zakażenia 1/2005

sterylizacja

9

Zagadnienia mycia i dezynfekcji maszynowej

w warunkach szpitalnych były poruszane w „Za-
każeniach” w numerze 5 z 2004 r., a oceny sku-
teczności mycia i dezynfekcji – w numerze
6 z 2004 r. Cel mikrobójczy procesów dezynfekcji
wydaje się być jeden, a jednak w działaniach
praktycznych jest różny. Właściwy efekt finalny
dezynfekcji ma dwa różne zadania.

I zadanie – to zagwarantowanie procesom

dezynfekcji odpowiednio niskiego skażenia wyj-
ściowego dla kolejnego (tj. drugiego) procesu
o wyższej skuteczności letalnej wobec tej samej
powierzchni, nim zostanie ona przeznaczona do
użycia wobec pacjenta (np. przed procesem jało-
wienia, sterylizacji).

II zadanie – to zagwarantowanie procesom

dezynfekcji takiej dekontaminacji powierzchni
i środowiska, która czyni je bezpiecznymi:

X

dla człowieka zdrowego i/lub chorego,

X

dla produkcji konkretnych wyrobów/produk-
tów tzw. czystych.
Bez względu na wyznaczony cel zasadniczy

I lub II działanie dezynfekcyjne jest zawsze:

X

profilaktyczne (B, F, V, optym. lg RF = 5) lub
ukierunkowane na konkretne skażenie, tj. in-
terwencyjne;

X

proceduralne bieżące i stałe lub podejmowa-
ne okresowo;

X

dotyczące konkretnego przedmiotu, sprzętu
i powierzchni lub generalne, czyli obejmujące
wszystkie powierzchnie („wszystko”) np.
w jednym pomieszczeniu przykładowo w ga-
binecie zabiegowym i w tym samym czasie (tj.
przed oddaniem go do ponownego użytko-
wania).

D

De

ezzy

yn

nffe

ek

kccjja

a w

wssttę

ęp

pn

na

a ii w

włła

aśścciiw

wa

a

Wszystkie procesy praktyczne dezynfekcji, wy-

konywane wobec powierzchni i środowiska są
w swej istocie albo dezynfekcją wstępną A – wy-
konywaną wobec powierzchni skażonej i zanie-
czyszczonej zabrudzeniami natury biologicznej,
chemicznej i fizycznej, albo dezynfekcją właściwą
B – wykonywaną wobec powierzchni poddanej
wcześniej oczyszczaniu ze skutecznością tzw. czy-
stości optycznej.

Zagwarantowanie skuteczności mikrobójczej

w procesach dezynfekcji wstępnej (A) i dezynfek-
cji właściwej (B), prowadzonych jako działania
profilaktyczne, okresowe i generalne dla zagwa-
rantowania założonego celu zasadniczego, wy-

Barbara Waszak

ZADANIA, RODZAJE, METODY
I TECHNIKI DEZYNFEKCJI

– MYCIE I DEZYNFEKCJA MASZYNOWA

GOALS, TYPES, METHODS AND TECHNOLOGY OF DISINFECTION
– WASHING AND MACHINE DISINFECTION

Streszczenie
Różna i niestała kontaminacja powierzchni sprzętowych, wyposażenia i środowiska szpitalnego wymaga sku-

tecznych procesów mikrobójczych o różnym charakterze, takich jak bieżąca dezynfekcja profilaktyczna lub
interwencyjna dezynfekcja generalna.

Skuteczność letalna procesów to, obok właściwego czynnika bójczego, odpowiednio dobrane metody i tech-

niki dezynfekcji. Wśród wielu rozwiązań najbardziej optymalne są techniki mycia maszynowego i dezyn-
fekcji termicznej. Wciąż powstają nowe techniki maszynowe, rosną wymagania normatywne, a eksperci
opracowują liczne zalecenia dla producentów specjalistycznych urządzeń, tzw. myjni-dezynfektorów, oraz
dla ich użytkowników.

Summary
Various and variable contamination of equipment surfaces, hospital devices and environment requires

effective, diversified biocidal processes, such as: routine prophylactic disinfection or intervention general
disinfection.

Lethal effectiveness of these precesses means well chosen methods and technology of disinfection together

with appropriate biocidal factor. Among many solutions, machine washing and thermal disinfection are
the best. Machine technology is developing all the time, standard requirements are higher and higher,
and experts prepare many recommendations for producers and users of so called "washing and
disinfection machines".

Słowa kluczowe/Key words

zadania procesów dezynfekcji

➧

rozwiązania optymalne

➧

rozwój

goals of disinfection processes

➧

the best solutions

➧

development

dr med.
Barbara Waszak

kierownik Działu Centralnej
Sterylizacji i DDD Samodzielnego
Publicznego Szpitala Klinicznego
AM w Bydgoszczy

zakażenia 1/2005

sterylizacja

10

maga zawsze właściwego doboru odpowiednich
metod i technik dezynfekcyjnych. Tylko odpowie-
dnie metody i techniki dezynfekcji wraz ze sku-
tecznym czynnikiem mikrobójczym mogą efek-
tywnie eliminować konkretne zagrożenia i ska-
żenia.

M

Me

etto

od

dy

y ii tte

ecch

hn

niik

kii d

de

ezzy

yn

nffe

ek

kccjjii

Wśród stosowanych metod dezynfekcji (fizycz-

na, termiczna, termiczno-chemiczna, chemiczno-
termiczna, chemiczna) i technik dezynfekcji (ma-
nualna, maszynowa i mieszana) są lepsze i gorsze
działania praktyczne, szczególnie w odniesieniu
do żądanego stopnia dekontaminacji. Nie ulega
wątpliwości, że w działaniach praktycznych korzy-
stniejsze są termiczne metody dezynfekcji oraz
techniki maszynowe.

Drobnoustroje wykazują stałą oporność na

ciepło w zależności od tego, czy mają enzymy
ciepłoopornościowe, takie jak: racemaza, rybo-
zydaza, katalaza i inne, czy też ich brakuje.
Oporność ta nie ulega zmianie w krótkim czasie,
w przeciwieństwie do oporności drobnoustrojów
na różnego rodzaju substancje chemiczne. Drob-
noustroje w środowisku preparatów chemicz-
nych mogą również wytworzyć różnego rodzaju
adaptacje, jak np. oporna na GTA postać ziarnia-
ka obok wrażliwej helikalnej – bakterii

Helico-

bacter pylori.

Manualne techniki dezynfekcji (przecieranie,

spłukiwanie, rozpryskiwanie, rozpylanie, wypeł-
nianie, zamaczanie itd.) są w dużym stopniu za-
leżne od błędu ludzkiego, trudne do standary-
zowania, walidowania i nie cechują się powta-
rzalnością. Techniki manualne ponadto zwięk-
szają ryzyko zakażenia dla pracowników wykonu-
jących te procesy, a także ryzyko narażenia na
kontakt bezpośredni lub aerozol stosowanego
środka chemicznego.

Przytoczone cele, rodzaje procesów dezyn-

fekcyjnych oraz metody i techniki stosowane
w działaniach praktycznych wyraźnie świadczą
o tym, że optymalnym rozwiązaniem jest me-
chaniczne mycie dezynfekcyjne. Procesy maszy-
nowe w specjalnych urządzeniach (myjniach-de-
zynfektorach) powinny być kwalifikowane
zawsze jako pierwsze, gdy tylko są możliwe do
zastosowania.

Eksperci z Niemiec, tworzący Zespół Roboczy

ds. Przygotowania Instrumentarium Medycznego,
w dokumencie zwanym Czerwoną książeczką
nr 8 z 2004 r. stwierdzają, że również:

Pożądaną standaryzację procesu mycia i de-

zynfekcji można osiągnąć najlepiej przez meto-
dę przygotowania maszynowego, z jednocze-
snym zaznaczeniem, że na podstawie norm mię-
dzynarodowych (pr. EN-ISO 15883) oraz wytycz-
nych krajowych

należy wykorzystywać wyłącz-

nie zwalidowane metody mycia i dezynfekcji.

Ponadto w opracowaniu nr 8 „Prawidłowy spo-
sób i przygotowanie instrumentarium medycz-
nego” czytamy:

Generalnie zaleca się te metody, dzięki którym

cykl mycia maszynowego wykonywany jest od-
dzielnie przed etapem dezynfekcji. Wskazane jest
preferowanie metody z udziałem dezynfekcji ter-
micznej.

S

Sk

ku

utte

ecczzn

no

ośśćć p

prro

occe

essu

u

Autorzy [1, 2] podkreślają również, że sku-

teczność procesu mycia i dezynfekcji zależy od
ogólnego stopnia czystości powierzchni przed
procesem. W związku z tym efekt dezynfekcyjny
mikrobójczych preparatów chemicznych powinien
być wykazany i potwierdzony dla:

X

warunków

dirty conditions (wysoki stopień

skażenia białkiem), gdy jest konieczny proces
mycia o działaniu dezynfekcyjnym (np. mycie
wstępne z dezynfekcją wstępną);

X

warunków

clean conditions (bez obciążeń

zanieczyszczeniami), gdy jest konieczny pro-
ces mikrobójczy wykonywany wobec po-
wierzchni uprzednio umytej do tzw. czystości
optycznej, a szczególnie, gdy jest to proces
tzw. dezynfekcji końcowej dla sprzętu grupy
I i II według kwalifikacji Spauldinga, np. de-
zynfekcja wysokiego poziomu endoskopów
elastycznych. Wymaga również odpowie-
dniego doboru programowego – struktury
i dynamiki konkretnego cyklu maszynowego,
który ma być zgodny z wymaganiami higie-
ny i rodzajem przygotowywanych przedmio-
tów/wyrobów.

Opracowanie nr 8 opisuje procesy:

X

mycia maszynowego z dezynfekcją termiczną;

X

mycia maszynowego z dezynfekcją chemicz-
no-termiczną;

X

mycia i dezynfekcji za pomocą ultradźwięków
(skutecznie 35 kHz/3 minuty).
A także przytacza cykl maszynowy z udziałem

dezynfekcji termicznej:

X

płukanie zimne ze wskazaniem na wodę de-
mineralizowaną;

X

mycie w temperaturze 40–60

°

C w czasie co

najmniej 5 minut;

X

płukanie i neutralizacja;

X

płukanie między etapami i dezynfekcja ter-
miczna (80–95

°

C);

X

suszenie;

oraz cykl maszynowy z dezynfekcją chemiczno-
termiczną:

X

płukanie zimne;

X

mycie w temp. 40–60

°

C w czasie co najmniej

5 minut;

X

płukanie i dezynfekcja chemiczno-termiczna
60

°

C z użyciem środka dezynfekcyjnego, przy-

stosowanego do celów dezynfekcji maszyno-
wej, o udokumentowanym działaniu;

O

Osstta

attn

niio

o

o

ob

bsse

errw

wu

ujje

em

my

y

iin

ntte

en

nssy

yw

wn

ny

y

rro

ozzw

wó

ójj tte

ecch

hn

niik

k

m

ma

asszzy

yn

no

ow

wy

ycch

h..

P

Prro

od

du

ucce

en

nccii tty

ycch

h

u

urrzzą

ąd

dzze

eń

ń

((o

o p

po

ojje

em

mn

no

ośśccii o

od

d

~

~5

50

0 d

do

o 3

35

50

0

lliittrró

ów

w))

p

prrzze

eśścciig

ga

ajją

ą ssiię

ę

w

w rro

ozzw

wiią

ązza

an

niia

acch

h

tte

ecch

hn

niicczzn

ny

ycch

h..

X

płukanie między etapami i płukanie końcowe;

X

suszenie.
Autorzy stawiają wymaganie wobec automa-

tycznego systemu dozowania preparatów che-
micznych i stwierdzają:

Dozowanie środków

w płynie musi być sterowane oraz podlegać kon-
troli. By uzyskać żądaną skuteczność samego pro-
cesu mycia i dezynfekcji maszynowej, należy rów-
nież spełnić inne warunki, takie jak: właściwe uło-
żenie instrumentów w koszach, uchwytach, umo-
cowaniach itp., nieprzeładowywanie koszy i nie-
zasłanianie jednych drugimi, a także przygotowy-
wanie sprzętów w takiej konfiguracji (na specjali-
stycznych wózkach załadowczych), aby wszystkie
powierzchnie zostały ujawnione, czyli dostępne
dla procesu.

R

Ro

ozzw

wó

ójj tte

ecch

hn

niik

k m

ma

asszzy

yn

no

ow

wy

ycch

h

Ostatnio obserwujemy intensywny rozwój

technik maszynowych. Producenci tych urządzeń
(o pojemności od ~50 do 350 litrów) prześcigają
się w rozwiązaniach technicznych, które gwaran-
tują:

X

skuteczne techniki mycia (rozkład dysz, wsa-
dowe wózki specjalistyczne, pomiar współ-
czynników przepływu itd.);

X

kontrolę dozowania preparatów chemicznych,
przepływu wody i ciśnienia strumieni myją-
cych oraz temperatury kąpieli roboczych;

X

kombinacje programowe w cyklu i ich ela-
styczność;

X

dodatkowe fazy mycia, np. mycie oksydacyjne
„Oxi Vario” itd.
Obserwujemy ponadto produkcję tzw. urzą-

dzeń specjalistycznych, przeznaczonych do de-
kontaminacji konkretnych wyrobów medycznych
i przedmiotów (np. endoskopów, utensyliów, kon-
tenerów itd.).

Rozwój maszynowego mycia dezynfekcyjne-

go wymaga ciągłego śledzenia nowych rozwią-
zań technicznych i programowych. Obserwujemy
też prace związane z normalizacją w tej
dziedzinie, a w szczególności w sprawie normy
EN – ISO 15883 i czekamy na ostateczne ich za-
kończenie.

■

Piśmiennictwo:

1. A. P. Fraise, P. A. Lambert and J-Y Maillard:

Principles and

practice of disinfection, preservation & sterilization, Russell, Hu-
go & Ayliffe's, 2004.

2. Tzw. czerwona książeczka, wydanie Grupy Roboczej –

Niemcy Nr VIII.

3. Frank R., Hugo C., Krüger S., Kruse I., Zanette T.:

Prakti-

sche Anleitung zur Validiernung von Reinigungs und Desinfek-
tions verfahren, mhp. Verlag GmbH; 2004.

zakażenia 1/2005

sterylizacja