Unia personalna (np. w Krewie 1385r., Władysław Jagiełło)- związek dwóch lub więcej państw mający wspólnego władcę.
Unia realna (np. w Lublinie 1569r., Zygmunt August, Królestwo Polskie + Wielkie Księstwo Litewskie = Rzeczpospolita Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego ) - związek dwóch lub więcej państw
- wspólny: władca, herb, sejm, moneta, polityka zagraniczna i obronna
- odrębny: skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo
Ruch egzekucyjny - ruch polityczny średniej szlachty w XVI wieku, w Polsce.
Cele:
- reformy zmierzających do umocnienia państwa i ograniczenia wpływów magnaterii i duchowieństwa.
- kodyfikacji prawa
- wyegzekwowanie praw i obyczajów zawartych w aktach prawnych)
- Domagano się zwrotu królowi królewszczyzn nielegalnie trzymanych przez magnatów
- Przestrzegania zakazu sprawowania przez jedną osobę wielu urzędów.
- Domagano się zwiększenia uprawnień Sejmu.
- Głosili hasło nihil novi (nic nowego bez izby poselskiej)
- Dążyli do zniesienia uprzywilejowania duchowieństwa, opodatkowania go
- Dążono do wzmocnienia pozycji szlachty wobec mieszczan i likwidacji cechów.
- Wprowadzono zakaz posiadania ziemi przez "nieszlachtę".
Pierwsza wolna elekcja 1573 (wybór króla przez szlachtę)
Ostatni król z dynastii Jagiellon w Zygmunt II August zmarł 7 lipca 1572 roku, który nie miał syna .
- w Polsce nastało bezkrólewie.
- sejm konwokacyjny ustalił zasady wyboru króla
- 1573 r. wybrano na tron polski Francuza - Henryka Walezego , który miał podpisać:
Pacta conventa - były to osobiste zobowiązania króla wobec państwa.
Henryk Walezy był zobowiązany do kształcenia młodzieży polskiej w Paryżu, spłaty długów Zygmunta Augusta, utrzymywania przymierza polsko-francuskiego, sprowadzenia kilku tysięcy piechoty przeciw Iwanowi Groźnemu, sprowadzenia uczonych z zagranicy do Akademii Krakowskiej, łożenia co roku na potrzeby Polski 450 tysięcy florenów ze swoich własnych zasobów, wysłania na Bałtyk floty francuskiej, odbudowy floty polskiej.
Artykuły henrykowskie to akt prawny określający zasady ustroju Rzeczypospolitej oraz uprawnienia króla. Najważniejsze postanowienia:
- potwierdzenie zasad wolnej elekcji,
- obowiązek zwoływania sejmu co 2 lata,
- utrzymanie wojska kwarcianego.
-Zabronienie wypowiadania wojny i zwoływania pospolitego ruszenia bez zgody senatu oraz nakładania podatków bez zgody sejmu,
- Gdyby król naruszył postanowienia artykułów henrykowskich szlachta posiadała prawo wypowiedzieć mu posłuszeństwo. Zaprzysiągł artykuły Stefan Batory.