KONSPEKT LEKCJI HISTORII w KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM

Temat lekcji: Unia lubelska z 1569 r.

I. Założenia metodyczne:

Cele operacyjne;

uczeń: - zna pojęcia: unia realna, unia personalna, państwo wielonarodowościowe

- rozumie złożoność intencji, jakie legły u podstaw unii lubelskiej

- wie, jakie były postanowienia unii lubelskiej jako unii realnej

- umie wskazać korzyści i zagrożenia wynikające z unii dla Rzeczpospolitej Obojga

Narodów

- wyraża dumę z wielkości państwa polskiego w XVI w.

Metody:

- mini wykład

- heureza

- praca z tekstem źródłowym

- gra dydaktyczna

- pokaz

Formy pracy:

zbiorowa, grupowa, indywidualna

Środki dydaktyczne:

- karty pracy: tabela Stosunki polsko-litewskie w XIV - XVI wieku

- podręcznik Przez wieki. K.Polacka, M.Przybylinski, S.Roszak, J.Wendt

- mapa ścienna oraz mapki w atlasie „Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVI wieku”

- karty pracy - teksty źródłowe:

● Unia lubelska z 1569 r., w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Ustrój

Polski w XVI-XVIII wieku, oprac. W Szczygielski, Warszawa 1960, nr 20, s.7

● Sejm unijny 1569 r. we wspomnieniach Andrzeja Lubienieckiego, w: T. Cegielski,

K. Zielińska, Historia. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla szkół średnich. Warszawa

1991, s.65

II. Tok lekcji:

Część wstępna:

1. Sprawy organizacyjno-porządkowe. 1min.

2. Powtórzenie i utrwalenie materiału z poprzedniej lekcji - N. odpytuje konkretnych Ucz.

nt. przywilejów szlacheckich oraz składu i uprawnień sejmu walnego. 5min.

3. Sprawdzenie pracy domowej: zbiorowo Ucz. przypominają zagadnienia dotyczące

unii w Krewie, wyjaśniają pojęcie unii personalnej; N. rozdaje Karty pracy Stosunki

polsko-litewskie w XIV - XVI wieku, na podstawie których Ucz. przypominają wiadomości

o uniach polsko-litewskich z XIV i XV wieku; karty pracy zostają wklejone do zeszytów.

5min.

Część główna:

4. Nakreślenie sytuacji Polski i Litwy w połowie XVI wieku oraz omówienie przyczyn

unii i zamiarów strony polskiej i litewskiej; podanie i zapis tematu lekcji. 4min.

5. Praca z tekstem z podręcznika - Ucz. odczytują informacje o przyczynach zacieśniania więzi między Polską a Litwą. 3min.

6. Przygotowanie gry dydaktycznej - wykorzystanie informacji z podręcznika:

podział klasy na grupy: I i II gr. to obóz polskich możnowładców: gr. I opracowuje

swoje argumenty za decyzją o połączeniu państw a gr. II przeciw tej decyzji;

gr. III i IV to obóz wpływowych bojarów litewskich; ucz. z gr. III przygotowują

swoje argumenty przeciw decyzji o połączeniu państw a z gr. IV za tą decyzją 5min.

7. Gra dydaktyczna: Czyje argumenty zwyciężą - liderzy grup przedstawiają swoje

argumenty, „sekretarz” zapisuje na tablicy; wspólne podjęcie decyzji o połączeniu

państw unią realną; wskazanie Lublina na mapkach w atlasach. 5min.

8. Przytoczenie tekstów źródłowych - wykorzystanie Kart pracy: Tekst źródłowy I i

Tekst źródłowy II - z których uczniowie mają wyłonić postanowienia unii lubelskiej;

głośne czytanie tekstów, N ukierunkowuje pracę pytaniami:

- unia lubelska była unią realną czy personalną

- co świadczyło o cechach unii realnej /elementy wspólne i odrębne/

- dlaczego szlachcie Wołynia i Podlasia bardziej niż Litwinom zależało na unii

- jakie były okoliczności wyboru władcy nowego państwa

- jakie zagrożenie dla unii pojawiło się w trakcie obrad sejmu lubelskiego

- jakie były postanowienia unii lubelskiej 7min.

9. Uzupełnienie czwartej kolumny tabeli na Karcie pracy Stosunki polsko litewskie

w XIV- XVI wieku. 3min.

10. Wskazanie na mapie terytorium Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Zwrócenie uwagi

na trud obrony granic tak dużego państwa oraz na nową nazwę państwa -

wielość narodów zamieszkujących jego granice; pojęcie państwa wielonarodowościo-

wego; odczytanie z mapy nazw państw sąsiednich. 2min.

11. Podsumowanie:

- jak oceniacie skuteczność unii personalnej, a jak realnej

- jakie zagrożenia i jakie korzyści niosła ze sobą nowa unia

- spróbujcie ocenić ten problem z punktu widzenia Litwinów 3min.

Część końcowa:

12. Praca domowa: na podstawie wiadomości z podręczniki wypisać dane

dotyczące Rzeczpospolitej Obojga Narodów: powierzchnia, liczba ludności,

struktura społeczna, grupy narodowościowe. 1min.

KARTA PRACY Stosunki polsko - litewskie w XIV - XVI wieku.

Uzupełnij kolumnę 4 podanej tabeli:

Data i miejsce	Władca panujący	Przyczyny zawarcia unii	Postanowienia unii	Wydarzenia pomiędzy uniami
1	2	3	4	5
1385 Krewo	Jadwiga	- oba kraje zagrożone przez Krzyżaków, poza tym Litwa przez Tatarów i Zakon Inflancki - szlachta Polska planuje ekspansję na Podole - magnaci litewscy dążą do przymierza przeciwko Moskwie - zagrożenie Litwy asymilacją z Rusinami po przyjęciu prawosławia - przyjęcie katolicyzmu pozwala Litwinom zachować tożsamość narodową, język i kulturę - umocnienie pozycji Polski i Litwy w Europie	- małżeństwo Jadwigi z Jagiełłą - Jagiełło zyskuje koronę polską - chrzest Litwy wg katolicyzmu Przyłączenie księstwa litewskiego do Polski - odzyskanie Pomorza i Śląska - uwolnienie polskich jeńców wojennych - wypłacenie odszkodowania Wilhelmowi Habsburgowi	1392-opozycja litewska doprowadza do kompromisu: Witold Jagiełło z ramienia Władysława Jagiełły objął władze nad Litwą 1398 - Witold obwołany samodzielnym władcą Litwy 1399-klęska Litwy w bitwie z Tatarami nad rzeką Worsklą
1401 Wilno/ Radom	Jagiełło	- osłabienie pozycji Litwy po przegranej z Tatarami	- Witold dożywotnio wielkim księciem, składa hołd Władysławowi II Jagielle jako najwyższemu księciu litewskiemu - Litwa ma zagwarantowaną odrębność państwowo-prawną	- przyjaźń polsko-litewska dała wspólną walką z Krzyżakami - wojna 1409-1411 i zwycięstwo pod Grunwaldem
1413 Horodło	Jagiełło	- zagrażające stale niebezpieczeństwo krzyżackie - dążenie Witolda do utrwalenia samodzielności Litwy	- odrębny urząd wielkiego księcia na Litwie - wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie dla rozstrzygania wspólnych spraw - 47 rodzin szlachty polskiej przyjęło do swoich herbów 47 rodzin bojarów litewskich - na Litwie wprowadzono na wzór polski urzędy wojewodów, a bojarom przyznano prawa przysługujące szlachcie polskiej	1422 - po wojnie z Krzyżakami /pokój w Melnie/, Litwa otrzymała Żmudź - siła Litwy wzrosła i zachwiała unią z Polską - plany koronacji Witolda 1430 - po śmierci Witolda wojna domowa na Litwie 1440 - po śmierci Zygmunta Kiejstutowicza, wielkim księciem litewskim zostaje syn Jagiełły - Kazimierz, jego brat Władysław nie zatwierdził tego i zerwano unię 1447 - elekcja Kazimierza Jagiellończyka na tron polski, przywrócenie unii
1499 Wilno	Jan Olbracht	-chęć ściślejszego powiązania Polski i Litwy	-Polska i Litwa pomagają sobie przeciw wrogom i współdziałać w elekcjach swych władców	- przyjazne stosunki polsko-litewskie
1569 Lublin	Zygmunt August	-unia z Polską dawała możliwość utrzymania ziem ruskich W.K.L. przed agresją Moskwy -przyłączenie Inflant przez Litwę i potrzeba ich obrony przed Szwecja i Rosją -groźba zniknięcia łącznika obu państwa wobec braku potomka Zygmunta Augusta

KARTA PRACY: Tekst źródłowy I.

Unia lubelska z 1569 r.,

w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Ustrój Polski w XVI-XVIII wieku,

oprac. W Szczygielski, Warszawa 1960, nr 20, s.7

W imię Pańskie, Amen. Ku wiecznej pamięci sprawy niżej opisanej (…). Iż już Korona i wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna spolna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła.

A temu obojem narodowi, żeby już wiecznymi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król spolny rozkazywał, który spolnymi głosy od Polaków i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polszcze a po tym na Królestwo polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie, któremu obieraniu wedle przywileju Aleksandrowego (z 1501 r.) niebytność której strony przeszkadzać nie ma, albowiem powinnie et ex debito (z obowiązku) rady i wszystkie stany Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego wzywane być mają (…).

A przy koronacji nowego króla mają być przez króla koronowanego poprzysiężone i zaraz konfirmowane (zatwierdzone) na jednym liście i jednymi słowy na wieczne czasy prawa, przywileje i wolności poddanych wszystkich obojga narodów i państw tak złączonych.

Sejmy i rady tej oboj naród ma zawżdy mieć spolne koronne pod królem polskim panem swym i zasiadać tak panowie między panami osobami swemi jako posłowie między posły i radzić o spolnych potrzebach, tak na sejmie jako i bez sejmu w Polszcze i na Litwie.

KARTA PRACY: Tekst źródłowy II.

Sejm unijny 1569 r. we wspomnieniach Andrzeja Lubienieckiego,

w: T. Cegielski, K.Zielińska, Historia. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla szkół średnich. Warszawa 1991, s.65

(W 1569 r.) do Lublina sejm był złożony, na którym to, co się robić poczęło od lat 183 i co się po kilkakroć i na rozerwanie zanosiło, i potem nowymi pismami i królów, i obu narodów zatrzymało, to za pomocą bożą a za usilnym staraniem i wielką pracą królewską statecznie się zawarło. A był to tak pracowity sejm, gdy król pany litewskie i posły jako za rogi ciągnął do tej unijnej, a mianowicie Wołynia i Podlasza nie chciało się im Polakom puścić, że też nawet ku końcowi sejmu nocą byli nie żegnając cicho poujeżdżali z Lublina przedniejszy senatorowie, wprzód pan Radziwiłł, wojewoda wileński, i pan Chodkiewicz, starosta żmudzki, marszałek wielki, a potem drudzy za nimi. Co króla było dziwnie ufrasowało, bojąc się, aby to, co przez kilka lat robił, i przez kilka miesięcy na tym sejmie wniwecz nie poszło. Przeto i pany, i posły polskie animował i do panów litewskich po kilkakroć posyłał, rozmaicie ich namawiając i prosząc, żeby się do Lublina wrócili. I tak ci wżdy się wrócili, i - (…) uniją skończyli (…).

Ale to pamiętam, że jeśli król się frasował, tego nie mniej obywatele wołyńscy i podlascy, którzy by byli radzi co rychlej do Korony przyłączeni i do wolności całych przypuszczeni, bo do onego czasu byli na poły osłami abo niewolnikami litewskimi. Tak tedy i im, i wielom rzeczy miłych, pociesznych i pożytecznych Pan Bóg dogodził, gdy unija stanęła na dobrym gruncie, a te narody jednym się ciałem stały.

DO OPRACOWANIA KONSPEKTU WYKORZYSTANO:

1). Cegielski T., Zielińska Zielińska., Historia. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla

szkół średnich. Warszawa 1991

2) Polacka K., Przybyliski M., Roszak S., Wendt J., Przez wieki. Podręcznik do historii 2.

Wydawnictwo M.Rożak Gdańsk 2002

3). oprac. W Szczygielski, Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Ustrój Polski

w XVI-XVIII wieku, Warszawa 1960, nr 20

---