JANÓW LUBELSKI TRASY ROWEROWE

Przebieg trasy: Janów Lubelski (3 km) - Kruczek (9,6 km) - Porytowe Wzgórze

(6,4 km) - Szewce (2,4 km) - Ujście (2,2 km) - Kiszki (1,4 km) - Momoty Górne
(3 km) - Momoty Dolne (8,2 km) - Łążek Ordynacki (9,8 km) - Szklarnia (6 km)

- Janów Lubelski

Długość trasy: 52 km

Początek trasy znajduje się w Janowie Lubelskim przy zbiegu ulic Sukienniczej i

Świerdzowej w Rynku Starego Miasta. Na trasę można też bezpośrednio

wyruszyć z kompleksu wypoczynkowego nad Zalewem Janowskim (OSiR na

wyspie).

Z Janowa Lubelskiego trasa biegnie do Kruczka - miejsca oddalonego o 3 km

od centrum miasta w kierunku południowym.

Odcinek I do drogi Janów - Szewce

Kruczek

To śródleśne uroczysko z drewnianą kapliczką i rzeźbionymi w drewnie stacjami

drogi krzyżowej. Według legendy odpoczywał tu Św. Antoni podczas swej

wędrówki z Leżajska do Radecznicy. Spod kamienia, na którym siedział

wytrysnęło źródełko, któremu przypisuje się właściwości lecznicze. W okresie

Powstania Styczniowego był tu punkt kontaktowy powstańców, tędy

przerzucano z Galicji ludzi, żywność i amunicję do Kongresówki. W czasie II

Wojny Światowej spotykały się tu oddziały NSZ i AK. Obecnie istnieje zwyczaj

odprawiania w Wielki Poniedziałek Mszy świętej dla mieszkańców Janowa

Lubelskiego.

Po przekroczeniu na Kruczku rzeki Trzebensz wjeżdżamy do Parku

Krajobrazowego Lasy Janowskie. Jest to ważny punkt trasy ze względu na

rozwidlenie dwóch tras rowerowych. Pierwsza - edukacyjna trasa OEE skręca w

prawo do Szklarni, druga skręcająca w lewo (opisywana) kieruje się na

północny-wschód wzdłuż rzeki Trzebensz do Porytowego Wzgórza. Rzeka

wygląda tutaj szczególnie pięknie ze względu na liczne meandry wśród

śródleśnych łąk oraz żeremia bobrów. Biegnąc drogami leśnymi trasa mija

kolejno grupę zabudowań zwanych Cegielnią, i dochodzi do drogi Janów -

Szewce. Tu mniej wprawni rowerzyści mogą zakończyć pierwszy odcinek i

powrócić szosą do Janowa.

Odcinek II do Porytowego Wzgórza

Polecamy jednak kontynuowanie podróży, bo trasa rowerowa wkracza na tak

zwaną Kiszczańską Drogę. Odcinek ten nie należy do najłatwiejszych i

sezonowo należy się liczyć z utrudnieniami w przejeździe. Trudności

rekompensują jednak przepiękne krajobrazy oraz bogactwo runa leśnego, w

szczególności grzybów. W pobliżu swój początek bierze niewielka rzeczka o

nazwie Czartosowa. Tuż przed samym Porytowym Wzgórzem wjeżdżamy na

drogę asfaltową, przy której stoi zabytkowa kapliczka. Znajduje się w niej

drewniana figura Chrystusa Frasobliwego. Na rondzie skręcamy w prawo pod

pomnik na Porytowym Wzgórzu. Dla turystów, którzy zechcieliby na Porytowym

Wzgórzu zakończyć wycieczkę po Lasach Janowskich proponuje się powrót

drogą asfaltową przez Szklarnię do Janowa Lubelskiego.

Porytowe Wzgórze

Jest to rozległe wzniesienie wydmowe, przez które przepływa rzeka Branew. 14

czerwca 1944 roku doszło tu do największej na ziemiach polskich bitwy

partyzanckiej w czasie II Wojny Światowej, zwanej "Bitwą nad Branwią".

Wehrmacht w sile około 30 000 żołnierzy w ramach tzw. akcji Sturmwind l

zepchnął w kocioł chroniące się po Lasach Lipskich i Janowskich ugrupowania

partyzanckie. Partyzantom, w sile około 3 000, udało się jednak pod osłoną

nocy przejść przez pierścień niemieckiego oblężenia i odejść na południe do

Puszczy Solskiej. Upamiętnia to monumentalny pomnik na Porytowym

Wzgórzu, autorstwa Bronisława Chromego. Symbolizuje on wybuch pocisku i

biegnących w jego ogniu walczących żołnierzy. Obok pomnika znajduje się

zbiorowy cmentarz żołnierski, jednak groby poległych można spotkać na całym

Porytowym Wzgórzu, skryte pośród leśnych ostępów. Jest tu także ważny

węzeł pieszych i rowerowych szlaków turystycznych.

Na Porytowym Wzgórzu, tuż po minięciu rzeki Branwi, turysta może wybrać

jeden z dwóch wariantów przebiegu trasy rowerowej.

Odcinek III i IV do Momot Dolnych

Pierwszy wariant jest krótszy i biegnie bezpośrednio do Momot Górnych.

Jeszcze na Porytowym Wzgórzu przecina trasę wąskotorowej kolejki leśnej,

która niegdyś służyła do transportu drewna z Lasów Janowskich do Zwierzyńca

i tartaku w Lipie. O jej minionej świetności świadczy istniejący tu po dziś dzień

stary drewniany most kolejowy. Wartym polecenia jest także urokliwe miejsce

poniżej mostu, gdzie leniwe wody rzeki Branwi, na kształt małego wodospadu

spiętrza drewniany jaz.

W połowie drogi do Momot turysta przejeżdża obok jednego z najpiękniejszych

miejsc na całej trasie - dużego kompleksu stawów hodowlanych. Są one ostoją

i miejscem siedliskowym wielu rzadkich gatunków ptactwa wodnego i

prawdziwym rajem dla miłośników fotografowania.

Drugi wariant jest znacznie dłuższy i poczynając od mostu na rzecze Branwi,

drogami leśnymi biegnie do Szewców i Ujścia, a następnie przez Kiszki do

Momot Górnych. To właśnie tędy oddziały partyzanckie wydostały się z

niemieckiego okrążenia w czerwcu 1944 roku. Odcinek ten krzyżuje się z trasą

kolejki wąskotorowej, której przebieg wskazują widoczne jeszcze gdzieniegdzie

ziemne nasypy i śródleśne przecinki. W okolicach Szewców zwraca uwagę Góra

Poznań - rozległa śródleśna wydma - idealne miejsce na zbiory podgrzybków i

gąsek. W Szewcach od trasy "Wyprawa do Leśnego Skarbca" oddziela się trasa

wokół powiatu janowskiego, która odchodzi w kierunku Dzwoli.

SZEWCE

Wieś powstała około 1830 roku w okresie przeprowadzonej regulacji gruntów w

kluczu janowskim, należącym do ordynacji zamojskiej. Szewce widniały już na

mapie z 1839 roku, ale jako część Ujścia. Samodzielna nazwa Szewce pojawiła

się dopiero pół wieku później. W okresie II Wojny Światowej w 1944 roku

miejscowość została spacyfikowana przez oddziały niemieckie.

UJŚCIE

Wieś powstała w lasach ordynackich około 1781 roku, jednak zwarta zabudowa

pojawiła się dopiero w latach trzydziestych XIX wieku po regulacji gruntów. W

czasie akcji Sturmwind l w czerwcu 1944 roku wojska niemieckie spacyfikowały

wieś, a część jej mieszkańców wysiedlono.

MOMOTY GÓRNE I DOLNE

Duża śródleśna wieś położona nad rzeką Bukową. Jej dopływ - rzeka Branew

rozdziela wieś na dwie części: Momoty Górne i Dolne.

Pierwsze wzmianki o wsi, zwanej początkowo Gruje pojawiają się z końcem

XVIII wieku. W czasach Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa

Kongresowego wzdłuż Bukowej prowadziła granica z Galicją. W latach okupacji

hitlerowskiej wieś stanowiła bazę partyzancką. Zbombardowana w 1944 roku.

Obecnie Momoty to wieś agroturystyczna, malowniczo położona w Parku

Krajobrazowym i ośrodek ludowej plastyki obrzędowej. Znajduje się tu

przepiękny drewniany kościółek, zbudowany w latach 1972-1982 na zrębach

kaplicy z początku XX wieku. Zbudował go ks. Kazimierz Pińciurek - ówczesny

proboszcz i przyozdobił własnoręcznie wykonanymi drewnianymi

płaskorzeźbami. W sąsiedztwie kościoła stoi skromny, drewniany dworek z XIX

w.

Drogą obok dworku można dojechać do tzw. małego kompleksu stawów

hodowlanych.

W Momotach istnieje kilka gospodarstw agroturystycznych. Oferują one

turystom przepiękne krajobrazy i spokój oraz tradycyjne smaki kuchni

regionalnej.

Osoby, dla których kolejny jej odcinek może wydawać się zbyt długi mogą

drogą asfaltową wrócić do Janowa Lubelskiego.

Odcinek V do Łążka Nowa Wieś i odcinek VI do Szklarni

Od Momot Dolnych, wzdłuż doliny rzeki Bukowej trasa rowerowa biegnie do

Łążka Ordynackiego.

W połowie drogi między Momotami a Łążkiem turysta napotka 500 metrowy

odcinek trasy o podwyższonym stopniu trudności ze względu na piaszczyste

podłoże, potem jednak trasa staje się łatwiejsza. Turysta mija skrzyżowanie z

drogą do Nalep, przejeżdża most na rzece Czartosowej, po czym mijając

Przymiarki wjeżdża do Łążka Ordynackiego. W Przymiarkach trasa łączy się z

czerwonym, pieszym szlakiem turystycznym, biegnącym stąd tzw. Drogą

Szklarską. Może być on krótszym wariantem trasy dla tych, którzy postanowią

ominąć Łążek Ordynacki. Szlak i trasa tworzą klin w obrębie którego znajduje

się urokliwy zbiornik retencyjny Jakuby. Zgromadzona tam woda ma

specyficzny kolor, związany z torfowym podłożem zbiornika.

Szkoła Podstawowa w Łążku, gdzie turysta może odpocząć oraz skorzystać z

bieżącej wody i sanitariatu, jest najdalej na zachód wysuniętym punktem trasy.

Na wysokości kaplicy w Łążku Ordynackim trasa na powrót zagłębia się w

kompleks leśny, skręcając na wschód. W pobliżu polany leśnej Paluchówka

łączy się z utwardzoną drogą leśną tzw. Drogą Szklarską. W okolicy miejsca

zwanego Rudzką Składnicą krzyżuje się z trasę edukacyjną OEE, którą istnieje

możliwość zjazdu na Kruczek i powrót do Janowa Lubelskiego.

Turyści, którzy zdecydują się jechać dalej do Szklarni na pewno się nie

zawiodą, gdyż oferuje ona wiele atrakcji.

SZKLARNIA

Niewielka wieś śródleśna, pod pierwotną nazwą Nizioł powstała z końcem XVIII

wieku w związku z utworzeniem tu huty szkła Ordynacji Zamojskiej.

Produkowała ona między innymi butelki dostarczane do browarów ordynackich,

w tym dla browaru w Zwierzyńcu. Około 1830 roku po regulacji gruntów

zmieniła charakter na rolniczy. W czerwcu 1944 roku toczyły tu walki oddziały

przemieszczające się w kierunku Porytowego Wzgórza, zaś wieś została

zbombardowana. Znajduje się tu symboliczny grób Barbary Mączyńskiej,

sanitariuszki oddziału NOW-AK "Ojca Jana", śmiertelnie rannej w czasie tej

potyczki.

Obecnie w rezerwacie "Szklarnia" prowadzona jest hodowla konika

biłgorajskiego, zarządzana przez Park Krajobrazowy "Lasy Janowskie". Koniki

wywodzą się z leśnej odmiany tarpana, są małe i łagodne. Można je podziwiać

z ustawionej obok wybiegu wieży widokowej. W Szklarni znajduje się także

pole biwakowe z zadaszeniem i miejscem na ognisko oraz parking.

Szklarnia jest końcowym punktem oznakowanego szlaku rowerowego

"Wyprawa do Leśnego Skarbca". Stąd można powrócić drogą asfaltową do

Janowa Lubelskiego.

Przebieg trasy:

Janów Lubelski - Ruda(1 km) - Łążek Garncarski (14 km)

Długość: 15 km

Trasa ma swój początek przy zbiegu ulicy Lubelskiej i Targowej, obok mostu na

rzece Białce. Biegnie ulicą Targową do Rudy, a po minięciu ostatnich jej

zabudowań, prowadzi na prawie całej swej długości, przez tereny leśne. Trasa

biegnie równolegle do doliny rzeki Białki oraz drogi krajowej Lublin - Rzeszów.

Odcinek od Janowa do Łążka Garncarskiego

RUDA

Wieś powstała w XVII wieku, której nazwa pochodzi od wydobywanej na tym

terenie rudy żelaza. Gdy wydobycie podupadło, miejscowi chłopi zajęli się

uprawą roli, zmieniając tym samym charakter osady na rolniczy. Rozwój wsi

nastąpił w XIX wieku. W latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia część Rudy

została włączona w granice administracyjne Janowa Lubelskiego.

Wieś związana z wyrobem cegły. Niegdyś istniała tu Cegielnia Ordynacka -

obecnie wyrobisko w lesie wypełnione woda. Ze wsi Ruda pochodził także

bednarz Wojciech, któremu objawiła się Matka Boska, gdy szedł na jutrznię do

kościoła w Białej.

Po drodze trasa rowerowa przecina kilka charakterystycznych miejsc. W okolicy

Jonaków znajduje się zabagniony odcinek drogi, gdzie okresowo mogą

wystąpić trudności w jego pokonaniu. Turysta mija bagno "Wielki Ług",

przekracza rzekę Borownicę i dojeżdża do drogi żużlowej wiodącej do Pikul.

Następnie trasa przecina torowisko kolejki leśnej oraz krzyżuje się z traktem

Łążek Ordynacki - Kalenne - Gwizdów. W odległości około kilometra znajduje

się rezerwat "Imielty Ług" - jeden z najpiękniejszych rezerwatów przyrody o

charakterze bagienno-torfowiskowym.

Zakończenie trasy znajduje się w Łążku Garncarskim. Po wjeździe na drogę

wiejską mijamy pracownie garncarskie oraz kaflarskie. Punktem kończącym

trasę jest pracownia garncarska Henryka Kurzyny. Stąd turysta może wrócić do

Janowa Lubelskiego tą samą trasą, którą przyjechał lub też dojechać do Łążka

Ordynackiego, włączając się do trasy rowerowej "Wyprawa do Leśnego

Skarbca". Istnieje także możliwość dojazdu do szlaku rowerowego

prowadzącego ze Stalowej Woli do Zaklikowa, jednakże ten łącznik nie jest

oznakowany.

ŁĄŻEK GARNCARSKI

Wieś agroturystyczna położona w południowej części Lasów Janowskich. Od

XVIII wieku Łążek związany był z garncarstwem. W 1799 roku pojawia się

nazwisko Wincentego Cierpisa vel Cierpisza, pierwszego garncarza, który

przybył tu prawdopodobnie z pierwszą falą osadniczą o charakterze rolniczym.

W XIX wieku Łążek stał się ważnym ośrodkiem wyrobu ceramiki: naczyń i kafli.

Wytwarzana w Łążku ceramika zaliczana jest do najpiękniejszej w Polsce.

Wyróżnia się bogatą skalą barw i interesującą ornamentyką. Motyw kogucika i

kielichowata forma doniczki oraz polewanie całych powierzchni naczyń pobiałką

są charakterystyczną cechą ceramiki łążkowskiej.

Obecnie w Łążku Garncarskim działają trzy pracownie, gdzie tworzy się

ceramikę opartą o dawne wzory. Są one ciekawą atrakcją turystyczną, można

je odwiedzić i samemu spróbować swych sił na kole garncarskim.

Miejsca warte zobaczenia:

* Zagroda garncarska - Gospodarstwo agroturystyczne Elżbiety Kurzyny -

można tu skosztować tradycyjnych dań regionalnych podawanych w glinianych

naczyniach

* Pracowanie garncarskie: Adama Żelazko, Mieczysława Żelazko oraz Henryka

Kurzyny

* Pracowania kaflarska