104

8/2003

Urządzenia spod zbalansowanego znaku mają w sobie słowiański rodowód. Stosunkowo młodą, bo debiutującą

w 1995 roku na targach WCES firmę założyli Steve Bednarski oraz Victor Khomenko. Obydwaj panowie nie

zajmowali się wcześniej profesjonalnie sprzętem audio, jednak z elektroniką nie byli na bakier. Doświadczenia

zgromadzili, pracując przez wiele lat w jednym z oddziałów komputerowej marki Hewlett−Packard, znanej dziś jako

jeden z największych wytwórców drukarek. Już pierwsze produkty BAT−a zdradziły dzisiejszy charakter oferty,

podczas wspomnianego WCES w 1995 roku zaprezentowano VK−5 oraz VK−60, przedwzmacniacz i końcówkę

mocy, i tego typu urządzenia stanowią większość w bieżącej ofercie.

W

W

W

W

W

śród końcówek mo−

cy mamy do wyboru
6 podstawowych mo−

deli. Najtańszy

VK−75

występuje w dwóch

wersjach, bazowej, którą otrzymałem do
testu i która jest jednocześnie najtań−
szym wzmacniaczem BAT−a, oraz nie−
malże dwukrotnie droższej SE. Oprócz

VK−75

jest jeszcze drugi wyrób lampo−

wy,

VK−150

(monofoniczna wersja

VK−

75

), również w dwóch odmianach. Po−

zostałe końcówki, stereofoniczne

VK−

200, VK−500

oraz monobloki

VK−1000

to

urządzenia tranzystorowe, podobnie jak
wielokanałowa (dostępna w wersjach 2−
6−kanałowych)

VK−6200

. Przedwzmac−

niaczy jest aż kilkanaście (wliczając pho−
no−stage) i do tego osamotniony odtwa−
rzacz CD. Może wkrótce doczekamy się
procesora i DVD.

VK−75

jako przedstawiciel lampowe−

go gatunku prezentuje się dostojnie, ale
stylem jest raczej nowoczesny niż retro.
Zrezygnowano z górnej, ażurowej po−
krywy, dzięki czemu wszelkie atrybuty

urządzenia są doskonale widoczne,
lampy, transformatorowe “garnki” mogą
do woli cieszyć oczy. Pomysł na wyko−
nanie obudowy jest znany nie od dziś,
niskie chassis mieści w przedniej części
obwody drukowane z podstawkami i wi−
docznymi z góry lampami. Z tyłu zrezyg−
nowano z “nadbudówki”, powierzając
jednak to miejsce transformatorom, któ−
re z racji swojej natury nie chcą być małe
i pomieścić się wewnątrz obudowy.
Przód wykonano z bardzo solidnej bla−
chy, ozdobionej w centrum wstawką z
logo firmy oraz srebrnym panelem infor−
mującym o typie urządzenia. Całość wy−
gląda podobnie jak

VK−60, VK−75

jest

zresztą następcą pierwszego i klasycz−
nego już produktu BAT−a.

W

VK−75

wszystkie stopnie wzmac−

niające oparto na triodach, producent
określa ten wzmacniacz mianem balan−
ced single−ended bridge amplifier. Na
górnej płycie obudowy umieszczono
osiem lamp 6HC8, według danych do−

starczonych nam przez polskiego dys−
trybutora są to triody pochodzące z
Rosji. Możliwe jest także zastosowanie
6SN7WGTA produkcji Philipsa, pan Ce−
zary Wójcikiewicz z firmy Voxal poinfor−
mował mnie, że oba komplety pracują
sprawnie i nie można jednoznacznie
określić, który z nich zapewnia lepsze
brzmienie, różnice soniczne, choć moż−
liwe do uchwycenia, są ponoć raczej
subtelne, a o wyborze powinny zadecy−
dować ostatecznie preferencje słucha−
cza. Oprócz wymienionych lamp można
stosować również szeroką gamę ele−
mentów od innych wytwórców. Cieka−
wostką jest fakt, iż 6SN7W były jednymi
z najpopularniejszych lamp stosowa−
nych niegdyś w odbiornikach telewizyj−
nych, dziś często trafiają do sprzętu au−
dio, także profesjonalnych wzmacniaczy
gitarowych. Wersja WGTA Philipsa to
jedna z najlepszych odmian (jako nie−
liczna produkowana jeszcze w latach
80.), przeznaczona do celów militarnych
i z założenia niedostępna na rynku kon−
sumenckim. Obecnie można ją jednak

HI−END

HI−END

HI−END

HI−END

HI−END

− Stereofoniczne końcówki mocy 30000−40000 zł

Balanced Audio Technology VK−75

Balanced Audio Technology VK−75

105

8/2003

Wszystkie końcówki BAT−a mają

całkowicie zbalansowaną ścieżkę syg−
nału, od wejścia XLR (choć zdarzają
się także aplikacje z równorzędnymi
do XLR−ów wejściami RCA) do wyjść
głośnikowych. Wyższość tego typu kon−
strukcji nad układami single−ended ob−
jawia się w czterech głównych aspek−
tach:
1. Jakość połączeń. Wtyki XLR są po−

tężniejsze i na ogół znacznie lepiej
zbudowane od cinchów. Masa w
XLR−ach to solidny kołnierz odsepa−
rowany od pinów sygnałowych, tego
typu wtyki mają ponadto zapadki za−
bezpieczające przed wysunięciem
się z gniazd. XLR−y wywodzą się ze
sprzętu profesjonalnego, tam jakość
i trwałość połączenia ma szczególne
znaczenie. W sprzęcie audiofilskim
nierzadko sięgamy po grube i cięż−
kie interkonekty, które “zawieszone”
na skromnych złączach RCA mogą
doprowadzić do ich mechanicznego
uszkodzenia

2. Niezależność od źródeł zakłóceń

i szumów. W naszym systemie au−
dio i jego bezpośrednim otoczeniu
pojawia się wiele źródeł bezpośred−
nio lub pośrednio emitujących syg−
nały negatywnie wpływające na ja−
kość transmisji dźwięku. Znanym
i bardzo często powodującym gęsią
skórkę u audiofilów problemem są
pętle masy, czyli prądy płynące po−
między obudowami różnych urzą−
dzeń. Mogą one oznaczać charakte−
rystyczne przydźwięki, z którymi wal−
czymy eksperymentując z konfigura−
cjami uziemień pojedynczych kloc−
ków. Nie− raz słyszeliśmy zapewne o
sztuczkach z wtykami sieciowymi,
“odwróć biegun gorący i sprawdź,
czy jest lepiej”. Co gorsza, problem
nie sprowadza się jedynie do prą−
dów między elementami systemu,
ale pojawia się także w ramach tego
samego urządzenia, a konkretnie
różnych części jego obudowy. Groź−
ne są także oddziaływania źródeł ze−
wnętrznych, niemających bezpośred−
niego, elektrycznego połączenia z
systemem audio. Chodzi o oddziały−
wania elektromagnetyczne wysokiej
częstotliwości (od stacji radiowych,
telewizyjnych, niektórych nadajni−
ków zdalnego sterowania, telefonów
bezprzewodowych, a nawet samo−

chodzików−zabawek), pola magne−
tyczne (obecne wokół stacji transfor−
matorowych, przekaźnikowych itp.)
czy wreszcie wyładowania atmosfe−
ryczne. Wobec powyższych proble−
mów RCA są niemal całkowicie bez−
radne, a w trójprzewodowej trans−
misji XLR tego typu zagrożenia prak−
tycznie nie występują. Znów analo−
gią jest sprzęt profesjonalny i nieraz
dziesiątki metrów kabla sygnałowe−
go, do którego przydźwięki nie mają
wstępu.

3. Interakcja pomiędzy zasilaniem a

sekcją wzmacniającą. Jakość zasila−
nia ma ogromny wpływ na dźwięk.
Możemy nałożyć bardzo duże re−
strykcje jakościowe na zasilacz, jed−
nak często wiąże się to z jego skom−
plikowaną budową. Druga szkoła za−
kłada, że zasilacz będzie miał łatwe
zadanie i nie zagłębiamy się mocno
w jego bezwzględną jakość. Wybór
zależy od typu układu wzmacnia−
jącego, jaki zamierzamy wykonać. W
single−ended nierozłączną cechą są
wysokie wymagania odnośnie sekcji
zasilającej i jej odporności na waha−
nia prądowe, których źródłem jest
sam blok wzmacniający. W kon−
strukcji zbalansowanej występują
dwa niezależne obwody, pracujące
w swego rodzaju symbiozie, gdy w
jednym prąd wzrasta, w drugim ma−
leje, a więc sumaryczna zmiana jest
niemal niezauważalna i w idealnym
przypadku zasilacz w ogóle nie od−
czuje żadnych wahań.

4. Symetryczność stopni wzmacniają−

cych. Zbalansowane stopnie wzmoc−
nienia, ze względu na “lustrzane”
odbicia elementów, mają właściwość
niwelowania wzajemnych niedosko−
nałości, zniekształceń, szumów itp.
Paradoksalnie opłaca się nawet zbu−
dować zbalansowany wzmacniacz
i wyposażyć go jedynie w wejścia
RCA korzystając tylko z pojedyncze−
go bloku. Takie konstrukcje były
zresztą stosowane już wiele lat te−
mu, gdy pojęcie urządzenia zbalan−
sowanego nie pojawiło się jeszcze w
technice audio. To oczywiste marno−
trawstwo układów, dziś całkiem nie−
spotykane, choć obiektywnie rzecz
ujmując przynoszące nawet w takiej
formie wymierne korzyści.

Cztery szpilki dla zacisków głośnikowych dają w sumie trzy

możliwości podłączenia kolumn, do odczepów niskiej, średniej i wysokiej

impedancji.

Alternatywne komplety lamp,

po lewej produkcja rosyjska, po

prawej pochodzące z militarnych

serii Philipsy.

spokojnie kupić od jednego z wielu do−
stawców lamp na rynku audiofilskim.
Zwłaszcza w Ameryce zadomowiły się
specjalistyczne sklepiki, w których od−
najdziemy wiele rarytasów minionej epo−
ki, nabierających obecnie audiofilskiego
wymiaru.

Do konstrukcji

VK−75

wykorzystano

także cztery duże lampy 6C33C−B, ro−
syjskie triody z myśliwców MIG. Udało
mi się je namierzyć w jednym z interne−
towych sklepików po 30$ za sztukę,
gdyby więc ktoś pragnął zrekonstruo−
wać MIG−a, służę pomocą.

Tuż za lampami ułożono trzy duże

puszki, kryją one transformatory, dwa
wyjściowe i jeden zasilający. Na tylnej
ściance umieszczono hebelkowy wy−
łącznik zasilania. Wejścia audio oparto
na XLR−ach, nie można podłączyć więc
przedwzmacniacza lub odtwarzacza z
wyjściem RCA chyba, że dokupimy
przewód−przejściówkę, którą BAT ma w
ofercie. Terminale głośnikowe mają po
cztery szpilki dla każdego z kanałów.
Taki wymóg stawiają transformatory z
kilkoma odczepami. Mamy do wyboru
wyjścia dla kolumn o wysokiej impedan−
cji (Hi: 6−8

Ω

), średniej (Mid: 4−6

Ω

) lub

niskiej (Lo: 3−4

Ω

). W praktyce to wystar−

czy, ale warto poeksperymentować, a
zanim zaczniemy słuchać, jeszcze le−
piej przeczytać opis laboratoryjny, zdo−
bytą wiedzę o zachowaniu BAT−a skon−
frontować z przebiegiem impedancji po−
siadanych kolumn, wyciągnąć wnioski
i dopiero wtedy usiąść do przełączania
kabelków. Cóż... jak się okazuje, dobry
dźwięk z lampy wymaga pracy.

W środku obudowy umieszczono

przede wszystkim dwie płytki drukowa−
ne, kompletne kanały lewy i prawy. Ka−
bel sygnałowy z gniazd XLR poprowa−
dzono przez całą obudowę do płytki, co
nie jest najszczęśliwszym rozwiązaniem.
Ze środkowej puszki zasilacza wypro−
wadzono dwie niezależne wiązki do za−
silania dwóch modułów końcówek. Kon−
densatory w zasilaczu wykonała firma
Nichicon specjalnie dla Balanced Audio
Technology. Sumaryczna pojemność fil−
trująca wynosi 180000µF.

ZBALANSOWANE WEJŚCIE I WYJŚCIE

106

8/2003

0.0 01

0.0 1

0.1

1

10

0.1

1

10

100

100 0

Moc w yjś c iow a [W ]

THD+N [%]

8oh m
4oh m

-140

-130

-120

-110

-100

-90

-80

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

C z ęs totliw oś ć w Hz

Amplituda w d

B

Laboratorium

Pomiary przeprowadzono przy użyciu systemu NEUTRIK A2D

Rys. 3. Moc

Każdy kanał ma swoją płytkę

drukowaną, jedynym mankamentem

są długie odcinki przewodów od

gniazd wejściowych.

W lampowych końcówkach mocy

1% zniekształcenia THD+N warto uzu−
pełnić pomiarem dla 5%. Powolne i de−
likatne przesterowanie pozwala nie od−
czuwać tak gwałtownie rosnących
zniekształceń, jak ma to miejsce we
wzmacniaczach tranzystorowych. Po−
miary mocy podzieliłem więc na dwie
podgrupy, dla 1% i 5%. Dodatkowo na−
leżało przyjrzeć się wpływom różnych
odczepów transformatorów wyjścio−
wych.

Na zaciskach Hi (8−6

Ω

) przy 1%

uzyskałem zaledwie 5W/8

Ω

i 4W/4

Ω

.

Wynik, wydawałoby się, bardzo słaby,
wręcz kompromitujący. Próba polega−
jąca na przesunięciu granicy THD+N
na 5% okazała się bardzo dobrym po−
sunięciem. Zniekształcenia rosną na
tyle powoli, że z 5W robi się 72W (5%
THD+N), co niemal odpowiada specyfika−
cji producenta. Odczepy Mid (4−6

Ω

) nie

przynoszą większych zmian, 6W (1%)
oraz 72W (5%) przy 8

Ω

i dokładnie tyle

samo przy 4

Ω

. Mocowo korzystniej jest

więc nawet skorzystać z zacisków Mid
przy głośnikach 4

Ω

. Największą moc z 4

Ω

mamy jednak w ustawieniu Lo (3−4

Ω

),

maksymalnie 79W (5%), i w naturalny
sposób jest to najmniej korzystna opcja
dla głośników 8

Ω

, moc kształtuje się bo−

wiem na poziomie 5W (1%) i 66W (5%).
Początkowo dla każdego wariantu odcze−
pów wykonałem charakterystyki THD+N
vs moc. Wykresy z opcji Hi oraz Mid są
jednak w praktyce identyczne, a tryb Lo to
pomijalna różnica w poziomie zniekształ−

4

Ω

, przypadające na nieużyteczną w prak−

tyce moc 0,1W. Wraz ze wzrostem mocy
zniekształcenia również rosną. Przy THD+N
równych 2% i 30W następuje lekkie zała−
manie charakterystyki i lokalne minimum.
Później krzywe nawet ostrzej pną się do
góry, osiągając 5%. Wniosek płynie z tego
taki, że najlepsze rezultaty (najniższe
zniekształcenia) uzyskamy słuchając ci−
cho (z jak najmniejszą mocą). Jest to dla
nas pewna wskazówka przy wyborze ze−
społów głośnikowych.

Analiza spektrum z rys.2 nie jest czymś,

czym można się specjalnie chwalić, choć
po wzmacniaczu lampowym tego można
było oczekiwać. Najsilniejsza harmonicz−
na to druga z bardzo wysokim poziomem −
46dB, trzecia leży przy −54dB, czwarta
i piąta zajmują miejsce odpowiadające −
78dB, ostatnimi ważnymi szpilkami są
szósta i ósma (−88dB). “Przywiązanie” do
składowych parzystych i harmonijne opa−
danie spektrum są więc widoczne.

Pasmo przenoszenia (rys.1) to przede

wszystkim typowe ułożenie charakterystyk
8 i 4

Ω

, w znacznej odległości od siebie,

która wynika z różnic we wzmocnieniu na−
pięciowym. Skutkuje to naturalnie niskim
współczynnikiem tłumienia, wynoszącym
9. Odchyłki na basie (10Hz) to −0,2dB nie−
zależnie od obciążenia, a granicę −3dB
wyznaczymy na 60kHz, również niezależ−
nie od przyłączonego odbiornika. Jak na
lampę, jest to wynik wyśmienity.

Rys. 2. Zniekształcenia harmoniczne

Rys. 1. Pasmo przenoszenia

ceń dla mocy poniżej 1W. Dlatego też wy−
kres z rys. 3 jest tylko jeden, pochodzi z
odczepów Hi, ale daje wiarygodny pogląd
na pracę urządzenia w każdych warun−
kach. Minimum zniekształceń to 0,23%
przy 8

Ω

i nieznacznie więcej (0,29%) przy

HI−END

HI−END

HI−END

HI−END

HI−END

− Stereofoniczne końcówki mocy 30000−40000 zł

Wymiary SxWxG [cm]

43x62x19

Masa [kg]

35

Moc znamionowa (1% /5%*THD+N, 1kHz) [W]
Tryb I − Hi (6−8

Ω

Ω

Ω

Ω

Ω

)

[

Ω

]

1kanał

2 kanały

8

5/72*

5/70*

4

4/77*

4/74*

Tryb II− Mid (4−6

Ω

Ω

Ω

Ω

Ω

)

[

Ω

]

1kanał

2 kanały

8

6/72*

6/71*

4

6/72*

6/69*

Tryb III− Lo (3−4

Ω

Ω

Ω

Ω

Ω

)

[

Ω

]

1kanał

2 kanały

8

5/66*

5/62*

4

4/79*

4/75*

Czułość (dla maks. mocy) [V]

1,58

Stosunek sygnał/szum [dB]

(filtr A−ważony, 1W)

86

Dynamika [dB]

103

Zniekształcenia THD+N
(1W, 8

Ω

, 1kHz) [%]

0,571

Współczynnik tłumienia (4

Ω

)

9

107

8/2003

Opis wrażeń odsłuchowych do−

tyczy zainstalowanego przez pol−

skiego dystrybutora kompletu lamp

produkcji rosyjskiej. Końcówka mocy
została podłączona, zgodnie z suges−
tiami producenta, do źródeł z wyjścia−
mi zbalansowanymi, przedwzmacnia−
cza lub odtwarzaczy z regulacją pozio−
mu analogowego.

Że BAT jest urządzeniem lampo−

wym, to widać na pierwszy rzut oka,
trudno również oprzeć się wysoko
charakterystycznemu dla tej techniki
brzmieniu. Mimo wysokiej jak na kon−
strukcję lampową deklarowanej przez
producenta mocy wyjściowej,

VK−75

gra z lampowymi manierami, spoko−
jem, ciepłem i lekką dozą leniwości.
Nie jest to demon dynamiki, lepiej
przysłużą mu się nagrania subtelne, z
klimatem, z których za pomocą elekt−
roniki można wydobyć zamaskowany
urok. Taki styl prezentacji wymaga
jednak od słuchacza zaangażowania
i chęci udania się w podróż sentymen−
talną. Spokojniejsze, akustyczne utwo−
ry przywołują na myśl brzmienie dob−
rego analogu, z tą zaletą, że (słucha−
jąc de facto z CD) jednak nie ma nie−
pokojących trzasków.

Na pierwszym planie obecne jest

ciepło i namacalność instrumentów.
Wszystko zgromadzono raczej w cent−
rum, nie “rzucając” dźwiękami po skra−
jach perspektywy. Każdy utwór musi
mieć swoją dramaturgię, rozpoczyna
się na ogół powoli, by z każdą minutą
wciągać dokładnością odwzorowania
barw, precyzyjnym rysem wybrzmień.
Wszystkie są jednak zaokrąglone, wy−
gładzone, pojawiają się w sposób syg−
nalizowany i nie znikają za ucięciem
“noża”. Obszerna średnica może się z
pewnością podobać, ale może także
wywoływać znudzenie. To raczej pro−
pozycja dla osłuchanych audiofilów,
którzy swój wzorzec naturalności ulo−
kowali na przeciwnym biegunie nerwo−
wych, superchirurgicznych wzmacnia−
czy. Zjawiskiem już bardziej przystają−
cym do określenia “uniwersalne” są to−
ny najwyższe. Nieznacznie uciekają
one swą koncepcją od średnicy, są
bardziej zdecydowane i pół kroku w
przodzie, nie na tyle jednak, by zgubić
za sobą resztę pasma. Sopranom na−

leży przyznać dobrą szybkość, zróżni−
cowanie i wyrazistość. Nie ma proble−
mów z atakiem, choć te najgłośniej−
sze i najostrzejsze szpilki będą jednak
złagodzone. Góra i średnica robią dob−
rą robotę w kategoriach przestrzen−
ności, pewnie lokują poszczególne in−
strumenty, dodając nawet szczyptę fan−
tazji poprzez subtelne rozmycie kontu−
rów.

Obserwując średnicę i soprany moż−

na dojść do przekonania, iż BAT nie
jest wyjątkowo czuły na dobór właści−
wych odczepów traf wyjściowych. Za−
leca się zawsze eksperymenty i wy−
branie najlepszego wariantu, choć w
tym przypadku ten wyraźnie najko−
rzystniejszy wcale nie byłoby tak łatwo
wskazać. Staje się to bardziej jedno−
znacznie, gdy do kryterium oceny włą−
czymy bas. Złe dobranie impedancji de−
dykowanych wyjść głośnikowych skut−
kuje rozmytym i zdecydowanie zbyt
wolnym basiskiem. Warto poekspery−
mentować, gdyż skrócenie i przytrzy−
manie niskich tonów w ryzach daje wy−
raźną poprawę całości.

VK−75

preferu−

je wypełnienie w najniższych rejest−
rach ponad szybkość i konturowość.
Faktura dźwięku jest tym niemniej cał−
kiem czytelna i nie pozwala powsta−
wać przeciągłym mruknięciom.

Sądzę, że jest to urządzenie, jakie−

go po prostu można było oczekiwać,
i spełni nadziei tych, którzy chcą ku−
pić eksluzywny wzmacniacz lampo−
wy, aby dostać eksluzywne lampowe
brzmienie.

Wiele elementów powstało według specyfikacji BAT−a i nosi logo firmy.

WYKONANIE, KOMPONENTY i FUNKCJONALNOŚĆ:

Dostojny lampowiec ubrany w nowoczesne
szaty, starannie wyszukane lampy, wejścia
tylko XLR, konstrukcja zbalansowana.

LABORATORIUM:

Wysoka moc po przesunięciu

granicy zniekształceń na 5%, wysokie
zniekształcenia o harmonijnie opadającym
spektrum, szerokie pasmo.

BRZMIENIE:

Wspaniały klimat, wyrafinowane

lampowe brzmienie dla lampowych
smakoszy.

VK−75

Cena

[zł]

39 000,−

Dystrybutor:

VOXAL

8/2003