Anatomia 15,10,2016 (WYKŁAD + ANATOMIA KSIĄŻKA)
LIMFA – zaliczana do tkanek łącznych płynnych.

Chłonka (limfa, łac. lympha) – płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń
limfatycznych (układ chłonny). Chłonka jest zbierana przez naczynia chłonne aferentne, ślepo zakończone,
zaczynające się w tkankach. Transportowana jest do węzłów chłonnych, skąd z kolei przy pomocy naczyń
chłonnych eferentnych wyprowadzana jest do krwiobiegu.

Istotnym elementem chłonki, poza płynem tkankowym, są komórki układu odpornościowego. W przypadku
naczyń aferentnych są to komórki opuszczające daną tkankę i migrujące do węzłów chłonnych w celu pobudzenia
układu odpornościowego. Z kolei w chłonce naczyń eferentnych znajdują się głównie komórki już pobudzone lub
takie, które przez dłuższy czas nie napotkały pobudzającego je antygenu. Najczęściej występującą populacją
leukocytów w chłonce są komórki o wąskim obrzeżu cytoplazmy i dużym jądrze komórkowym. Z tego względu
zostały one nazwane limfocytami, czyli „komórkami limfy”. Mimo że limfocyty są obecnie definiowane zupełnie
inaczej, są one głównymi komórkami występującymi w chłonce.

Skład chemiczny chłonki zależy od tkanki, z której jest ona zbierana. Przykładowo, limfa bierze udział w
transporcie tłuszczów pokarmowych z jelita cienkiego, stąd lekko żółtawe zabarwienie chłonki pochodzącej z
tego narządu (zawartość tłuszczów 1–2%). Ogólnie skład chłonki jest podobny do osocza, jednak zawiera ona
mniej białek, szczególnie globulin, które z trudnością przedostają się z krwi do tkanek. Zawartość białka w
chłonce to 4–6%, z tego względu jej ciśnienie osmotyczne jest niskie i ma ona charakter krystaloidu. Skład limfy
zależy również od metabolitów uwalnianych przez komórki w danej tkance, może się również czasowo zmieniać
pod wpływem innych czynników, np. aktywności fizycznej, snu lub spożywanego pokarmu

UKŁAD LIMFATYCZNY – układ OTWARTY

Układ limfatyczny lub inaczej układ chłonny (łac. systema lymphaticum) – otwarty układ naczyń i przewodów,
którymi płynie jeden z płynów ustrojowych – limfa, która bierze swój początek ze śródmiąższowego przesączu
znajdującego się w tkankach. Układ naczyń chłonnych połączony jest z układem krążenia krwi. Oprócz układu
naczyń chłonnych w skład układu limfatycznego wchodzą także narządy i tkanki limfatyczne. Najważniejszą
funkcją układu chłonnego jest obrona przed zakażeniami oraz cyrkulacja płynów ustrojowych. Limfa porusza się
w naczyniach limfatycznych za pomocą mięśni.
Zbudowany jest z:

•

otwartych naczyń limfatycznych

•

z tkanki limfatycznej, z której zbudowane są węzły chłonne, grudki chłonne, grasica, migdałki, śledziona.

Zadania i funkcjonowanie układu chłonnego

•

odpornościowa – w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi

•

neutralizująca – zwalczanie ciał oraz substancji obcych i szkodliwych dla organizmu

•

odprowadzająca – odprowadzenie limfy z powrotem do krwi

Przepływająca po organizmie limfa zbiera substancje toksyczne i odprowadza je do węzłów chłonnych, skąd są
transportowane do nerek i usuwane z organizmu. To, czy układ limfatyczny dobrze funkcjonuje, zależy w dużej
mierze od sprawności i elastyczności tkanki łącznej. Jeśli jest zbyt miękka i przepuszczalna, toksyny, zamiast
wędrować do węzłów chłonnych, wnikają w inne tkanki, np. gromadzą się w komórkach tłuszczowych. Tak więc
sprawny układ limfatyczny pomaga w usuwaniu toksyn z komórek tłuszczowych, a wtedy pośrednio zapobiega
powiększaniu się cellulitu.

Układ limfatyczny rozpoczynają zbierające płyn tkankowy włosowate naczynia limfatyczne. Łączą się one w
coraz większe naczynia chłonne, przechodzące następnie w główny przewód piersiowy, łączący się z kolei z
układem krwionośnym. Dzięki temu limfa dostaje się do układu krwionośnego i dochodzi do ciągłej wymiany
substancji między nią a krwią. Do układu limfatycznego zalicza się też węzły chłonne, np. w pachwinach
kończyn. Funkcje układu limfatycznego związane są m.in. z wytwarzaniem tzw. przeciwciał, które łącząc się np. z
bakteriami, ułatwiają ich niszczenie przez krwinki białe.

Węzły chłonne (limfatyczne) (łac. nodi lymphatici) - licznie występujące struktury leżące na przebiegu naczyń
limfatycznych. Główną funkcją węzłów jest filtracja zawartej w nich limfy oraz udział w wytwarzaniu
przeciwciał. Likwidując drobnoustroje stanowią ważny element układu immunologicznego.

Grudki chłonne (łac. folliculi lymphatici) – kuliste skupiska tkanki limfoidalnej (tkanki łącznej włóknistej i
tkanki łącznej siateczkowatej) o wielkości 0,5-1,0 mm, znajdujące się na błonie śluzowej jelita cienkiego.

Jako część układu limfatycznego, organy te podobne są pod względem budowy do większych od nich węzłów
chłonnych. W oczkach siateczki grudki znajdują się limfocyty, odpowiadające za humoralną reakcję
immunologiczną. W trakcie reakcji immunologicznej w środku grudki chłonnej tworzy się ośrodek odczynowy,
czyli jaśniejszy rejon zawierający namnażające się limfocyty, które przekształcają się w komórki plazmatyczne.
Gudki chłonne rozmieszczone są w całym organizmie, ale głównie w błonie śluzowej jelit.

Grasica (łac. glandula thymus) – gruczoł znajdujący się w śródpiersiu górnym, tuż za mostkiem. Otoczony jest
torebką łącznotkankową. Zbudowany jest z kory podzielonej na zraziki przegrodami łącznotkankowymi i z
rdzenia wspólnego dla wszystkich zrazików kory. Zrąb tego narządu stanowią, w przeciwieństwie do innych
narządów limfatycznych, komórki nabłonkowe pochodzenia endodermalnego. Charakterystycznymi cechami
grasicy są: zjawisko inwolucji, czyli gromadzenia się w narządzie tkanki tłuszczowej żółtej, oraz występowanie w
części rdzennej tzw. ciałek Hassala. Grasica produkuje hormony takie jak: tymozyna, THF, tymulina,
tymostymulina.
Głównymi komórkami grasicy są limfocyty (tymocyty) i komórki nabłonkowe. rasica powiększa się do 2. roku
życia, pozostaje duża do okresu dojrzewania (waży ok. 25 g), po czym zmniejsza się (po 60. roku życia waży
nawet mniej niż 0,5 g). Jest centralnym (pierwotnym) narządem limfatycznym, kontrolującym rozwój
obwodowych (wtórnych) tkanek limfatycznych (węzły chłonne, śledziona) w życiu zarodkowym i okresie
dojrzewania, ich kompetencji immunologicznej w okresie poporodowym. W przeciwieństwie do innych narządów
limfatycznych, grasica powstaje z endodermy i mezodermy. Nabłonek endodermalny III i IV kieszonki skrzelowej
wytwarza sieć komórek nabłonkowych, która jest zasiedlana komórkami macierzystymi limfocytów (z
mezodermy). Z sieci komórek nabłonkowych powstaje zrąb grasicy

Komórki grasicy wędrują do obwodowych tkanek limfatycznych i zasiedlają je. Po tym procesie układ chłonny
może funkcjonować nawet po usunięciu grasicy.Niezbędna jest dla rozwoju odporności organizmu.

Migdałek podniebienny (tonsilla palatina) – parzysty migdałek wchodzący w skład pierścienia chłonnego
okołogardłowego.Migdałki podniebienne znajdują się w obrębie cieśni gardzieli, na bocznej jej ścianie. Znajdują
się one pomiędzy żagielkiem podniebiennym i korzeniem języka.

Przeżuwacze posiadają zatokę migdałkową, w której pośród mięśniówki ściany gardła leży ten migdałek. Cechuje
się on 3 lejkowatymi ujściami nazywanymi dołeczkami migdałkowymi. W przypadku bydła domowego jest to
narząd o rozmiarach orzecha włoskiego. Migdałek ten nie występuje u świni. Migdałek podniebienny konia
osiąga długość 10-12 cm i szerokość 2 cm, występuje jako zgrubienie o licznych mieszkach. Leży do przodu od
łuku podniebienno-językowego, do tyłu zaś od podstawy chrząstki nagłośni i fałdu językowo-nagłośniowego.
Drapieżne mają migdałki podniebienne umiejscowione w dołeczku migdałkowym. U człowieka osiąga wymiary 1
x 2 cm.

Śledziona – narząd występujący u kręgowców. U człowieka jest największym narządem limfatycznym.
Głównym zadaniem śledziony jest wytwarzanie immunoglobulin. Śledziona jest miejscem usuwania
defektywnych lub "starych" erytrocytów, krwinek białych oraz trombocytów. Śledziona może magazynować
pewną pulę krwi.

Śledziona nie jest niezbędna do życia, w przypadku jej usunięcia czynność jest przejmowana przez inne narządy
(głównie przez wątrobę). Jednakże ludzie pozbawieni śledziony wykazują nieco niższą odporność, ponieważ
śledziona odpowiada za niszczenie bakterii otoczkowych (na przykład pneumokoków) w przypadku bakteriemii.
Niski wpływ usunięcia śledziony na odpowiedź immunologiczną jest spowodowany głównie tym, że większość
antygenów jest filtrowana w naczyniach limfatycznych.

KREW

To rodzaj tkanki której substancja międzykomórkowa jest płynna. Zaliczana do tkanki łącznej płynnej. W krwi
wyróżnia się:

–

osocze krwi

–

elementy komórkowe

Osocze ma barwę bursztynową i jest przezroczyste. Wyróznia się w nim:

–

surowicę

–

włóknik

Funkcje krwi:

–

transport O2 i CO2 (oddychanie)

–

transport substancji odżywczych i budulcowych (odżywianie)

–

transport produktów przemiany materii (wydalanie)

–

ochrona organizmu – przeciwciała, fagocytoza

–

regulacja gospodarki wodnej

–

regulacja pH

–

regulacja ciśnienia osmotycznego

–

transport hormonów, witamin

–

przenoszenie ciepła

HEMATOKRYT – wskaznik objetości osocza do elementów morfotycznych wyrazony procentowo:

–

czlowiek 44,5

–

koń 35-42

–

bydło 35

–

owca 32

–

koza 34

–

świnia 41,5

–

pies 45,5

–

kot 40

Objetośc krwi to ok 1/12 do 1/14 masy ciała.
Objetość w ml /kg masy ciała:

–

koń 75-90

–

krowa 64-82

–

ciele – 58-75

–

owca 60-75

–

koza 60-70

–

świnia 50-90

–

pies 72-74

–

kot 65-70

–

człowiek 70-80

zwiększenie ilości krwi: HIPERWOLEMIA (poliemia) na skutek zmęczenia . Na skutek:

–

zwiększenia się liczby erytrocytów

–

zwiększenia objetości osocza

Zmniejszenie ilości krwi: HIPOWOLEMIA (oligemia) amemia na skutek

–

krwawień

–

niewydolności krwiotworzenia w szpiku

–

niszczenia erytrocytów przez trucizny czy zarazki

Właściwości fizyczne krwi:

Barwa: czerwona dzięki hemoglobinie (zawiera hem – związek żelaza)
silnie utlenowana – jasnoczerwona
odtleniona – ciemnoczerwona
zaczadzenie – wiśniowa

PH – 7,3-7,5 (zasadowy) kwasica: obniżenie pH, zasadzica – podwyższenie pH

Za krzepniecie krwi odpowiedzialny jest Fibrynogen.Krzepniecie to proces naturalny, zapobiegający utracie krwi
w wyniku uszkodzeń naczyń krwionośnych. Istotą krzepnięcia krwi jest przejście rozpuszczonego w osoczu
fibrynogenu w sieć przestrzenną skrzepu (fibryny) pod wpływem trombiny. Krzepnięcie krwi jest jednym z
mechanizmów obronnych organizmu w wypadku przerwania ciągłości tkanek.

KOMÓRKI KRWI:

1) krwinki czerwone – erytrocyty
2) krwinki białe – leukocyty
3) płytki krwi – trombocyty

Erytrocyty:
powstają w szpiku kostnym, u młodych w całym u starszych osobników w kościach krótkich i płaskich.
Cmentarzem starych erytrocytów jest sledziona. Tam hemoglobina jest przekształcana w bilirubinę.

Erytrocyty:
dwuwklęsły stożek, sa pozbawione jądra!!!,

zadaniem jest: transport tlenu, udział w transporcie kwasu węglowego i regulacja pH.
Zawieraja HEMOGLOBINĘ, ona zawiera związek żelaza – hem. Hem ma własciwości łączenia tlenu.
Hemoglobona utleniona to oksyhemoglobina.

Leukocyty:

Są niemal bezbarwne i mniej liczne od

Erytrocytów p

osiadają zdolność ruchu. Żyją od kilku dn

i (granulocyty)

nawet do 20 lat (limfocyty B pamięci immunologicznej). Ich zadaniem jest ochrona organizmu przed

w

irusami i

bakteriami.
Podstawowe cechy leukocytów

•

ich liczba waha się od 4×109 do 10×109 w litrze krwi (podając inaczej: 4–10 tys./mm³ lub 4–10 G/L)

•

są większe od krwinek czerwonych

•

w ich komórkach występuje jądro (mają swój własny metabolizm i możliwość podziału)

•

u dużej części krwinek białych (granulocyty) w cytoplazmie występuje charakterystyczna ziarnistość (są
to np. lizosomy, które zawierają enzymy)

Leukocyty są podstawowym elementem układu odpornościowego. Ich funkcja odpornościowa jest realizowana
przez:

•

fagocytozę (pochłanianie, trawienie komórek drobnoustrojów oraz martwych krwinek czerwonych przez
część krwinek białych)

•

odporność swoistą (produkcja przeciwciał oraz reakcja limfocytów T)

•

degranulację i produkcję rodników

Leukocyty dzielą się na:

•

agranulocyty – w skład których wchodzą:

limfocyty
monocyty

•

granulocyty – w skład których wchodzą:

neutrofile
eozynofile
bazofile

Trombocyty:
Płytki krwi powstają w szpiku kostnym w wyniku procesu o nazwie trombopoeaza. Trombocyty nie są w pełni
funkcjonalnymi komórkami, a ich fragmentami. Nie posiadają na przykład jądra komórkowego. Wyglądem
przypominają soczewki, a ich wielkość dochodzi do 3 µm, czyli są o wiele mniejsze od krwinek czerwonych.

Aby mogły powstać płytki krwi, najpierw muszą wykształcić się megakariocyty. Trombocyty to oddzielone od
megakariocytów fragmenty cytoplazmy otoczone błoną komórkową. Zawierają one liczne ziarnistości. W
porównaniu do krwinek czerwonych, który żyją nawet do 120 dni, płytki krwi mają bardzo małą żywotność, bo
jedynie do 10 dni.
Główną rolą płytek krwi jest udział w procesach krzepnięcia i powstawania strupa. Gdy dochodzi do przerwania
ciągłości tkanki, trombocyty natychmiast osiadają na macierzy podśródłbłonkowej. Tam się zlepiają i tworzą czop
płytkowy. Nie jest to jeszcze właściwy skrzep, jednak z płytek krwi uwalnia się szereg czynników, które
zapoczątkowują kaskadę krzepnięcia. W jej wyniku tworzą się włókna, między które "wpadają" płytki krwi i
krwinki czerwone, co powoduje powstanie strupa.

Płytki krwi pobudzą również do wzrostu tkankę mięśniową i naczynia oraz fibroblasty - komórki tkanki łącznej.

GRUPY KRWI

PSY

KONIE

BYDŁO

człowiek

SERCE I UKŁAD KRĄŻENIA

Zadaniem serca i układu krązenia jest zapewnieniekrążenia krwi w organizmie. Krązenie krwi zapewnia równiez
transport ciepła. Układ krwionośny kręgowców jest zamknięty. Składa się z naczyń krwionośnych, w których
krąży krew, oraz serca warunkującego jej krążenie. Różnice w budowie układu krążenia u poszczególnych grup
kręgowców dotyczą budowy serca oraz wynikającej z budowy obecności jednego /u ryb i larw płazów/ lub dwóch
obiegów krwi /u kręgowców lądowych/. Najwyżej rozwinięty jest u ptaków i ssaków, u których serce jest
czterodzielne.

Człowiek

SERCE
Serce to miesień. Jest zbudowane z tkanki mieśniowej serca.

jest pompą wprawiajaca krew w ruch. Położone jest w worku osierdziowym. Na zewnątrz okrywa go opłucna,
od wewnątrz błona surowicza osierdzia. Pomiędzy sercem a workiem osierdziowym jest jama worka
osierdziowego wypełniona płynem osierdziowym.

Serce ma kształt tępo zakończonego stożka. Grzbietowo znajduje się podstawa serca, brzusznie – wierzchołek. Na
wysokości granicy miedzy przedsionkami a komorami jest bruzda wieńcowa od której odchodza bruzdy
miedzykomorowe. W bruzdach połozone są naczynia krwionośne (naczynia wieńcowe serca).

Serce leży mniej więcej na wysokości 4-6 żebra. Jama serca podzielona jest na przedsionki i komory. Oddzielone
sa one od siebie przegrodą miedzyprzedsionkową i miedzykomorową. Naczynia dochodzace do serca to żyły,
odchodzace to tętnice.

Najpierw kurcza się przedsionki, przetłaczajac krew do komór. Podczas skurczu komór przedsionku rozkurczaja
sie i od nowa wypełniaja krwia. Po skurczu komór nastepuje ich rozkurcz. Cykl pracy serca to: faza rozkurczu,
faza skurczu, faza odpoczynku

NACZYNIA KRWIONOŚNE:

–

tętnice – prowadzą krew od serca

–

żyły – prowadza krew do serca

–

naczynia włosowate – łacza tetnice i zyły w narzadach obwodowych i gwarantuja wymiane substancji
chemicznych i gazów

–

zespolenia tętniczo- żylne – łączą tetnice i zyły z pominięciem naczyń włosowatych.

Budowa tętnicy i zyły:

KRĄŻENIE KRWI

•

krązenie duze (obwodowe)

•

krązenie małe (płucne)

•

krązenie wrotne

Naczynia krwionośne tworzą w organizmie dwa obiegi krwi: obieg duży i obieg mały, zwany płucnym. Dzięki
krążeniu krew dociera do najdalszych części ciała.

Duży obieg krwi rozpoczyna się w lewej komorze. Stąd natleniona krew odpływa tętnicą główną zwaną aortą. Po
opuszczeniu lewej komory serca zatacza łuk w lewo, po czym płynie w dół równoległe do kręgosłupa. Od łuku
aorty odchodzą tętnice do głowy, kończyn górnych oraz dolnej części ciała.

Tętnice rozgałęziają się w liczne tętniczki, a te z kolei przechodzą w naczynia włosowate znajdujące się w
tkankach. Tu następuje pozostawienie tlenu i składników pokarmowych i pobranie dwutlenku węgla. Z tkanek
krew zbierana jest przez naczynia włosowate żylne, które, łącząc się w coraz większe naczynia, kierują krew do
serca (do prawego przedsionka).
W dużym obiegu krwi odbywa się także krążenie wrotne, w wyniku którego krew z jelit, bogata w składniki
pokarmowe, zostaje żyłą wrotną odprowadzona do wątroby. Tu następuje oczyszczenie krwi ze szkodliwych
substancji oraz pozostawienie węglowodanów i zmagazynowanie ich nadmiaru w postaci glikogenu. Oczyszczona
krew z wątroby wraca żyłami wątrobowymi do żyły głównej dolnej.

Rolą dużego obiegu krwi jest:

a) doprowadzić tlen i substancje pokarmowe do tkanek i komórek,
b) zabrać z tkanek dwutlenek węgla i produkty przemiany materii,
c) rozprowadzić hormony.

Mały obieg krwi (obieg płucny) rozpoczyna się w prawej komorze. Skurcz komory powoduje tłoczenie
odtlenionej krwi do pnia płucnego tętniczego, który rozdziela się na część prawą i lewą, a następnie na coraz
mniejsze naczynia. W płucach tętniczki włosowate oplatają pęcherzyki płucne. Po wymianie gazowej natleniona
krew wraca żyłami do lewego przedsionka.

Rolą małego obiegu krwi jest:

a) pozostawić w płucach dwutlenek węgla,
b) pobrać tlen.