Szlaki rowerowe "Krainy Lessowych Wąwozów"

1. „Lublin – Nałęczów - Kazimierz Dolny” -

czerwony

Dystans: ok. 62 km
Przebieg trasy:Kazimierz Dolny (obok Ośrodka Wczasowego ARKADIA) – 11,5 km - Rzeczyca –
6,5 km - Rąblów – 3,3 km - Stanisławka – 1,8 km - Kębło – 2,9 km - Wąwolnica – 6,0 km -
Nałęczów – 8,5 km - Wojciechów – 4,6 km - Miłocin –7,5 km - Motycz – 5,0 km - Dąbrowica – 4,4
km - Lublin (Muzeum Wsi Lubelskiej)
Krótka charakterystyka:
Szlakprowadzi przez urokliwe zakątki Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Rozpoczyna się w
Kazimierzu Dolnym, przy ośrodku szkoleniowym „Arkadia”.Dalej biegnie doliną Grodarza i
Potoku Witoszyńskiego do Rąblowa, skąd wiedzie do Wąwolnicy sławnej z kultu Matki Boskiej
Kębelskiej i doliną Bystrej do Nałęczowa, aby skończyć swój bieg w Lublinie przy skansenie
„Muzeum Wsi Lubelskiej”.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Kazimierski Park Krajobrazowyzostał powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej.Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością
geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w
dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kazimierz Dolny– leży w miejscu, gdzie do Wisły uchodzi niewielki potok Grodarz. Już we
wcześniejszym średniowieczu istniała tu osada Wietrzna Góra. Jest to jedno z najpiękniejszych
polskich miast. Jako zespół krajobrazowo-architektoniczny zaliczany jest do zabytków najwyższej
klasy. Warto zobaczyć:
- Gotycko-renesansowy kościół farny zbudowany w poł. XV w. z fundacji Kazimierza Wielkiego.
- Baszta pochodząca prawdopodobnie z XIII w. jest najstarszym zabytek miasta.

- Ruiny gotycko-renesansowego zamku, wybudowany w poł. XIV wieku prawdopodobnie przez
Kazimierza Wielkiego.
- Zabytkowe kamienice – Kamienica Celejowska, Gdańska, Biała i Górskich oraz renesansowy
układ urbanistyczny miasta.
- Kościoł pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Kościół Św. Anny.
- Góra Trzech Krzyży – punkt widokowy na miasto i okolice.
- Muzeum Sztuki Złotniczej, Kuncewiczówka.
Kębło – Kapliczka Matki Bożej Kębelskiej; tradycja kultu sięga XIII w.
Nałęczów –miasto uzdrowiskowe położone malowniczo w dolinie Bystrej i Bochotniczanki.
Głównym walorem Nałęczowa jest charakterystyczny klimat sprzyjający przede wszystkim w
leczeniu chorób układu krążenia a także niezwykła atmosfera architektury zabytkowej oraz zieleni.
Warto zobaczyć:
- Park Zdrojowyz Sanatorium nad brzegiem stawu, Stare Łazienki, pijalnię wód z palmiarnią,
Pałac Małachowskich z XVIII w., w którym mieści się Muzeum Bolesława Prusa.
- ulice Nałęczowa : Armatnia Góra oraz Aleja Lipowa z licznymi, secesyjnymi willami.
Rąblów –wieś była miejscem bitew podczas I jak i II wojny światowej. Na Rąblowskiej polanie
znajduje sie pomnik upamiętniający walkę z hitlerowcami, która miała miejsce 14 maj 1944 roku.
Wąwolnica– jedna z najstarszych osad na Lubelszczyźnie powstała w XI/XII w. W Wąwolnicy
mieści się Sanktuarium Matki Boskiej Kębelskiej, kult cudownejfigurki sięga prawdopodobnie
końca XII w. W miejscowości warto zwiedzićneogotycki kościół parafialny z 1914 r. oraz XIV
wieczną gotycką kaplicę.
Skansen „Muzeum Wsi Lubelskiej”- największy skansen w województwie Lubelskim,
podzielony jest na sektory poszczególnych regionów geograficznych dawnej Lubelszczyzny. Można
tu zobaczyć stare przedmioty codziennego użytku oraz dawną architekturę wiejską.

2. „Kazimierz Dolny – Kraśnik” -

czerwony

Dystans: ok. 107 km,
Przebieg trasy:
KazimierzDolny – 4,5 km - Męćmierz – 3,0 km – Podgórz – 3,3 km - Dobre – 2,8 km –Wilków – 2
km – Szczekarków – 4,0 km – Kępa Chotecka – 15 km - Głodno –3,4 km - Janiszów – 2,7 km -
Wojciechów – 3,1 km - Kamionka – 4,8 km - Góry Kluczkowickie – 5,0 km - Niesiołowice – 9,0
km - Józefów nad Wisłą –2,0 km - Rybitwy – 2,4 km - Bór – 3,0 km - Prawno – 2,0 km - Mazanów
– 3,8 km – Kol. Boiska – 2,0 km - Idalin – 2,0 km - Chruślanki Józefowskie– 7,0 km - Bęczyn – 3,0
km - Urzędów – 5,7 km - Dzierzkowice – 11,0 km -Kraśnik
Krótka charakterystyka:
Szlakrozpoczyna się w Kazimierzu Dolnym obok ośrodka wypoczynkowego „Arkadia”, następnie
przebiega przez Kazimierski Park Krajobrazowy, mijarezerwat „Skarpa Dobrska” i wkracza na
teren doliny rzeki Chodelki. Następnie przebiega przez Wrzelowiecki Park Krajobrazowy i kończy
swój bieg w dolinie Wyżnicy w miejscowości Kraśnik. Na trasie łączy się z żółtym szlakiem
rowerowym „Kazimierz Dolny-Opole Lubelskie-Bęczyn” w miejscowości Bęczyn.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Bęczyn– wieś położona nad rzeką Urzędówką; znajduje się tu m.in.: warsztat garncarski rodziny
Gajewskich (od 1753 r.), Punkt Edukacji leśnej przy leśniczówce Wolski Bór, pomnik mjr
Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora”.
Dobre –nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od staropolskiego słowa „debra” oznaczającego
stromy stok. W XIX w. był tu folwark. Do wsi przylega rezerwat przyrody „Skarpa Dobrska”.
Utworzony w 1991 r.; 40 ha powierzchni; wysokość względna skarpy ok. 90 m; z rozgałęzionymi
wąwozami tworzącymi fascynującą rzeźbę terenu.
Dzierzkowice – warto zobaczyć drewniany kościół z lat 1730-48.
Janiszów – Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy Batalionów Chłopskich.
Józefów nad Wisłą- osada miejska przepięknie umiejscowiona na wysokim, prawym brzegu Wisły,
która przyjmuje tu trzy dopływy: potok Wrzelowiecki, Wyżnicę orazKamienną. Na urwistym
zboczu doliny Wisły dominują zabudowania zespołu klasztornego pobernardyński, który obejmuje
barokowy kościół pw. Bożego Ciała z lat 1730-1743 fundacji Józefa Potockiego, klasztor
pobernardyński, dzwonnicę oraz bramę reprezentacyjną. W północnej częściJózefowa znajduje sie
zespół pałacowo-parkowy z murowanym pałacem z XVIII w. oraz kamienną ławką parkową z
rzeźbą Chrystusa. Z parku podziwiać można wspaniały pejzaż na dolinę Wisły. W Józefowie
zlokalizowany jest także wiatrak holenderski z II poł. XVIII w lub XIX w.
Kazimierski Park Krajobrazowy- został powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000 ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej. Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością
geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w
dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kazimierz Dolny– leży w miejscu, gdzie do Wisły uchodzi niewielki potok Grodarz. Już we
wcześniejszym średniowieczu istniała tu osada Wietrzna Góra. Jest to jedno z najpiękniejszych
polskich miast. Jako zespół krajobrazowo-architektoniczny zaliczany jest do zabytków najwyższej
klasy. Warto zobaczyć:
- Gotycko-renesansowy kościół farny zbudowany w poł. XV w. z fundacji Kazimierza Wielkiego.
- Baszta pochodząca prawdopodobnie z XIII w. jest najstarszym zabytek miasta.
- Ruiny gotycko-renesansowego zamku, wybudowany w poł. XIV wieku prawdopodobnie przez
Kazimierza Wielkiego.
- Zabytkowe kamienice – Kamienica Celejowska, Gdańska, Biała i Górskich oraz renesansowy
układ urbanistyczny miasta.

- Kościoł p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Kościół Św. Anny.
- Góra Trzech Krzyży – punkt widokowy na miasto i okolice.
- Muzeum Sztuki Złotniczej,
- Kuncewiczówka.
Kluczkowice –pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1409 r. Właścicielami Kluczkowic
byli m.in. Lubomirscy i Kleniewscy. W miejscowości warto zobaczyć zespół pałacowo-parkowy
Kleniewskich, eklektyczny pałac został wzniesiony najprawdopodobniej w latach 1821-1831 i
otoczony jest wspaniałym parkiem z pomnikowymi dębami.
Kraśnik –położony nad rzeką Wyżnicą na Wzniesieniach Urzędowskich. Kraśnik powstał w XIII
w. W mieście znajduje się kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Augustyna z XV
w., barokowy kościół szpitalny św. Ducha z XVIII w. oraz dwie bożnice z XVIII i zamczysko z
zachowanymi zarysami fos.
Męćmierz –stara osada flisacka z początku XV w. W centrum wioski znajduje się studnia z
gontowym daszkiem a nad Wisłą umiejscowiony jest wiatrak kozłowy należący do najstarszych
występujących na terenie Polski.
Podgórz -funkcjonowało tu wczesnośredniowieczne grodzisko słowiańskie (VIII-IX w.); Rezerwat
przyrody „Skarpa Dobrska” z przepięknym widokiem na Małopolski Przełom Wisły, Kotlinę
Chodelską oraz na rezerwat „Krowią Wyspę”, na której gnieżdżą się rzadkie gatunki ptaków.
Rezerwat „Krowia Wyspa”- został utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa dnia 9 IX 1991r. jako rezerwat częściowy typu faunistycznego.
Celem ochrony jest zachowanie stanowisk lęgowych wielu gatunków ptaków wodno - błotnych.
Obejmuje on wyspę położoną w nurcie rozszerzonego koryta Wisły na 353-354 km. biegu rzeki, w
granicach Małopolskiego Przełomu Wisły. Obszar rezerwatu poza wyspą, której powierzchnia
wynosi 29,96 ha, obejmuje piaszczyste ławice i pas nurtu rzeki o szerokości 50-120 m.,
przylegający ze wszystkich stron do wyspy.Całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 62,3 ha.
„Krowia Wyspa” użytkowana jest jako pastwisko, prowadzony na niej ekstensywny wypas bydła i
koni decyduje o zachowaniu zbiorowisk roślinnych, stanowiących siedliska lęgowe ptaków. Dalsze
zachowanie tego sposobu gospodarowania może warunkować występowanie tu bogatego
zgrupowania ptactwa. Na wyspie gnieżdżą się następujące gatunki ptaków: krzyżówka, cyranka,
cyraneczka,płaskonos, czernica, ostrygojad, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, czajka,
krwawodziób, rycyk, śmieszka, mewa białogłowa, mewa czarnogłowa,mewa pospolita, rybitwa
zwyczajna, rybitwa białoczelna, skowronek polny, pliszka żółta, brzegówka, nurogęś. Poza tymi
gatunkami zaobserwowano kilkadziesiąt innych gatunków ptaków, zatrzymujących się tu podczas
wiosennych lub jesiennych wędrówek, albo będących gośćmi zimowymi. Spośród gatunków
ptaków zasiedlających „Krowią Wyspę” na szczególną uwagę zasługuje ostrygojad. Ptak ten w
głębi kraju gnieździ się bardzo rzadko na wyspach śródlądowych – jego stałe lęgowisko w Polsce to
wybrzeże Bałtyku. „Krowia Wyspa” jest jedną z nielicznych wyspna obszarze Małopolskiego
Przełomu Wisły zasiedloną przez ten gatunek.
Rezerwat „Skarpa Dobrska”- utworzony został zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 lipca 1991 r jako rezerwat krajobrazowyczęściowy. Ma
on na celu ochronę i zachowanie wychodni i odsłonięć różnowiekowych osadów
czwartorzędowych, różnorodnych form rzeźby oraz ciepłolubnych muraw z licznymi rzadkimi
gatunkami roślin. Rezerwat położony jest w północnej części gminy Wilków na nieużytkach
rolnych i pastwiskach wsi Podgórz i Dobre. Jego powierzchnia wynosi 39,7 ha. Pod względem
fizjograficznym obejmuje on zachodnią krawędź Równiny Bełżyckiej stromo opadającą ku Kotlinie
Chodelskiej. Krawędź ta ma założenia tektoniczne i związana jest z wychodniami skał
węglanowych wieku kredowego. Dodatkowo nadbudowana została w czasie ostatniego
zlodowacenia kilkumetrowej miąższości płatem lessowym, co spowodowało, że wysokość

względna krawędzi w jej zachodniej części dochodzi do 90 m. Rezerwat „Skarpa Dobrska” słynie z
wąwozów, które są jednymi z najgłębszych tego typu form w Polsce. Ich głębokość dochodzi do 40
metrów. Mogły się one rozwinąć dzięki zalegającej tu dużej miąższości skał lessowych.
Osobliwością tego rezerwatu są również występujące na stromych, wapiennych i lessowych
zboczach murawy kserotermiczne. Spośródroślin na szczególną uwagę zasługują tu miłek
wiosenny, oman wąskolistny, wężymord stepowy, ostnica włosowata, kosatka kielichowata, turzyca
delikatna, wisienka karłowata, ożota zwyczajna, macierzanka Marschalla, goryczka orzęsiona.
Szczekarków – dawny majątek ziemski rodziny Kleniewskich. W wiosce znajduje się młyn
drewniany z 1915 r.
Urzędów –wieś leżąca na Wzniesieniach Urzędowskich, przy starym szlaku z Krakowado Wilna.
W miejscowości warty zobaczenia jest późnobarokowy kościół z II połowy XVIII w., kaplica Św.
Otylii z 1890 r. ze źródełkiem do którejprowadzi aleja z rzeźbami oraz fragmenty obwarowań
ziemnych.
Wilków –wieś założona w XV w. Warto zobaczyć murowany kościół pw. Św. Floriana iUrszuli
zbudowany w 1625 r. , murowaną dzwonnicę z 1921 r. oraz drewniana kapliczkę z rzeźbą Św.
Nepomucena z XIX w.
Wrzelów – w średniowieczu wieś stanowiła własność szlachecką; w XIX w. był tu folwark.
Wrzelowiecki Park Krajobrazowy- utworzony został w 1990 roku. Jego powierzchnia wynosi
4998 ha, zaś otuliny 13625 ha. Park położony jest na pograniczu 3 jednostek fizjograficznych:
Doliny Wisły, Wzniesień Urzędowskich i Kotliny Chodelskiej. Posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę
terenu: stromą krawędź doliny Wisły, liczne wąwozy lessowe, suche doliny, zagłębienia
bezodpływowe o charakterze krasowym lub sufozyjnym, wreszcie pola wydmowe i równiny.
Przyrodniczą i krajobrazową oś parku stanowi dolina potoku Wrzelowieckiego, głęboko wcięta w
pokrywę lessową i skały węglanowe. Uchodzi ona do doliny Wisły, której zbocze na odcinku od
Józefowa do Piotrawina stanowi fragment jednego z najpiękniejszych w Europie profili
geologicznych odsłaniających utwory górnej kredy. W ujściowym odcinku Potoku
Wrzelowieckiego oraz w dolinie Wisły występują zespoły wydm osiągających 10-15 m wysokości.
Obszarom wydmowym towarzyszą podmokłe, wypełnione torfem niecki o średnicach 200-400 m.
Lasy Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego cechuje duży stopień naturalności, wysoki udział
płatów leśnych o cennych przyrodniczo, starych drzewostanach oraz występowanie wielu rzadkich
gatunków roślin zielnych. Przeważają bory sosnowo-dębowe oraz grądy grabowo-dębowe. Z roślin
rzadkich na uwagę zasługują: wawrzynek wilcze łyko, lilia złotogłów, parzydło leśne, bluszcz
pospolity, tojad mołdawski, tojad dziubaty, turówka wonna oraz storczyki: podkolan biały i
gnieźnik leśny.Na nasłonecznionych zboczach doliny Wisły występują interesujące zbiorowiska
roślin stepowych z wisienką stepową, omanem wąskolistnym, miłkiem wiosennym, powojnikiem
prostym. Na wydmach spotykany jest pięknie pachnący goździk piaskowy.

3. „Kazimierz Dolny - Opole Lubelskie – Bęczyn” -

żółty

Dystans: 68 km
Przebieg trasy:
KazimierzDolny – 3,2 km - Cholewianka – 3,4 km - Zagajdzie – 2,3 km - Rogów – 3,5 km -
Polanówka – 9,7 km– Pomorze – 5,0 km - Opole Lubelskie (Zespół Szkół Nr 1) - 3,4 km –
Grabówka (most na rzece Chodelce) – 4,3 km – Dębiny – 3,4 km – Siewalka (Szkoła Podstawowa)
– 1,7 km – Ruda Godowska (przepust drogowy na cieku wodnym) - 3,7 km – Budzyń – 1,3 km -
Wólka Komaszycka – 4,2 km - Puszno Godowskie – 2,5 km – Dąbrowa Godowska – 2,3km –
Świdno – 1,3 km - Majdan Bobowski – 3,5 km - Kol. Boby – 6,4 km - Natalin – 3,0 km - Bęczyn.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Bęczyn– wieś położona nad rzeką Urzędówką; znajduje się tu m.in.: warsztat garncarski rodziny
Gajewskich (od 1753 r.), Punkt Edukacji leśnej przy leśniczówce Wolski Bór, pomnik mjr
Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora”.
Bielsko – warsztaty archeologiczne organizowane w lipcu przez Muzeum Nadwiślańskie w
Kazimierzu Dolnym.
Kazimierski Park Krajobrazowyzostał powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej.Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością
geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w
dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kazimierz Dolny– leży w miejscu, gdzie do Wisły uchodzi niewielki potok Grodarz. Już we
wcześniejszym średniowieczu istniała tu osada Wietrzna Góra. Jest to jedno z najpiękniejszych
polskich miast. Jako zespół krajobrazowo-architektoniczny zaliczany jest do zabytków najwyższej
klasy. Warto zobaczyć:
- Gotycko-renesansowy kościół farny zbudowany w poł. XV w. z fundacji Kazimierza Wielkiego.
- Baszta pochodząca prawdopodobnie z XIII w. jest najstarszym zabytek miasta.
- Ruiny gotycko-renesansowego zamku, wybudowany w poł. XIV wieku prawdopodobnie przez
Kazimierza Wielkiego.
- Zabytkowe kamienice – Kamienica Celejowska, Gdańska, Biała i Górskich oraz renesansowy
układ urbanistyczny miasta.
- Kościoł p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Kościół Św. Anny.
- Góra Trzech Krzyży – punkt widokowy na miasto i okolice.
- Muzeum Sztuki Złotniczej,
- Kuncewiczówka.
Opole Lubelskie– w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego
Władysława Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu; w
1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ urbanistyczny z
XIV-XVII z dwoma rynkami. Warto zobaczyć:

- XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na okazałą rezydencję,
która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w Puławach. Przekształcony później w
koszary, obecnie jestsiedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
- Kościół parafialny p.w. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.
- Dzwonnicę z II poł. XVII w.
- Klasztor trójskrzydłowy – obecnie plebania z l. 1740-48.
- Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
- Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII–wieczną rezydencją Lubomirskich.
- Cukrownię z 1884 r.
- Pomnik przyrody – jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Polanówka –w XIX w. był tu folwark; kaplica św. Barbary i stacja kolei wąskotorowej – dawniej
była tu ładownia cukrowni Opole, przez krótki okres w latach 50-tych stacja figurowała w
rozkładzie jazdy pociągów osobowych. Obecnie tor ładunkowy jest zlikwidowany. Ostatni pociąg
przyjechał tu 28 czerwca 2003 r. dziś już nieczynna.
Pomorze- dobrze zachowany, drewniany młyn wodny, pole biwakowe oraz „Ścieżka przyrodnicza
Kleniewo”. Nieopodal znajduje się malownicze jezioro Bartków Ług.
Puszno Godowskie– w średniowieczu wieś włościańska, wchodziła w skład dóbr Godów. We wsi
działa zespół obrzędowy „Kalina”, kultywujący miejscowe tradycje i zwyczaje ludowe. Warty
zobaczenia jest obelisk upamiętniający obrońców przyrody ojczystej wzniesiony z okazji 75.
rocznicy utworzenia Ligi Ochrony Przyrody.
Rogów – warte zobaczenia są wąwozy rogowskie i źródła Jaworzanki – Ośmiornica Rogowska.
Świdno – w średniowieczu stanowiło własność szlachecką; w XV w. wieś płaciła dziesięcinę
plebanowi w Kłonicy; w XIX w. był tu folwark.
Urzędów –wieś leżąca na Wzniesieniach Urzędowskich, przy starym szlaku z Krakowado Wilna.
W miejscowości warty zobaczenia jest późnobarokowy kościół z II połowy XVIII w., kaplica Św.
Otylii z 1890 r. ze źródełkiem do którejprowadzi aleja z rzeźbami oraz fragmenty obwarowań
ziemnych.
Wrzelowiecki Park Krajobrazowy -utworzony został w 1990 roku. Jego powierzchnia wynosi
4998 ha, zaś otuliny 13625 ha. Park położony jest na pograniczu 3 jednostek fizjograficznych:
Doliny Wisły, Wzniesień Urzędowskich i Kotliny Chodelskiej. Posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę
terenu: stromą krawędź doliny Wisły, liczne wąwozy lessowe, suche doliny, zagłębienia
bezodpływowe o charakterze krasowym lub sufozyjnym, wreszcie pola wydmowe i równiny.
Przyrodniczą i krajobrazową oś parku stanowi dolina potoku Wrzelowieckiego, głęboko wcięta w
pokrywę lessową i skały węglanowe. Uchodzi ona do doliny Wisły, której zbocze na odcinku od
Józefowa do Piotrawina stanowi fragment jednego z najpiękniejszych w Europie profili
geologicznych odsłaniających utwory górnej kredy. W ujściowym odcinku Potoku
Wrzelowieckiego oraz w dolinie Wisły występują zespoły wydm osiągających 10-15 m wysokości.
Obszarom wydmowym towarzyszą podmokłe, wypełnione torfem niecki o średnicach 200-400 m.
Lasy Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego cechuje duży stopień naturalności, wysoki udział
płatów leśnych o cennych przyrodniczo, starych drzewostanach oraz występowanie wielu rzadkich
gatunków roślin zielnych. Przeważają bory sosnowo-dębowe oraz grądy grabowo-dębowe. Z roślin
rzadkich na uwagę zasługują: wawrzynek wilcze łyko, lilia złotogłów, parzydło leśne, bluszcz
pospolity, tojad mołdawski, tojad dziubaty, turówka wonna oraz storczyki: podkolan biały i
gnieźnik leśny.Na nasłonecznionych zboczach doliny Wisły występują interesujące zbiorowiska
roślin stepowych z wisienką stepową, omanem wąskolistnym, miłkiem wiosennym, powojnikiem
prostym. Na wydmach spotykany jest pięknie pachnący goździk piaskowy.

4. „Dolina Chodelki” -

niebieski

Dystans: 51 km
Przebieg trasy:
KoloniaBorów – 2,3 km- Borów – 2,35 km- Jeżów – 3,5 km - Chodel – 4,45 km - Budzyń -1,3 km -
Wólka Komaszycka – 5,8 km - Emilcin - 6,1 km - Opole Lubelskie (Zespół Szkół Nr 1) – 5,0 km -
Pomorze – 4,2 km - Chodlik - 2,8 km – Żmijowiska (most na rzece Jankówce) – 1,6 km - Kosiorów
– 4,0 km - Polanówka – 4,11 km - Dobre – 3,9 - km - Podgórz.
Krótka charakterystyka:
Szlakrozpoczyna się razem z czarnym szlakiem rowerowym „Gościniec Piotrawiński” w
miejscowości Kol. Borów na granicy powiatu opolskiego i lubelskiego. Prowadzi przez teren
Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obejmującego dolinę rzeki Chodelki - jeden z
najczystszych i najpiękniejszych obszarów na Lubelszczyźnie. Końcowy odcinek szlaku przechodzi
obok grodzisk słowiańskich z VIII-X wieku – największego skupiska wczesnośredniowiecznych
założeń obronnych międzyrzecza Wisły i Bugu, a kończy się w miejscowości Podgórz, łącząc się z
czerwonym szlakiem rowerowym „Kazimierz Dolny-Kraśnik”.

Ciekawe miejsca na szlaku :

Borów – dobrze zachowany drewniany młyn oraz młyn murowany stojący w otoczeniu lasu i
stawów hodowlanych.
Chodel –miejscowość założona na terenie wsi Kłodnica przez Bernarda Maciejewskiego. Prawa
miejskie w latach 1440-1866; zachowany układ urbanistyczny z XVI-XVIII w. Warto zobaczyć :
- Gotycko-renesansowy kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, wybudowany w1541 r.; z 30
metrową wieżą zakończona koroną, obrazem MB Loretańskiej,chrzcielnicą z 1616 r. oraz
piaskowym nagrobkiem fundatora kościoła – Bernarda Maciejowskiego i jego żony Elżbiety.
- Mogiła żołnierzy austriackich z czasów I wojny światowej;
- Projektowany użytek ekologiczny położony na północny zachód od Chodla zpłytkim stawem,
stanowiącym miejsce lęgów i żerowania wielu gatunków ptaków;
- Zalew, który otaczają sosnowe lasy i zagajniki. Zbiornik ten pełni funkcje rekreacyjne.
Chodlik –grodzisko wczesnośredniowieczne z VII-X w. Największe (9 ha) i najlepiej zachowane w
Polsce, zamieszkiwane przez Lędzian (10 tys.).Jestotoczone trzema współśrodkowymi wałami i
było niegdyś jednym z głównychgrodów plemiennych między Wisłą i Bystrzycą. Miejscowość
słynna jest z „Majówki archeologicznej” - festynu organizowanego przez lubelskie Stowarzyszenie
Archeologów Polskich, Pracownię Badań i Nadzorów Archeologicznych, Starostwo Powiatowe w
Opolu Lubelskim i Gminę Karczmiska.
Dobre –nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od staropolskiego słowa „debra” oznaczającego
stromy stok. W XIX w. był tu folwark. Do wsi przylega rezerwat przyrody „Skarpa Dobrska”.
Utworzony w 1991 r.; 40 ha powierzchni; wysokość względna skarpy ok. 90 m; z rozgałęzionymi
wąwozami tworzącymi fascynującą rzeźbę terenu.
Emilcin –10 ha użytek ekologiczny obejmujący płat torfowiska niskiego z niewielkim oczkiem
wodnym; miejscowość słynna ze zjawisk nadprzyrodzonych – lądowania w 1978 r.
niezidentyfikowanego obiektu latającego. W 25. rocznicę wydarzeń Fundacja Nautilius

wybudowała pomnikUFO.
Jeżów – kompleksy stawów hodowlanych z ruinami rządcówki. Wśród mokradeł Chodelki na
niewielkim wzniesieniu tzw. Lorecie stoją ruiny pojezuickiego kościoła p.w. M.B. Loretańskiej.
Styl barokowy. Wybudowanyna wzór Katedry Lubelskiej, funkcjonował w latach 1736-1750.
Wkomponowany w projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy, obejmującykompleks stawów
hodowlanych, łąki oraz fragment boru sosnowego.
Kazimierski Park Krajobrazowy- został powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000 ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej. Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością
geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w
dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kolonia Borów– Chodelka w tej miejscowości przyjmuje prawy dopływ – ciek spod Zalesia.
Rzeka i i jej dolina zachowały niemal naturalny charakter oraz funkcjonują tu zespoły źródeł
dolinnych o wysokiej wydajności.
Opole Lubelskie– w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego
Władysława Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu; w
1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ urbanistyczny z
XIV-XVII z dwoma rynkami. Warto zobaczyć:
- XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na okazałą rezydencję,
która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w Puławach. Przekształcony później w
koszary, obecnie jestsiedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
- Kościół parafialny pw. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.
- Dzwonnicę z II poł. XVII w.
- Klasztor trójskrzydłowy – obecnie plebania z l. 1740-48.
- Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
- Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII–wieczną rezydencją Lubomirskich.
- Cukrownię z 1884 r.
- Pomnik przyrody – jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Podgórz -funkcjonowało tu wczesnośredniowieczne grodzisko słowiańskie (VIII-IX w.); Rezerwat
przyrody „Skarpa Dobrska” z przepięknym widokiem na Małopolski Przełom Wisły, Kotlinę
Chodelską oraz na rezerwat „Krowią Wyspę”na której gnieżdżą się rzadkie gatunki ptaków.

Polanówka– w XIX w. był tu folwark; kaplica św. Barbary i stacja kolei wąskotorowej – dawniej
była tu ładownia cukrowni Opole, przez krótki okres w latach 50-tych stacja figurowała w
rozkładzie jazdy pociągów osobowych. Obecnie tor ładunkowy jest zlikwidowany. Ostatni pociąg
przyjechał tu 28 czerwca 2003 r. dziś już nieczynna.
Pomorze- dobrze zachowany, drewniany młyn wodny, pole biwakowe oraz „Ścieżka przyrodnicza
Kleniewo”. Nieopodal znajduje się malownicze jezioro Bartków Ług.
Rezerwat „Krowia Wyspa”- został utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa dnia 9 IX 1991r. jako rezerwat częściowy typu faunistycznego.
Celem ochrony jest zachowanie stanowisk lęgowych wielu gatunków ptaków wodno - błotnych.
Obejmuje on wyspę położoną w nurcie rozszerzonego koryta Wisły na 353-354 km. biegu rzeki, w
granicach Małopolskiego Przełomu Wisły. Obszar rezerwatu poza wyspą, której powierzchnia
wynosi 29,96 ha, obejmuje piaszczyste ławice i pas nurtu rzeki o szerokości 50-120 m.,
przylegający ze wszystkich stron do wyspy.Całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 62,3 ha.
„Krowia Wyspa” użytkowana jest jako pastwisko, prowadzony na niej ekstensywny wypas bydła i
koni decyduje o zachowaniu zbiorowisk roślinnych, stanowiących siedliska lęgowe ptaków. Dalsze
zachowanie tego sposobu gospodarowania może warunkować występowanie tu bogatego
zgrupowania ptactwa. Na wyspie gnieżdżą się następujące gatunki ptaków: krzyżówka, cyranka,
cyraneczka,płaskonos, czernica, ostrygojad, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, czajka,
krwawodziób, rycyk, śmieszka, mewa białogłowa, mewa czarnogłowa,mewa pospolita, rybitwa
zwyczajna, rybitwa białoczelna, skowronek polny, pliszka żółta, brzegówka, nurogęś. Poza tymi
gatunkami zaobserwowano kilkadziesiąt innych gatunków ptaków, zatrzymujących się tu podczas
wiosennych lub jesiennych wędrówek, albo będących gośćmi zimowymi. Spośród gatunków
ptaków zasiedlających „Krowią Wyspę” na szczególną uwagę zasługuje ostrygojad. Ptak ten w
głębi kraju gnieździ się bardzo rzadko na wyspach śródlądowych – jego stałe lęgowisko w Polsce to
wybrzeże Bałtyku. „Krowia Wyspa” jest jedną z nielicznych wyspna obszarze Małopolskiego
Przełomu Wisły zasiedloną przez ten gatunek.
Rezerwat „Skarpa Dobrska”- utworzony został zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 lipca 1991 r jako rezerwat krajobrazowyczęściowy. Ma
on na celu ochronę i zachowanie wychodni i odsłonięć różnowiekowych osadów
czwartorzędowych, różnorodnych form rzeźby oraz ciepłolubnych muraw z licznymi rzadkimi
gatunkami roślin. Rezerwat położony jest w północnej części gminy Wilków na nieużytkach
rolnych i pastwiskach wsi Podgórz i Dobre. Jego powierzchnia wynosi 39,7 ha. Pod względem
fizjograficznym obejmuje on zachodnią krawędź Równiny Bełżyckiej stromo opadającą ku Kotlinie
Chodelskiej. Krawędź ta ma założenia tektoniczne i związana jest z wychodniami skał
węglanowych wieku kredowego. Dodatkowo nadbudowana została w czasie ostatniego
zlodowacenia kilkumetrowej miąższości płatem lessowym, co spowodowało, że wysokość
względna krawędzi w jej zachodniej części dochodzi do 90 m. Rezerwat „Skarpa Dobrska” słynie z
wąwozów, które są jednymi z najgłębszych tego typu form w Polsce. Ich głębokość dochodzi do 40
metrów. Mogły się one rozwinąć dzięki zalegającej tu dużej miąższości skał lessowych.
Osobliwością tego rezerwatu są również występujące na stromych, wapiennych i lessowych
zboczach murawy kserotermiczne. Spośródroślin na szczególną uwagę zasługują tu miłek
wiosenny, oman wąskolistny, wężymord stepowy, ostnica włosowata, kosatka kielichowata, turzyca
delikatna, wisienka karłowata, ożota zwyczajna, macierzanka Marschalla, goryczka orzęsiona.

4a. Szlak „Grodziska nad Chodelką”

Dystans: 15 km
Przebieg trasy:
Chodlik – Żmijowiska - Kosiorów – Kłodnica – Kolanówka – Dobre - Podgórz

Krótka charakterystyka:
Ścieżkadydaktyczna „Grodziska nad Chodelką” biegnie obok czterech wczesnośredniowiecznych
grodzisk słowiańskich z VIII-X wieku. Rozpoczynaswój bieg w na końcu wsi Chodlik obok tzw.
„Szwedzkich Wałów”. Następnie podąża wzdłuż rzeki Chodelki do grodziska w Żmijowiskach. W
Kosiorowie odbija na zachód do Kłodnicy. Następnie wraca do Kosiorowa i prowadzi w kierunku
Podgórza mijając Polanówkę i Dobre. Ścieżka kończy swój bieg na terenie rezerwatu „Skarpa
Dobrska” na tzw. „Kosmolanej Górze” skąd rozpościera się przepiękny widok na Małopolski
Przełom. Obokkażdego grodziska umieszczona jest tablica informacyjna z krótką charakterystyką.
Szlak zakłada prezentację zachowanych elementów dziedzictwa archeologicznego w miejscu ich
występowania, w otoczeniu naturalnego krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. W roku 2006
został włączony w sieć szlaków rowerowych Powiatu Opolskiego i można go przemierzyć
podążając oznakowaną niebieskimi znakami trasą "Dolina Chodelki”.

Grodziska na szlaku:

Chodlik –gród plemienny z VIII-IX wieku, stanowiący centrum ośrodka centralnego słowiańskiej
wspólnoty opolnej. Otoczony potrójną linią wałów ziemno-drewnianych, po których do dziś
zachowały się ziemne nasypy dochodzące do wysokości 2,5 m. Nasypy te kryją w sobie
pozostałości skomplikowanych i potężnych niegdyś konstrukcji drewnianych. Podziw wzbudza
ogrom założenia, którego średnica przekracza 300 m. Wewnątrz grodu, na majdanie, znajdowały się
drewniane budowle mieszkalne o konstrukcji zrębowej, wyposażone w kamienne paleniska. W
centrum majdanuodkryto pozostałości studni o drewnianej cembrowinie, zbudowanej w 725r.
Żmijowiska – mały gród-strażnica z IX-X wieku o zaledwie 30 metrowej średnicy. Ufortyfikowany
pierwotnie wzniesionym w 888 roku systemem obronnym składającym się z wału ziemno-
drewnianego, zasieku, dwóch rowów, oddzielonych „przedwałem” umocnionym drewnianym
płotem, podobnym do spotykanych na grodziskach nad Łabą, Odrą i Wartą. Do dziś zachował się
jedynie fragment nasypu wału o wysokości ok. 1,5 m. Wyniki badań archeologicznych potwierdzają
kontakty jego mieszkańców z terenami położonymi aż nad Dnieprem. W przyszłości planowana jest
częściowa rekonstrukcja grodu i utworzenie tu ośrodka archeologii doświadczalnej, jako punktu
centralnego „Muzeum Dawnych Słowian”.
Kłodnica –mały gród z IX-X wieku, zachowany w postaci wyraźnego kopca, porośniętego dziś
sadem. Pierwotnie otoczony wałem ziemnym o średnicy ok. 70 m, wzmocnionym drewnianym
przedpiersiem. Prawdopodobnie najmłodsze grodzisko nad Chodelką.
Podgórz –grodzisko wyżynne, położone na wyniosłym cyplu Skarpy Dobrskiej, z którego roztacza
się wspaniały widok na dolinę Wisły. Początek jego funkcjonowania datowany jest na VIII-IX wiek,
a schyłek ok. wieku XII. Od południa chronione 80-metrowym urwiskiem, od strony wysoczyzny
oddzielone niegdyś wałem i fosą. Badania archeologiczne potwierdziły tu istnienie budowli
drewnianej typu ziemiankowego. W przyszłości Kazimierski Park Krajobrazowy planuje tu
organizację terenowego ośrodka edukacji ekologicznej.

5. „Gościniec Piotrawiński” - czarny

Dystans: 46 km
Przebieg trasy:
KoloniaBorów – 1,9 km- Grądy – 5,5 km- Ratoszyn I – 3,5 km - Chodel – 6,0 km –Puszno
godowskie -11 km - Kluczkowice – 2,4 km – Góry Kluczkowickie – 7,2 km – Kopanina
Kaliszańska – 4,3 km – Kolonia Kaliszany – 4,0 km – Piotrawin

Krótka charakterystyka:
Szlakprzebiega równoleżnikowo przez teren powiatu opolskiego. Rozpoczyna sięw miejscowości
Kol. Borów wspólnie z niebieskim szlakiem „Dolina Chodelki”. Przebiega przez teren
Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego oraz
nieopodal zespołu pałacowo-parkowego w Kluczkowicach. Szlak kończy się w Piotrawinie obok
gotyckiego kościoła, gdzie łączy się z zielonym szlakiem rowerowym „Małopolski Przełom Wisły”.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Chodel– miejscowość założona na terenie wsi Kłodnica przez Bernarda Maciejewskiego. Prawa
miejskie w latach 1440-1866; zachowany układ urbanistyczny z XVI-XVIII w. Warto zobaczyć :
- Gotycko-renesansowy kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, wybudowany w1541 r.; z 30
metrową wieżą zakończona koroną, obrazem MB Loretańskiej,chrzcielnicą z 1616 r. oraz
piaskowym nagrobkiem fundatora kościoła – Bernarda Maciejowskiego i jego żony Elżbiety.
- Mogiła żołnierzy austriackich z czasów I wojny światowej;
- Projektowany użytek ekologiczny położony na północny zachód od Chodla zpłytkim stawem,
stanowiącym miejsce lęgów i żerowania wielu gatunków ptaków;
- Zalew, który otaczają sosnowe lasy i zagajniki. Zbiornik ten pełni funkcje rekreacyjne.
Kaliszany -duży kamieniołom wapieni i opok kredowych. Odsłonięcie geologiczne coraz
młodszych skał, kończących erę mezozoiczną uznawane są za jedną z najpiękniejszych w Europie.
Kluczkowice– pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1409 r. Właścicielami Kluczkowic
byli m.in. Lubomirscy i Kleniewscy. W miejscowości warto zobaczyć zespół pałacowo-parkowy
Kleniewskich, eklektyczny pałac został wzniesiony najprawdopodobniej w latach 1821-1831 i
otoczony jest wspaniałym parkiem z pomnikowymi dębami.
Kolonia Borów– Chodelka w tej miejscowości przyjmuje prawy dopływ – ciek spod Zalesia.
Rzeka i i jej dolina zachowały niemal naturalny charakter oraz funkcjonują tu zespoły źródeł
dolinnych o wysokiej wydajności.
Piotrawin –miejscowość usytuowana bardzo malowniczo na wysokim zboczu doliny, opadającym
stromo ku Wiśle. Znajduje sie tutaj gotycki kościół wybudowany w latach 1440-41z fundacji bpa
Zbigniewa Oleśnickiego. Położony na wysokim brzegu Wisły, jest z daleka widoczny dzięki
czerwonym, ceglastym murom. W kościele znajduje się dużo zabytków sakralnych – tablica
erekcyjna z 1440 r., liczne obrazy, ołtarz główny późnorenesansowy z 1 połowy XVII w., dwa
ołtarze boczne XVIII/XIX, ambona XVII w., chrzcielnica rokokowa XVIII w .
Puszno Godowskie– w średniowieczu wieś włościańska, wchodziła w skład dóbr Godów. We wsi
działa zespół obrzędowy „Kalina”, kultywujący miejscowe tradycje i zwyczaje ludowe. Warty
zobaczenia jest obelisk upamiętniający obrońców przyrody ojczystej wzniesiony z okazji 75.
rocznicy utworzenia Ligi Ochrony Przyrody.
Wrzelowiecki Park Krajobrazowyutworzony został w 1990 roku. Jego powierzchnia wynosi
4998 ha, zaś otuliny 13625 ha. Park położony jest na pograniczu 3 jednostek fizjograficznych:
Doliny Wisły, Wzniesień Urzędowskich i Kotliny Chodelskiej. Posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę
terenu: stromą krawędź doliny Wisły, liczne wąwozy lessowe, suche doliny, zagłębienia
bezodpływowe o charakterze krasowym lub sufozyjnym, wreszcie pola wydmowe i równiny.
Przyrodniczą i krajobrazową oś parku stanowi dolina potoku Wrzelowieckiego, głęboko wcięta w
pokrywę lessową i skały węglanowe. Uchodzi ona do doliny Wisły, której zbocze na odcinku od
Józefowa do Piotrawina stanowi fragment jednego z najpiękniejszych w Europie profili
geologicznych odsłaniających utwory górnej kredy. W ujściowym odcinku Potoku

Wrzelowieckiego oraz w dolinie Wisły występują zespoły wydm osiągających 10-15 m wysokości.
Obszarom wydmowym towarzyszą podmokłe, wypełnione torfem niecki o średnicach 200-400 m.
Lasy Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego cechuje duży stopień naturalności, wysoki udział
płatów leśnych o cennych przyrodniczo, starych drzewostanach oraz występowanie wielu rzadkich
gatunków roślin zielnych. Przeważają bory sosnowo-dębowe oraz grądy grabowo-dębowe. Z roślin
rzadkich na uwagę zasługują: wawrzynek wilcze łyko, lilia złotogłów, parzydło leśne, bluszcz
pospolity, tojad mołdawski, tojad dziubaty, turówka wonna oraz storczyki: podkolan biały i
gnieźnik leśny.Na nasłonecznionych zboczach doliny Wisły występują interesujące zbiorowiska
roślin stepowych z wisienką stepową, omanem wąskolistnym, miłkiem wiosennym, powojnikiem
prostym. Na wydmach spotykany jest pięknie pachnący goździk piaskowy.

6. „Nitką kolejki wąskotorowej” - czarny

Dystans: 48 km,
Przebieg trasy :
OpoleLubelskie (stacja kolei wąskotorowej) - 3,9 km – Grabówka (most na rzece Chodelce) – 1,7
km – Darowne – 4,5 km – Poniatowa (okolice stacji wąskotorowej) – 4,8 km –Kraczewice
(Kościół) – 2,5 km - Poniatowa (Henin) – 2,0 km - Poniatowa (Sporniak) – 3,3 km – Rozalin (stacja
koleiwąskotorowej) – 1,0 km – Kazimierzów (droga wojewódzka) – 2,4 km – Bielsko (była Szkoła
Podstawowa) – 5,4 km – Kolonia Karczmiska Pierwsze (okolice stacji kolei wąskotorowej) – 2,2
km – Karczmiska Pierwsze (Zespół Pałacowo-Parkowy) – 4,9 km – Wymysłów (stacja kolei
wąskotorowej) - 2,6 km – Obliźniak (stacja kolei wąskotorowej) – 3,0 km –Zaborze (Szkoła
Podstawowa)– 1,3 km - Zofianka (las) – 2,3 km – Kębło.
Krótka charakterystyka:
Szlakbierze początek przy stacyjce kolejki wąskotorowej w Opolu Lubelskim, przy ul. Kolejowej.
Następnie przebiega obok stacji w Poniatowej, Rozalinie, Karczmiskach, Wymysłowie i kończy
swój bieg w miejscowości Kębło, łącząc się z czerwonym szlakiem rowerowym „Lublin-Nałęczów-
Kazimierz Dolny”. Sąsiedztwo szlaku rowerowego z trasą kolejki wąskotorowej daje możliwość
przyjazdu kolejką z Nałęczowa na teren powiatu opolskiego i dalsze zwiedzanie okolic na rowerze
za pośrednictwem sieci szlaków rowerowych.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Bielsko – warsztaty archeologiczne organizowane w lipcu przez Muzeum Nadwiślańskie w
Kazimierzu Dolnym.
Karczmiska– XIX wieczny zespół dworsko-parkowy (obecnie przedszkole) oraz powyżejdworu,
klasycystyczny kościół z tego samego okresu z XVIII-wieczną drewnianą dzwonnicą. Pomnik
przyrody dąb Władek z Zagrzęby o obwodzie pnia ponad 8 metrów.
Kazimierski Park Krajobrazowyzostał powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej.Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością
geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w

dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kębło – Kapliczka Matki Bożej Kębelskiej; tradycja kultu sięga XIII w.
Obliźniak – przez miejscowość kursuje nałęczowska kolejka wąskotorowa.
Opole Lubelskie– w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego
Władysława Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu; w
1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ urbanistyczny z
XIV-XVII z dwoma rynkami. Warto zobaczyć:
- XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na okazałą rezydencję,
która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w Puławach. Przekształcony później w
koszary, obecnie jestsiedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
- Kościół parafialny p.w. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.
- Dzwonnicę z II poł. XVII w.
- Klasztor trójskrzydłowy – obecnie plebania z l. 1740-48.
- Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
- Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII–wieczną rezydencją Lubomirskich.
- Cukrownię z 1884 r.
- Pomnik przyrody – jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Poniatowa –wieś istniała już przed 1382 r. w XV w. był tu folwark. Miejscowość powstała w latach
czterdziestych XX w. W okresie międzywojennym działały"Zakłady Tele i Radiotechniczne". W
1941 r. niemiecki obóz dla jeńców radzieckich; w 1942 r. obóz pracy dla Żydów. W 1943 r.
egzekucja ok. 15 tys. Żydów. Dziś upamiętnia to obelisk z tablicą pamiątkową poświęconą 22.892
ofiarom hitleryzmu. Najmłodsza i jednocześnie jedna z najładniej położonych stacji na całej sieci
NKD. Położona na leśnej polanie w pobliżu zakładów elektrotechnicznych. Zbudowana w latach
50-tych. Budynek posiada na piętrze część mieszkalną. Na stacji znajduje się tor główny i
manewrowy oraz jeden ładunkowy.
Rozalin– pomnik upamiętniający akcję żołnierzy BCH uwolnienia w 1943 r. junaków z
niemieckiego obozu pracy przymusowej w Rozalinie. Stacja węzłowa, w tym miejscu tory
rozchodziły się do Karczmisk, Opola Lubelskiego i Poniatowej. Zbudowana na bazie trójkąta z
budynkami stacyjnymi wewnątrz. W latach świetności codziennością było skomunikowanie
sześciowagonowych składów pociągów jadących z Poniatowej do Karczmisk oraz z Nałęczowa do
Opola Lubelskiego. Ciekawostką były tu pociągi zestawione z wózków kłonicowych załadowanych
dłużycą.
Wąwolnica– jedna z najstarszych osad na Lubelszczyźnie powstała w XI/XII w. W Wąwolnicy
mieści się Sanktuarium Matki Boskiej Kębelskiej, kult cudownejfigurki sięga prawdopodobnie
końca XII w. W miejscowości warto zwiedzićneogotycki kościół parafialny z 1914 r. oraz XIV
wieczną gotycką kaplicę.

Wymysłów –budynek stacji kolei wąskotorowej. Na stacji pozostała studnia, która zaopatrywała w
wodę obsługę stacji a może i doraźnie parowozy.

7. „Opole Lubelskie - Solec nad Wisłą”- czarny

Dystans: 24 km,
Przebieg trasy :
OpoleLubelskie (Al. 600-lecia) – 2,55 km - Kozieniec (Leśniczówka Lasów Państwowych) – 5,1
km - Łaziska – 2,3 km -Janiszów – 5,5 km - Kamień - 4,4 km - Kępa Gostecka – 0,7 km - Rzeka
Wisła – Kłudzie – 2,9 km – Solecnad Wisłą.
Krótka charakterystyka:
Trasaprowadzi przez urokliwe zakątki Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz
Obszaru Chronionego Krajobrazu Solec nad Wisłą, łącząc 2województwa lubelskie i mazowieckie.
Rozpoczyna się wraz ze szlakiem „Powiśle” w Opolu Lubelskim przy Al. 600-lecia, obok zespołu
pałacowo-parkowego z XVIII-wieczną rezydencją Lubomirskich. Przebiega przez teren
Projektowanego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Las Głodzieński, a także ostoję ptasią
„Małopolski Przełom Wisły” wchodzącą wskład sieci Natura 2000. Kończy swój bieg w
miejscowości Solec nad Wisłą w woj. mazowieckim, gdzie łączy się z niebieskim szlakiem pieszo-
rowerowym „Szlak Żółwia i Dinozaura” biegnącym z Bałtowa do Janowca.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Janiszów – Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy Batalionów Chłopskich.
Kamień- wieś malowniczo położona na brzegu Wisły. Zlokalizowane są tu pozostałości po parku
angielskim i klasycystycznym dworze, który należałdo rodu Cywińskich. Ciekawym miejscem są
łęgi w starym korycie Wisły.
Kępa Gostecka– w przeszłości była to wyspa na Wiśle. Wschodnie ramię rzeki prowadziło małe
ilości wody i z czasem zostało odcięte od głównego nurtuWisły . Po zbudowaniu ostróg w celu
odepchnięcia nurtu i zatrzymaniu erozji brzegu od połowy XX w. Kępa przestała być wyspą, łącząc
sie z wschodnim brzegiem. Przeprawa promowa.
Kłudzie – przeprawa promowa, prom kursuje codziennie od godz. 7 do 19, w niedziele od 8 do 19.
Łaziska –W 1414 r. wieś i okoliczne tereny kupił dziedzic Goworko. Dobra łaziskie znajdowały się
m.in. w posiadaniu rodzin: Chobrzeńskich, Słupeckich, Butlerów, Dunin-Borkowskich, Tarłów,
Lubomirskich, Rzewuskich, Potkańskich oraz Wydrychiewiczów. Największy rozwój Łazisk
nastąpił za Kleniewskich (II poł. XIX w.). Jan Kleniewski wybudował tu dwór drewniany
(projektant - Stanisław Witkiewicz). W 1944 r. urządzonow nim szpital, następnie oddział banku,
sklepy i siedzibę urzędów administracji państwowej.
Opole Lubelskie– w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego
Władysława Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu; w
1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ urbanistyczny z
XIV-XVII z dwoma rynkami. Warto zobaczyć:
- XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na okazałą rezydencję,
która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w Puławach. Przekształcony później w
koszary, obecnie jestsiedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
- Kościół parafialny p.w. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.

- Dzwonnicę z II poł. XVII w.
- Klasztor trójskrzydłowy – obecnie plebania z l. 1740-48.
- Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
- Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII–wieczną rezydencją Lubomirskich.
- Cukrownię z 1884 r.
- pomnik przyrody – jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Solec nad Wisłą–historia samego Solca sięga VIII i IX wieku. Najstarszy dokument pochodzi z
1136 roku. W latach 1325-1538 siedziba królów. Do końca XVIIIw. Był składem i portem
przeładunkowym zboża, płynącego głównie z folwarku starostwa soleckiego, majątków cystersów
wąchockich, świętokrzyskich bernardynów i iłżeckiego klucza biskupów krakowskich. W 1412 r.
Władysław Jagiełło nadał Solczanom prawo hurtowej i detalicznej sprzedaży soli. Zamek solecki,
usytuowany na wysokiej skarpie pradoliny Wisły, oddzielony od Solca głębokim wąwozem strzegł
nieopasanego murami miasta, przepraw wiślanych oraz komory celnej w pobliskim Kamieniu.
Warte zobaczenia są kościoły: 1. Murowany kościół pw. Najświętszej MariiPanny wystawiony w
XV w. przez Kazimierza Wielkiego; 2. Kościół i dawnyklasztor oo. Reformatów wzniesiony został
w 1626 r. z fundacji Krzysztofa Zbaraskiego; 3. Kościół cmentarny pw. Św. Barbary datowany
nakoniec XVI w.

8. „Powiśle” -

zielony

Dystans: 15 km,
Przebieg trasy:
OpoleLubelskie (Al. 600-lecia) – 2,15 km – Jankowa – 6,1 km - Las Powiślański (most na rzece
Jankówce) – 1,7 km - Trzciniec – 1,5 km - Wrzelów – 3,6 km - Majdany
Krótka charakterystyka:
Trasarozpoczyna się wraz ze szlakiem „Opole Lubelskie-Solec nad Wisłą” w Opolu Lubelskim przy
Al. 600-lecia, obok zespołu pałacowo-parkowego z XVIII-wieczną rezydencją Lubomirskich,
biegnie ul. Pomorską, gdzie na skrzyżowaniu dróg obok pomnika przyrody spotyka się z dwoma
szlakami rowerowymi: niebieskim -„Dolina Chodelki” i żółtym - „Kazimierz Dolny-Opole
Lubelskie-Bęczyn”. Następnie prowadzi przez kompleks leśny Las Powiślański - teren
Projektowanego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Pustelnia-Jankowa, Projektowanego
Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Las Powiślański. Kończy swój bieg w miejscowości
Majdany, gdzie łączy się z czerwonym szlakiem rowerowym „Kazimierz Dolny Kraśnik”. Na całej
długości trasa przebiega przez Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Opole Lubelskie– w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego
Władysława Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu; w
1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ urbanistyczny z
XIV-XVII z dwoma rynkami. Warto zobaczyć:
- XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na okazałą rezydencję,
która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w Puławach. Przekształcony później w
koszary, obecnie jestsiedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
- Kościół parafialny p.w. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.

- Dzwonnicę z II poł. XVII w.
- Klasztor trójskrzydłowy – obecnie plebania z l. 1740-48.
- Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
- Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII–wieczną rezydencją Lubomirskich.
- Cukrownię z 1884 r.
- Pomnik przyrody – jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Wrzelów – w średniowieczu wieś stanowiła własność szlachecką; w XIX w. był tu folwark.

9. Szlak „Żółwia i dinozaura” -

niebieski

Dystans: ok. 62 km,
Przebieg trasy :
Bałtów– 6,0 km - Pętkowice – 9,1 km - Potoczek – 5,1 km - Tarłów – 3,4 km - Zęborzyn – 9,4 km -
Solec nad Wisłą – 7,1 km - Boiska – 9,5 km - Chotcza– 2,5 km - Borowiec – 4,1 km - Lucimia – 5,9
km - Janowiec
Krótka charakterystyka:
Szlakwiedzie przez malownicze zakątki ziemi świętokrzyskiej, mazowieckiej i lubelskiej. Regiony
te stanowią swoistą enklawę pierwotnej przyrody i mają duże walory krajobrazowo-turystyczne.
Trasa rozpoczyna się w miejscowości Bałtów przepięknie położonej w dolinie rzeki Kamiennej,
gdzie odkryto ślady dinozaurów, biegnie przez teren Bałtowskiego Parku Jurajskiego i kończy się w
Janowcu gdzie znajdują się okazałe ruiny jednego z najznakomitszych zamków renesansowych. W
Solcu nad Wisłą łączysię z czarnym szlakiem rowerowym „Opole Lubelskie-Solec nad Wisłą”,
zaśw miejscowości Kłudzie z „Małopolskim Przełomem Wisły”.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Bałtów –miejscowość położona w dolinie rzeki Kamiennej. Niewątpliwie atrakcją turystyczną jest
„Park Jurajski”, w którym obejrzeć można 40 dinozaurów wnaturalnej wielkości. Wart obejrzenia
jest także pałac książąt Druckich-Lubeckich z XIX w. i stuletni zabytkowy młyn wodny.
Borowiec - rezerwat żółwia błotnego oraz stary młyn wodny.
Chotcza– miejsce walki partyzanckiej o przyczółek na lewym brzegu Wisły podczas II wojny
światowej. Warta zobaczenia jest zabytkowa kaplica wystawiona w miejsce spalonego kościoła.
Janowiec– pierwsze wzmianki o Janowcu pochodzą z początku XIV w. Janowiec leży ustóp
wysokiej skarpy na lewym brzegu Wisły, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły. W Janowcu
znajdują się ruiny jednego z najokazalszych renesansowych zamków w Polsce wybudowanych
przez Firlejów w XVI w. Na terenie zamku znajduje się muzeum zamkowe, nieduży skansen
budownictwa dworskiego. Wart zobaczenia jest także kościół pw. Św. Małgorzaty. W Janowcu
znajduje się połączenie promowe do Kazimierza Dolnego.
Kazimierski Park Krajobrazowy - został powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś
otulina 25000ha. Obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz
piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej.Różnice wysokości
między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach
przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią
lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością

geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa
nadbudowana lessem, wznosząca się ponadujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre.
Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest
rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w
dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy
liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogółwiększych zwartych
kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które
zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze
Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak
rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman
wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na
szczególną uwagęzasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny
Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący
stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa,
sieweczka obrożna.
Kłudzie – przeprawa promowa, prom kursuje codziennie od godz. 7 do 19, w niedziele od 8 do 19.
Lucimia – osada nadwiślańska słynąca z wikliniarstwa.
Pętkowice – kościółek pw. Św. Teresy.
Solec nad Wisłą–historia samego Solca sięga VIII i IX wieku. Najstarszy dokument pochodzi z
1136 roku. W latach 1325-1538 siedziba królów. Do końca XVIIIw. Był składem i portem
przeładunkowym zboża, płynącego głównie z folwarku starostwa soleckiego, majątków cystersów
wąchockich, świętokrzyskich bernardynów i iłżeckiego klucza biskupów krakowskich. W 1412 r.
Władysław Jagiełło nadał Solczanom prawo hurtowej i detalicznej sprzedaży soli. Zamek solecki,
usytuowany na wysokiej skarpie pradoliny Wisły, oddzielony od Solca głębokim wąwozem strzegł
nieopasanego murami miasta, przepraw wiślanych oraz komory celnej w pobliskim Kamieniu.
Warte zobaczenia są kościoły: 1. Murowany kościół p.w. Najświętszej Marii Panny wystawiony w
XV w. przez Kazimierza Wielkiego; 2. Kościół i dawny klasztor oo. Reformatów wzniesiony został
w 1626 r. z fundacji Krzysztofa Zbaraskiego; 3. Kościół cmentarny p.w. Św. Barbary datowany na
koniec XVI w.
Tarłów– osada z trzema kościołami : Św. Trójcy ze słynnym stiukiem „Taniec ześmiercią”, kościół
narodowo-katolicki Św. Ducha oraz ruiny XVIII wiecznej synagogi.
Zemborzyn – kościół pod wezwaniem św. Mikołaja.

10. Szlak Nałęczów – Gutanów -

niebieski

Dystans: 8 km,
Przebieg trasy :
Nałęczów (0,0) – Czesławice (4,0) – Gutanów (8,0)
Krótka charakterystyka:
Szlakpełni funkcję szlaku łącznikowego pomiędzy zielonym szlakiem – tzw. „Południową Pętlą po
Gminie Garbów” oraz Nałęczowem – jako znanym uzdrowiskiem i miejscowością turystyczną
przez którą przebiega czerwony szlak Lublin – Kazimierz Dolny.

Ciekawe miejsca na szlaku:

Czesławice- Zespół Pałacowy: pałac murowany z 1750 roku, przebudowany w 1886 roku, arch.
Leonard Marconi, wozownia (XIX wiek), garaże murowane z końca XIX wieku (przebudowane),
park dworski założony ok. 1886 roku według projektu Waleriana Kronenberga.
Gutanów – dwór, willa z pocz XX w., siedziba Grabowskich
- figura św. Anny, terakota, murowana, XVIII w., od 1990 r.- kopia, oryginał w Muzeum
Nadwiślańskim.