Lipiński egzamin Organizacja i prowadzenie

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

DO WYKŁADÓW

(+ 9 godz. wykł. uzupełniających do 21 godz. wykł.

przeprowadzonych)

ZSZ-pc6, rok akad. 2006.7, semestr VIII

Przedmiot:
Zasady prowadzenia akcji ratowniczych

Prowadzący:
bryg. dr inż. Stanisław Lipiński
Zakład Taktyki i Dowodzenia, Katedra Działań Ratowniczych

Spis treści

Temat 1.

Wybrane pojęcia stosowane w ratownictwie .......................................................2

Temat 2.

Regulacje prawne udziału państwowej straży pożarnej w działaniach

ratowniczych .......................................................................................................................11
2.1.

Podstawy prawne ...............................................................................................12

2.2.

Zasady współdziałania służb i podmiotów na czas działań ratowniczych.........14

2.3.

Trzy typy kierowania działaniami ratowniczymi...............................................18

Temat 3.

Kierowanie działaniami ratowniczymi ..............................................................24

3.1.

Prawa i obowiązki kierującego działaniami ratowniczymi................................27

3.2.

Odpowiedzialność kierującego działaniem ratowniczym..................................30

Temat 4.

Postępowanie kierującego działaniem ratowniczym .........................................32

4.1.

Tryb postępowania kierującego działaniem ratowniczym.................................32

4.2.

Zasady tworzenia struktur kierowania podczas działań.....................................36

4.2.1.

Zasady organizacji struktury kierowania działaniami typu interwencyjnego....37

4.2.2.

Zasady organizowania struktury kierowania działaniami typu taktycznego .....41

4.2.3.

Zasady organizowania struktury kierowania działaniami typu strategicznego..47

Temat 5.

Organizacja sił i środków ratowniczych ............................................................50

5.1.

Sztab jako organ doradczo-pomocniczy kierownika działań ratowniczo-
gaśniczych ..........................................................................................................52

5.2.

Organizacja łączności dowodzenia i współdziałania .........................................55

5.3.

Organizowanie łączności podczas działań ratowniczo-gaśniczych ...................56

Temat 6.

Ogólne zasady prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych ............................60

6.1.

Założenia ogólne podziału struktury działań .....................................................60

6.2.

Zasady prowadzenia działań podczas pożarów..................................................61

6.2.1.

Organizacja walki z pożarami............................................................................61

6.2.2.

Działania w zakresie walki z pożarami ..............................................................62

6.2.3.

Zabezpieczenie pogorzeliska i zakończenie działań ..........................................69

Temat 1. Wybrane pojęcia stosowane w ratownictwie

Prowadzenie działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej w

bardzo szerokim zakresie wymagają od strażaków znajomości nowych terminów,

określających nazwy sprzętu, stosowanych technologii i technik oraz występujących

zjawisk. Stosowanie fachowych pojęć w formie umownego i lokalnego żargonu

utrudnia porozumiewanie się nawet w gronie tej samej grupy zawodowej. Nowoczesna

technika i taktyka działania wymaga od ratowników ciągłego podnoszenia poziomu

wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych. Z każdym dniem pojawiające się

zagrożenia wymuszają rewizję dotychczasowych rozwiązań organizacyjno-

technicznych w zakresie przeciwdziałania i reagowania. Akcje ratownicze

permanentnie weryfikują doświadczenie ratowników i wymuszają konieczność

pielęgnowania wiedzy teoretycznej.

Akcja ratownicza – działanie ratownicze organizowane i kierowane przez PSP.

Akcja ewakuacji – akcja podejmowana z chwilą, gdy zaistniałe zdarzenie może

stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz mienia.

Alarm bojowy – rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny lub

innych środków, nakazujący pośpieszne przejście sił i środków ratowniczych w

stan gotowości bojowe.

Alarm fałszywy – wezwanie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony

przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub gdy

zaistniały, nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.

Batalion – oddział w sile trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.

Bezpieczeństwo ratownictwa – zespół czynności, wyposażenie, zasady postępowania i

zachowania, których celem jest ochrona zdrowia i życia ratowników oraz

umożliwienie realizacji postawionych przed nimi zadań bojowych.

Brygada – związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach

administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311 z późn. zm.).

Ciągłość dowodzenia – aktywne i nieprzerwane kierowanie wszystkimi jednostkami

ratowniczymi i odwodem zgodnie z decyzją dowódcy.

Ciągłość rozpoznania – systematycznie kontynuowane od momentu rozpoznania

wstępnego, aż do całkowitego ugaszenia pożaru i wyeliminowania możliwości

jego wznowienia.

Dane radiowe – zestaw dokumentów umożliwiający nawiązanie łączności i

prowadzenie wymiany radiowej z określonymi korespondentami wchodzącymi w

skład sieci radiowych danej jednostki lub służby.

Dowodzenie – kierowanie jednostką taktyczną przy pomocy rozkazów i poleceń.

Dowodzenie akcją ratowniczą – zespół czynności realizowanych przez dowódców

wszystkich szczebli w zakresie wprowadzania sił i środków do działań,

nadzorowanie realizacji zadań, kontrolowanie efektów prowadzonych działań

ratowniczych, aż do zakończenia akcji ratowniczej.

Dowożenie wody – dostarczanie wody do pożaru za pomocą samochodów

wyposażonych w zbiorniki.

Dowódca – ratownik kierujący jednostką taktyczną przy pomocy rozkazów i poleceń.

Dowódca kompanii – ratownik dowodzący kompanią ratowniczą.

Dowódca odcinka bojowego (DOB) – ratownik podlegający bezpośrednio dowódcy

interwencyjnemu, otrzymujący od niego rozkazy i polecenia, odpowiedzialny za

oddane mu do dyspozycji siły i środki oraz za skuteczność i wyniki ich działań

ratowniczych na przydzielonym odcinku bojowym.

Dowódca plutonu – ratownik dowodzący plutonem ratowniczym.

Dowódca sekcji - ratownik dowodzący sekcją ratowniczą.

Dowódca zastępu – ratownik dowodzący zastępem ratowniczym.

Dowódca zmiany – ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową.

Dysponowanie sił i środków – stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do

działań ratowniczych sił i środków ratowniczych.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311 z późn. zm.).

Dyspozytor – ratownik pełniący służbę w powiatowym (miejskim) stanowisku

kierowania lub punkcie alarmowym JRG PSP.

Działania gaśnicze – zespół czynności wykonywanych przez jednostki ochrony

przeciwpożarowej w celu zlikwidowania pożaru lub jego skutków.

Działania ratownicze – każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia

a także likwidacja źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego

miejscowego zagrożenia; działanie ratownicze dzieli się na: gaśnicze, techniczne,

chemiczne, ekologiczne, radiologiczne, ratownictwo ludzi, ratownictwo zwierząt,

ratownictwo na obszarach wodnych, r. medyczne, r. wysokościowe, oraz

pomocnicze czynności ratownicze (także inne działania).

Działania wewnętrzne – działania ratownicze prowadzone na stanowiskach bojowych

ustawionych wewnątrz obiektu.

Działania zewnętrzne – działania ratownicze prowadzone na stanowiskach bojowych

ustawionych na zewnątrz obiektu.

Dym – faza produktów rozkładu termicznego i spalania materiału rozpraszająca

światło, składająca się z cząsteczek, które stanowić mogą kropelki cieczy,

fragmenty ciała stałego lub fragmenty ciała stałego oblepione cieczą lub smolistą

substancją.

Efektywność działania – osiągnięcie jak największego efektu działań ratowniczych,

przy jak najmniejszym zaangażowaniu sił i środków.

Ewakuacja – zorganizowane działania ratownicze prowadzące do zapewnienia

bezpiecznych warunków wyprowadzenia ludzi, zwierząt i mienia ze strefy

zagrożonej; ewakuacja dzieli się na prewencyjną i interwencyjną.

Front pożaru – odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa prędkość

rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

Gotowość bojowa – zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym

czasie przez ratowników.

Inne miejscowe zagrożenie – inne niż pożar i klęska żywiołowa zdarzenie, wynikające

z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody (katastrofy - techniczne,

chemiczne, ekologiczne), a stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia i mienia.

Interwencja podmiotów systemu i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej –

przejęcie informacji o zdarzeniu, zadysponowanie i dojazd do miejsca zdarzenia sił

i środków, prowadzenie niezbędnych działań ratowniczych, a także powrót sił i

środków do miejsca stacjonowania.

Jednostka ratownicza-gaśnicza PSP (JRG PSP) – podstawowa jednostka

organizacyjna PSP posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne

organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej w czasie walki z pożarami,

klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami oraz wykonująca

pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze.

Kalkulacja sił i środków – określenie niezbędnej ilości sił i środków potrzebnych do

wykonania określonego zadania ratowniczego.

Kanał radiowy – tor transmisyjny określony za pomocą standardowego przedziału

częstotliwości; potocznie utożsamiany z numerem umownym przydzielonej dla

stacji częstotliwości pracy.

Kierownik akcji ratowniczej (KAR) – osoba kierująca akcją ratowniczą.

Klęska żywiołowa – zdarzenie losowe spowodowane siłami natury lub wynikające z

działań człowieka, którego następstwem jest powszechne zagrożenie dla życia i

mienia; może występować w wyniku huraganów, powodzi, intensywnych opadów

śniegu lub deszczu, itp.

Kompania – pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca.

Krajowa sieć współdziałania i alarmowania (KSWiA) – sieć radiowa PSP pełniąca

rolę sieci alarmowej, służąca do wywoływania, powiadamiania i współpracy

wyznaczonej stacji stałej z dowolną stacją innej jednostki organizacyjnej (służby),

która znalazła się czasowo w jej zasięgu lub z dowolną stacją sieci własnej

jednostki w razie zaistnienia ważnych przyczyn.

Krajowy

system

ratowniczo-gaśniczy

(KSRG)

–

zespół

przedsięwzięć

organizacyjnych, szkoleniowych, materiałowo-technicznych i finansowych,

obejmujący prognozowanie, rozpoznanie i zwalczanie pożarów, klęsk

żywiołowych, miejscowych zagrożeń oraz organizację i kierowanie działaniami

ratowniczymi, skupiający w uporządkowanej wewnętrznie strukturze jednostki

ochrony przeciwpożarowej w celu ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska

naturalnego.

Likwidacja pożaru – gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego

wznowienia palenia i ostateczne ugaszenie.

Liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru - prędkość przesuwania się płomienia

po powierzchni materiału palnego.

Lokalizacja pożaru – zatrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie

intensywności procesu spalania.

Łączność – sposoby i środki służące do przekazywania informacji.

Łączność alarmowania – środki służące do powiadamiania jednostek ratowniczych o

zaistniałym zdarzeniu oraz do zawiadamiania jednostek będących w dyspozycji o

alarmie bojowym.

Łączność dowodzenia – system sił i środków łączności przeznaczonych do

przekazywania rozkazów od dowódcy do podwładnych oraz meldunków i

informacji od podwładnych do dowódcy w czasie działań ratowniczych.

Łączność współdziałania – system sił i środków łączności, przeznaczony do

porozumiewania się dowódców, w celu skoordynowania działań ratowniczych

podległych im jednostek taktycznych.

Materiał niebezpieczny – materiał, który ze względu na swe właściwości chemiczne,

fizyczne lub biologiczne może (w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nim,

awarii lub w związku z przewozem) spowodować zagrożenia dla życia lub zdrowia

ludzkiego i zwierząt albo zniszczenia (lub uszkodzenia) dóbr materialnych.

Miejscowe zagrożenie – pożar lub zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i

naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia lub mienia, mogące

występować w formie: klęski żywiołowej, katastrofy, wypadku, awarii lub innego

zdarzenia.

Nadzwyczajne zagrożenie środowiska – zagrożenie spowodowane zdarzeniem nie

będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska

lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi,

zwierząt i środowiska naturalnego.

Natarcie – podstawowe formy działania gaśniczego polegająca na podawaniu środka

gaśniczego bezpośrednio na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego

przerwania procesu spalania; wyróżniamy natarcie frontalne, oskrzydlające,

okrążające oraz wewnętrzne i zewnętrzne.

Neutralizacja – zatrzymanie niekorzystnego wpływu medium na otoczenie, lub

pozbycie się substancji (jej szkodliwych właściwości) w przypadku, kiedy jej

ponowne zmagazynowanie z różnych względów jest niemożliwe.

Obrona – forma działania gaśniczego polegająca na podawaniu środka gaśniczego na

teren zagrożony przez pożar, ale jeszcze nie objęty przez niego.

Ocena możliwości – określenie wydajności i przydatności sił i środków

zgromadzonych na terenie akcji ratowniczej po ocenie sytuacji.

Ocena sytuacji – określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju zdarzenia

oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

Odcinek bojowy – część terenu akcji ratowniczej, na którym działa jedna lub więcej

jednostek taktycznych realizujących przydzielone zadania bojowe, stanowiące

część głównego zadania bojowego.

Odwód operacyjny – uformowane w pododdziały i oddziały siły i środki KSRG,

przewidziane do działań podczas akcji ratowniczych, których charakter i rozmiary

przekraczają możliwości potencjału ratowniczego obszaru chronionego lub

województwa.

Odwód taktyczny – pozostawione w rezerwie siły i środki będące w dyspozycji KAR.

Ognisko pożaru – przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

Operator – osoba obsługująca stację radiową lub sprzęt techniczny.

Organizacja działań ratowniczych – zespół czynności mający na celu sprawne

przygotowanie i przeprowadzenie działań ratowniczych.

Pluton – pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący

od piętnastu do dwudziestu jeden ratowników, w tym dowódca.

Płomień – widzialna objętość gazowa, w której przebiegają procesy rozkładu

termicznego utlenienia, spalania itd., powstająca w części przestrzeni, w której

zachodzi reakcja spalania.

Pożar – niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.

Prąd gaśniczy – strumień środka gaśniczego podany w sposób zwarty lub rozproszony

(kroplisty i rozproszony).

Proces podjęcia decyzji – w organizacji działań ratowniczych jest to plan

postępowania na wypadek zaistniałego zdarzenia.

Przeciwogień – gaszenie pożaru lasu, traw, upraw itp. przez podjęcie działania w

obronie większych obszarów zagrożonych, polegającego na poświęceniu części

powierzchni terenu przez ich wypalenie na ustalonej powierzchni terenu, przed

frontem nadciągającego pożaru, i zatrzymanie jego rozprzestrzenianie się.

Przepompowywanie – przesyłanie wody z jednego zbiornika do drugiego.

Przetłaczanie – przesyłanie wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej pompy do

nasady ssawnej pompy następnej.

Punkt czerpania wody – miejsce poboru wody dla potrzeb działań gaśniczych.

Ratownictwo – forma działań ratowniczych polegająca na niesieniu pomocy w

sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia ludzi i zwierząt oraz zagrożenia mienia i

środowiska.

Ratownik – osoba przygotowana, przeszkolona, wyposażona w sprzęt techniczny i

środki ochrony osobistej, zobowiązana do niesienia pomocy w przypadku

zagrożenia życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego.

Rejon koncentracji – teren wyznaczony do przyjęcia sił i środków.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311 z późn. zm.).

Rota – podstawowy zespół ratowniczy składający się z 2 ratowników (przodownik i

pomocnik) zdolnych do wykonywania czynności składowych zadania

ratowniczego, pracujących w ramach zastępu lub specjalistycznej grupy

ratowniczej, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.

Rozkaz bojowy – polecenie podjęcia działania ratowniczego lub zaniechania tego

działania podczas kierowania akcją ratowniczą, obowiązujące wszystkich

funkcjonariuszy uczestniczących w akcji ratowniczej, określające zadania bojowe

oraz sposoby ich wykonania w celu ratowania zagrożonych ludzi, zwierząt, mienia

i środowiska naturalnego.

Rozkaz wstępny – polecenie wydane załodze przez dowódcę po przybyciu na miejsce

zdarzenia, po przeprowadzeniu rozpoznania wstępnego.

Rozpoznanie – zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania

informacji dotyczącej zaistniałego zdarzenia;

- rozpoznanie dzieli się na: ogniowe, wodne, ratownicze, wstępne, szczegółowe,

bojem.

Samochód gaśniczy – samochód ratowniczy przystosowany do przewożenia ludzi,

sprzętu ratowniczego i środków gaśniczych, przeznaczonych do prowadzenia

działań gaśniczych.

Samochód specjalny – samochód ratowniczy przystosowany do przewozu ludzi i

sprzętu ratowniczego potrzebnego do wykonania zadań specjalnych podczas

działań ratowniczych; techniczny (ST), lekki techniczny (SLT), lekki techniczny

ratownictwa drogowego (SLT – RD), oświetleniowy (SOn), dźwig samojezdny

(SDź), ratownictwa wodnego (SRw), drabiny samochodowe (SD), samochodowe

podnośniki hydrauliczne (SH).

Sekcja – pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do dwunastu

ratowników, w tym dowódca.

Sieć radiowa – zespół trzech lub więcej stacji radiowych pracujących według

wspólnych danych radiowych.

Tamże.

Siły i środki – zorganizowani i przygotowani ratownicy jednostek taktycznych wraz ze

sprzętem, środkami gaśniczymi, neutralizującymi itp., którymi dysponują w czasie

działań ratowniczych.

Siły ratownicze – zorganizowani i fachowo przygotowani ratownicy.

Spalanie – złożony fizykochemiczny proces wzajemnego oddziaływania materiału

palnego (paliwa) i powietrza (utleniacza) charakteryzujący się wydzieleniem

ciepła i światła, a także gazów i dymów.

Specjalistyczna grupa ratownicza – pododdział ratowników w sile uzależnionej od

specyfiki danej specjalności, posiadających specjalistyczne przeszkolenie i

uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego

zadania ratowniczego.

Stała gotowość bojowa – zdolność do natychmiastowego podjęcia działań

interwencyjnych

przez

odpowiednio

przygotowanych

ratowników,

wykorzystujących natychmiastowo będący w ich dyspozycji sprzęt.

Stanowisko bojowe – miejsce pracy ratownika wykonującego określone działania

ratownicze w czasie akcji ratowniczej;

- stanowiska bojowe dzielą się na: wyższe, równe, niższe, osłonięte, odkryte ruchome,

stałe.

Stanowisko kierowania – miejsce, z którego zapewniona jest możliwość dysponowania

jednostkami taktycznymi, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz

współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.

System łączności – zestaw sił i środków technicznych zapewniający uzyskanie

odpowiedniego rodzaju łączności.

Sytuacja pożarowa – stan rozwoju i rozprzestrzeniania się pożaru danej chwili.

Sztab akcji – organ doradczo-pomocniczy KAR.

Środek gaśniczy – środek służący do gaszenia pożaru.

Środki ratownicze – sprzęt ratowniczy, wyposażenie techniczne i środki gaśnicze,

którymi można dysponować podczas działań ratowniczych.

Tamże.

Teren akcji – obszar obejmujący teren pożaru oraz teren związany z prowadzeniem

działań ratowniczych położony poza granicami terenu pożaru;

- elementami terenu akcji są: stanowisko wodne, punkt czerpania wody stanowisko

rozdzielacza, stanowisko gaśnicze, stanowisko bojowe, stanowisko dowodzenia;

- teren akcji dzieli się na pozycje: wodną, wężową, rozdzielacza, ogniową.

Teren pożaru – obszar, na którym rozwija się i rozprzestrzenia pożar oraz znajdują się

na nim materiały palne zagrożone bezpośrednio przez działanie ognia, wysokiej

temperatury, czy też zagrożone pośrednio przez ognie lotne;

- elementami terenu pożaru są: front pożaru, tył pożaru, skrzydła pożaru, oś pożaru,

obwód terenu pożaru.

Współdziałanie – systematyczne lub doraźne uzgadnianie wysiłków jednostek

taktycznych sąsiadujących ze sobą i wykonujących zadania bojowe, zmierzające

do osiągnięcia wspólnego celu działania ratowniczego.

Zamiar taktyczny – określenie celów działania ratowniczego, kolejności ich realizacji

oraz sposobów wykonania.

Zastęp – pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników (w tym dowódca),

wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.

Zmiana kierującego działaniami ratowniczymi – przekazanie innej osobie

przejmującej kierowanie akcją ratowniczą informacji o panującej sytuacji na

terenie akcji ratowniczej.

Temat 2. Regulacje prawne udziału państwowej straży pożarnej w

działaniach ratowniczych

Zadania wykonywane przez zawodową formację, jaką jest Państwowa Straż

Pożarna, muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi i wolą

ustawodawcy. Niemożliwe jest dowolne interpretowanie aktów normatywnych oraz

wybiórcze traktowanie przepisów. Każdy strażak zajmujący określone stanowisko

służbowe musi znać i przestrzegać prawa i obowiązków w zakresie, które go dotyczą.

Tamże.

2.1. Podstawy prawne

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zakres zadań realizowanych przez

Państwową Straż Pożarną w zakresie ratownictwa, są:

- Ustawa z dnia 24.08.1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej

;

- Ustawa z dnia 24.08.1991r. o ochronie przeciwpożarowej

Państwowa Straż Pożarna jest zawodową, umundurowaną i wyposażoną w

specjalistyczny sprzęt formacją przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami

żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.

Do zadań ustawowych spoczywających na PSP należy w szczególności:

a) organizowanie, prowadzenie akcji ratowniczej w czasie walki z pożarami,

klęsk żywiołowych oraz likwidacji miejscowych zagrożeń;

b) wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w

czasie klęsk żywiołowych oraz likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne

służby ratownicze;

c) rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń;

d) podejmowanie działań organizacyjno-technicznych usprawniających system

alarmowania i współdziałania z innymi służbami ratowniczymi;

e) realizowanie przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia

przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem,

poprzez:

- zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski

żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;

- zapewnienie sił i środków do zwalczania pożarów, klęsk żywiołowych lub

innego miejscowego zagrożenia;

- prowadzenie działań ratowniczych.

Głównymi aktami wykonawczymi do obu ustaw dotyczących prowadzenia

działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, należą:

Dz. U. z 1991 r. Nr 88, poz. 400 z późn. zm.

Dz. U. z 1991 r. Nr 81, 351 z późn. zm.

1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia

1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego

Rozporządzenie szczegółowo określa:

- organizację krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze powiatu,

województwa i kraju;

- walkę z pożarami innymi klęskami żywiołowymi;

- ratownictwo techniczne, chemiczne, ekologiczne i medyczne;

- organizację stanowisk kierowania oraz zasady dysponowania sił i środków

systemu do działań ratowniczych;

- kierowanie działaniami ratowniczymi.

- zasady prowadzenia dokumentacji ze zdarzeń oraz dokumentacji

funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego,

- zasady organizacji odwodów operacyjnych.

Zadania związane z organizowaniem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego

mającego na celu ochronę życia, zdrowia oraz mienia, są realizowane poprzez:

a) walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi;

b) ratownictwo techniczne;

c) ratownictwo chemiczne;

d) ratownictwo ekologiczne;

e) ratownictwo medyczne.

2. Przez szereg lat istotną dla ratownictwa rolę pełniło Rozporządzenie Ministra

Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 stycznia 1999 r. w sprawie

określenia szczegółowych wymagań w zakresie przeciwpożarowego zaopatrzenia

wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego lub medycznego

oraz warunków, jakim powinny odpowiadać drogi pożarowe

. Utraciło ono moc

Dz.U. Dz 1999 r. Nr 111, poz. 1311.

Dz.U. z 1999 r. Nr 7, poz. 64.

12 kwietnia 2003 r. w związku wejściem w życie nowelizacji do Ustawy o

ochronie przeciwpożarowej

Rozporządzenie określało działania podejmowane przez jednostki ochrony

przeciwpożarowej, z wyłączeniem Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, w

ramach danego rodzaju ratownictwa w celu rozpoznawania, prognozowania i

likwidacji miejscowego zagrożenia.

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu

korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym

Rozporządzenie określa szczególne prawa kierującego oraz okoliczności skorzystania

z nich podczas działań ratowniczych.

4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca

2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek

ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym (Dz. U. Nr

82, poz. 895).

Rozporządzenie określa zasady prowadzenia działań ratowniczych przez jednostki

ochrony przeciwpożarowej nie włączonych do KSRG oraz zakres uprawnień

kierującego tymi działaniami.

2.2. Zasady współdziałania służb i podmiotów na czas działań ratowniczych

Różnorodność zdarzeń, specyficzny ich charakter, sprawia, że przy działaniach

ratowniczych, niesieniu pomocy ofiarom, ratowaniu mienia, likwidowaniu skutków

oraz zabezpieczaniu miejsca akcji zaangażowane są różne służby i podmioty.

Niejednokrotnie od ich wspólnego zaangażowania, sprawnego współdziałania oraz

ścisłego wykonywania decyzji złożonych na osiągnięcie zaplanowanego zamiaru

taktycznego uzależniony jest końcowy sukces ratowniczy.

Współdziałanie podmiotów podczas zdarzeń powinno być realizowane według

znanej zasady: każdy robi swoje, każdy robi dobrze, nikt nikomu nie przeszkadza, lecz

gdy trzeba – pomaga

Dz.U. z 2003 r. Nr 52, poz. 452.

Dz.U. z 1992 r. Nr 54, poz. 259.

K.Maciejewski, Pierwszy zastęp na miejscu zdarzenia, Przegląd Pożarniczy Nr 3/2000.

Aby tę teorię wykorzystać w praktyce, należy przyjąć podział zadań ratowniczych

na poszczególne podmioty współorganizujące lub uczestniczące w akcjach

ratowniczych. Do działań powinny być dysponowane te siły i środki, które

zapewniają, z uwagi na swoje możliwości organizacyjno-techniczne, właściwe

wykonanie określonych zadań ratowniczych. Należą do nich w szczególności:

(I.) Siły i środki policyjne, z przeznaczeniem do:

a) zabezpieczenia terenu działań ratowniczych, między innymi w zakresie:

- zapewnienia dojazdu siłom ratowniczym;

- usunięcia osób postronnych z terenu akcji;

- oznaczenia strefy działań ratowniczych;

- zapewnienia zastępczej organizacji ruchu nie kolidującej z działaniami

ratowniczymi;

b) współuczestniczenia w:

- prowadzeniu propagandy publicznej;

- zapobieżenia panice lub spowodowania właściwych zachowań określonych

grup ludzi;

- ewakuacji ludzi i mienia ze strefy potencjalnego zagrożenia każdorazowo

określonych przez KDR;

c) w sytuacji, gdy organizator akcji ratowniczej nie będzie dysponował

odpowiednimi siłami i środkami:

- organizowania i kierowania propagandą publiczną i ewakuacją ludzi i

mienia ze strefy potencjalnego zagrożenia według wskazań KDR;

- zabezpieczenia zwłok oraz organizowania ich usunięcia z terenu akcji;

- organizowania swoich sił i środków w ilości wynikającej z nałożonych

zadań przez KDR oraz bezpośredniego kierowania nimi;

- organizowania na potrzeby KDR specjalistycznych sił i środków z terenu

rejonu według wykazu opracowanego przez komendę właściwą do terenu

działania;

- organizowania i wykorzystywania własnej łączności przewodowej oraz

radiowej na potrzeby akcji ratowniczo gaśniczej;

- zabezpieczenia potrzeb kwatermistrzowskich, szczególnie swoich sił i

środków.

(II.) Siły i środki służby zdrowia z przeznaczeniem do:

- organizowania własnych sił i środków w ilości wystarczającej do prowadzenia

działań ratowniczych związanych z ratowaniem życia, zdrowia ludzi oraz

kierowania swoimi siłami;

- organizowania i kierowania ratownictwem medycznym poza strefą

bezpośredniego zagrożenia, w następującym zakresie;

- segregowania rannych;

- udzielana pierwszej pomocy;

- transporcie rannych;

- doradztwie w zakresie ratownictwa medycznego w strefie bezpiecznego

zagrożenia;

- koordynowania działań w zakresie udzielania pomocy przedlekarskiej przez

inne służby przy zdarzeniach z dużą liczbą poszkodowanych.

(III.) Siły i środki administracji samorządowej z przeznaczeniem do:

- organizowania specjalistycznych sił i środków nieuwzględnionych w planach

ratowniczych właściwej komendy;

- organizowania zabezpieczenia w materiały pędne i smary w sytuacji

wystąpienia zapotrzebowania, którego nie jest w stanie zapewnić KDR;

- zabezpieczenia baz naprawy sprzętu technicznego uszkodzonego podczas akcji

ratowniczej i niezbędnego do jej kontynuacji;

- zorganizowania żywienia oraz kwater w przypadku wystąpienia

zapotrzebowania, którego nie jest w stanie zapewnić KDR;

- udostępniania swoich pomieszczeń i urządzeń do pracy sztabu KDR;

- organizowania na bazie powszechnego systemu ostrzegania lub publicznego

ostrzegania stanów zagrożenia;

- pokrywania kosztów użycia sił i środków do prowadzenia akcji ratowniczo-

gaśniczej.

(IV.) Siły i środki pomocy drogowej z przeznaczeniem do:

- uczestnictwa w likwidowaniu skutków awarii technicznych, kolizji i

wypadków drogowych;

- udzielania wsparcia technicznego w sytuacjach wystąpienia

niewystarczających sił służb ratowniczych;

- udrażniania przejazdów na szlakach drogowych, na których powstało

zdarzenie;

- holowania pojazdów.

(V.) Siły i środki uwzględnione w planie ratowniczym:

Plan zawiera wykazy specjalistycznych sił i środków, z którymi na mocy

zawartych odrębnych porozumień i decyzji z podmiotami i instytucjami, przewidziane

jest współdziałanie. Do takich należą np. - administracja Lasów Państwowych,

Ratownictwo Chemiczne, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Pogotowie

Gazowe, Pogotowie Energetyczne itp. Przeznacza się je do:

- pracy w sztabie akcji ratowniczo-gaśniczej;

- wykonywania zadań specjalistycznych określonych standardem tych sił;

- obsadzania funkcyjnych i specjalistów różnych dziedzin odpowiednich do

potrzeb działań ratowniczych;

- wykorzystania sprzętu, środków technicznych niezbędnych dla potrzeb akcji.

Podstawą podejmowania działań przez jednostki gospodarcze, instytucje

państwowe, organizacje społeczne i osoby fizyczne jest opracowanie w formie

uzgodnień i porozumień zasad współdziałania oraz zakresu wykonywania zadań przy

likwidacji i usuwaniu skutków zdarzeń. Sporządzone uzgodnienia i porozumienia

powinny stanowić część planu ratowniczego, który okresowo należy aktualizować o

zmiany zaistniałe w taborze sprzętowym i obsadzie osobowej, tj. np.: specjalistów,

funkcyjnych i operatorów sprzętu. W celu zintegrowania działań, opracowania

wariantów współdziałania i określenia modelowego zakresu wykonywania najczęściej

powtarzanych prac podczas rzeczywistych działań, należy przeprowadzać ćwiczenia,

w których powinny wziąć udział wszystkie podmioty współdziałające ujęte w planie

ratowniczym. Kierownik akcji ratowniczej powinien zapoznać się z wykazem osób,

sprzętu jednostek współdziałających mogących być użytych do faktycznych działań

ratowniczych, znać podstawowe parametry i możliwości techniczne oraz taktyczne

sprzętu, zakres specjalizacji tak, aby trafnie sprecyzować potrzeby sił, w celu

zadysponowania przez właściwe PSK.

2.3. Trzy typy kierowania działaniami ratowniczymi

Dla potrzeb działań ratowniczych wprowadzono trzy typy kierowania,

występujące w ścisłym powiązaniu między sobą, zależne od wprowadzenia kolejnego

wyższego stopnia wielkością zdarzenia, występującymi zagrożeniami, trudnościami w

prowadzeniu działań lub długotrwałością akcji. Najniższy typ kierowania i zarazem

występujący podczas każdych działań jest interwencyjny. Realizowany jest w strefie

zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla

zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego

wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia

bezpieczeństwa ratownikom. Kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie

przekraczające wielkością jednej kompanii.

Uprawnionymi do kierowania interwencyjnego są w kolejności:

1) dowódca zastępu;

2) dowódca sekcji;

3) dowódca zmiany;

4) strażak wyznaczony przez komendanta, kierownika lub szefa jednostki

ochrony przeciwpożarowej włączonej do krajowego systemu ratowniczo-

gaśniczego.

Kierowanie interwencyjne są obowiązani przejąć w kolejności:

1) uprawniony dowódca z jednostki ochrony przeciwpożarowej włączonej do

systemu, dla której miejsce zdarzenia stanowi teren własnego działania;

. §25, Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad

organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311 z późn. zm.).

2) strażak wyznaczony przez komendanta jednostki ochrony przeciwpożarowej

włączonej do systemu;

3) strażak wyznaczony przez komendanta powiatowego (miejskiego).

Kierowanie interwencyjne może przejąć:

1) naczelnik ochotniczej straży pożarnej, właściwej dla miejsca zdarzenia;

2) komendant, kierownik, szef, bądź inny kierujący, jeżeli w działaniu

ratowniczym biorą udział tylko siły i środki jednostki ochrony

przeciwpożarowej włączonej do systemu ratowniczo-gaśniczego.

Kierowanie interwencyjne polega w szczególności na:

1) ustaleniu rodzaju zagrożenia;

2) przydzieleniu zadań dla rot, pododdziałów lub specjalistycznych grup

ratowniczych;

3) ustaleniu sposobów i metod poszukiwania poszkodowanych i zagrożonych

oraz niesienia im pomocy medycznej;

4) ustaleniu sposobów i metod ewakuacji poszkodowanych lub zagrożonych;

5) wyznaczeniu i wydzieleniu strefy bezpośrednich działań ratowniczych;

6) planowaniu rozmieszczenia sprzętu ratowniczego na terenie działań

ratowniczych;

7) analizowaniu czasu pracy poszczególnych zespołów w strefie bezpośrednich

działań ratowniczych, w szczególności czasu pracy w ubraniach ochronnych i

sprzęcie izolującym drogi oddechowe ratowników;

8) nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowania

bezpiecznych warunków jego prowadzenia;

9) organizowaniu łączności na potrzeby kierowania interwencyjnego i

współdziałania podmiotów biorących udział w działaniu ratowniczym;

10) analizowaniu zużycia sprzętu i środków gaśniczych, neutralizujących lub

sorbentów;

Tamże: §26.

11) organizowaniu kierowania sekcjami i plutonami w strefie bezpośrednich

działań ratowniczych;

12) współdziałaniu z lekarzem - koordynatorem medycznych działań ratowniczych

do czasu uruchomienia kierowania taktycznego;

13) wzywaniu niezbędnych sił i środków;

14) zorganizowaniu wsparcia logistycznego do czasu uruchomienia kierowania

taktycznego;

15) wydzieleniu strefy zagrożenia do czasu uruchomienia kierowania

taktycznego.

Kolejnym typem kierowania w czasie działania ratowniczego jest kierowanie

taktyczne realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania

przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem

interwencyjnym. Kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające

wielkością jednego batalionu.

Obowiązanymi do przejęcia kierowania taktycznego są w kolejności:

1) dowódca jednostki ratowniczo-gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej

właściwej do miejsca zdarzenia;

2) komendant, kierownik lub szef jednostki ochrony przeciwpożarowej włączonej

do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dla zdarzenia mającego miejsce

na terenie własnego działania;

3) oficer wyznaczony przez komendanta powiatowego (miejskiego) do

kierowania w jego imieniu;

4) komendant powiatowy (miejski) PSP.

Kierowanie taktyczne realizowane jest ze stałego lub ruchomego stanowiska

dowodzenia, usytuowanego w miejscu umożliwiającym ocenę rozwoju sytuacji oraz

nadzorowanie i współdziałanie z kierowaniem interwencyjnym.

Kierowanie taktyczne polega w szczególności na:

1) ocenie zagrożenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju;

Tamże: §24.

2) podziale terenu działania ratowniczego na odcinki bojowe i wyznaczenie zadań

dla osób prowadzących kierowanie interwencyjne;

3) zorganizowaniu ewakuacji zagrożonej ludności poza strefę zagrożenia;

4) współdziałaniu z lekarzem - koordynatorem medycznych działań

ratowniczych;

5) ocenie wielkości sił i środków oraz wzywaniu ich według potrzeb;

6) ewentualnym wprowadzeniu na teren działania ratowniczego innych

podmiotów i służb ratowniczych;

7) wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowania;

8) tworzeniu systemu wspomagania decyzji kierowania taktycznego;

9) tworzeniu w miarę możliwości, odwodu taktycznego lub wezwaniu odwodów

operacyjnych;

10) wydzieleniu strefy zagrożenia;

11) koordynowaniu zmian sił ratowniczych w tym ich wprowadzania i

wyprowadzania z rejonu działania ratowniczego;

12) zorganizowaniu niezbędnego wsparcia logistycznego;

13) nadzorowaniu skuteczności działania ratowniczego oraz zachowaniu

bezpiecznych warunków jego prowadzenia;

14) analizowaniu i korygowaniu wydzielonej strefy bezpośrednich działań

ratowniczych;

15) organizowaniu punktu przyjęcia sił i środków;

16) współdziałaniu ze sztabem kierownika taktycznego i strategicznego;

17) współdziałaniu ze środkami masowego przekazu;

18) zorganizowaniu łączności kierowania strategicznego oraz współdziałania

podmiotów uczestniczących w działaniu ratowniczym;

19) współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami

pozarządowymi;

Tamże: §27.

20) eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego

powstałego podczas zdarzenia.

Kolejnym typem kierowania o najwyższej randze jest kierowanie strategiczne

realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu

zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym. Kierowaniu strategicznemu

podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością

jeden batalion.

Obowiązani do przejęcia kierowania strategicznego są w kolejności:

1) oficer wyznaczony przez komendanta wojewódzkiego do kierowania w jego

imieniu;

2) komendant wojewódzki;

3) oficer wyznaczony przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej

do kierowania w jego imieniu;

4) Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej.

Kierowanie strategiczne realizowane jest ze stałego stanowiska dowodzenia, w

którym występuje możliwość funkcjonowania sztabu oraz współdziałania ze

specjalistami określonych dziedzin ratownictwa, usytuowanego poza strefą kierowania

taktycznego lub ze stanowiska kierowania Państwowej Straży Pożarnej. Kierowanie

strategiczne, z wykorzystaniem batalionów centralnego odwodu operacyjnego,

prowadzone jest przez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego lub

dowódcę wojewódzkiej brygady odwodowej.

Kierowanie strategiczne, polega w szczególności na:

1) ocenie zagrożenia poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju;

2) określenie strategii działania ratowniczego;

3) podziale terenu działania ratowniczego na odcinki bojowe oraz wyznaczeniu

zadań dla osób prowadzących kierowanie taktyczne;

4) nadzorowaniu zadań prowadzonych przez podległe służby;

5) wyznaczeniu punktu kierowania i jego oznakowania;

Tamże: §24.

6) informowaniu ewakuowanej ludności o miejscach organizowanej pomocy

humanitarnej;

7) wzywaniu sił centralnego lub wojewódzkiego odwodu operacyjnego oraz ich

wprowadzaniu na wyznaczone odcinki bojowe;

8) eliminowaniu lub minimalizowaniu wśród ratowników stresu pourazowego

powstałego podczas zdarzenia;

9) koordynowaniu łączności na potrzeby sztabu, kierowania taktycznego oraz

podmiotów uczestniczących w działaniu ratowniczym;

10) koordynowaniu działań zaplecza logistycznego, medycznego, technicznego

oraz podmiotów wspomagających działanie ratownicze;

11) współdziałaniu z organami masowego przekazu;

12) współdziałaniu z organami administracji rządowej;

13) współdziałaniu z organami administracji samorządowej oraz z organizacjami

pozarządowymi.

Dowódcy przejmujący kierowanie akcją są obowiązani zapoznać się z sytuacją,

rozlokowaniem jednostek i wydanymi wcześniej rozkazami. Czas przejęcia

kierowania powinien być zarejestrowany w dokumentacji operacyjnej.

Przekazanie dowodzenia powinno odbywać się według zasad:

1) po przybyciu na teren akcji uprawniony do przejęcia kierowania powinien udać

się do dotychczasowego kierującego;

2) dotychczasowy kierujący, po zauważeniu uprawnionego do przejęcia

dowodzenia powinien się zameldować i złożyć raport o sytuacji:

krótką ocenę sytuacji w chwili przybycia lub przejęcia dowodzenia;

- zamiar taktyczny i podjęte decyzje;

- ilość i rodzaj jednostek ratowniczych;

- rozmieszczenie jednostek;

- zastosowane środki i techniki ratownicze;

Tamże: §28.

- krótką aktualną ocenę sytuacji.

1) po przyjęciu raportu przejmujący kierowanie dokonuje oględzin sytuacji;

2) nowy dowódca przejmuje kierowanie z pełną odpowiedzialnością.

Uruchomienie kierowania wyższej hierarchii typu taktycznego, czy strategicznego

nie zwalnia z obowiązków, jakie spoczywają na osobach prowadzących kierowanie

interwencyjne.

Temat 3. Kierowanie działaniami ratowniczymi

Cechą pożądaną właściwie przebiegającego procesu kierowania akcją ratowniczą

jest przestrzeganie ustanowionych reguł, określających zasady organizacji

przygotowania i prowadzenia działań ratowniczych, budowy struktury dowodzenia na

miejscu zdarzenia oraz przejmowania dowodzenia. Ogólnym przesłaniem jest, aby

kierującym działaniem ratowniczym był pierwszy przybyły na miejsce zdarzenia

dowódca jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inna osoba należąca do struktur

krajowego

systemu

ratowniczo-gaśniczego

wyznaczona

przez

dyżurnego

powiatowego (miejskiego) stanowiska kierowania.

Naczelną zasadą systemu kierowania podczas działań ratowniczo-gaśniczych jest

więc jednoosobowe przywództwo, polegające na skupieniu kierownictwa działaniami

bojowymi w rękach jednej osoby. Zapewnia to jedność i centralizację w kierowaniu

(dowodzeniu) pododdziałami, podmiotami i osobami fizycznymi, gwarantując

utrzymanie porządku i dyscypliny, a także zapewnia jednoznacznie całkowitą

odpowiedzialność kierującego za wynik działań. Powinna to być doświadczona i

wyszkolona osoba. W PSP kształci się i doskonali w tym celu dowódców.

Kierowaniu nadano rangę cywilnego zarządzania, w związku z tym dowodzenie

jest tylko jedną z występujących relacji władczych w stosunkach uczestników działań

ratowniczych. Oprócz rozkazów występować więc mogą również polecenia

przewidziane trybem postępowania administracyjnego.

Tamże: §24.

Główne zasady kierowania działaniem ratowniczym określa rozdział 4

Rozporządzenia

, wśród nich są reguły przejmowania kierowania, podporządkowane

hierarchii poziomów: interwencyjnego, taktycznego i strategicznego.

Wyjątek stanowi wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności

ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez

inne służby ratownicze zobowiązujące jednostki ratowniczo-gaśnicze Państwowej

Straży Pożarnej do podporządkowania się wskazaniom i instrukcjom osób kierujących

innymi służbami w działaniach ratowniczych. Wykonywanie pomocniczych

specjalistycznych czynności polega na działaniu w ramach zadań ustawowych

nałożonych na Państwową Straż Pożarną, wykluczające działania porządkowo-

ochronne.

Dynamika zdarzenia i niepowtarzalny rozwój sytuacji podczas większości akcji

wymaga nie tylko konsekwencji w planowaniu i organizacji działań ratowniczych, ale

przede wszystkim zachowania spójności pomiędzy rodzajem zdarzenia, prognozą jego

rozwoju i zagrożeniami, które stanowi dla ludzi, a przyjętymi sposobami reagowania.

Elementami dobrej organizacji jest posiadanie odpowiednio wysokich

kompetencji kierującego działaniami, szybkie i sprawne przydzielanie zadań i ich

wykonywanie oraz koordynowanie działań przez dowodzącego w każdej fazie

działania. Kierujący, organizując działanie ratownicze, musi uwzględnić rodzaj i

wielkość zdarzenia, występujące zagrożenia oraz prognozę ich rozwoju, a w

szczególności ustalić, czy w wyniku zdarzenia są osoby poszkodowane lub

bezpośrednio zagrożone. Bardzo często zdarza się, że działania ratownicze, jako

proces złożony z szeregu równocześnie prowadzonych czynności, wykonywanych na

różnych płaszczyznach wymagają od dowodzącego posiadanie wysokiej wiedzy i

umiejętności z różnych dziedzin ratownictwa, począwszy od gaszenia pożarów

poprzez ratownictwo chemiczno-ekologiczne i techniczne na ratownictwie

medycznym kończąc. Wynika stąd, aby podołać powstałym obowiązkom, dowódcy

wszystkich szczebli muszą posiadać wiedzę ogólno ratowniczą, dbać o szeroko pojęty

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311 z późn. zm.).

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy a kierujący działaniami ratowniczymi cz. I, J. Sch., Przegląd Pożarniczy Nr 2/2000.

rozwój intelektualny oparty na zdobytym doświadczeniu, wyostrzonej intuicji oraz

dążyć do stałego rewidowania zasad i procesu dowodzenia.

Przyjęto jako podstawowy model kierowania najbardziej odpowiadający

działaniom prowadzonym podczas akcji ratowniczej, złożony z czterech

podstawowych procesów ściśle ze sobą uzależnionych, a jego poszczególne elementy

zyskują wiodące znaczenie w zależności od rozwoju sytuacji.

W ujęciu funkcjonalnym kierowanie możemy rozumieć jako względnie

wyodrębnione zbiory powtarzających się czynności kierowniczych. Do funkcji

kierowniczych należą:

- funkcja planowania działań;

- funkcja organizowania;

- funkcja przewodzenia (pobudzanie, motywowanie);

- funkcja kontrolowania (nadzorowanie).

M. Lisiecki, Podstawy organizacji i kierowania w ochronie przeciwpożarowej, Warszawa 1997.

Rys. 1. Schemat sprawnego i skutecznego kierowania

3.1. Prawa i obowiązki kierującego działaniami ratowniczymi

Uprawnienia kierującego działaniami ratowniczymi wymienione zostały w art. 25

Ustawy

i art. 21 Ustawy

, zaś szczegółowy tryb i zakres tych uprawnień określa

Rozporządzenie Rady Ministrów

Na podstawie: Krajowy system ratowniczo-gaśniczy a kierujący działaniami ratowniczymi, cz. I, J. Sch., Przegląd Pożarniczy Nr 2/2000.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Dz.U. z 1991 r. Nr 81, poz. 351 z późn. zm.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej. Dz.U. z 1991 r. Nr 88, poz. 400 z późn. zm.

Wiedza i

umiejętności

ORGANIZOWANIE

DZIAŁAŃ

PRZEWODZENIE

POBUDZANIE

MOTYWOWANIE

ZDARZENIE

PLANOWANIE

DZIAŁAŃ I

PODEJMOWANIE

DECYZJI

Wspomaganie procesu

decyzji

Doświadczenie oraz

predyspozycje

przywódcze

NADZOROWANIE

W zależności od sytuacji poszczególne elementy procesu
dowodzenia zyskują wiodące znaczenie

Rozpoznanie zagrożenia i
prognozowanie rozwoju
sytuacji

Kierujący akcją ratowniczą lub innym działaniem ratowniczym, prowadzonym

przez jednostki ochrony przeciwpożarowej jest uprawniony do zarządzenia:

1. Ewakuacji ludzi z rejonu objętego działaniem ratowniczym w przypadku

zagrożenia życia i zdrowia, w szczególności, gdy:

- istnieje możliwość powstania paniki;

- przewidywany rozwój zdarzeń może powodować odcięcie drogi ewakuacyjnej.

2. Zakazu przebywania w rejonie objętym działaniem ratowniczym osób postronnych

oraz utrudniających prowadzenie działania ratowniczego.

3. Ewakuacji mienia, w szczególności, gdy:

- istnieje możliwość rozprzestrzeniania się pożaru lub innego zagrożenia;

- usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie działania ratowniczego.

4. Prac wyburzeniowych oraz rozbiórkowych, w szczególności w sytuacjach:

- zagrożenia ludzi, zwierząt lub mienia;

- potrzeby dotarcia do źródła zagrożenia w celu jego rozpoznania oraz

ograniczenia jego rozwoju;

- potrzeby użycia środków gaśniczych, neutralizatorów oraz odprowadzenia

substancji toksycznych;

- potrzeby zapewnienia dróg dojścia i ewakuacji.

5. Wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym, w szczególności w celu:

- zapewnienia właściwego ustawienia i eksploatacji sprzętu ratowniczego;

- zapewnienia dróg komunikacyjnych na potrzeby działania ratowniczego;

- eliminacji zagrożeń spowodowanych przez środki komunikacji;

- realizacji ww. zadań.

6. Przejęcie w użytkowanie na czas niezbędny do działania ratowniczego pojazdów,

środków technicznych i innych przedmiotów, a także ujęć wody, środków

gaśniczych oraz nieruchomości przydatnych w działaniu ratowniczym.

Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem

ratowniczym. Dz.U. z 1992 r. Nr 54, poz. 259.

Z wyjątkiem powstania pożaru w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, urzędu

konsularnego lub instytucji międzynarodowej, korzystających z immunitetu

dyplomatycznego lub konsularnego Prowadzenie działania ratowniczego przez

jednostki ochrony przeciwpożarowej jest dopuszczalne po uprzednim uzyskaniu zgody

szefa misji, kierownika urzędu konsularnego lub kierownika instytucji

międzynarodowej. Zgoda ta może być domniemana w przypadku nieobecności ww.

osoby i powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia wymagającego podjęcia

natychmiastowych działań ratowniczych.

7. Odstąpienia od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne, z

zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w

ocenie kierującego działaniem ratowniczym (dokonanej w miejscu i czasie

zdarzenia) istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego. Przypadki te

mają zastosowanie, gdy:

- z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania

sprzętu zastępczego;

- fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia

właściwego sprzętu;

- jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się

dobrowolnie.

Niebezpieczeństwo przy stanie wyższej konieczności musi być:

- rzeczywiste, a nie urojone;

- bezpośrednie, tj. musi zagrażać dobru bezpośrednio w czasie działania, nie może

być dopiero przewidywane lub należeć do przeszłości.

Stan wyższej konieczności zachodzi tylko wtedy, gdy:

- niebezpieczeństwa nie da się uniknąć inaczej, niż tylko przez wyrządzenie szkody

innemu dobru;

- dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście większej niż dobro

ratowane. Istnieje bezwzględny priorytet dobra w postaci życia ludzkiego, którego

nie wolno poświęcić dla ratowania dóbr materialnych.

Przekroczeniem granic stanu wyższej konieczności będzie okoliczność

naruszenia:

- zasady bezpośredniości niebezpieczeństwa – gdy działanie było

przedwczesne lub spóźnione;

- zasady subsydiarności – gdy niebezpieczeństwa można było uniknąć bez

wyrządzania szkody;

- zasady proporcjonalności – gdy dobro poświęcane ma wartość oczywiście

większą niż dobro ratowane.

Kierujący działaniem ratowniczym jest uprawniony do żądania niezbędnej

pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych, organizacji

społecznych oraz od obywateli. Udzielenie pomocy może polegać na współdziałaniu

w podejmowaniu działań przy realizacji zadań. Kierujący żądający pomocy jest

obowiązany okazać legitymację służbową w przypadku, kiedy jest nim strażak PSP,

albo legitymację stwierdzającą członkostwo lub zatrudnienie w jednostce ochrony

przeciwpożarowej. Realizacja zarządzeń wydanych przez kierującego następuje w

przypadku powstania okoliczności uzasadnionych stanem wyższej konieczności i

wystarczające jest wydanie ustnego polecenia, które na żądanie zainteresowanego

należy potwierdzić na piśmie. Przejęcie w użytkowanie przedmiotów na czas

niezbędny do wykonania zadań odbywa się przez wydanie pokwitowania na piśmie, w

których należy zaznaczyć istotne cechy przyjętego mienia. Pokwitowanie podlega

zwrotowi przy oddaniu mienia. W przypadku uszkodzenia lub zniszczenia sporządza

się stosowny protokół, będący podstawą do zrekompensowania strat właścicielowi.

3.2. Odpowiedzialność kierującego działaniem ratowniczym

Każdy dowódca kierujący działaniami ratowniczo-gaśniczymi musi mieć

świadomość, że za przekroczenie swoich kompetencji lub zaniechanie działań może

podlegać odpowiedzialności:

- karnej;

- cywilnej

- dyscyplinarnej, w stosunku do strażaków PSP.

Z odpowiedzialnością karną możemy się spotkać w przypadku naruszenia

przepisów prawnych przez kierującego, a w szczególności, gdy w sposób rażący nie

były przestrzegane warunki i zasady korzystania z uprawnień przysługujących na

podstawie wspomnianych przepisów.

Przykład można tu przytoczyć zastosowania stanu wyższej konieczności w

okolicznościach wykluczających takie postępowanie, np. poświęcenie życia ratownika

dla ratowania mienia materialnego, przeprowadzenie prac wyburzeniowych w sytuacji,

gdy nie występowała taka potrzeba. Może również podlegać odpowiedzialności karnej

osoba kierująca działaniami, która wykonuje swoje obowiązki w sposób lekkomyślny i

niedbały.

Lekkomyślność traktowana jest jako przestępstwo nieumyślne, zachodzące wtedy,

gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz

bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie. Natomiast niedbalstwo zachodzi wtedy,

gdy sprawca możliwości takiej nie przewiduje, choć powinien i może ją przewidzieć.

Niezależnie

odpowiedzialności

karnej,

kierujący

może

podlegać

odpowiedzialności cywilnej. Najczęściej występuje wówczas, gdy mamy do czynienia

w trakcie prowadzenia akcji ratowniczej ze zniszczeniem mienia, np. zalanie mieszkań

na niższych kondygnacjach w związku z prowadzonymi działaniami gaśniczymi,

uszkodzeniem ciała np. skierowanie zwartych prądów wody w kierunku drugiej osoby

uszkadzając ciało, lub działania następstwem, których może być śmierć itp.

Odpowiedzialność dyscyplinarną strażak ponosi m.in., za zawinione lub

nienależycie wykonanie obowiązków służbowych.

Znajdują się wśród nich np.:

- odmowa wykonania lub nie wykonanie rozkazu, bądź polecenia służbowego;

- zaniechanie czynności służbowej albo wykonanie jej w sposób niedbały lub

nieprawidłowy;

- niedopełnienie obowiązków służbowych określonych w ustawie lub innych

przepisach albo regulaminach służby.

J. Ranecki, Ratownictwo chemiczno-ekologiczne, SAP, Poznań 1998.

Niezależnie od odpowiedzialności karnej strażak odpowiada dyscyplinarnie za

popełnione

przestępstwa

lub

wykroczenia.

Przewinienia

podlegające

odpowiedzialności dyscyplinarnej są zagrożone następującymi karami, w myśl art.:

117

- upomnieniem;

- naganą;

- wyznaczeniem na niższe stanowisko służbowe;

- wydaleniem ze służby.

Temat 4. Postępowanie kierującego działaniem ratowniczym

Działanie ratownicze, jako proces złożony z szeregu prowadzonych jednocześnie

czynności, wykonywanych na różnych płaszczyznach, usystematyzowanych we

właściwym porządku i zorganizowanych w odrębne struktury organizacyjne,

wymagające od dowodzącego posiadanie wysokiej wiedzy i umiejętności z różnych

dziedzin ratownictwa. Przyjęty model kierowania działaniami ratowniczymi oparty

został na zasadzie jednoosobowego przywództwa polegający na skupieniu

kierownictwa działaniami bojowymi w rękach jednej osoby. Zapewnia to jedność i

centralizację w dowodzeniu pododdziałami, gwarantując utrzymanie porządku i

dyscypliny, a także całkowitej odpowiedzialność KDR za wynik i działania jednostek.

4.1. Tryb postępowania kierującego działaniem ratowniczym

Dowódca sił i środków wyjeżdżający w I rzucie do zdarzenia obejmuje

kierownictwo akcją ratowniczą w chwili przybycia na miejsce zdarzenia.

Zobowiązany jest on do przestrzegania ustalonej kolejności elementów składających

się na proces wypracowania decyzji zmierzających do postawienia zadań bojowych

jednostkom taktycznym:

1) w trakcie dojazdu do zdarzenia - należy dokonać wstępnego

rozpoznania pośredniego w zakresie charakterystyki zagrożenie oraz

charakterystyki obiektu na podstawie informacji o zdarzeniu oraz prowadzonej

korespondencji radiowej z PSK.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej. Dz.U. z 1991 r. Nr 88, poz. 400 z późn. zm.

Celem przeprowadzenia rozpoznania pośredniego jest:

- przeprowadzenie weryfikacji dysponowanych sił i środków I rzutu;

- ustalenie sposobu i kierunku wejścia do działań ratowniczych.

W przypadku uzyskania w miarę dokładnych i wiarygodnych informacji przez

dowódcę podczas rozpoznania pośredniego wówczas powinien on wydać siłom i

środkom I rzutu wstępną decyzję określającą:

- kierunek i sposób wprowadzenia sił i środków na teren akcji ratowniczej;

- zadania ratownicze do wykonania.

2) po przybyciu na miejsce zdarzenia - należy:

a) przeprowadzić rozpoznanie wstępne bezpośrednie, celem:

- ustalenia czy zadysponowane siły i środki posiadają wystarczający

potencjał umożliwiający przeprowadzenie rozpoznania właściwego;

- dokonania wstępnej oceny oraz dyspozycji sił i środków niezbędnych do

likwidacji zagrożenia;

- weryfikacji wstępnych zadań do wykonania przez przybyłe siły i środki I

rzutu;

b) przeprowadzić rozpoznanie właściwe i dokonać pełnej charakterystyki

zagrożenie oraz charakterystyki obiektu.

Rozpoznanie wstępne bezpośrednie przeprowadzane przez dowódcę natychmiast

po przybyciu na miejsce działań na podstawie zewnętrznych oznak zdarzenia, ogólnej

sytuacji terenowej oraz istniejących warunków atmosferycznych. Ustalenie ogólnego

stanu sytuacji umożliwia dowódcy dokonanie analizy zagrożenia i przyjęcia taktyki

działań interwencyjnych, w tym w pierwszej kolejności użycia sił i środków I rzutu.

Rozpoznanie musi mieć charakter działania ciągłego tj. od przyjazdu do miejsca

zdarzenia, aż do odjazdu po zakończonych działaniach ratowniczych i jest

obowiązkiem dowódców wszystkich szczebli. Każdy rodzaj rozpoznania prowadzi się

równolegle

wykonywaniem

działań

ratowniczo-gaśniczych.

Właściwe

przeprowadzenie rozpoznania pozwala na dokładną ocenę sytuacji i możliwości

działań jednostek będących na miejscu akcji. Ocena sytuacji nie powinna się skupiać

na bieżącym rozwoju zdarzenia, lecz na przyjmowaniu najbardziej niekorzystnych

zjawisk, które w czasie działań ratowniczo-gaśniczych mogą wystąpić gwałtownie i

nieoczekiwanie. Każda zmiana sytuacji musi być ponownie oceniona przez dowódcę

akcji, a wynikające z oceny wnioski przekazane do realizacji podległym dowódcom i

strażakom. Wnioski najczęściej dotyczą skorygowania działań pododdziałów,

wezwania dodatkowych sił lub ich wycofania. Ocenę sytuacji prowadzi dowódca

każdego szczebla w ramach odcinka bojowego i przekazanego mu do wykonania

zadania.

Rys. 2. Ogólne elementy procesu podejmowania decyzji

W przypadku zbyt gwałtownego i nieoczekiwanego rozwoju sytuacji oraz gdy

KDR nie jest w stanie przeprowadzić właściwego rozpoznania pełnego, zobowiązany

jest on wówczas:

- zadysponować właściwe siły i środki dysponujące możliwościami

przeprowadzenia tego rozpoznania;

- przeprowadzić rozpoznanie właściwe częściowe w zakresie istniejących

możliwości;

- dokonać analizy zagrożenia i taktyki działań operacyjnych;

- wyznaczyć siłom ratowniczym zestaw działań ratowniczych, w szczególności:

Zamiar taktyczny

Decyzja

Rozkaz bojowy
właściwy

Dojazd do
miejsca
zdarzenia

Wstępne
rozpoznanie
pośrednie

Rozkaz
bojowy
wstępny

Na miejscu
zdarzenia

Rozpoznanie

Wstępne
właściwe

Właściwe
pełne

Ocena
sytuacji

Ocena
możliwości

- ratować życie i zdrowie ludzi, nawet gdy mają to być działania w sytuacji

istnienia rzeczywistego zagrożenie życia i zdrowia ratowników;

- ewakuować ludzi ze strefy potencjalnego zagrożenia;

- ratować mienie poprzez jego ewakuację lub obronę;

- lokalizować zagrożenie, jeżeli istnieje taka możliwość

Wyznaczenie podległym siłom zadań do realizacji oparte jest o wypracowanie

zamiaru taktycznego, zawierającego nieraz kilka różnych wariantów postępowania

uwzględniających możliwości zmiany sytuacji.

Zamiar taktyczny obejmuje:

- główne kierunki działań ratowniczych;

- ocenę posiadanych sił i środków w stosunku do potrzeb wynikających z

sytuacji;

- metody ratowania ludzi i inwentarza żywego;

- metody ratowania i obrony mienia;

- określenie miejsca prowadzenia prac wyburzeniowych;

- sposoby zachowania ciągłości podawania środków gaśniczych;

- podział terenu akcji na odcinki bojowe oraz przydział na nie jednostek i zadań;

- wyznaczenie dowódców niższych szczebli;

- organizowanie łączności dowodzenia i współdziałania;

- określenie wielkości odwodu taktycznego;

- zadysponowanie dodatkowych sił i środków;

- określenie sposobu prowadzenia rozpoznania w czasie działań;

- wydawanie rozkazów i nadzorowanie ich prawidłowego wykonania;

- dowodzenie podległymi pododdziałami jednostek ochrony przeciwpożarowej i

innymi jednostkami współdziałającymi.

Technologia działań ratowniczo-gaśniczych, Praca zbiorowa, SGSP, Warszawa 1995.

J. Ranecki, Ratownictwo chemiczno-ekologiczne, SAP, Poznań 1998.

Po wybraniu jednego z wariantów zamiaru taktycznego następuje proces

wypracowywania decyzji, polegający na zebraniu wszystkich informacji,

przetworzeniu ich przez dowódcę i sprecyzowaniu w formie rozkazu bojowego.

Jakość wydanego rozkazu zależy od:

- twórczej pracy i myśli dowódcy;

- skuteczności i efektywności działań.

Podejmowanie decyzji, a przez to wydawanie poleceń i rozkazów odbywa się na

wszystkich szczeblach dowodzenia. Wszystkie działania, poprzedzone decyzjami

muszą być spójne i zawierać się w elementach wypracowanego zamiaru taktycznego.

W trakcie podejmowania decyzji dowódca musi analizować wszystkie informacje o

bieżącej sytuacji o zdarzeniu i prowadzonych działaniach uwzględniając główne cele:

- przy pomocy posiadanych sił i środków doprowadzić do lokalizacji i likwidacji

zdarzenia;

- przy niewystarczającej ilości sił i środków podjąć działanie na najbardziej

newralgicznym odcinku i określić ilość, typ i rodzaj sił potrzebnych do działań.

Decyzje dowódców wszystkich szczebli muszą być zrozumiałe dla podmiotów

wykonawczych, które powinny posiadać odpowiednie przygotowanie i wyszkolenie

taktyczne, znać swoje obowiązki i techniki działania. Posiadanie tych cech skraca czas

na przygotowanie, formułowanie sposobu wykonania zadań, lepsze jest współdziałanie

i porozumiewanie się dowódców, a w konsekwencji efektywność działań będzie

wyższa.

4.2. Zasady tworzenia struktur kierowania podczas działań

Wielkość zdarzenia, dynamika jego rozwoju, rozmiary prowadzonych działań

ratowniczo-gaśniczych oraz liczba jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących

udział w działaniach decydują o wielkości struktury tworzonej na miejscu zdarzenia.

W czasie działań ratowniczych w ramach KSRG wprowadzono trzy typy

kierowania uszeregowane hierarchicznie:

- interwencyjny – realizowany w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia

oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom. Podlegają mu siły nie

przekraczające wielkością jednej kompanii,

- taktyczny – realizowany w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej

strategii w likwidowaniu zagrożenia. Podlegają mu siły nie przekraczające

wielkości jednego batalionu,

- strategiczny – realizowany w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w

likwidowaniu zagrożenia. Podlegają mu siły wojewódzkich brygad odwodowych

albo siły przekraczające wielkością jednego batalionu.

4.2.1. Zasady organizacji struktury kierowania działaniami typu

interwencyjnego

Przyjęto ogólny podział tworzenia struktury kierowania działaniami

interwencyjnymi na:

- działania podstawowe,

- działania rozszerzone.

Działania

podstawowe

prowadzone

przez

jednostki

ochrony

przeciwpożarowej, których wielkość nie przekracza dwóch sekcji. Organizowane do

zdarzeń o niewielkich rozmiarach, nie stwarzające bezpośredniego zagrożenia dla

zdrowia i życia oraz niewymagające prowadzenia prac przez specjalistyczne grupy

ratownicze.

Dowódca akcji wyjeżdża wraz z załogą pojazdem specjalnym (gaśniczym)

przystosowanym do realizacji zadań ratowniczych, zadysponowanym przez właściwe

PSK (MSK).

R. Witkowski, Nowe zadania dla pomocy drogowej, Przegląd Pożarniczy Nr 9/2000.

Rys. 3. Schemat organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej prowadzonej przez kierującego

typu interwencyjnego stopnia podstawowego

Do obowiązków KDR należy:

- zorganizowanie punktu dowodzenia,

- organizowanie rozpoznania oraz prognozowania rozwoju sytuacji,

- planowanie działań ratowniczo-gaśniczych,

- alarmowanie wymaganych sił i środków;

- wyznaczenie osób funkcyjnych, stosownie do potrzeb;

- rozprowadzanie i zlecanie przybyłym siłom zadania na miejscu akcji;

- eliminowanie zagrożeń;

STRAŻNICA

PSK

KDR

PUNKT ZAOPATRZENIA

WODNEGO

KIERUNEK
DYSPOZYCJI

KIEROWANIE

WSPÓŁDZIAŁANIE

- nadzorowanie nad realizacją zadań;

- organizowanie łączności dla potrzeb akcji ratowniczej;

- zabezpieczenie ciągłości działań ratowniczych poprzez organizację

zaopatrzenia w środki gaśnicze.

Działania rozszerzone, których wielkość przekracza siłę dwóch sekcji i nie są

większe od jednej kompanii. W działaniach mogą brać udział specjalistyczne grupy

ratownicze.

W skład działań I rzutu jednostek interwencyjnych oprócz pododdziałów

ratowniczych wchodzi grupa operacyjna wyposażona w samochód operacyjny,

składająca się z oficera operacyjnego lub dowódcy JRG i z kierowcy samochodu

operacyjnego. Podstawowym zadaniem grupy operacyjnej jest zorganizowanie

kierowania akcją podczas zdarzeń prostych lub w początkowej fazie ich rozwoju oraz

zapewnienie płynnego przejścia w bardziej rozbudowaną strukturę dowodzenia przy

zachowaniu pełnej kontroli przebiegu działań ratowniczych. Po przybyciu na miejsce

akcji kierowca pełni funkcję Szefa Punktu Operacyjnego. W przypadku braku

kierowcy samochodu operacyjnego funkcję tą powierza się jednemu ze strażaków

przebywających na miejscu działań.

Do obowiązków Szefa Punktu Operacyjnego należy:

- obsługa urządzeń radiowych samochodu operacyjnego;

- pośredniczenie w łączności radiowej pomiędzy KDR a PSK i innymi

dowódcami;

- organizowanie punktu przyjmowania sił i środków;

- organizowanie rozprowadzania sił i środków na określone przez KDR miejsca

akcji;

- prowadzenie dokumentacji manipulacyjnej;

- zorganizowanie punktu czerpania wody;

- wykonywanie innych zadań powierzonych przez KDR i związanych z

działaniami ratowniczymi.

Technologia działań ratowniczo-gaśniczych, Praca zbiorowa, SGSP, Warszawa 1995.

Do obowiązków Kierownika Działań Ratowniczych, należy:

- zorganizowanie na bazie samochodu operacyjnego punktu KDR;

- organizowanie rozpoznania oraz prognozowania rozwoju zagrożenia;

- planowanie działań operacyjnych;

- alarmowanie sił i środków;

- organizowanie lub eliminowanie zagrożenia poprzez podejmowanie decyzji

regulujących zakres i sposób działań sił ratowniczych oraz sprawowanie

nadzoru nad ich realizacją;

- organizowanie łączności dowodzenia wg obowiązujących zasad;

- zabezpieczanie ciągłości działań ratowniczych, w tym organizowanie

zaopatrzenia w środki gaśnicze;

- organizowanie współdziałania i kierowania specjalistami oraz służbami

współdziałającymi.

Rys. 4. Schemat organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej prowadzonej przez kierującego

typu interwencyjnego – działania rozszerzone

4.2.2. Zasady organizowania struktury kierowania działaniami typu taktycznego

Działania ratownicze prowadzone przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, w

których współdziałają inne służby ratownicze i podmioty realizowane w celu

wykonania wypracowanego zamiaru taktycznego lub określonej strategii. Biorą w nich

udział jednostki, których siły stanowią pododdziały pożarnicze nie mniejsze od jednej

Szef punktu
operacyjnego

WSPÓŁDZIAŁANIE

Odwód taktyczny

Punkt przyjęcia

sił i środków

STRAŻNICA

PSK

KDR

PUNKT ZAOPATRZENIA

WODNEGO

KIERUNEK
DYSPOZYCJI

KIEROWANIE

kompanii i nie przekraczające batalionu. W tego rodzaju działaniach teren akcji

uniemożliwia KDR swobodny i bieżący przegląd sytuacji lub ilość działających

jednostek wymaga zorganizowania w pododdziały z uwagi na odmienność

wykonywanych zadań lub rozległość na znacznym obszarze. W takich przypadkach

KDR zobowiązany jest podjąć decyzję o utworzeniu odpowiedniej ilości odcinków

bojowych, na czele których wyznacza dowódców przypisując im zadania w ramach

kierowania typu interwencyjnego. Ilość tworzonych odcinków bojowych jest

uzależniona od konieczności zapewnienia dowódcy odcinka bojowego swobodnego i

bieżącego przeglądu sytuacji oraz sprawnego kierowania wyznaczonymi na dany

odcinek bojowy siłami i środkami. Z praktyki wynika, iż najlepsze efekty działania

uzyskuje się tworząc odcinki bojowe w sile do pięciu zastępów.

Przedstawione schematycznie etapy powstawania struktury dowodzenia, należy

przyjmować jako wzorzec. Z uwagi na różnorodność zdarzeń, może być również

częściowo wykorzystywany poprzez tworzenie struktur pośrednich.

Do obowiązków KDR należy:

- zaalarmowanie wymaganej ilości kadry kierowniczej wraz z samochodem

dowodzenia i łączności (SDŁ) oraz szefów służb współorganizujących akcję

ratowniczą;

- zorganizowanie systemu do kompleksowego rozpoznawania rozwoju

zagrożenia między innymi w oparciu o bieżące meldunki DOB, czy nawet

wywiad lotniczy;

- zorganizowanie, w zależności od potrzeb w ramach sztabu akcji ratowniczej,

następujących zespołów:

- operacyjnego,

- logistyki,

- punktu zaopatrzenia wodnego, (przyporządkowanego Szefowi Logistyki,

tworzonego w sytuacji, gdy odległość punktów czerpania wody od miejsca

prowadzenia akcji ratowniczo -gaśniczej będzie większa niż 1 km);

- wypracowanie ostatecznej prognozy rozwoju zagrożenia oraz planu działań

operacyjnych;

- ograniczanie lub eliminowanie zagrożenia poprzez podejmowanie

ostatecznych decyzji określających cele i zadania do wykonania przez:

- poszczególnych Dowódców Odcinków Bojowych;

- współpracujące siły i służby;

- zespoły sztabu;

- dysponowanie siłami i środkami na terenie akcji.

Zespół Operacyjny KDR tworzą:

1. Oficer Operacyjny - obsadzany przez oficera operacyjnego KP PSP lub

dowódcę JRG.

2. Szef Odwodu Taktycznego - obsadzany przez oficera operacyjnego KP PSP lub

kierowcę samochodu operacyjnego.

Zespół Logistyki KDR tworzą:

- Szef Logistyki - obsadzany przez oficera KP PSP,

- Kwatermistrz - obsadzany przez kwatermistrza KP PSP,

- Kierowca - obsadzany przez np. technika JRG,

- Punkt Zaopatrzenia Wodnego - złożony z wydzielonych przez KDR sił i

środków, których zadaniem jest dostarczanie wody do celów gaśniczych z

odległości powyżej 1 km od miejsca prowadzenia działań gaśniczych.

Do obowiązków Oficera Operacyjnego KDR należy:

- zastępowanie KDR;

- obsługiwanie urządzeń będących na wyposażeniu SDŁ oraz prowadzenie

dokumentacji KDR;

- organizowanie i prowadzenie łączności dowodzenia i współdziałania, w tym

również z innymi służbami i siłami;

- opracowywanie wstępnej prognozy oraz planu działań operacyjnych;

- dokumentowanie rozwoju zagrożenia oraz pozostałych danych operacyjnych z

miejsca akcji ratowniczej;

Technologia działań ratowniczo-gaśniczych, Praca zbiorowa, SGSP, Warszawa 1995.

- wdrażanie oraz nadzorowanie realizację ostatecznych decyzji KDR;

- alarmowanie wymaganych sił i środków, w tym również odwodu

operacyjnego.

Do obowiązków Szefa Odwodu Taktycznego należy:

- zorganizowanie na bazie samochodu operacyjnego, w miejscu określonym

przez KDR, punktu przyjmowania sił i środków oraz kierowanie ich ruchem w

zakresie dojazdu do punktu koncentracji oraz wyznaczonego miejsca akcji;

- prowadzenia korespondencji radiowej z jednostkami dojeżdżającymi do

punktu koncentracji na kanale współdziałania 14;

- dysponowanie sił i środków z punktu koncentracji do działań ratowniczych (w

ilości większej niż dwa zastępy) z wyznaczonym dowódcą;

- prowadzenie dokumentacji manipulacyjnej;

- właściwe przygotowanie sił i środków do działań ratowniczych;

- zabezpieczenie odwodu taktycznego w ilości 1/3 w stosunku do wszystkich sił

jednostek uczestniczących w działaniach ratowniczych.

Do obowiązków Szefa Logistyki KDR należy:

- zorganizowanie oraz kierowanie zespołem logistyki;

- przeprowadzanie rozpoznania w zakresie zapotrzebowania na środki gaśnicze i

inne środki eksploatacyjne oraz w zakresie możliwości ich zaspokajania;

- zorganizowanie zaopatrywania sił ratowniczych w wymagane środki gaśnicze i

inne środki eksploatacyjne, w tym również techniczne, np. środki łączności

radiowej;

- zorganizowanie:

- stacji obsługi i napraw sprzętu;

- punktu zakwaterowania;

- punktu żywnościowego;

- punktu medyczno-sanitarnego.

Do obowiązków Kwatermistrza Logistyki należy:

- organizowanie dostarczania materiałów pędnych, części zamiennych,

artykułów żywnościowych, środków gaśniczych będących na stanie KP PSP

oraz innych przedmiotów i artykułów niezbędnych do realizacji obowiązków

Zespołu Logistyki.

Do obowiązków Kierowcy w Zespole Logistyki należy:

- wykonywanie poleceń Szefa Logistyki.

Do obowiązków Dowódcy OB, należy:

- zorganizowanie w obrębie OB., na bazie samochodu operacyjnego lub

innego, ruchomego punktu dowodzenia;

- rozpoznawanie i prognozowanie rozwoju zagrożenia oraz wstępne

planowanie działań operacyjnych – informacje z powyższych czynności

należy przekazywać na bieżąco KDR;

- wykonywanie decyzji KDR w oparciu o przydzielone siły i środki;

Rys. 5. Schemat organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej typu taktycznego

PUNKT ZAOPATRZENIA

WODNEGO

STRAŻNICA

PSK

KDR

WSPÓŁDZIAŁANIE

KIERUNEK DYSPOZYCJI

KIEROWANIE

Odwód

taktyczny

Punkt

przyjęcia

sił i

środków

Zespół
operacyjny

Oficer
operacyjny

Szef odwodu
taktycznego

DOB

Odcinek
Bojowy

DOB

Odcinek
Bojowy

DOB

Odcinek
Bojowy

Zespół

logistyki

Szef
logistyki

Kwatermi
strz

Kierowca

- organizowanie łączności dowodzenia na swoim odcinku na kanałach,

przydzielonych przez KDR;

- zabezpieczenie ciągłości działań ratowniczych, w tym również

organizowanie zaopatrzenia w środki gaśnicze z przydzielonych przez

KDR punktów zaopatrzeniowych;

- współpraca ze specjalistami branżowymi.

4.2.3. Zasady organizowania struktury kierowania działaniami typu

strategicznego

Tworzenie struktury kierowania typu strategicznego wprowadza się w przypadku,

gdy zdarzenie charakteryzuje się dużą złożonością zagrożenia między innymi z

powodu wysokiej dynamiki rozwoju sytuacji i ogromu zadań do wykonania, a

realizowane cele wymagają przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia

oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym. Kierowaniu strategicznemu podlegają siły

wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden

batalion. KDR podejmuje decyzję o utworzeniu na bazie istniejącej struktury,

następujących stanowisk lub sekcji specjalistycznych:

1. Stanowisko Szefa Sztabu - do koordynacji pracy poszczególnych zespołów

sztabu oraz do pomocy i zastępowania KDR,

Zespół Operacyjny, w skład którego wchodzi:

- Sekcja Rozpoznawczo – Prognostyczna, kierowana przez Oficera

Rozpoznania - do organizowania systemu rozpoznawania zagrożenia oraz

jego prowadzenia, łącznie z dokumentowaniem i prognozowaniem;

Rys. 6. Schemat organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej typu strategicznego

PUNKT ZAOPATRZENIA WODNEGO

WSPÓŁDZIAŁANIE

KIERUNEK

KIEROWANIE

Odcinek
Bojowy

terenowy
oficer
operacyjny

DOB

Odcinek
Bojowy

terenowy
oficer
operacyjny

DOB

Odcinek
Bojowy

terenowy
oficer
operacyjny

DOB

STRAŻNICA

PSK

Odwód

operacyjny

Szef

logistyki

Sekcja
łączności

Oficer

łączności

Sekcja

kwatermistrzowska

Kwatermistrz

Zespół logistyki

Sekcja
techniczna

Oficer

techniczny

Środki
gaśnicze

Sekcja
zaopatrzenia

Oficer

zaopatrzenia

SZEF
SZTABU

KDR

Zespół operacyjny

Sekcja rozpoznawczo -
prognostyczna

Oficer
rozpoznania

Punkt przyjęcia sił i
środków

Szef odwodu
taktycznego

Sekcja planowania
operacyjnego

Oficer
operacyjny

- Sekcja Planowania Operacyjnego, kierowana przez Oficera Operacyjnego

- do opracowywania koncepcji działań ratowniczo-gaśniczych oraz

wdrażania decyzji KDR i sprawowania nadzoru nad ich realizacja.

Stanowisko Obsługowe, w skład którego wchodzi:

- sekretarz planszecista - do dokumentowania przebiegu akcji;

- dyspozytor – radiooperator - do obsługi urządzeń technicznych sztabu;

- łącznik - do przekazywania informacji miedzy poszczególnymi komórkami

struktury dowodzenia;

- pilot - do pilotowania kolumn samochodowych.

Zespole Logistyki, w skład którego wchodzi:

- Sekcja Łączności, kierowana przez Oficera Łączności - do organizowania

systemu łączności radiowo – przewodowej dla potrzeb dowodzenia i

współdziałania;

- Sekcja Kwatermistrzowska, kierowana przez Kwatermistrza - do obsługi

zadań związanych z wyżywieniem, zakwaterowaniem, umundurowaniem

oraz obsługi medyczno-sanitarnej;

- Sekcja Techniczna, kierowana przez Oficera Technicznego - do

organizowania i prowadzenia stacji obsługi sprzętu oraz zaopatrywania w

materiały pędne lub inne eksploatacyjne;

- Sekcji Zaopatrzenia, kierowanej przez Oficera Zaopatrzenia - do

organizowania zaopatrzenia w środki gaśnicze, neutralizatory oraz

specjalistyczny sprzęt gaśniczy.

Odcinek Bojowy, w skład którego wchodzi:

- Terenowy Oficer Operacyjny - do pomocy i zastępowania dowódcy OB,

szczególnie w zakresie rozpoznawania zagrożeń, łącznie ze sztabem oraz

wypracowywanie koncepcji obsługi decyzji KDR.

Szczegółowe obowiązki osób kierujących odcinkami bojowymi, są takie same jak

podczas kierowania typu taktycznego.

Przejście do typu strategicznego organizacji dowodzenia wymaga zasilania kadrą

specjalistyczną lub wykonawczą, a mianowicie:

- na funkcję Szefa Sztabu lub KDR

min. 2 osoby,

- do Sekcji Rozpoznania wraz z Oficerem Rozpoznania

min. 5 osoby,

- do sekcji Planowania Operacyjnego wraz z Oficerem Op.

min. 3 osoby,

- do Punktu Przyjęcia Sił i Środków

min. 4 osoby,

- na funkcję Terenowego Oficera Operacyjnego

min. 5 osoby,

- na dowódców Odcinków Bojowych

min. 5 osoby,

- na stanowiska obsługowe

min. 7 osoby,

- na funkcję Oficera Logistyki

min. 1 osoba,

- do sekcji Kwatermistrzowskiej wraz z Kwatermistrzem

min. 7 osoby,

- do sekcji Technicznej wraz z Oficerem Technicznym,

min. 5 osoby,

- do sekcji Łączności wraz z Oficerem Łączności

min. 4 osoby,

- do sekcji Zaopatrzenia wraz z Oficerem Zaopatrzenia

min. 6 osoby.

Razem:

min. 54 osoby.

Etapy powstawania struktury dowodzenia stanowią wzorzec, który z uwagi na

dużą różnorodność zdarzeń, może być tylko częściowo wykorzystywany poprzez

tworzenia struktur pośrednich.

Ostateczną decyzję o kształcie danej struktury dowodzenia podejmuje KDR,

jednak przy zachowaniu tych elementów, które gwarantują płynność przechodzenia do

struktur bardziej złożonych.

Temat 5. Organizacja sił i środków ratowniczych

Alarmowanie sił i środków ratowniczo-gaśniczych odbywa się poprzez właściwe

miejscowo ośrodki decyzyjne. W przypadku jednostek Państwowej Straży Pożarnej i

innych służb systemu wykonują, to właściwe terenowo stanowiska kierowania.

Podmioty współorganizujące akcję ratowniczo-gaśniczą organizują własne siły i

środki na potrzeby swoje oraz KDR w ramach swoich struktur organizacyjnych.

Podmioty współorganizujące akcję ratowniczo-gaśniczą w sytuacji, kiedy muszą

uzupełnić własne siły i środki o siły i środki innych podmiotów, dokonują tego

poprzez złożenie zapotrzebowania do KDR.

Do likwidacji skutków zdarzeń przekraczających możliwości operacyjne powiatu

lub województw, z sił i środków podmiotów systemu formuje się odwody operacyjne.

Uruchamianie oddziałów i pododdziałów odwodu operacyjnego przeprowadza się

w celu:

a) zwalczania pożarów o rozmiarach dużych;

b) usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń o rozmiarach dużych;

c) usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń wymagających

specjalistycznych umiejętności lub wyposażenia.

Decyzję o formowaniu sił i środków odwodu operacyjnego podejmują:

a) Komendant Główny PSP w odniesieniu do centralnego odwodu operacyjnego;

b) komendanci wojewódzcy w odniesieniu do wojewódzkich odwodów

operacyjnych;

c) komendanci szkół PSP w odniesieniu do kompanii szkolnych.

Dysponowanie sił i środków odwodu operacyjnego jest realizowane przez:

- KCKRiOL,

- WSKR.

Dopuszczalne czasy osiągania gotowości oddziałów i pododdziałów w miejscach

koncentracji wynoszą:

- 180 minut dla batalionu;

- 90 minut dla kompanii centralnego odwodu;

- 45 minut dla kompanii wojewódzkiego odwodu i sztabu brygady;

- 45 minut dla grup specjalistycznych.

5.1. Sztab jako organ doradczo-pomocniczy kierownika działań ratowniczo-

gaśniczych

Kierownik działań po przybyciu na miejsce zdarzenia musi wykonać podstawowe

czynności związane z organizacją działań, do których należy przeprowadzenie

rozpoznania, ocena sytuacji, wstępne wydanie poleceń i rozkazów dla przybyłych

pododdziałów, wykonanie kalkulacji sił i środków, złożenie zapotrzebowania na siły

jednostek ochrony przeciwpożarowej, innych podmiotów i służb współdziałających.

Wprowadzenie do działań ratowniczych dużej liczby sił i środków rozległość

zdarzenia, występujące utrudnienie i komplikacje stwarzają dla dowódcy trudną

sytuację powodującą, że dowódca nie jest w stanie podołać wszystkim obowiązkom w

trudnych i skomplikowanych działaniach. W tej sytuacji pomocnym elementem

organizacji działań jest utworzenie sztabu jako czynnika ułatwiającego dowódcy

kierowanie działaniami ratowniczymi. Przy kierowaniu interwencyjnym i taktycznym,

tj. w działaniach, w których odpowiednio biorą udział jednostki w sile do jednej

kompanii i do jednego batalionu kierującego może doraźnie wspomóc sztab. Przy

kierowaniu strategicznym kierującego wspomaga sztab, którego strukturę, skład i

zadania określa osobiście kierujący lub działający z jego upoważnienia członek sztabu.

Najczęściej sztaby organizuje się w niewielkiej skali tworząc tzw. zalążki sztabów, a

do roli szefów zespołów wyznacza się pojedyncze osoby przydzielając im konkretne

zadania, zależne od specyfiki zdarzenia i potrzeb występujących podczas działań.

Sztaby organizowane dla potrzeb akcji ujęte w planach ratowniczych mają

charakter stały, a ich członkowie podzieleni są na zespoły funkcyjne wyznaczone do

wykonania ściśle określonych zadań. Zaletą sztabów powoływanych na stałe jest

wysoka skuteczność i szybkość mobilizacji uzyskana dzięki przeprowadzonym

wcześniej ćwiczeniom organizowanym na terenie przyszłych działań ratowniczych. W

praktyce w skład sztabów powinni wchodzić wysocy specjaliści z różnych dziedzin,

posiadający wieloletnie doświadczenie, tak aby sztab jak najlepiej realizował zadania i

przy pomocy którego wypracowywano jak najlepsze koncepcje działania.

Rys. 7. Przykładowy schemat organizacyjny sztabu akcji

Szef

sztabu

Zastępca szefa

sztabu

Organizowanie prac sztabu

Planowanie i koordynowanie

prac zespołów sztabu

Opracowywanie i

przedkładanie propozycji
zamiaru taktycznego

Analizowanie rozwoju sytuacji

Zastępowanie kierownika akcji

Nadzorowanie nad

realizacją zadań
postawionych zespołom

Nadzorowanie nad

dokumentacją sztabu

Nadzorowanie nad

wykonywaniem rozkazów

Organizowanie wsparcia

działań ratowniczych

Oficer operacyjny

łącznikowy

Utrzymywanie łączności z szefem sztabu

Przekazywanie informacji dotyczących

potrzeb wynikających z prowadzenia działań

Nawiązywanie współpracy z administracją

rządową, samorządową, służbami i
jednostkami współdziałającymi

Zespół analiz

Zespół

łączności

Zespół logistyki

Zespół

informacyjno

-prasowy

Skład:

- szef analiz,
- oficer operacyjny,
- pomocnik oficera

operacyjnego,

- informatyk,
- kreślarz,
- planszecista,
- specjaliści z

różnych dziedzin.

Skład:

- szef łączności,
- oficer łączności,
- radiooperatorzy,
- telefoniści,
- łącznicy.

Skład:

- szef logistyki,
- oficer logistyki
- pomocnik oficera logistyki,
- oficer zabezpieczenia

medycznego,

- pomocnik zabezpieczenia

medycznego,

- oficer uzupełnień sił i

środków,

- pomocnik uzupełnień sił i

środków,

- oficer wyżywienia,
- pomocnik oficera

wyżywienia.

Skład:

- rzecznik prasowy,
- oficer

informacyjno-
prasowy,

- pomocnik oficera

informacyjno-
prasowego.

Rys. 8. Przykładowy ramowy zakres zadań sztabu akcji

Na podstawie: E. Gierski, Efektywność dowodzenia, Firet, Warszawa 1997.

Zespół

informacyjno

- prasowy

Zadania:

Zespół łączności

Zespół logistyki

Zadania:

Zespół analiz

Zadania:

1 analiza i ocena

sytuacji oraz
prognozowanie
rozwoju

2 opracowywanie

wariantowego planu
organizacji działań

3 obliczanie sił i

środków
wynikających z
potrzeb
prowadzonych działań

4 dokumentowane

przebiegu działań

5 opracowywanie

meldunków
sytuacyjnych

1 organizowanie

łączności dowodzenia
i współdziałania;

2 wnioskowanie o

niezbędny sprzęt do
prowadzenia łączności

3 ewidencjonowanie

korespondencji;

4 wzywanie sił i

środków
przewidzianych jako
wsparcie lub
współdziałanie.

1 organizowanie

punktów przyjmo-
wania sił i środków
oraz rozprowadzanie
na odcinki bojowe;

2 przygotowanie

warunków do pracy
sztabu;

3 organizowanie

odwodów
taktycznych;

4 realizowanie zapo-

trzebowana na sprzęt;

5 zapewnienie:
- zaopatrzenia wodnego
- sprzętu

specjalistycznego;

- chemicznych środków

gaśniczych;

6 dostarczanie:
- materiałów pędnych i

smarów;

- części zamiennych;
- artykułów

żywnościowych;

7 organizowanie:
- napraw sprzętu;
- punktu

zakwaterowania;

- punktu medyczno -

sanitarnego;

- punktu wyżywienia

lub rozdziału
żywności;

8 ustalenie potrzeb

transportowych dla
ewakuowanych ludzi;

9 ustalenie potrzeb

bytowych dla
ewakuowanych ludzi.

1 zapewnienie

sprawnego przepływu
informacji z działań;

2 opracowywanie treści

komunikatów i
meldunków;

3 przekazywanie

informacji przedstawi-
cielom mediów;

4 współdziałanie z

rzecznikami
prasowymi innych
służb;

5 przedkładanie infor-

macji przełożonym i
władzom admini-
stracyjnym.

5.2. Organizacja łączności dowodzenia i współdziałania

Zasadniczym środkiem łączności dowodzenia i współdziałania na terenie akcji

ratowniczej są środki łączności radiowej.

Celem zapewnienia skutecznej łączności dowodzenia i współdziałania różnych

podmiotów współorganizujących akcję ratowniczą należy dążyć do:

- koncentracji sprzętu łączności radiowej osób decyzyjnych kierujących swoimi

siłami i środkami;

- wyposażenie bazowych stanowisk kierowania tych podmiotów w sprzęt

łączności radiowej umożliwiający bezpośrednie prowadzenie korespondencji

między tymi stanowiskami oraz wyposażenia ich w bezpośrednie łącza

telefoniczne;

- organizowania pracy sztabów w miejscach, w których występuje optymalna

łączność przewodowa.

Jednostki ochrony przeciwpożarowej zobowiązane są eksploatować sprzęt

łączności radiowej pracujący na pasmach częstotliwościowych przydzielonych

strażom pożarnym, na zasadach obowiązujących w PSP, w tym miedzy innymi nie

przekraczania:

- dopuszczalnej mocy samochodowych stacji radiowych wynoszącej 25W, w

przypadku samochodów operacyjno-sztabowych;

- dopuszczalnej mocy samochodowych stacji radiowych wynoszącej 10W, w

przypadku samochodów pozostałych;

- dopuszczalnej mocy nasobnych stacji radiowych wynoszącej 2,5W, w

przypadku KAR, Szefa Sztabu, DOB;

- dopuszczalnej mocy nasobnych stacji radiowych wynoszącej 1W, w

pozostałych przypadkach.

W celu zapewnienia skutecznej łączności dowodzenia i współdziałania do

obowiązków Komend PSP, należy każdorazowo organizować łączność przy

Tamże.

prowadzeniu lokalnych akcji ratowniczo-gaśniczych na przyznanym kanale

powiatowym.

5.3. Organizowanie łączności podczas działań ratowniczo-gaśniczych

Każdy dowódca niezależnie od szczebla i typu kierowania akcją ratowniczo-

gaśniczą powinien dokładnie znać sytuację na wszystkich odcinkach bojowych,

rozwój sytuacji, mieć stały wpływ na prowadzenie działań ratowniczych, na bieżąco

wprowadzać potrzebne korekty i zmiany dążąc przez to do wykonania zaplanowanego

zadania bojowego. Właściwa organizacja łączności zapewnia kierującemu akcją

skuteczne dowodzenie pododdziałami jednostek ochrony przeciwpożarowej, innymi

służbami ratowniczymi i podmiotami współdziałającymi we wszystkich rodzajach

działań. Na szczeblu działań kierowania interwencyjnego łączność organizuje

dowódca zapewniając jej realizację do jednostki wykonawczej – roty. Ten rodzaj

budowy organizacji szczególne ma uzasadnienie dla pododdziałów najmniej

liczebnych – zastęp, sekcja, pluton. Momentem rozpoczęcia organizacji łączności jest

czas zadysponowania pierwszego pododdziału do miejsca zdarzenia. Kierujący akcją

bezpośrednio po przybyciu na miejsce zdarzenia składa meldunek do właściwego

miejscowo stanowiska kierowania, w którym powinien przekazać krótki opis sytuacji:

- rodzaj zdarzenia, czynniki towarzyszące (płomień, ogień, dym itp.);

- wielkość zdarzenia i obiektu, w którym powstało zdarzenie;

- wstępne podanie ilości sił i środków przebywających na miejscu i złożenie

ewentualnego zapotrzebowania na braki sprzętowo-osobowe.

Po przeprowadzeniu rozpoznania kierujący składa szczegółowy meldunek, w

którym należy:

- określić wielkość zdarzenia, kierunek rozprzestrzeniania się pożaru (obłoku

substancji chemicznej), ilość zagrożonych obiektów i przebywających w nich

ludzi, zwierząt mienia o znacznej wartości;

- określić ilość niezbędnych sił i środków jednostek ochrony przeciwpożarowej,

innych podmiotów współdziałających i służb ratowniczych;

- określić trudności w prowadzeniu działań w wyniku występujących mediów

zagrażających bezpośrednio ratownikom i osobom ewakuowanym;

- polecić innym służbom wstrzymanie podawania mediów np. wyłączenie

zasilanie energetycznego, zwiększenie ciśnienia sieci hydrantowej;

- polecić uzyskania dodatkowych informacji od PSK ujętych w planach

ratowniczych, a dotyczących np. zaopatrzenia wodnego, ilości i rodzaju

substancji niebezpiecznych;

- przekazać dokładną nazwę obiektu z podaniem właściciela lub użytkownika.

W czasie trwania akcji, w przedziałach czasowych średnio dziesięciominutowych

KDR powinien składać meldunek o:

- aktualnej sytuacji, wielkości zdarzenia, przebiegu i wynikach prowadzonych

działań;

- obiektach, pomieszczeniach lub instalacjach, które uległy zniszczeniu lub są

nie do uratowania;

- orientacyjnym czas trwania akcji,

- sytuacjach nieprzewidzianych mających wpływ na przebieg działań

ratowniczych;

- czasie lokalizacji zdarzenia;

- przypuszczalnej przyczynie powstania pożaru (miejscowego zdarzenia);

- szacunkowych stratach popożarowych;

- czasie zakończenia działań i powrotu do strażnicy.

Przy organizacji łączności należy uwzględniać ilość i rodzaj wyposażenia w sprzęt

łączności, rzeźbę terenu, wielkość obszaru oraz czas trwania pożaru.

W trakcie trwania akcji, w miarę przybywania kolejnych zastępów na teren

działań następuje rozbudowa struktury łączności wykorzystując przy tym posiadany

sprzęt łączności. Do małych akcji, podczas których jest realizowany typ kierowania

interwencyjnego, gdy kierujący akcją jest w stanie samodzielnie zapanować nad

utworzonym schematem łączności w miarę zmieniających się warunków działania

zostają przeprowadzane zmiany organizacyjne sieci łączności pododdziałów

uczestniczących bezpośrednio w działaniach ratowniczych.

Rys. 9. Przykładowy schemat organizacji łączności typu interwencyjnego

Przy kierowaniu strategicznym kierujący akcją jest wspomagany przez sztab jako

organ doradczy i pomocniczy.

W działaniach przy kierowaniu interwencyjnym i taktycznym może być

zawiązany sztab lub jego niezbędny fragment, którego strukturę skład i zadania

określa kierujący lub działający w jego imieniu członek sztabu. Dowódca akcji po

powołaniu sztabu wyznacza oficera łączności, a przy większych akcjach szefa zespołu

łączności. Szef łączności ma za zadanie analizować informacje na temat ilości sił i

środków uczestniczących w działaniach oraz ustalać potrzeby sprzętu łączności,

organizować sieć łączności, przydzielać sprzęt radiowy. Tworząc schemat

organizacyjny łączności oficer odpowiedzialny za prawidłowy przepływ informacji

przy dużych akcjach musi uwzględnić wykonanie sieci w trzech płaszczyznach

usystematyzowanych w następującej hierarchii:

Na podstawie: Ranecki, Ratownictwo chemiczno-ekologiczne, SAP, Poznań 1998.

PSK

D-CA

SEKCJI

K-6

D-CA

SEKCJI

K-16

D-CA

SEKCJI

K-10

K-8

KAR

- sieć radiowa dowódcy kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą;

- sieć radiowa pośrednia;

- sieć radiowa wykonawcza.

Sieć dowódcy obejmuje radiostację stanowiska kierowania, sztabu akcji, dowódcy

kierującego oraz dowódców odcinków bojowych. Przeważnie pracuje ona na kanale

powiatowym właściwym do miejsca zdarzenia. W działaniach ten rodzaj sieci stanowi

trzon schematu łączności. Sieć radiowa pośrednia jest tworzona dla rozbudowanych

schematów łączności. Stanowi łącznik pomiędzy siecią dowódcy i siecią wykonawczą.

Sieć radiowa wykonawcza jest przeznaczona dla pododdziałów pracujących w ramach

jednego odcinka bojowego.

Najbardziej powszechnym środkiem łączności podczas akcji jest łączność radiowa

prowadzona z radiostacji nasobnych i samochodowych. Umożliwia ona szybkie, łatwe,

bezawaryjne i bezpośrednie porozumiewanie się w ruchu i na postoju, prowadzenie

korespondencji niemalże z każdego miejsca działania. W przypadkach

niewystarczającej ilości sprzętu łączności radiowej, braku sieci szczególnie w

podziemiach, w nizinach, w budynkach żelbetonowych stosuje się łączność

przewodową, często tworzoną na czas prowadzenia działań, w warunkach polowych.

Zapewnia ona przekazywanie korespondencji pomiędzy dowódcą akcji, sztabem,

dowódcami odcinków bojowych, dowódcami punktów zaopatrzenia wodnego i

odwodów taktycznych. Kolejnym rodzajem łączności wykorzystywanym podczas

działań w miejscach gdzie nie jest możliwe lub celowe stosowanie urządzeń

technicznych jest łączność ruchoma przy pomocy łączników. Strażacy wyznaczeni do

tej funkcji powinni przebywać w towarzystwie dowódcy. Spełniają oni rolę

informatorów meldunków drogą ustną poprzez zapamiętywanie informacji i

odtwarzanie ich w miejscach, do których są kierowane. Znaki gestowe, to kolejny

rodzaj przekazywania informacji w formie ściśle umówionych znaków i gestów.

Sygnały gestowe wydawane przez dowódcę są równoznaczne z wydaniem ustnych

poleceń czy rozkazów i przyjmują formę natychmiastowego wykonania.

Temat 6. Ogólne zasady prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych

Państwowa Straż Pożarna oraz inne służby ratownicze systemu realizując

nałożone zadania wykonuje bardzo szeroki wachlarz czynności ratowniczych. Jakość

wykonanego zadania w przeważającej części zależy od dowódcy kierującego

działaniami oraz właściwego współdziałania zastępów pożarniczych załóg innych

służb. Determinującym elementem podczas każdej akcji ratowniczej jest bardzo

ograniczony czas na przygotowanie się do realizacji zamiaru taktycznego oraz

szczegółowe omówienie procedur czynności wykonywanych przez każdego

uczestnika działań. W celu zapobiegnięcia niejasnościom i nieporozumieniom, jakie

zdarzają się podczas faktycznych zdarzeń należy określić zasady i procedury

prowadzenia działań ratowniczych zależnych od rodzaju i specyfiki zagrożenia.

6.1. Założenia ogólne podziału struktury działań

Przyjęto w projekcie regulaminu następujący podział realizacji czynności

ratowniczych wykonywanych w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska

w związku z:

- walką z pożarami;

- ratownictwem technicznym;

- ratownictwem chemiczno-ekologicznym;

- ratownictwem medyczny.

Działania ratownicze usystematyzowane w ramach danego ratownictwa

przedstawiono w formie zasad i procedur czynności ratowniczych najczęściej

wykonywanych w celu zlokalizowania i usunięcia zagrożenia.

Ogólny podział procedur prowadzenia działań ratowniczych podczas akcji

obejmuje:

- organizację ratownictwa;

- zakres działań;

- zadania stawiane przed służbami ratowniczymi;

- standardy postępowania na miejscu zdarzenia.

Wyrażenie głównych cech organizacyjnych prowadzenia działań ratowniczo-

gaśniczych, podejmowanych przez Państwową Straż Pożarną podczas zdarzeń, oparto

na przykładzie działań gaśniczych. Pamiętać tu należy, iż zarówno rodzaj zdarzenia,

typ (poziom) kierowania, jak i „rodzaj ratownictwa” w różnym stopniu modyfikują

przedstawiane tu, w miarę uniwersalne zasady ogólne.

6.2. Zasady prowadzenia działań podczas pożarów

O przebiegu rozwoju pożaru decyduje wiele czynników jak np. miejsce

powstania, układ poszczególnych elementów zespołowych, rodzaj nagromadzonych

materiałów palnych, kierunki ciągów powietrznych i gazów spalinowych. Trudno

byłoby szczegółowo omówić, każdy z możliwych do powstania pożarów, bowiem

rozmaite mogą być konstrukcje, wielkości, wyposażenie, materiały palne i czynniki

towarzyszące procesowi spalania. Niemniej jednak są cechy wspólne dla większości

pożarów i podejmowanych działań ratowniczych, do których zaliczyć można:

konieczność ratowania zdrowia i życia ludzkiego, ratowanie mienia, podawanie

środków gaśniczych, zachowanie szczególnych środków bezpieczeństwa itp. W

oparciu o takie czynniki zostaną sporządzone ogólne zasady postępowania podczas

działań związanych z likwidacją pożarów.

6.2.1. Organizacja walki z pożarami

Organizacja walki z pożarami obejmuje zespół działań planistyczno-

organizacyjnych i stosowanie technik gaśniczych niezbędnych do zmniejszenia i

likwidacji zagrożenia pożarowego.

Zadania realizowane w ramach organizacji walki z pożarami, obejmują w

szczególności:

- rozpoznawanie i ocena zagrożeń pożarowych;

- określanie rozmiarów powstałego pożaru i rozwoju sytuacji;

- ratowanie ludzi i zwierząt przed zagrożeniami pożarowymi;

- dostosowanie sprzętu oraz technik gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru;

R. Witkowski, Nowe zadania dla pomocy drogowej, Przegląd Pożarniczy Nr 9/2000.

- lokalizowanie pożaru;

- likwidowanie pożaru.

Walka z pożarami w ramach systemu prowadzona jest:

- siłami i środkami jednostek ochrony przeciwpożarowej włączonych do

systemu na wszystkich poziomach jego funkcjonowania;

- wydzielonymi siłami i środkami pozostałych podmiotów włączonych do

systemu w zakresie ustalonym w decyzji o włączeniu do systemu lub umowie

cywilnoprawnej o współdziałaniu z systemem

6.2.2. Działania w zakresie walki z pożarami

Praca stanowiska kierowania (PSK, MSK)

I. Alarmowanie - to przyjęcie zgłoszenia o zaistniałym zdarzeniu i pozyskanie

informacji, tj.:

a/ dane osoby zgłaszającej (imię, nazwisko, numer telefonu);

b/ co się pali (budynek, zakład, las, środek transportu, skład desek itp.);

c/ adres zdarzenia (gmina, miejscowość, ulica, numer);

d/ wielkość zdarzenia (powierzchnia obiektu, w którym powstał pożar);

e/ zagrożone inne obiekty pożarem;

f/ bezpośrednie zagrożenie dla ludzi.

II. Rozpoznanie i ocena wstępna w ramach pracy stanowiska kierowania:

- ustalenie charakteru pożaru: rodzaj palącego się materiału;

- przewidywany rozwój pożaru po dojeździe pierwszych jednostek straży

pożarnej;

- warunki zewnętrzne mające wpływ na pożar:

a/ sytuacja meteorologiczna (siła wiatru, kierunek, temperatura, opady);

b/ położenie i ukształtowanie terenu;

c/ inne czynniki, np. zabudowa, instalacje;

d/ określenie granic zagrożenia;

e/ określenie zaistniałych i przyszłych skutków zagrożenia (wykorzystanie

informacji własnych i zewnętrznych, w tym planów ratowniczych).

III. Wstępna kalkulacja sił i środków do likwidacji zdarzenia:

a/ własne siły i środki;

b/ siły i środki jednostek OSP najbliższe miejsca zdarzenia;

c/ siły i środki innych służb i podmiotów systemu;

IV. Dysponowanie sił i środków do likwidacji pożaru

a/ siły i środki własnej jednostki;

b/ jednostki najbliższe miejsca zdarzenia, w tym OSP;

c/ jednostki specjalistyczne;

d/ jednostki pomocnicze.

Zasady postępowania na miejscu zdarzenia

V. Rozpoznanie zdarzenia przez jednostki ratownicze

Na miejscu zdarzenia (katastrofy, wypadku komunikacyjnego, pożaru) często

pierwszym zespołem ratunkowym jest zastęp straży pożarnej, w związku z tym należy

dostosować się do podstawowych zasad:

- w pierwszej kolejności dbać o bezpieczeństwo własne i poszkodowanego;

- przed przystąpieniem do udzielania pomocy właściwie i szybko ocenić stan

zagrożenia, niewłaściwe udzielenie pomocy może pogorszyć stan zdrowia lub

samopoczucia poszkodowanego;

- upewnić się, że do minimum zostało zredukowane dodatkowe ryzyko związane

z miejscem zdarzenia np. wybuch cieczy palnych, zsunięcia się rozbitego

samochodu z nasypu, zawału ściany czy stropu.

Rozpoznanie zdarzenia przez jednostki ratownicze obejmuje:

- wstępne rozpoznanie pośrednie – w trakcie dojazdu do zdarzenia na

podstawie informacji osoby zgłaszającej, planów ratowniczych, kart

dojazdowych, znajomości obiektu, w którym powstał pożar;

- wstępne rozpoznanie bezpośrednie – na miejscu zdarzenia,

bezpośrednio po przybyciu na teren akcji, na podstawie zewnętrznych oznak

zdarzenia, ogólnej sytuacji terenowej oraz warunków zewnętrznych

mikroklimatycznych;

- właściwe rozpoznanie bezpośrednie – dokładna ocena sytuacji miejsca

zdarzenia.

W trakcie przeprowadzania rozpoznania należy zwracać uwagę na:

- rodzaj konstrukcji obiektu, jej wytrzymałość i stabilność;

- wybierać najdogodniejsze miejsca dojść z możliwością powrotu;

- obserwować otoczenie pożaru (spękania ścian, odpryski tynku itp.);

- możliwość rozprzestrzeniania się ognia.

Stosować wszelkie możliwe środki bezpieczeństwa, takie jak:

- poruszać się wzdłuż ścian, starając się zapamiętać charakterystyczne elementy;

- utrzymywać stałą łączność z pozostałymi ratownikami;

- stosować właściwe środki zabezpieczenia skóry, oczu i dróg oddechowych

ratowników;

- wyłączyć zasilanie prądu elektrycznego zawsze jeżeli jest to możliwe lub

stosować urządzenia dielektryczne;

- ostrożnie otwierać drzwi do wejść i pomieszczeń, chowając ciało za skrzydło

drzwiowe;

- schodzić po schodach odwróceni tyłem, przenosząc ciężar ciała do przodu,

opierając się o ściany;

- stosować w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem tylko sprzęt w osłonie

przeciwwybuchowej.

Zamiar taktyczny

–

uwzględniający możliwość

zmiany

sytuacji.

Przedstawiony w formie różnych wariantów działania zapewniający najwłaściwsze

prowadzenie działań, obejmuje:

- główne kierunki działań ratowniczych;

- ocenę posiadanych sił i środków w stosunku do potrzeb wynikających z

sytuacji;

- metody ratowania ludzi i inwentarza żywego;

- metody ratowania i obrony mienia;

- określenie miejsca prowadzenia prac wyburzeniowych;

- sposoby zachowania ciągłości podawania środków gaśniczych;

- podział terenu akcji na odcinki bojowe oraz przydział na nie jednostek i zadań;

- wyznaczenie dowódców niższych szczebli;

- organizowanie łączności dowodzenia i współdziałania;

- określenie wielkości odwodu taktycznego;

- zadysponowanie dodatkowych sił i środków;

- określenie sposobu prowadzenia rozpoznania w czasie działań;

- wydawanie rozkazów i nadzorowanie ich prawidłowego wykonania;

- dowodzenie podległymi pododdziałami jednostek ochrony przeciwpożarowej i

innymi jednostkami współdziałającymi.

Zadania stanowisk gaśniczych, można sprowadzić do podstawowych działań,

polegających na:

- likwidacji ognisk pożaru, co jest głównym celem akcji gaśniczej;

- obronie zagrożonych obiektów;

- zabezpieczaniu prac ratowniczych podczas ratowania ludzi, zwierząt i mienia,

głównie przez zabezpieczenie przejść;

- oddymianiu pomieszczeń prądami wody przez wypieranie i osadzanie dymów,

co osiąga się stosując odpowiednie prądy wody i stosowne techniki jej

podawania;

- ochronie prądami wody innych rot gaśniczych lub innych stanowisk bojowych

w przypadku pracy w strefie wysokich temperatur lub występowania

płomieni.

Do realizacji powyższych zadań należy stosować ogólnie przyjętą taktykę i

technikę działania. Poniżej przytoczono kilka najczęściej wykorzystywanych zasad.

(a) Budowa pionowych lini wężowych polega na:

- rozwijaniu odcinków węży poczynając od góry w dół. Po rozwinięciu

odcinka górnego, rozwijamy odcinek bezpośrednio niżej leżący, po czym

łączymy końcówki węży;

- rozwijaniu odcinków węży na zewnątrz budynku, następnie zwijaniu w

tzw. „ósemki”, po czym rozwijaniu po klatkach schodowych. Sposób ten

stosowany jest w przypadku krętych schodów i skomplikowanej budowie

pionowych ciągów komunikacyjnych;

- prowadzeniu węży między biegami schodów, zwracając uwagę aby

zapobiec tworzeniu się z odcinka węża tzw. spirali. Łączniki węży

zabezpieczyć do balustrady przy pomocy podpinek strażackich. Sposób ten

stosowany jest w przypadku wąskich klatek schodowych lub ograniczonej

ilości odcinków;

- prowadzeniu lini gaśniczych na zewnątrz budynku, wciągając ją po lince

strażackiej;

- prowadzeniu lini gaśniczych po drabinach strażackich. Wyciągnięcia lini

gaśniczej wykonuje prądownik, który po zarzuceniu na plecy odcinka węża

wraz z prądownicą wychodzi na drabinę.

(b) Budowa stanowiska wodnego polega na:

- ustawieniu motopompy nalbliżej lustra wody, w celu ograniczenia ilości

węży ssawnych i wysokości ssania;

- zabezpieczeniu linii ssawnej przed wpadnięciem do wody;

E. Gierski, Efektywność dowodzenia, Firex, Warszawa 1997.

- szczelnym łączeniu węży ssawnych, w przeciwnym razie uniemożliwi

zassanie wody;

- unikaniu ostrych załamań węży ssawnych;

- używaniu sprawnych węży nie plaszczących się pod wpływem

podciśnienia;

- zabezpieczeniu smoka ssawnego przed nieczystościami;

- zabezpieczeniu motopompy przed zapadaniem w terenie grzęskim;

- spiętrzeniu wody przy niskich głębokościach;

- stosowaniu wysysaczy głębinowych przy poborze wody z dużych

głębokości;

- prądów zwartych, stosowanych do:

- gaszenia ciał stałych o zwartej budowie przy pożarach mocno

rozwiniętych;

- podawania prądu gaśniczego ze znacznej odległości;

- wykorzystywania energii mechanicznej do zbijania płomieni;

- prądów kroplistych, stosowanych do:

- gaszenia materiałów sypkich i włóknistych;

- stopniowego chłodzenie nagrzanych powierzchni;

- osadzania dymów;

- prądów mgłowych, stosowanych do:

- gaszenia cieczy palnych lżejszych od wody i palących się na niewielkiej

powierzchni;

- gaszenia ciał półstałych, takich jak wosk, tłuszcz, smoła itp.;

- osadzania i wypierania dymu.

Oczekiwany efekt gaśniczy przybliża stosowanie zasad operowania prądami

wodnymi, które sprowadzają się do następujących praktycznych wskazań:

- podejść możliwie najbliżej do źródła ognia;

- zająć stanowisko gaśnicze na tym samym poziomie lub nieznacznie wyżej;

- w I fazie pożaru podawać strumień wody na płomień, a nie dym;

- w pomieszczeniach zadymionych stosować prądy rozproszone, w celu

wyparcia dymu i zlikalizowania źródła ognia;

- nacierać na źródło ognia, kierując strumień wody na front pożaru;

- nie stosować zwartych strumieni wody na rozgrzaną konstrukcję obiektu;

- gasić powierzchnie pionowe kierując strumień wody z góry w dół;

- pożary ukryte gasić przed wcześniejszym odkryciu źródła ognia;

- działając prądami w obronie, kierować je na miejsca najbardziej zagrożone;

- pożary wewnętrzne obiektów gasić prądami kroplistymi nie powodując zbyt

dużych strat wtórnych;

- nie kierować zwartych prądów wody i z małych odległości na urządzenia pod

prądem.

(d) Podawanie piany gaśniczej, zasadniczo polega na wykorzystaniu jej do

gaszenia pożarów grupy A i B. Ogólne wskazania dotyczące operowania

prądami piany, są następujące:

- układać pianę w strefie spalania działając w natarciu;

- układać pianę w pasie przyległym do czoła pożaru działając w obronie;

- układać odpowiednią grubość piany;

- nie wzburzać lustra cieczy palnej przy podawaniu na palące się zbiorniki;

- pokryć pianą całą palącą się powierzchnię;

- nie stosować piany lekkiej na otwarte przestrzenie;

- nie podawać piany w obecności urządzeń pod napięciem.

(e) Wykorzystywanie dwutleneku węgla (CO

) jako środka gaśniczego, wiąże

się z przestrzeganiem następujących ograniczeń i zasad w jego stosowaniu:

- stosować do gaszenia materiałów przedstawiających dużą wartość

materialną, kulturową, dokumentacyjną i techniczną;

- nie stosować do gaszenia przedmiotów, w których nagromadzone są duże

ilości ciepła;

- nie stosować do gaszenia materiałów posiadających w swojej budowie

cząsteczkowej tlen;

- nie stosować do gaszenia materiałów, z którymi CO

reaguje;

- podawać prąd środka z możliwie najbliższej odległości;

- gasić pożary w pomieszczeniach zamkniętych, wykorzystując właściwości

tłumiące środkagasniczego;

- stosować CO

w pomieszczeniach, z których usunięto ludzi;

- gasząc urządzenia pod prądem elektrycznym zachować minimalną

odległość 10cm.

(f) Wykorzystywanie proszków gaśniczych zasadniczo dotyczy pożarów

urządzeń pod napięciem prądu elektrycznego i pożarów metali lekkich. Ogólne

zasady stosowania proszku gaśniczego są następujące:

- obiąć strefę spalania chmurą proszku;

- gasząc na przestrzeni otwartej - stanowiska gaśnicze zajmować z wiatrem;

- obłok proszku kierować na płomień;

- nie kierować strumienia proszku na ludzi.

6.2.3. Zabezpieczenie pogorzeliska i zakończenie działań

Po ugaszeniu pożaru należy zbezpieczyć pogorzelisko przed nieszczęśliwymi

następstwami dla osób pozostających z różnych przyczyn na miejscu zdarzenia.

Również należy zabezpieczyć przed ponownym wznowienia procesu palania.

W tym celu należy:

- wszelkie nadwyrężone elementy budowlane grożące zawaleniu rozebrać;

- wszelkie nadwyrężone elementy konstrukcyjne podstemplować;

- starannie dogasić wszelkie ogniska pożaru;

- wyznaczyć osoby do dozorowania pogorzeliska;

- zabezpieczyć na czas dozorowania potrzebny sprzęt gaśniczy;

- przekazać protokularnie pogorzelisko administratorowi.

Działania ratowniczo-gaśnicze prowadzi się do czasu całkowitego ugaszenia

źródła ognia i zabezpieczenia pogorzeliska przed ponownym rozpaleniem oraz po

zabezpieczeniu wszystkich elementów, które na wskutek warunków pożarowych

straciły stabilność i grożą zawaleniem. Decyzję o zakończeniu działań podejmuje

dowódca akcji.

☼