Na wybranych przykładach tekstów XX wieku rozważ,

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Na wybranych przykładach tekstów XX wieku rozważ,
jak młodość determinuje życie bohatera literackiego.

Bibliografia podmiotu

•

• Stefan Żeromski,

Stefan Żeromski,

Przedwiośnie

•

• Zofia Nałkowska,

Zofia Nałkowska,

Granica

•

• Maria Dąbrowska,

Maria Dąbrowska,

Noce i dnie

•

• Sławomir Mrożek,

Sławomir Mrożek,

Tango

•

• Krzysztof Kamil Baczyński,

Krzysztof Kamil Baczyński,

Z głową na karabinie,
Wybór,
Pokolenie („Wiatr drzewa spie-
nia…”)

•

• Tadeusz Konwicki,

Tadeusz Konwicki,

Kronika wypadków miłosnych

•

• Antoni Libera,

Antoni Libera,

Madame

Temat trudny o tyle, że wymaga znajomości literatury współczesnej, sam motyw jednak
należy do dość bogatych w przykłady literackie – a także filmowe. Wydaje się także
całkiem „życiowy”.

Inne możliwe sformułowania tematu:

• Młodość – czas radości i oczarowań. Omów na przykładzie wybranych

tematów literackich z XX wieku.

• „Młodość – górna i durna”? Omów ten temat na przykładzie wybranych

bohaterów literatury XX wieku.

PREZENTACJA

Strategia wstępu

Zastanów się nad tym, czy w literaturze młodość była zawsze wartością

pozytywną.

W Kronice wypadków miłosnych narrator, patrząc z perspektywy współczesności na mi-
nione czasy młodości, czasy przedwojenne, mówi:

W tamtych czasach nikt nie chciał być młodym. Młodość była czymś wstydliwym,
niepełnowartościowym, głupawym. (…) Wtedy gardzono młodością. Jeszcze nikt jej
nie upiększył, nie uwznioślił, nie przedłużył aż do śmierci. Jeszcze nikt nie nauczył
młodości agresji, drapieżnej supremacji, totalitarnego parcia. Jeszcze młodość nie
wiedziała, że jest osobną kategorią biologiczną, że jest oddzielną formacją społeczną,
że jest szczególnym uprzywilejowanym państwem w państwie powszechnego istnie-
nia. Za tamtych lat dorośli chodzili wyprostowani, pyszni i czcigodni. Wymagali dla
siebie szacunku, miłości i pełnego zaufania. (…) Byli tak rozwielmożnieni, że poda-
wali rękę do całowania. (…) Z największą powagą oraz dyscypliną celebrowano
arcykapłaństwo dorosłości.

Ten sposób myślenia obowiązywał dziesiątki, setki lat przedtem, nim pisarz sformuło-
wał swoje spostrzeżenia. Świat ludzi dojrzałych, tworząc hierarchię opartą na wieku,
wymuszając szacunek, niejako zabezpieczał się przed energią, szaleństwem, żywioło-
wością młodości. Zarówno aforyzmy licznie występujące w literaturze, jak i sylwetki jej
bohaterów świadczą, że od dawna zdawano sobie sprawę z zagrożenia starego świata
przez młodych.

• Przecież jeden z najbardziej znanych bohaterów literackich, Szekspirowski Hamlet,

to idealista, buntownik przeciw złu reprezentowanemu przez starsze pokolenie. Hamlet
to wzór postaci dla literatury epoki, która młodość i bunt otoczyła szczególnym kul-
tem, dla romantyzmu.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Bibliografia przedmiotu

• Irena Szypowska, „Przedwio-

śnie” Stefana Żeromskiego

• Tadeusz Drewnowski, „Noce

i dnie” Marii Dąbrowskiej

• Jan Andrzej Fręś, Prądy i kon-

wencje w dramacie i teatrze

• Arcydzieła literatury polskiej. In-

terpretacje, red. Stanisław Grzesz-
czuk i Anna Niewolak-Krzywda

• Tomasz Miłkowski, Janusz Ter-

mer, Leksykon lektur szkolnych

• Literatura polska. Przewodnik

encyklopedyczny

• Literatura polska XX wieku. Prze-

wodnik encyklopedyczny

• Księga cytatów z polskiej litera-

tury pięknej, ułożona przez Paw-
ła Hertza i Władysława Kopaliń-
skiego

• Henryk Markiewicz, Andrzej Ro-

manowski, Skrzydlate słowa

• Mickiewicz w Odzie do młodości kazał młodym zmieniać rzeczywistość, walczyć z mar-

twym światem.

• Młody Kordian spiera się ze starym Prezesem o koncepcję walki, młodzi są więźnio-

wie z III części Dziadów i Konrad, kwestionujący nie byle co, bo Boski porządek świa-
ta. Dla romantyka młodość jest równoznaczna z ideowością, bezinteresownym dzia-
łaniem, poświęceniem.

• Podobnie pokazują swoich młodych bohaterów pisarze XX w. – zwłaszcza że to czasy

ekspansji młodości. Jeszcze raz posłuchajmy Konwickiego:

A później nagle, nie wiadomo jak i kiedy, zwyciężyła młodość. Młodość wolna od ka-
lectw, chorób i brzydoty. Młodość rozkochana w sobie. Młodość pełna pogardy dla
niemłodych. Młodość piękna i długowieczna.

Strategia rozwinięcia

Przedstaw różne postawy młodych bohaterów literackich

Cezary Baryka – bohater zbuntowany i zagubiony

Typowy młody gniewny polskiej literatury to bohater Przedwiośnia, Cezary Baryka.
Naturalna dla młodości niechęć do autorytetów zbiega się w jego życiu w czasie z anar-
chią rewolucyjną. Cezary odrzuca dawny porządek, należący do świata jego rodziców
i nauczycieli: przestaje się uczyć, znieważa dyrektora szkoły. Żywiołowo i bezrefleksyj-
nie przyłącza się do rewolucji. Akceptuje przemoc, odrzuca gwałtownie argumenty mat-
ki, z którą już zupełnie się nie liczy. Refleksja nad metodami rewolucyjnymi przyjdzie
później, ale nie zniechęci Cezarego do rewolucji całkowicie. Krytycyzm, bunt, żywioło-
we działanie poprzedzające refleksję to charakterystyczne cechy jego postawy. Wraz
z innymi kolegami wstępuje do wojska w roku 1920, choć nie uważa Rosji Radzieckiej
za wroga. Potem dopiero zastanowi się nad sensem walki. Jest krytyczny i bezkompro-
misowy. Bez oporów wytyka komunistom mielizny i nielogiczności ich programu, a w
imieniu pokrzywdzonych oskarża rząd polski, reprezentowany przez Gajowca o opie-
szałość i brak odwagi w reformowaniu państwa.

Nie tylko idee rządzą postępowaniem Cezarego. Bywa, że o nich na długo zapomina,

aby cieszyć się życiem – smacznie jeść, jeździć konno, tańczyć i kochać się. Miłość dla
Cezarego to raczej zmysły, namiętność, a nie głębia uczuć. Flirtuje z Karoliną, roman-
suje z Laurą, nie bacząc na skutki swojego postępowania. Jego nieodpowiedzialność
i egocentryzm doprowadzają do skandalu i tragedii. Nie tylko ze względu na postępowa-
nie w życiu prywatnym ocena bohatera nie jest jednoznaczna. Stary świat, przeciwko
któremu się buntuje, nie jest wyłącznie uosobieniem egoizmu czy ograniczonego kon-
serwatyzmu. Rodzice Cezarego bronią prawdziwych wartości: szacunku dla pracy i wła-
sności prywatnej, miłości bliźniego, solidarności. A program Gajowca, choć nie przynosi
natychmiastowych efektów, jest lepszy niż oparta na zbrodni rewolucja.

Bohater

Madame

Madame – ucieczka przed peerelowską szarością

– ucieczka przed peerelowską szarością

Bohater i jednocześnie narrator powieści Madame – jego imię nie pojawia się w utwo-
rze – to także człowiek zbuntowany, z ambicjami współtworzenia rzeczywistości, choć
w skromniejszym niż Baryka wymiarze. Uczeń ostatniej klasy warszawskiego, żolibor-
skiego liceum dusi się w szarej i nijakiej rzeczywistości PRL. Próbuje wyrazić swój bunt,
tworząc sztukę: zakłada zespół jazzowy, bierze udział w festiwalu teatralnym. Tymcza-
sem „rzeczywistość skrzeczy” – za występ muzyczny szkoła obniża mu ocenę ze sprawo-
wania, nagrodą za przedstawienie jest tandetny zegarek z NRD, w dodatku wręczony
w scenerii obskurnej sali. Buntowniczy gest bohatera to położenie nagrody na szynach,
żeby zniszczył ją tramwaj. Łatwo więc zrozumieć jego fascynację piękną i tajemniczą
nauczycielką francuskiego, jednocześnie dyrektorką szkoły. Chłopak marzy o niej, ado-
ruje ją z daleka, cierpi – jak wielu ludzi w jego wieku, jak wielu kolegów z klasy. A zara-
zem, próbując zdobyć wiadomości o ukochanej i zbliżyć się do niej, wstępuje w kolejne
kręgi wtajemniczenia w zachodnią kulturę. Trudno dostępny dla mieszkańca PRL Za-
chód staje się bliższy dzięki poznaniu języka, literatury, filmu, ale także kontaktu z każdą

Prezentacje maturalne

Ucz się z

rzeczą „stamtąd” – tak inną od tego, co dostępne w kraju. Nic dziwnego, że bohater
skrupulatnie opisuje eleganckie stroje czy kosmetyki Madame. Ukochana opuści Pol-
skę, pozostawiając uczniowi zaszyfrowaną radę, aby i on uciekał. Trwałą zdobyczą mło-
dości będzie dla niego wybicie się ponad intelektualną przeciętność, poznanie prawdy
o – zakłamywanej w PRL – historii i współczesnej rzeczywistości.

Witek i Alina – młodzieńcza miłość totalna

Witek, bohater powieści Kronika wypadków miłosnych, to także maturzysta, tyle że z ro-
ku 1939. Również młody człowiek, którego życie zdominowała miłość, „śmiertelna cho-
roba”, zapadł na nią po raz pierwszy. Witek miał, zgodnie z marzeniami matki i własny-
mi planami, zostać po chlubnie zdanej maturze i ukończonych studiach wielkim lekarzem.
Spotkanie Aliny burzy te zamiary. Nie jest on w stanie myśleć o nikim i niczym poza nią.
Przeżywa wszystkie typowe etapy gwałtownego, młodzieńczego uczucia: szuka towarzy-
stwa ukochanej; ma na zmianę zmysłowe dreszcze i poczucie winy, gdy podgląda dziew-
czynę nagą; jest zazdrosny, a jednocześnie zaniedbuje szkołę; odsuwa się od przyjaciół
i matki. Matka bowiem to głos rozsądku, którego żaden zakochany nie chce słuchać.
Rodzice Aliny także utrudniają młodym kontakty, więc młodzi czują się jak bohatero-
wie tragedii Szekspira – Romeo i Julia. Między pierwsze pocałunki wplatają rozmowy
o śmierci – szczególnie często mówi o tym Alina – i gdy Witek oblewa maturę, podej-
mują tyleż egzaltowaną, ile nieskuteczną próbę samobójczą.

Młodość w cieniu wojny

Pokolenie Kolumbów, o którym pisze w swoich utworach Baczyński, to młodzi ludzie
dramatycznie zdeterminowani przez historię. Wojna ogranicza ich wybór, pozbawia
możliwości dostępnych w czasach pokoju. W wierszu Z głową na karabinie poeta mówi
o konieczności rezygnacji z tego, co jest w normalnych czasach prawem i przywilejem
młodości – duchowego i intelektualnego rozwoju („Prześpię czas wielkiej rzeźby z głową
ciężką na karabinie”). Zamiast tworzenia i kształtowania własnej osobowości wybiera
się walkę. Bo tak zwykle bywa, że to młodzi czują się zobowiązani, aby ponieść taką
ofiarę. Nie chcą jednak, mimo wojny, zrezygnować z miłości, co rodzi kolejny dramat –
wybór między walką a osobistym szczęściem (Wybór). Bohater tego wiersza wybrał mi-
łość i walkę jednocześnie, ale ma wyrzuty sumienia, że po jego żołnierskiej śmierci
brzemienna żona będzie cierpieć samotnie. Wojna swoim okrucieństwem łatwiej de-
prawuje młodych ludzi, których osobowość i system wartości nie są w pełni ukształtowa-
ne (Pokolenie). Jeśli przeżyją, będą wewnętrznie okaleczeni. Właśnie! Jeśli przeżyją, bo
to młodzi najliczniej giną.

Bardzo często młode pokolenie określa się w opozycji do wartości wyzna-

wanych przez starsze pokolenia

wanych przez starsze pokolenia.

Bunt młodych bohaterów

Nocy i dni

W realistyczny sposób pokazuje to Dąbrowska na przykładzie losów Agnieszki i Marci-
na. Oboje w swoich dążeniach wychodzą poza świat rodziców. Agnieszka jeszcze jako
uczennica bierze udział w strajku szkolnym, podejmuje idee oporu wobec zaborcy, z któ-
rych starsze pokolenie zrezygnowało. Później wraz z Marcinem włącza się za granicą
w pracę organizacji niepodległościowych. Jej mąż już wcześniej zerwał kontakty z do-
mem rodzinnym, który nie mógł zaakceptować jego działalności bojowca PPS. Agniesz-
ka i Marcin dystansują się także od życia ustabilizowanego, nie pragną własności.

Bunt na opak

Fabuła Tanga powtarza schemat buntu młodego człowieka przeciw starszemu pokole-
niu, ale przedstawia go w sposób parodystyczny, wręcz groteskowy, na zasadzie odwró-
cenia znanego modelu. To Artur ma zasady, broni porządku i tradycji, choć – jak
stwierdza ze zdziwieniem jego wuj – zawsze bywało odwrotnie. Matka Artura wstydzi
się, że syn chce zostać lekarzem, bo marzyła o powołaniu artysty dla niego. Artur nie
może zaakceptować stylu życia swojej rodziny, chce się buntować, ale jednocześnie

Prezentacje maturalne

Ucz się z

z goryczą stwierdza, że bunt jest niemożliwy, skoro starsze pokolenie odrzuciło zasady
moralne, tradycję i stało się „bezkształtną masą, amorficznym tworem”. Bunt, który
bohater wszczyna w imię formy – bunt, za którym nie stoją żadne ideały, okazuje się
jałowy i wiedzie Artura do klęski.

Warto też postawić pytanie, czy w miarę dojrzewania idealizm, kryty-

cyzm, młodzieńcze wartości mają szansę przetrwać dłużej.

Sprzeniewierzenie się ideałom młodości

Zenon Ziembiewicz, główna postać Granicy, wchodzi w okres młodości w sposób typo-
wy. Jest nadzwyczaj krytyczny wobec rodziców, razi go zarówno ich poziom intelektu-
alny, jak i brak zasad moralnych, próżniacze życie – szczególnie nie akceptuje posta-
wy ojca. Własny program życiowy buduje w opozycji do postępowania rodziców. Chce
żyć uczciwie, a w pracy zawodowej dbać o interesy tych, którzy są nisko w społecznej
hierarchii – polityczny i społeczny radykalizm także są typowe dla młodości. Niestety,
okazuje się, że trudno być wiernym ideałom młodości. Łatwiej je głosić, niż praktyko-
wać. Zenon szybko odchodzi od zasady uczciwego życia – ma romans z Justyną, oszu-
kuje Elżbietę – a dla kariery stopniowo rezygnuje z radykalnych poglądów. Konfor-
mizm prowadzi go do klęski.

Bohaterowie

Nocy i dni

Nocy i dni wobec młodości

wobec młodości

Powieść Noce i dnie pozwala nam porównać młodzieńcze i dojrzałe lata bohaterów –
zastanowić się, jaki wpływ miała młodość na ich życie. Bogumił jako kilkunastoletni
chłopak wziął udział w powstaniu styczniowym. Skutki były dramatyczne: rozłąka na
długi czas z matką, strata ojca, tułaczka, konfiskata majątku. Nie pielęgnował wspo-
mnień o tym okresie swego życia i później był raczej pozytywistą (praca organiczna –
uprawa ziemi, wykorzystywanie wiedzy fachowej) niż romantykiem. Może dlatego, że
poznał skutki walki. Nie można jednak zarzucić Bogumiłowi, że prowadził życie pozba-
wione ideałów, konformistyczne. Pozostał idealistą. Jego ideą była praca.

Dla Barbary młodość to czas ożywionego życia umysłowego w gronie przyjaciół

i pierwszej, wielkiej miłości. Pamięć o tym miała istotny wpływ na jej późniejsze życie.
Nie umiała, niestety, znaleźć pełnego szczęścia w związku z Bogumiłem, bo wspomnie-
nia o dawnym ukochanym były ciągle żywe. Zawód miłosny był źródłem jej goryczy,
której pozbyła się dopiero u schyłku życia. Z kolei brat Barbary, Daniel, w wieku dojrza-
łym stał się karykaturą samego siebie. Jako młody chłopak spontanicznie przyłączył się
do powstania, a jako dorosły człowiek żył w ciągłym lęku przed urojonymi niebezpie-
czeństwami. Nic nie pozostało z młodzieńczej odwagi.

Strategia zakończenia

Podsumuj wypowiedź, spuentuj ją odpowiednio dobranym cytatem.

Leopold Staff swój wiersz Znad ciemnej rzeki kończy słowami: „Bo coś w szaleństwach jest
młodości,/ Wśród lotu, wichru, skrzydeł szumu,/ Co jest mądrzejsze od mądrości/ I rozum-
niejsze od rozumu”. Paradoksy zawarte w utworze: „mądrzejsze od mądrości, rozumniej-
sze od rozumu” – to pochwała młodości. Poeta w nieprzemyślanym, spontanicznym, emo-
cjonalnym działaniu dostrzega wartość i przeciwstawia ją racjonalnej, chłodnej kalkulacji.
Rzeczywiście, taka postawa jest charakterystyczna dla większości prezentowanych boha-
terów literackich. Ich bunt, krytycyzm wobec zastanego świata, upomnienie się o prawo do
własnej życiowej drogi są cenne, bo prowadzą do przekształcania rzeczywistości, rozwi-
jają ich własną indywidualność. Młodość często kształtuje człowieka na całe życie. Mło-
dzieńczy entuzjazm, który niekiedy nazywa się brakiem rozsądku, każe stawiać sobie trud-
ne do osiągnięcia cele, po prostu być idealistą. Ktoś powiedział, że kto nie był za młodu
socjalistą, ten na starość będzie łajdakiem. Oznacza to, iż młodzieńcza wrażliwość jest
konieczna, aby dorosłe życie było wartościowe. Coś prawie zawsze zostanie z dawnych
ideałów, nawet jeśli życie je skoryguje i stonuje młodzieńczy radykalizm.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

•

• Antologia cytatów – sentencji dotyczą-

Antologia cytatów – sentencji dotyczą-

cych młodych i młodości:

Młodości! Dodaj mi skrzydła!
Młodości! Orla twych lotów potęga!
Młodości! Ty nad poziomy wylatuj!
Młodość górna i durna…

Adam Mickiewicz

Biada ludziom, którzy się miłością nasycą,
Biada ludziom, którzy swej młodości zapomną.
Młodości, uwierz w sny czyste i złote,
Które nad formy przelatują stare,
A masz broń pewną na świata ciemnotę,
Masz we snach twoich już stworzoną wiarę.

Juliusz Słowacki

Młodość, mistrzu, jest rzeźbiarką,
Co wykuwa żywot cały;
Choć przeminie sama szparko,
Cios jej dłuta wiecznotrwały.

Zygmunt Krasiński

Szczęśliwa młodość… nawet smutki
Zaprawne ma rozkoszą;
Dzień szczęścia długi, żalu krótki;
Łzy ulgę jej przynoszą.

Adam Asnyk

Czymże jest młodość bez miłości?
Jest jako gwiazda bez promieni.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Bo coś w szaleństwach jest młodości,
Wśród lotu, wichru, skrzydeł szumu,
Co jest mądrzejsze od mądrości
I rozumniejsze od rozumu.

Leopold Staff

Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli,
Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.
Nam, gdy raz młodość minie,
Już na wiek wiekom ginie,
A zawżdy gorsze lata przypadają.
By rozum był przy młodości,
Nigdy takiej obfitości
Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,
Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi.

Jan Kochanowski

•

• Fragmenty adaptacji filmowych omawia-

Fragmenty adaptacji filmowych omawia-

nych utworów i ich realizacji scenicznych.

•

• Wypowiedź można także urozmaicić,

Wypowiedź można także urozmaicić,

wspominając o filmach

wspominając o filmach:::::

– Przypadek Krzysztofa Kieślowskiego;
– Yesterday i Marcowe migdały Radosława Piwo-

warskiego;

– Iluminacja, Kontrakt i Konstans Krzysztofa Za-

nussiego;

– Absolwent Mike’a Nicholsa.

O co może zapytać komisja?

Jakie jeszcze elementy groteskowe i absurdalne do-
strzegasz w Tangu?

Proponowana odpowiedź

W groteskowy sposób pokazuje Mrożek zachowania
Artura wobec starszych. To on rządzi w domu, zabra-
nia grać w karty, a oni się podporządkowują i pokor-
nie znoszą nałożone przez niego kary – też grotesko-
we! – babcia musi leżeć na katafalku, wuj Eugeniusz
nosi na głowie klatkę. Groteskowy jest wygląd bohate-
rów: niedbałe i niepasujące do ich wieku ubrania. Dzi-
wacznie urządzone jest mieszkanie: bałagan, zaska-
kujące przedmioty – katafalk, wózek dziecięcy.
Groteskowy, przez zderzenie komizmu z tragedią, jest
taniec Edka i Eugeniusza nad ciałem Artura.

Na czym polega deprawacja młodego pokolenia, o któ-
rej pisze Baczyński?

Proponowana odpowiedź

Baczyński pisze, że młodzi staną się „złymi troglodyta-
mi”, czyli ludźmi nieumiejącymi kochać, pozbawionymi

sumienia, bezlitosnymi: „Nas nauczono. Nie ma litoś-
ci. […] Nie ma sumienia. […] Nie ma miłości”.

Odwołując się do własnych doświadczeń i tekstów kul-
tury, np. filmów, powiedz, przeciw czemu buntuje
się współczesna młodzież.

Proponowana odpowiedź

Tak jak bohaterowie literaccy przeciwko starszemu
pokoleniu. Nie lubimy ograniczania wolności, np.
przez konwenans towarzyski, zakaz późnych powro-
tów do domu czy przymus noszenia kapci w szkole.
Szczególny opór wywołują próby narzucania przez
rodziców wyboru szkoły czy kierunku studiów. Może
dlatego kultowym filmem jest Stowarzyszenie Umar-
łych Poetów Petera Weira, które pokazuje drama-
tyczne skutki rodzicielskiego despotyzmu czy próby
kontestowania reguł tradycyjnej szkoły. Z tego sa-
mego powodu chętnie oglądany jest polski film
Ostatni dzwonek. Pozytywnym buntem przeciw pe-
symizmowi i bierności jest wolontariat, praca na
rzecz różnych fundacji.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Przykładowy plan prezentacji

Ramowy plan wypowiedzi

Wstęp

• Kult starości, szacunek dla starszego pokolenia jako zasada funkcjonowania

dawnego świata – komentarz Konwickiego.

• Młodość jako zagrożenie dla ustalonego porządku – przykładem postawy lite-

rackich postaci młodych buntowników od Hamleta do bohaterów romantycz-
nych. Romantyzm jako epoka wyjątkowego kultu młodości.

• Ekspansja młodych w życiu i literaturze XX w. – komentarz Konwickiego.

Rozwinięcie

Jak młodość kształtuje losy i postawy postaci literackich?

• Cezary Baryka – typowy młody gniewny: odrzuca autorytety, opowiada się po

stronie skrajnej ideologii, przeżywa miłość, działa spontanicznie, jest nieod-
powiedzialny.

• Bohater Madame – ucieczka od peerelowskiej bylejakości w świat sztuki, przy-

gody intelektualnej i miłości.

• Witek z Kroniki wypadków miłosnych – wielka miłość jako najważniejsze do-

świadczenie, rodzenie się uczucia i jego etapy.

• Pokolenie Kolumbów (wiersze Baczyńskiego) – młodość w cieniu wojny.

• Odmienność własnej drogi, bunt przeciw starszemu pokoleniu jako zasada

postępowania.

Przedstawienie realistyczne:

•

Agnieszka i Marcin z Nocy i dni.

Przedstawienie groteskowe

•

Artur z Tanga.

• Młodość a wiek dojrzały – sprzeniewierzenie się ideałom czy świadoma

zmiana koncepcji życia, a takze trudne dojrzewanie?

•

Zenon Ziembiewicz.

•

Bohaterowie Nocy i dni (pokolenie Bogumiła i Barbary).