. (22) 826 02 31 wew. 288, 221

fax 826 43 08

Stowarzyszenie jest zwi¹zkiem 26 organizacji zrzeszaj¹cych emerytów, ren-

cistów, kombatantów oraz osoby niepe³nosprawne. Jego zadaniem jest rzecznict-

wo i ochrona interesów osób starszych, kombatantów i osób niepe³nosprawnych

zrzeszonych w organizacji.
OGÓLNOPOLSKIE STOWARZYSZENIE OSÓB W WIEKU PRZEDEMERYTALNYM

– ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Piotrkowska 17, 90-406 £ódŸ

tel. (42) 630 68 20, 0-603 24 64 54

fax 630 68 20

e-mail: osop@wp.pl

http://strony.wp.pl/wp/osop/

Ochrona interesów osób w wieku przedemerytalnym. Zg³aszanie problemów,

postulatów, oczekiwañ organom w³adzy i dzia³ania zmierzaj¹ce do ich realizacji.

Informowanie osób zainteresowanych o ich prawach. Mo¿liwoœæ korzystania

z porad radcy prawnego.
OGÓLNOPOLSKIE STOWARZYSZENIE SENIORA

WOJEWÓDZKI OŒRODEK KULTURY

Plac Koœcieleckich 6, 85-033 Bydgoszcz

tel./fax (52) 585 15 01

e-mail: wok@cps.pl

Stowarzyszenie organizuje Konkurs o najlepszy Klub Seniora, Ogólnopolski

Przegl¹d Artystyczny Ruchu Seniorów „ARS“, Ogólnopolski Przegl¹d Rêkodzie³a

Artystycznego „Babie Lato“.
FUNDACJA „SAMARITANUS“

ul. Ogrodowa 37, pok. 35, 00-873 Warszawa

tel. (22) 654 72 63, 817 10 09

fax 817 10 09

M.in. przygotowywanie programu aktywizacji seniorów w Lublinie i Poznaniu

(tworzenie lokalnych oœrodków AS, powi¹zanych ze sob¹ organizacyjnie: ka-

wiarenki informacyjnej, zespo³u rzeczników spo³ecznych i klubu seniora AS).
SPO£ECZNE TOWARZYSTWO POMOCY GERIATRII

ul. Miodowa 1, 00-080 Warszawa

tel. (22) 826 06 74

Pomoc paramedyczna dla osób w podesz³ym wieku. Porady bioenergote-

rapeutów, rehabilitacja. Spotkania, wycieczki.

186

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

FUNDACJA „EMERYT“

ul. Ogrodowa 8, 00-896 Warszawa

tel./fax (22) 620 40 44

Dzia³alnoœæ samopomocowo-charytatywno-opiekuñcza. Organizowanie okoli-

cznoœciowych akcji charytatywnych, pomoc dla najubo¿szych lub samotnych

i bezradnych emerytów oraz rencistów.
FUNDACJA „AKTYWNY SENIOR“

ul. Sosnowskiego 4 m. 20, 02-784 Warszawa

tel. (22) 643 64 91

fax 643 64 91

FUNDACJA „SALUS“ – NIEPUBLICZNY ZAK£AD OPIEKI ZDROWOTNEJ

I PUNKT LEKÓW Z DARÓW

ul. Sosnkowskiego 16, 02-495 Warszawa

tel. (22) 667 40 46, wt., czw. 16.00-18.00

Prowadzenie przychodni lekarskiej dla osób ubogich, bezdomnych. ZOZ oferuje

us³ugi medyczne z: interny, urologii, neurologii, pulmunologii, kardiologii, reuma-

tologii, diabetologii, alergologii, stomatologii.
STOWARZYSZENIE MI£OSIERDZIA ŒW. WINCENTEGO A'PAULO – ZARZ¥D

G£ÓWNY

ul. Radna 14, 00-341 Warszawa

tel. (22) 826 73 95, 826 73 95

e-mail: ssvp_waw@catholic.org

http://www.missiocm.org.pl/stow

Pomoc w domu osobom chorym i niepe³nosprawnym, organizowanie spotkañ

okolicznoœciowych z okazji Dnia Chorych, Wigilii, Œwi¹t Wielkanocnych oraz

wyjazdów w okresie letnim. Pomoc rzeczowa (odzie¿, paczki ¿ywnoœciowe).

ORGANIZACJE, KTÓRE DZIA£AJ¥ NA RZECZ OSÓB CHORYCH

I PACJENTÓW

POLSKA FUNDACJA ALZHEIMEROWSKA

ul. Widok 10, 00-023 Warszawa

tel. (22) 827 35 86

fax 826 40 34

http://www.alzheimer.pl

POLSKIE STOWARZYSZENIE POMOCY OSOBOM Z CHOROB¥ ALZHEIMERA

ul. Ho¿a 54/1, 00-682 Warszawa

tel./fax (22) 622-11-22

STOWARZYSZENIE REUMATYKÓW I ICH SYMPATYKÓW

ul. Nowogrodzka 16/27, 00-511 Warszawa

tel. (22) 621-97-20

e-mail: jgrygiel@orca.mila.edu.pl

187

informator adresowy

POLSKIE TOWARZYSTWO OPIEKI NAD CHORYMI ZE STOMI¥ POL-IKO –

ODDZIA£ WARSZAWSKI

ul. Ceg³owska 80, Pawilon H, pok. 232, 01-801 Warszawa,

tel. (22) 834 48 52 (poradnia dla chorych ze stomi¹)

POLSKI ZWI¥ZEK G£UCHYCH – ZARZ¥D G£ÓWNY

Podwale 23, 00-261 Warszawa,

tel. (22) 831 40 71, 831 06 96

fax 635 75 36

e-mail: biuro@zgpzg.org.pl

http://www.pzg.org.pl

POLSKI ZWI¥ZEK NIEWIDOMYCH – ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Konwiktorska 9, 00-216 Warszawa,

tel. (22) 831 22 71, 831 33 83

fax 635 76 52

e-mail: internationalzzg@pzn.org.pl

http://www.pzn.org.pl

STOWARZYSZENIE PACJENTÓW „PRIMUM NON NOCERE“

ul. 29 Listopada 10a lok. 8, 00-465 Warszawa

tel. (22) 840 65 47, 0-601 546 347

e-mail: sppnn@sppnn.org.pl, sppnn@kki.net.pl

http://www.sppnn.org.pl

STOWARZYSZENIE „PRIMUM NON NOCERE“

ul. Zielonogórska 10, 15-665 Bia³ystok

tel. 0-604 816 388

TOWARZYSTWO ZWALCZANIA CHORÓB MIÊŒNI – ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Œw. Bonifacego 10

02-914 Warszawa

tel. (22) 642 75 07

fax 642 75 07

e-mail: zgtzchm@idn.org.pl, http://www.idn.org.pl/tzchm

POLSKIE TOWARZYSTWO WALKI Z KALECTWEM – ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Oleandrów 4/10, 00-629 Warszawa

tel. (22) 825 98 39

fax 825 70 50

TOWARZYSTWO POMOCY G£UCHONIEWIDOMYM

ul. Konwiktorska 9, 00-216 Warszawa,

tel. (22) 635 69 70, 831 22 71 wew. 310; 831 33 83 wew. 310

fax 635 69 70

e-mail: tpg@tpg.org.pl

http://www.tpg.org.pl

188

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

POLSKIE TOWARZYSTWO STWARDNIENIA ROZSIANEGO – ZARZ¥D G£ÓWNY

Al. Jerozolimskie 65/79, 00-697 Warszawa

tel. (22) 630 72 20

fax 630 72 20

e-mail: ptsr.rg@interia.pl

http://ptsr.idn.org.pl

Infolinia dla chorych na stwardnienie rozsiane (pon.-sb. 13.00-18.00): 0-801 313 333
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW – ZARZ¥D G£ÓWNY

ul. Powstañców Wielkopolskich 33, 85-090 Bydgoszcz

tel. (52) 341 12 51, 346 06 92

fax 346 06 92

e-mail: biurozg@diabetyk.org.pl

http://www.diabetyk.org.pl

OGÓLNOPOLSKI ZWI¥ZEK STOWARZYSZEÑ OSÓB Z CHOROB¥ PARKINSONA

ul. Wo³owska 137, 02-507 Warszawa

tel. (22) 602 18 88

KRAJOWE CENTRUM OSTEOPOROZY

ul. Syrokomli 32, 03-335 Warszawa

tel. (22) 811 70 60, 811 90 19

fax 675 74 87

e-mail: kco@kco.com.pl

http://www.kco.com.pl

Patrz te¿ adresy: Centrów Wolontariatu – str. 163, Uniwersytetów Trzeciego Wieku

– str. 165, Biur Porad Obywatelskich –str. 171 i Uniwersyteckich Poradni Prawnych

– str. 177

ORGANIZACJE KOMBATANCKIE

KRAJOWY ZWI¥ZEK BY£YCH ¯O³NIERZY POLSKICH SI£ ZBROJNYCH NA

ZACHODZIE

ul. Sandomierska 12, 02-567 Warszawa

tel. (22) 849 54 12 wew. 101

OGÓLNOPOLSKI ZWI¥ZEK ¯O£NIERZY BATALIONÓW CH£OPSKICH

ul. Grzybowska 4, 00-131 Warszawa

tel. (22) 620 02 51 wew. 275

OGÓLNOKRAJOWE STOWARZYSZENIE KOMBATANTÓW POLSKICH SI£

ZBROJNYCH NA ZACHODZIE

ul. Krajewskiego 1A, 01-547 Warszawa-Cytadela

tel. (22) 687 81 51

Oprac. red. na podst. danych z Urzêdu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

189

informator adresowy

POLSKI ZWI¥ZEK BY£YCH WIÊ NIÓW POLITYCZNYCH HITLEROWSKICH

WIÊZIEÑ I OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH

ul. Chmielna 15, 00-021 Warszawa

tel. (22) 827 61 11

STOWARZYSZENIE BY£YCH ¯O³NIERZY POLSKICH SI£ ZBROJNYCH NA

ZACHODZIE „KARPATCZYCY“

ul. Starej Baœni 12 m. 16, 01- 853 Warszawa

tel. (22) 756 86 40

STOWARZYSZENIE LOTNIKÓW POLSKICH

ul. ¯wirki i Wigury 103, Skr. Poczt. 51, 00-912 Warszawa

tel. (22) 826 57 03

STOWARZYSZENIE POLSKICH KOMBATANTÓW W KRAJU

ul. Nowy Œwiat 18/20, 00-373 Warszawa

tel. (22) 826 04 75

STOWARZYSZENIE SZARYCH SZEREGÓW

ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa

tel. (22) 620 12 89 wew. 103, 620 19 26

STOWARZYSZENIE ¯YDÓW KOMBATANTÓW I POSZKODOWANYCH

W II WOJNIE ŒWIATOWEJ

ul. Twarda 6, 00-104 Warszawa

tel. (22) 620 62 11

ŒWIATOWY ZWI¥ZEK ¯O³NIERZY ARMII KRAJOWEJ

ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa

tel. (22) 620 12 85

ZWI¥ZEK INWALIDÓW WOJENNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ul. Kopernika 3, 00-367 Warszawa

tel. (22) 826 51 47

ZWI¥ZEK KADETÓW II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ul. Olesiñska 6/33, 02-548 Warszawa

tel. (22) 849 69 91

ZWI¥ZEK KOMBATANTÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I BY³YCH

WIÊ NIÓW POLITYCZNYCH

Al. Ujazdowskie 6a, 00-461 Warszawa

tel. (22) 628 54 49, 629 30 33, 628 47 46

ZWI¥ZEK OCIEMNIA£YCH ¯Ó³NIERZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ul. Ho¿a 1, 00-528 Warszawa

tel. (22) 628 11 71

ZWI¥ZEK POWSTAÑCÓW WARSZAWSKICH

ul. D³uga 22, 00-238 Warszawa

tel. (22) 635 67 83

190

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

ZWI¥ZEK SYBIRAKÓW

ul. Mazowiecka 12, 00-048 Warszawa

tel. (22) 827 93 71

ZWI¥ZEK WIÊ NIÓW POLITYCZNYCH OKRESU STALINOWSKIEGO

ul. 11 Listopada 17/19, 03-446 Warszawa

tel. (22) 687 24 61

ZWI¥ZEK ¯O£NIERZY NARODOWYCH SI£ ZBROJNYCH

ul. Ch³odna 9, 00-891 Warszawa

tel. (22) 624 57 83

12.2. INSTYTUCJE

ODDZIA£Y PAÑSTWOWEGO FUNDUSZU REHABILITACJI OSÓB

NIEPE£NOSPRAWNYCH

BIURO CENTRALI PFRON

ul. Jana Paw³a II 13, 00-828 Warszawa,

tel. (22) 620-03-51,

http://www.pfron.org.pl
ODDZIA£ DOLNOŒL¥SKI

ul. Szewska 6/7, 50-053 Wroc³aw

tel. (71) 342 12 48, 342 12 60

ODDZIA£ KUJAWSKO-POMORSKI

ul. Szosa Che³miñska 28, 87-100 Toruñ

tel. (56) 654 66 92, 655 51 28 wew. 15 do 24, 655 60 02

ODDZIA£ LUBELSKI

ul. Tetmajera 21, 20-060 Lublin

tel. (81) 744 36 01, 744 36 08, 533 25 01, 533 25 10

ODDZIA£ LUBUSKI

ul. Wroc³awska 20, 65-427 Zielona Góra

tel. (68) 320 55 80, 320 55 76

ODDZIA£ £ÓDZKI

ul. Kiliñskiego 169, 90-353 £ódŸ

tel. (42) 672 45 32, 672 45 31, 672 45 33, 674 58 22

ODDZIA£ MA£OPOLSKI

ul. 29 Listopada 130, 31-420 Kraków

tel. (12) 415 86 35, 415 91 19, 415 86 85

191

informator adresowy

ODDZIA£ OPOLSKI

ul. Koraszewskiego 8/16, 45-011 Opole

tel. (77) 456 72 54, 453 95 91

ODDZIA£ PODKARPACKI

ul. Rejtana 10, 35-310 Rzeszów

tel. (17) 853 59 11, 853 26 12

ODDZIA£ PODLASKI

ul. Fabryczna 2, 15-483 Bia³ystok

tel. (85) 675 01 07, 654 57 65, 675 01 07

ODDZIA£ POMORSKI

ul. Ba¿yñskiego 32, 80-309 Gdañsk

tel. (58) 554 85 16, 552 28 06

ODDZIA£ ŒL¥SKI

Pl. Grunwaldzki 8-10/8, 40-950 Katowice

tel. (32) 203 68 35, 786 96 02 (do 04), 03 68 34, 786 96 02

ODDZIA£ ŒWIÊTOKRZYSKI

Al. IX Wieków Kielc 3, 25-955 Kielce

tel. (41) 342 19 68, 342 19 69, 344 36 06, 342 19 68, 342 19 69,

344 36 06

ODDZIA£ WARMIÑSKO-MAZURSKI

ul. Kopernika 46a, 10-959 Olsztyn

tel. (89) 534 91 51, 527 76 39

ODDZIA£ WIELKOPOLSKI

ul. Lindego 4, 60-573 Poznañ

tel. (61) 843 55 16 (do 18), 843 04 31, 847 64 39

ODDZIA£ ZACHODNIO-POMORSKI

ul. Powstañców Wlkp. 33, 70-110 Szczecin

tel. (91) 482 09 20, 483 67 85, 482 79 36

URZÊDY WOJEWÓDZKIE – WYDZIA£Y POLITYKI SPO£ECZNEJ

DOLNOŒL¥SKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

Pl. Powstañców Warszawy 1, 50-951 Wroc³aw

tel. (71) 340 61 00

KUJAWSKO-POMORSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI

SPO£ECZNEJ

ul. Konarskiego 1/3, 85-950 Bydgoszcz

tel. (52) 349 76 80

192

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

LUBELSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Lubomelska 1/3, 20-072 Lublin

tel. (81) 742 45 52, 742 41 28

LUBUSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Jagielloñczyka 8, 66-400 Gorzów Wielkopolski

tel. (95) 722 58 95, 721 52 48

£ÓDZKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Piotrkowska 104, 90-926 £ódŸ

tel. (42) 686 41 70, 633 88 62, 633 07 13

MA£OPOLSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków

tel. (12) 616 03 42, 616 03 38

MAZOWIECKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

Czerniakowska 44, 00-717 Warszawa

tel. (22) 840 20 61, 851 12 09

OPOLSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Piastowska 13, 45-082 Opole

tel. (77) 452 45 02, 452 44 22, 452 45 63

PODKARPACKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Grunwaldzka 15, 35-959 Rzeszów

tel. (17) 862-75-11 627 51 1; 852 59 27

PODLASKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Mickiewicza 3, 15-213 Bia³ystok

tel. (85) 732 06 95, 743 95 70, 732 20 88, 743 94 94

POMORSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Okopowa 21/27, 80-958 Gdañsk

tel. (58) 307 72 87, 305 36 60

ŒL¥SKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

Pl. Powstañców 41a, 40-032 Katowice

tel. (32) 255 56 79

ŒWIÊTOKRZYSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

IX Wieków 3, 25-955 Kielce

tel. (41) 342 14 27

WARMIÑSKO-MAZURSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI

SPO£ECZNEJ

Al. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego 7/9, 10-959 Olsztyn

tel. (89) 527 72 44 wew. 204

193

informator adresowy

WIELKOPOLSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI SPO£ECZNEJ

Al. Niepodleg³oœci 16/18, 61-713 Poznañ

tel. (61) 854 18 25, 854 15 44

ZACHODNIOPOMORSKI URZ¥D WOJEWÓDZKI – WYDZIA£ POLITYKI

SPO£ECZNEJ

Wa³y Chrobrego 4, 70-502 Szczecin

tel. (91) 488037, 430 35 86, 430 32 43

WYBRANE INSTYTUCJE I URZÊDY CENTRALNE

numer kierunkowy do Warszawy: 22

PREZYDENT RP

Pa³ac Prezydencki

ul. Krakowskie Przedmieœcie 48/50, 00-071 Warszawa

tel. 695 29 00

http://www.prezydent.pl

Kancelaria Prezydenta RP

ul. Wiejska 10, 00-902 Warszawa, tel. 695 29 00

Biuro Listów i Opinii Obywatelskich tel. 695 20 29, fax 695 22 38

SENAT RP

ul. Wiejska 6, 00-902 Warszawa

Kancelaria Senatu tel. 694 25 00, fax 694 22 24

Centrum Prasowe tel. 694 15 22, fax 694 20 26

http://www.senat.gov.pl

SEJM RP

ul. Wiejska 6/8, Kancelaria Sejmu

tel. 694 25 00, 629 50 17, fax 694 22 52

Biuro Informacyjne tel. 694 22 15

http://www.sejm.gov.pl

MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPO£ECZNEJ

ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00-315 Warszawa

tel. 661 01 00, 661 02 01 (05), 621 49 42, fax 661 02 03

http://www.mpisp.gov.pl

Departament Pomocy Spo³ecznej tel. 628 77 38, fax 661 02 76

Biuro Informacji i Promocji tel. 661 02 01, fax 661 02 03

MINISTERSTWO ZDROWIA

ul. Miodowa 15, 00-952 Warszawa

tel. 634 96 00

http://www.mzios.gov.pl

Biuro Informacji i Promocji, tel. 831 30 71

194

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

TRYBUNA£ KONSTYTUCYJNY

Al. Szucha 12a, 00-918 Warszawa

tel. 657 45 31, 621 57 66

http://www.trybunal.gov.pl

NACZELNY S¥D ADMINISTRACYJNY

ul. Jasna 6, 00-013 Warszawa

tel. 827 60 31 (32), fax 827 66 87

NACZELNA IZBA LEKARSKA

ul. Sobieskiego 110, 00-764 Warszawa

tel. 851 51 15, 851 49 92; fax 851 71 33

e-mail: nil1@nil.org.pl

http://www.nil.org.pl

Rzecznik prasowy

tel. 851 71 47 (48)

NACZELNY S¥D LEKARSKI

ul. Konduktorska 4, 00-775 Warszawa

tel. 851 20 12 (13); fax 627 47 14

e-mail nil2@nil.org.pl

http://www.nil.org.pl

NACZELNA IZBA PIELÊGNIAREK I PO£O¯NYCH

Al. Ujazdowskie 22/8, 00-478 Warszawa

tel. 628 34 93; fax 628 58 61

e-mail: izba@izbapiel.org.pl

http://www.izbapiel.org.pl

URZ¥D DO SPRAW KOMBATANTÓW I OSÓB REPRESJONOWANYCH

ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa

centrala tel. 661 81 11; informacja w sprawach kombatantów: tel. 661 81 29

http://udskior.kprm.gov.pl/

URZ¥D DO SPRAW REPATRIACJI I CUDZOZIEMCÓW

ul. Koszykowa 16, 00-564 Warszawa

Departament Repatriacji i Obywatelstwa

ul. Pawiñskiego 17/21, 02-106 Warszawa

tel./fax 628 23 30, 845 60 29, 602 83 376

pon.-pt. godz. 8.15-16.15

http://www.mswia.gov.pl

ZAK£AD UBEZPIECZEÑ SPO£ECZNYCH

ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa

tel. 623 30 00, fax 840 26 10

Biuro rzecznika prasowego

tel. 840 52 67

http://www.zus.pl

195

informator adresowy

URZ¥D OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Pl. Powstañców Warszawy 1, 00-950 Warszawa

tel. 556 08 00, fax 826 50 76

e-mail: uokik@uokik.gov.pl

http://www.uokik.gov.pl

CENTRALNE BIURO ADRESOWE

ul. Kazimierzowska 60

02-543 Warszawa

tel. 601 23 23

TELEFONY INFORMACYJNE WARSZAWSKIE I OGÓLNOPOLSKIE

BEZP£ATNA INFORMACJA MIEJSKA – HANDEL, US£UGI, PRODUKCJA

94 34, 94 77 (ca³odobowy)

BIURO NUMERÓW

913 (ca³odobowy)

BIURO PORAD OBYWATELSKICH

(22) 828 12 95 (pon. w godz. 10.00-19.00, wt., œr., czw., pt. w godz.

9.00-17.00)

CA£ODOBOWA OGÓLNOPOLSKA INFORMACJA MEDYCZNA

94 39

FALCK PRYWATNE POGOTOWIE

96 75 (ca³odobowy)

INFORMACJA DLA BEZDOMNYCH

(22) 814 11 50 (ca³odobowy)

INFORMACJA DLA REPATRIANTÓW

(22) 870 72 43 (pon.-pt. w godz. 9.00-16.00; automatyczna sekretarka

ca³¹ dobê)

INFORMACJA KOLEJOWA KRAJOWA

94 36 (ca³odobowy)

INFORMACJA KULTURALNA

(22) 629 84 89 (pon.-pt. w godz. 10.00-21.00, sob., niedz. i œwiêta w

godz. 10.00-18.00)

INFORMACJA O US£UGACH MEDYCZNYCH NA MAZOWSZU

94 70

INFORMACJA O US£UGACH TRANSPORTOWYCH DLA NIEPE£NOSPRAWNYCH

A'BUS TAXI

(22) 781 50 98 (ca³odobowy)

196

vademecum seniora

stan prawny na dzieñ 1 grudnia 2002 r.

INFORMACJA O US£UGACH TRANSPORTOWYCH DLA NIEPE£NOSPRAWNYCH

FUNDACJI „TUS“

(specjalistyczny, niekomercyjny transport na terenie Warszawy dla osób

niepe³nosprawnych ruchowo, g³ównie poruszaj¹cych siê na wózkach

inwalidzkich)

(22) 852 01 82 (pon.-sob. w godz. 8.00-22.00)

INFORMACJA MAZOWIECKIEJ REGIONALNEJ KASY CHORYCH

(22) 525 40 78 (do 80)

INFORMACJA O PRYWATNEJ S£U¯BIE ZDROWIA

(22) 826 27 61, 826 93 00 (w godz. 8.00-20.00, w godz. 20.00-8.00

automatyczna sekretarka)

INFORMACJA DLA ALERGIKÓW O STÊ¯ENIU PY£KU ROŒLIN (SEZONOWA)

(22) 835 75 35 (automatyczna sekretarka)

POGOTOWIE GAZOWE

992, (22) 862 41 94, 618 91 72 (ca³odobowy)

POGOTOWIE RATUNKOWE

998 (ca³odobowy)

POGOTOWIE TECHNICZNE

(22) 658 02 48 (ca³odobowy)

POGOTOWIE TECHNICZNE

993 (ca³odobowy)

POGOTOWIE WETERYNARYJNE

(22) 622-55-22 (ca³odobowy)

POGOTOWIE ZAMKOWE

(22) 654 50 60

POLICJA

997 (ca³odobowy)

PORADNI POMOCY PAL¥CYM

(22) 643 92 86

PRZYJMOWANIE WEZWAÑ DO NAG£YCH ZACHOROWAÑ

(22) 628 24 24 (ca³odobowy)

STRA¯ PO¯ARNA

998, (22) 844 00 71 (ca³odobowy)

TELEFON „APTEKA“

(dowóz leków do chorego (firma Alpha Vita) w godz. 8.00- 20.00; op³ata

za dowóz w obrêbie Œródmieœcia w Warszawie: 10 z³, dalej 15 z³)

0-800 278 352

ZEGARYNKA

92 26

TELEFONY ZAUFANIA I INFOLINIE

DLA OSÓB W PODESZ£YM WIEKU

telefon zaufania i przewodnik po systemie opieki zdrowotnej i spo³ecznej

w Polsce (22) 628 44 77

DLA SENIORÓW Fundacji „Aktywny Senior“

(22) 644 03 91 (pon.-pt. w godz. 10.00-20.00)

ANTYDEPRESYJNY TELEFON ZAUFANIA Fundacji „Itaka“

(22) 654 40 41 (pon., czw. w godz. 17.00-20.00)

DLA CHORYCH NA STWARDNIENIE ROZSIANE Polskiego Towarzystwa

Stwardnienia Rozsianego

0-801 313 333 (pon.-sob. w godz. 13.00-18.00)

DLA DIABETYKÓW

0-800 401 061 (w godz. 8.00-17.00)

DLA KOBIET PRZED I PO MASTEKTOMII Klubu „Amazonka“

(22) 664 76 86 (pon. w godz. 16.00-18.00)

DLA OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH Stowarzyszenia Przyjació³ Integracji

(81) 747 98 21 (pon.-pt. w godz. 9.00-16.00),

e-mail: niepe³nosprawni_telefon@poczta.onet.pl

DLA RODZIN OSÓB ZAGINIONYCH Fundacji „Itaka“

(22) 654 70 70 (pon.-pt. w godz. 17.00-21.00)

DLA RODZIN OFIAR ZBRODNI ORAZ OFIAR PRZEMOCY Stowarzyszenia

Przeciwko Zbrodni im. Jolanty Brzozowskiej

0-501 100 420; 0-501 024 416

INFOLINIA SPO£ECZNA MAZOWSZE Stowarzyszenia Pomocna D³oñ

z Garwolina

0-800 565 153 (wt., œr., czw. w godz. 10.00-16.00, pt. 12.00-18.00)

NIEBIESKA LINIA Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie

0-801 120 002; (22) 666 00 60 (pon.-sb. 10.00-22.00, niedz. 10.00-

16.00)

ONKOLOGICZNY Polskiego Komitetu Zwalczania Raka

(22) 822 56 94 (pon., wt., czw. w godz. 13.00-16.00)

OSTEOPOROZA

(22) 824-08-78 (pon., œr., pt. w godz. 14-16)

POLICYJNY TELEFON ZAUFANIA (zg³aszanie informacji o przestêpstwach)

Komenda Sto³eczna: (22) 669 99 97 (ca³odobowy)

Komenda G³ówna: 0-800 120 226 (ca³y tydzieñ w godz. 8.00-24.00)

197

informator adresowy

198

POLSKIEGO STOWARZYSZENIA POMOCY OSOBOM Z CHOROB¥ ALZHEIMERA

(22) 622 11 22 (wt., czw. w godz. 15.00-17.00)

FUNDACJI ALZHEIMEROWSKIEJ

(22) 827 35 86 (wt., czw. w godz. 15.00-18.00)

POMOC OSOBOM Z CHOROB¥ ALZHEIMERA Polskiej Fundacji Alzheimerowskiej

(22) 827 35 86 (wt., czw. w godz. 15.00-17.00)

PORADNICTWO ANTYNIKOTYNOWE Fundacji „Promocja Zdrowia“

0-801 108 108 (pon.-pt. w godz. 16.00-20.00)

STRA¯Y GRANICZNEJ

0-800 42 23 22

STO£ECZNEGO STOWARZYSZENIA POMOCY OSOBOM Z CHOROB¥

PARKINSONA

(22) 602 18 88 (wt., œr. w godz. 11.00-15.00)

ZG£ASZANIE INFORMACJI O PRZESTÊPCZOŒCI ZORGANIZOWANEJ

(22) 619 91 49 (ca³odobowy)

INFOLINIE FUNDACJI “POLSKO-NIEMIECKIE POJEDNANIE”:

0-800 100 900 - œwiadczenia niemieckie

0-800 405 060 - œwiadczenia austriackie

Fundacja "Polsko-Niemieckie Pojednanie"

ul. Krucza 36, 00-921 Warszawa

http://www.fpnp.pl

OŒRODEK INFORMACYJNY

ul. Wspólna 30, 00-519 Warszawa,

tel. (22) 629 73 35, e-mail: informacja@fpnp.pl

Organizowanie charytatywnej pomocy dla szczególnie poszkodowanych ofiar

przeœladowañ nazistowskich, bêd¹cych obecnie obywatelami polskimi zamiesz-

ka³ymi na terenie RP. Wyp³ata bezpoœredniej pomocy ofiarom przeœladowañ

nazistowskich (na podstawie rozstrzygniêcia Komisji Weryfikacyjnej FPNP).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przewodnik po sztuce uczenia literatury Bortnowski
Przewodnik po Wloclawku
plik,382,465,przewodnik po funduszach strukturalnych dla msp na lata 2007 2013
Przewodnik po malowaniu
23965 Przewodnik po prawie int Nieznany
Biecek P Przewodnik po pakiecie R [fragment]
przewodnik po szlakach PTTK okolic Zielonej Góry
Odkrywamy Wschód 2015 Przewodnik po miejscach wyjątkowych
Przewodnik po szkole, ZHP - przydatne dokumenty, Zbiórki pojedyncze
13 14 Przewodnik po programie podstaw dydaktykiid 14580
Porady Motor Przewodnik po silnikach silniki francuskie
Przewodnik Po P Karnym
Przewodnik po prawie karnym
S Bortnowski, Przewodnik po sztuce uczenia literatury
Przewodnik po chlopakach
PRZEWODNIK PO SYSTEMACH OPERACYJNYCH

więcej podobnych podstron