03 Organizowanie i prowadzenie Nieznany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Kacperski

Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego
341[01].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Adam Hubicki
mgr inż. Andrzej Śliwiński

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Pajestka

Konsultacja:

mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 341[01].Z1.03,

„Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik agrobiznesu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawy funkcjonowania gospodarstwa rolnego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Podatki i ubezpieczenia w rolnictwie

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Rachunek ekonomiczny

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowaniu i prowadzeniu

gospodarstwa rolnego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej jednostki modułowej.
Wynik negatywny będzie wskazaniem, że powinieneś powtórzyć wiadomości i poprawić
umiejętności z pomocą nauczyciela,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci sprawdzić,
czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

341[01].Z1.01

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki

Rolnej

341[01].Z1.02

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

rodowiska

Moduł 341[01].Z1

Organizacja i prowadzenie

działalności rolniczej

341[01].Z1.03

Organizowanie i prowadzenie

gospodarstwa rolnego

341[01].Z1.04

Organizowanie produkcji rolniczej

341[01].Z1.05

Wykorzystanie techniki

komputerowej w rolnictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

−

posługiwać się podstawową terminologią dotyczącą ekonomiki rolnictwa,

−

korzystać z ustawodawstwa prawnego,

−

określić zasady korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

analizować dane statystyczne,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z technologii informacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się podstawowymi pojęciami prawnymi i kategoriami ekonomiczno-rolniczymi,

−

określić miejsce i znaczenie rolnictwa w gospodarce rynkowej,

−

wyjaśnić procedurę legalizowania, organizowania i prowadzenia gospodarstwa rolnego,

−

sklasyfikować gospodarstwa rolne według różnych kryteriów,

−

określić funkcje gospodarstwa rolnego w systemie agrobiznesu,

−

ustalić elementy składowe gospodarstwa rolnego,

−

określić wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na organizację gospodarstwa
rolnego,

−

scharakteryzować podstawowe czynniki produkcji i uzasadnić możliwość ich substytucji,

−

ocenić

wyposażenie gospodarstwa rolnego w środki produkcji,

−

scharakteryzować metody produkcji rolniczej,

−

obliczyć wysokość podatku rolnego i wypełnić dokumenty podatkowe,

−

obliczyć wielkość dopłat bezpośrednich,

−

scharakteryzować rodzaje ubezpieczeń i analizować oferty ubezpieczeniowe różnych
firm,

−

zorganizować proces pracy i produkcji zgodnie z kodeksem dobrej praktyki rolniczej,

−

obliczyć i ocenić zasoby pracy w gospodarstwie rolnym,

−

obliczyć koszty, nadwyżki bezpośrednie i opłacalność wybranych działalności
produkcyjnych,

−

sporządzić kalkulacje kosztów oraz określić ich znaczenie przy podejmowaniu decyzji
gospodarczych,

−

określić zasady konstruowania biznesplanu,

−

sporządzić biznesplan gospodarstwa rolnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy funkcjonowania gospodarstwa rolnego

4.1.1. Materiał nauczania

Rolnictwo jest jednym z działów gospodarki narodowej, którego głównym zadaniem jest

dostarczanie żywności. Rolnictwo uzyskuje produkty roślinne i zwierzęce poprzez uprawę
roślin oraz chów zwierząt. Rolnictwo w gospodarce narodowej spełnia wiele ważnych
funkcji:

−

tworzenie produktu krajowego brutto i dochodu narodowego,

−

produkcja żywności dla społeczeństwa,

−

produkcja surowców dla innych gałęzi gospodarki narodowej (np. wełna, skóry, rzepak),

−

rynek zbytu dla pozarolniczych jednostek gospodarczych produkujących środki do
produkcji rolnej.
Na produkcję rolniczą składa się produkcja roślinna i zwierzęca, która prowadzona jest

w gospodarstwach rolnych lub przedsiębiorstwach rolniczych.
Różnica między pojęciem gospodarstwa rolnego a przedsiębiorstwa polega na tym, że:

−

gospodarstwo rolne jest jednostką produkcyjną wyodrębnioną pod względem
organizacyjnym (posiada wydzieloną ziemię, środki produkcji i pracę) i nastawioną na
wytwarzanie produktów rolniczych,

−

przedsiębiorstwo rolnicze jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem
organizacyjnym, ekonomicznym (przedsiębiorstwo dysponuje wydzielonym majątkiem
i pokrywa

wydatki

przychodami

działalności

gospodarczej)

prawnym

(przedsiębiorstwo posiada określone prawa i obowiązki, wpisane jest do rejestru),
nastawioną na wytwarzanie produktów i usług rolniczych w celu ich sprzedaży
[20, s. 2].
Definicji gospodarstwa rolnego jest kilka:

1. Kodeks cywilny określa gospodarstwo rolne jako grunty rolne wraz z gruntami leśnymi,

budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą
stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego [14].

2. Dla potrzeb podatku rolnego, gospodarstwo rolne to obszar gruntów sklasyfikowanych

w ewidencji gruntów i budynków, jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione
i zakrzewione na użytkach rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha
przeliczeniowy, sławiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej,
osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości
prawnej [12].

3. Dla potrzeb ubezpieczenia społecznego rolników, za gospodarstwo rolne uważa się

gospodarstwo o obszarze użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, służące
prowadzeniu działalności rolniczej w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym
ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej [13].
Gospodarstwa rolne w systemie agrobiznesu spełniają następujące funkcje:

−

produkcyjną, związaną z wytwarzaniem surowców i produktów rolniczych,

−

dochodową – dostarcza środków na utrzymanie rodziny rolniczej,

−

zapewnienia miejsca pracy dla rolników i członków ich rodzin [3, s. 17].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Fragment Polskiej Klasyfikacji Działalności [10]

DZIAŁ

GRUPA KLASA PODKLASA NAZWA GRUPOWANIA

Sekcja A

ROLNICTWO, ŁOWIECTWO I LEŚNICTWO

ROLNICTWO,

ŁOWIECTWO,

WŁĄCZAJĄC

DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWĄ

01.1

Uprawy rolne; ogrodnictwo, włączając warzywnictwo

01.11

Uprawa zbóż i pozostałe uprawy rolne, gdzie indziej
niesklasyfikowane

01.11.A

Uprawa zbóż

01.11.B

Uprawa ziemniaków, roślin okopowych o dużej zawartości
skrobi i inuliny

01.11.C

Uprawa roślin przemysłowych i pozostałe uprawy rolne, gdzie
indziej niesklasyfikowane

01.12

Uprawa

warzyw,

specjalnych

roślin

ogrodniczych

i produktów szkółkarskich

01.12.A

Uprawa warzyw

01.12.B

Uprawa grzybów, kwiatów i ozdobnych roślin ogrodniczych;
szkółkarstwo roślin sadowniczych i ozdobnych

01.13

01.13.Z

Uprawa drzew i krzewów owocowych, roślin jagodowych
i orzechów oraz uprawa roślin wykorzystywanych do
produkcji napojów i przypraw

01.2

Chów i hodowla zwierząt

01.21

01.21.Z

Chów i hodowla bydła

01.22

01.22.Z

Chów i hodowla owiec, kóz, koni, osłów, mułów i osłomułów

01.23

01.23.Z

Chów i hodowla świń

01.24

01.24.Z

Chów i hodowla drobiu

01.25

01.25.Z

Chów i hodowla zwierząt pozostałych

01.3

01.30

01.30.Z

Uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt
(działalność mieszana)

01.4

Działalność usługowa związana z uprawami rolnymi,
chowem i hodowlą zwierząt, z wyłączeniem działalności
weterynaryjnej; zagospodarowanie terenów zieleni

01.41

Działalność usługowa związana z produkcją roślinną;
zagospodarowanie terenów zieleni

01.41.A

Działalność usługowa związana z uprawami rolnymi

01.41.B

Działalność usługowa związana z zagospodarowaniem
terenów zieleni

01.42

01.42.Z

Działalność usługowa związana z chowem i hodowlą
zwierząt, z wyłączeniem działalności weterynaryjnej

01.5

01.50

01.50.Z

Gospodarka łowiecka, hodowla i pozyskiwanie zwierząt
łownych, włączając działalność usługową

Gospodarstwa rolne/przedsiębiorstwa rolne można sklasyfikować w zależności od formy
prawnej, własności i organizacyjnej.
1. Formy prawne przedsiębiorstw:

−

przedsiębiorstwo osoby fizycznej,

−

spółki osobowe (cywilna, jawna, komandytowa),

−

spółki kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna),

−

spółdzielnie,

−

przedsiębiorstwa państwowe.

2. Przedsiębiorstwa według form własności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SEKTOR

WŁASNOŚĆ

FORMA PRAWNO-ORGANIZACYJNA

organy władzy, administracji, kontroli państwowej

wymiar sprawiedliwości

fundusze

spółki Skarbu Państwa

państwowa

Skarbu Państwa

przedsiębiorstwa państwowe

fundusze

spółki państwowych osób prawnych

państwowych

osób prawnych

inne

SEKTOR
PUBLICZNY

jednostki samorządu terytorialnego

w tym przedsiębiorstwa komunalne

fundusze

komunalna

spółki komunalne

mieszana

spółki z przewagą mienia sektora publicznego

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

w tym gospodarstwa indywidualne w rolnictwie

spółdzielnie

organizacje społeczne

spółki prywatne

jednostki samorządu gospodarczego

prywatna

krajowa

jednostki organizacji wyznaniowych

SEKTOR
PRYWATNY

przedstawicielstwa firm zagranicznych

przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości

zagraniczna

spółki z udziałem kapitału zagranicznego

mieszana

spółki z przewagą mienia sektora prywatnego

Rys. 1. Podmioty gospodarcze według form własności [20, s. 7]

3. Przedsiębiorstwa rolnicze według form organizacyjnych:

−

jednozakładowe – występuje jeden ośrodek gospodarczy (większość przedsiębiorstw
osoby fizycznej, w tym gospodarstwa indywidualne),

−

wielozakładowe – występuje kilka gospodarstw zlokalizowanych w okolicy ośrodka
gospodarczego (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) [20, s. 8].

4. Grupowanie gospodarstw rolnych według wielkości ekonomicznej, klasyfikacja ES6

[21]:

−

Gospodarstwa bardzo małe

−

Gospodarstwa małe

−

Gospodarstwa średnio-małe

−

Gospodarstwa średnio-duże

−

Gospodarstwa duże

−

Gospodarstwa bardzo duże

< 4 ESU

4 ≤ 8 ESU
8 ≤16 ESU
16 ≤ 40 ESU
40 ≤ 100 ESU
> 100 ESU

ESU – Europejska Jednostka Wielkości (ang.: European Size Unit) przedstawia ekonomiczną
wielkość gospodarstwa obliczoną na podstawie standardowych nadwyżek bezpośrednich
(1 ESU = 1200 EUR)
5. Gospodarstwa rolne według grup obszarowych użytków rolnych [22]:

−

do 1 ha,

−

1–5 ha,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

5–10 ha,

−

10–15 ha,

−

15–30 ha,

−

30–50 ha,

−

50 ha i więcej.

Gospodarstwo rolne, aby mogło legalnie funkcjonować powinno być zarejestrowane

w Rejestrze gospodarstw rolnym na podstawie złożonego formularza informacji o gruntach
do organu podatkowego, złożonego w ciągu 14 dni od rozpoczęcia prowadzenia
gospodarstwa rolnego. Ponadto producent rolny składa zgłoszenie rejestracyjne do krajowego
systemu ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa. Producent rolny powinien również w ciągu 14 dni od rozpoczęcia
prowadzenia gospodarstwa rolnego, złożyć zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego
w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, ponadto zgłoszenie identyfikacyjne
w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP.

Procedurę legalizacji gospodarstwa rolnego przedstawia rys. 2.

Osoby fizyczne – złożenie formularza informacji o gruntach do organu podatkowego (wójt,

burmistrz, prezydent miasta)

Osoby prawne, jednostki organizacyjne – złożenie deklaracji na podatek rolny do organu

podatkowego (wójt, burmistrz, prezydent miasta)

Zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia

Społecznego

Zgłoszenie identyfikacyjne w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP

Zgłoszenie rejestracyjne w Urzędzie Skarbowym w przypadku rolnika rozliczającego się na

zasadach ogólnych

Zgłoszenie rejestracyjne do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt

gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Otwarcie rachunku bakowego

Rys. 2. Etapy procedury rejestracji gospodarstwa rolnego [opracowanie własne]

W organizacji gospodarstwa rolnego wyróżnia się następujące elementy składowe:

−

działy, które stanowią grupę gałęzi produkcji rolniczej o podobnych podstawach
przyrodniczo-technicznych; wyróżnia się działy produkcyjne, przetwórcze, usługowe,

−

gałęzie, które stanowią część działu wyróżniającą się przedmiotami i narzędziami pracy,
technologią, organizacją procesu produkcyjnego i końcowym produktem,

−

działalności, które stanowią pozyskiwanie danego produktu za pomocą ściśle określonej
technologii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PRZEDSIĘBIORSTWO

Działy:

Produkcja

roślinna

Produkcja

zwierzęca

Przetwórstwo

Usługi

Gałęzie:

Zboża

Bydło

Masarnie

Rolnicze

Okopowe

Trzoda

Suszarnie

Warsztatowe

Pastewne

Owce

Krochmalnie

Budowlane

Przemysłowe

Drób

Gorzelnie

Strączkowe

Konie

Warzywa

Ryby

Sady

Działalności:

Pszenica oz.

Mleko

Zabiegi

uprawowe

Pszenica j.

ywiec

wołowy

Opryski

yto

ywiec

cielęcy

Zbiory

Produkcja

prosiąt

Rys. 3. Organizacja przedsiębiorstwa rolniczego [20, s. 49]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jakie znasz funkcje rolnictwa w gospodarce narodowej?
2. Jak rozumiesz pojęcie gospodarstwa rolnego?
3. Jaka jest różnica między gospodarstwem rolnym a przedsiębiorstwem rolnym?
4. Jakie funkcje spełnia gospodarstwo rolne w systemie agrobiznesu?
5. Jakie znasz rodzaje gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolnych według różnych

klasyfikacji?

6. Jaka jest procedura legalizacji gospodarstwa rolnego?
7. Jakie znasz elementy składowe gospodarstwa rolnego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż rozsypankę, dobierając formy prawne przedsiębiorstw do odpowiedniego sektora

i form własności.

Sektor publiczny

Sektor prywatny

Własność

państwowa

Skarbu

Państwa

Własność

mieszana

Własność

zagraniczna

Własność

komunalna

Własność

mieszana

Własność

państwowych

osób

prawnych

Własność

prywatna

krajowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

fundusze

osoby fizyczne

prowadzące

działalność

gospodarczą, w

tym

gospodarstwa

indywidualne w

rolnictwie

przedsiębiorstwa

państwowe

spółki z

przewagą

mienia

sektora

publicznego

fundusze

spółki

państwowych

osób

prawnych

fundusze

organizacje

społeczne

wymiar

sprawiedliwości

przedstawicielstwa

firm

zagranicznych

spółdzielnie

przedsiębiorstwa

zagraniczne

drobnej

wytwórczości

spółki

prywatne

spółki Skarbu

Państwa

spółki

komunalne

spółki z

udziałem

kapitału

zagranicznego

jednostki

samorządu

terytorialnego, w

tym

przedsiębiorstwa

komunalne

spółki z

przewagą

mienia

sektora

prywatnego

organy władzy,

administracji,

kontroli

państwowej

jednostki

organizacji

wyznaniowych

jednostki

samorządu

gospodarczego

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) przyporządkować do poszczególnych sektorów wypisane na karteczkach formy

własności,

3) przyporządkować do poszczególnych form własności wypisane na karteczkach formy

organizacyjno-prawne,

4) porównać swoje rozwiązanie z wzorcowym podziałem przedsiębiorstw.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

karteczki z wypisanymi formami własności,

−

karteczki z wypisanymi formami organizacyjno-prawnymi,

−

karteczki z wypisanymi rodzajami sektorów,

−

wzór podziału przedsiębiorstw według form własności.

Ćwiczenie 2

Mając dane o wielkości ekonomicznej gospodarstwa, zakwalifikuj je do odpowiedniej

grupy wielkości. Na podstawie danych statystycznych, określ ilość gospodarstw dla
poszczególnych grup wielkości ekonomicznej, otrzymane dane zinterpretuj.

Tabela A. do ćwiczenia 2

Dane gospodarstwa rolnego

Rodzaj gospodarstwa według

wielkości ekonomicznej

1. Gospodarstwo – 2,5 ESU

2. Gospodarstwo – 53 ESU

3. Gospodarstwo – 4,2 ESU

4. Gospodarstwo – 7,6 ESU

5. Gospodarstwo – 8,4 ESU

6. Gospodarstwo – 18,7 ESU

7. Gospodarstwo – 66,2 ESU

8. Gospodarstwo – 23,1 ESU

9. Gospodarstwo – 5,4 ESU

10. Gospodarstwo – 11 ESU

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela B. do ćwiczenia 2

Rodzaj gospodarstwa według wielkości

ekonomicznej

Ilość gospodarstw

w poszczególnych grupach

Gospodarstwa bardzo małe < 4 ESU

Gospodarstwa małe 4 ≤ 8 ESU

Gospodarstwa średnio-małe 8 ≤16 ESU

Gospodarstwa średnio duże 16 ≤ 40 ESU

Gospodarstwa duże 40 ≤ 100 ESU

Gospodarstwa bardzo duże > 100 ESU

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) określić w każdym z 10 gospodarstw, rodzaj gospodarstwa rolnego według wielkości

ekonomicznej (tabela A),

3) odszukać dane statystyczne dotyczące ilości gospodarstw w poszczególnych grupach

gospodarstw według wielkości ekonomicznej,

4) wpisać w poszczególne wiersze tabeli B wyszukane dane,
5) zinterpretować otrzymane rozwiązanie ćwiczenia,
6) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

tabele z danymi,

−

roczniki statystyczne,

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Mając dane o obszarze użytków rolnych gospodarstwa, zakwalifikuj je do odpowiedniej

grupy obszarowej. Na podstawie danych statystycznych, określ ilość gospodarstw dla
poszczególnych grup obszarowych, otrzymane dane zinterpretuj.

Tabela A. do ćwiczenia 3

Dane gospodarstwa rolnego (w ha

użytków rolnych)

Grupy obszarowe gospodarstw

1. Gospodarstwo – 4 ha UR

2. Gospodarstwo – 12,4 ha UR

3. Gospodarstwo – 0,8 ha UR

4. Gospodarstwo – 5,5 ha UR

5. Gospodarstwo – 32,7 ha UR

6. Gospodarstwo – 15,6 ha UR

7. Gospodarstwo – 58 ha UR

8. Gospodarstwo – 132,9 ha UR

9. Gospodarstwo – 6,3 ha UR

10. Gospodarstwo – 11,6 ha UR

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela B. do ćwiczenia 3

Grupy obszarowe gospodarstw

Ilość gospodarstw w

poszczególnych

grupach

−

do 1 ha,

−

1–5 ha,

−

5–10 ha,

−

10–15 ha,

−

15–30 ha,

−

30–50 ha,

−

50 ha i więcej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) określić w jakiej grupie obszarowej znajduje się dane gospodarstwo rolne (tabela A),
3) odszukać dane statystyczne dotyczące ilości gospodarstw w poszczególnych grupach

obszarowych,

4) wpisać w poszczególne wiersze tabeli B wyszukane dane,
5) zinterpretować otrzymane rozwiązanie ćwiczenia,
6) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

tabele z danymi,

−

roczniki statystyczne,

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Mając dane gospodarstwa rolnego, wypełnij formularze w celu rejestracji tego

gospodarstwa:

−

informacyjny o gruntach do organu podatkowego,

−

zgłoszenia w zakresie ubezpieczania społecznego do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego,

−

zgłoszenia identyfikacyjne do Urzędu Skarbowym w celu nadania NIP,

−

zgłoszenia rejestracyjnego do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z poradnika,
2) wypełnić formularz informacyjny o gruntach do organu podatkowego,
3) wypełnić zgłoszenie w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego

Ubezpieczenia Społecznego,

4) wypełnić zgłoszenie identyfikacyjne w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP,
5) wypełnić zgłoszenie rejestracyjne do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych

i zwierząt gospodarskich w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

wzór formularza informacyjnego o gruntach do organu podatkowego,

−

wzór zgłoszenia w zakresie ubezpieczania społecznego w Kasie Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego,

−

wzór zgłoszenia identyfikacyjnego w Urzędzie Skarbowym w celu nadania NIP,

−

wzór zgłoszenia rejestracyjnego do krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych
i zwierząt gospodarskich.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić funkcje rolnictwa w gospodarce narodowej?

⁮

2) wyjaśnić pojęcie gospodarstwa rolnego?

⁮

3) wskazać różnicę między gospodarstwem rolnym a przedsiębiorstwem

rolnym?

⁮

4) wyjaśnić funkcje gospodarstwo rolne w systemie agrobiznesu?

⁮

5) wymienić rodzaje gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolnych według

różnych klasyfikacji?

⁮

6) wymienić etapy legalizacji gospodarstwa rolnego?

⁮

7) wymienić elementy składowe gospodarstwa rolnego?

⁮

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym

4.2.1. Materiał nauczania

Produkcja rolna jest rezultatem połączenia w procesie wytwórczym pracy, ziemi

i kapitału, które stanowią czynniki produkcji w gospodarstwie rolnym.
Praca jest to celowe wydatkowanie fizycznej i umysłowej energii ludzi w procesie
wytwarzania produktów. Siłę roboczą w gospodarstwie rolnym stanowi rolnik oraz
członkowie jego rodziny. Jednak nie zawsze liczba osób będzie decydowała o potencjale
pracy. W celu określenia rzeczywistych zasobów siły roboczej należy posłużyć się jednostką
przeliczeniową tzw. jednostką pełnosprawną siły roboczej. Dla osób w wieku produkcyjnym
(kobiety w wieku 18–60 lat, mężczyźni w wieku 18–65 lat) współczynnik wynosi 1, dla osób
w wieku przedprodukcyjnym (16–18 lat) współczynnik wynosi 0,5, natomiast dla osób
w wieku poprodukcyjnym (powyżej 60 lat kobiety i 65 lat mężczyźni) współczynnik wynosi
0,4. Zasoby siły roboczej w gospodarstwie wyraża się liczbą jednostek pełnosprawnych na
100 ha użytków rolnych lub liczbą ha użytków rolnych na jedną jednostkę. Istotną rolę
odgrywa jakość siły roboczej, a więc umiejętności fachowe i organizacyjne [20, s. 43].

Pełnosprawne jednostki siły roboczej = 1 x n+0,5 x m+0,4 x k

gdzie:
n – liczba osób w wieku produkcyjnym,
m – liczba osób w wieku przedprodukcyjnym,
k – liczba osób w wieku poprodukcyjnym.
Ziemia jest środkiem trwałym różniącym się w zasadniczy sposób od innych środków. Jest
ona wytworem przyrody i posiada kilka szczególnych cech:

−

własny potencjał produkcyjny ziemi (urodzajność) uzależniony od sposobu powstawania
ziemi i jej składu mechanicznego,

−

nieprzemieszczalność ziemi, oznacza, że jest trwale związana z miejsce występowania
i nie można jej przenieść w inne miejsce,

−

niepomnażalność ziemi oznacza, że ilość ziemi jest ograniczona i nie można jej
zwiększyć,

−

niezniszczalność ziemi oznacza, że ziemia prawidłowo użytkowana nie traci
urodzajności.

Ziemia, jako czynnik produkcji, jest mierzona powierzchnią wyrażoną w hektarach (ha).

Wyróżnia się powierzchnię gospodarstwa ogólną, użytków rolnych (UR), użytków nierolniczych
i nieużytków. Do użytków rolnych zalicza się grunty orne, łąki, pastwiska oraz sady.

Jakość ziemi jest kolejnym czynnikiem decydującym o możliwościach produkcyjnych

gospodarstwa. Podstawę oceny jakości gleb pod względem ich wartości użytkowej,
uwzględniającej żyzność gleby, stosunki wodne w glebie, stopień kultury gleby i trudność
uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków
gospodarczych stanowią klasy bonitacyjne gleb.

Dla porównania gleb o różnych klasach bonitacyjnych służy hektar przeliczeniowy –

umowna jednostka powierzchni gruntu, która jest równa 1 ha gruntów klasy IV przyjętej za
podstawę do przeliczania powierzchni innych klas gruntów. Współczynniki do obliczenia ha
przeliczeniowych dla wszystkich klas bonitacyjnych przedstawia tabela 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Przykładowe obliczenia wielkości i struktury powierzchni w gospodarstwach rolnych [opracowanie własne]

Powierzchnia gospodarstwa i jej struktura

Rodzaj użytków

Hektary

Struktura UR

w %

Struktura

powierzchni

ogólnej w %

Grunty orne
Łąki i pastwiska
Sady i ogrody
Szklarnie
Plantacje wieloletnie

-
-

0,5

80
16

-
-

15,4

-
-

3,8

Razem UR

12,5

100

96,2

Powierzchnia pod zabudową

Wody

Lasy

Drogi

Nieużytki

0,3

-
-
-

0,2

-
-
-
-
-

2,3

-
-
-

1,5

Powierzchnia ogólna gospodarstwa

13,0

100

Ha przeliczeniowy

Współczynnik

przeliczeniowy

liczba ha

fizycznych

w danej klasie

bonitacyjnej

Tabela 3. Współczynniki do ustalania hektarów przeliczeniowych [12]

Rodzaje użytków rolnych

Grunty orne

Łąki i pastwiska

Okręgi podatkowe

III

Klasy użytków rolnych

Przeliczniki

1,95

1,80

1,65

1,45

1,75

1,60

1,45

1,35

1,80

1,65

1,50

1,35

1,45

1,35

1,25

1,10

IIIa

1,65

1,50

1,40

1,25

III

1,25

1,15

1,05

0,95

IIIb

1,35

1,25

1,15

1,00

IVa

1,10

1,00

0,90

0,80

0,75

0,70

0,60

0,55

IVb

0,80

0,75

0,65

0,60

0,35

0,30

0,25

0,20

0,25

0,15

0,20

0,15

0,10

0,05

0,15

0,10

0,05

Dla porównania jakości gleb wykorzystywany jest również wskaźnik bonitacji gleb.

Ilość ha przeliczeniowych

Wskaźnik bonitacji gleb =

Ilość ha fizycznych

Tabela 4. Wartości wskaźnika bonitacji gleb [20, s. 31]

Jakość gleb

Wartość wskaźnika bonitacji gleb

Słabe

Do 0,8

rednie

0,81–1,20

Dobre

1,21–1,60

Bardzo dobre

Powyżej 1,61

Oprócz jakości gleb ważny jest rozłóg gospodarstwa, oraz kompleksy przydatności

rolniczej gleb (tabela 5).

Rozłóg gospodarstwa określany jest jako kształt powierzchni gospodarstwa oraz

lokalizację ośrodka gospodarczego w stosunku do pól. Rozłożenie pól w stosunku do ośrodka
gospodarczego ma wpływ na poziom ponoszonych kosztów wykonywania prac i transportu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kompleks przydatności rolniczej gleb, to wyodrębniona powierzchnia gruntów

o przydatności do uprawy określonych grup roślin [20, s. 47].

Tabela 5. Kompleksy przydatności rolniczej gleb [8, s. 50]

Kompleks

Nazwa

Najczęściej

występujące

klasy

bonitacyjne

Charakterystyka

pszenny
bardzo
dobry

I, II

odczyn obojętny, zasobność bardzo wysoka i wysoka, duża
zawartość próchnicy, uregulowane stosunki wodne,
czarnoziemy, mady, lessy

pszenny
dobry

IIIa, IIIb

mogą być nieco zwięźlejsze i cięższe do uprawy, wahania wody
gruntowej

pszenny
wadliwy

IIIb, IVa,
rzadziej IVb

pszenne, średnio zwięzłe i zwięzłe, okresowo mogą być za
suche, mogą to być cięższe gleby, leżące na lżejszych lub na
zboczach, przedwczesne dojrzewanie roślin w lata suche

ytni

bardzo
dobry

IIIa, IVb

piaski gliniaste mocne i piaski gliniaste na zwięzłym podłożu,
dobry poziom próchniczny, łatwe w uprawie

ytni

dobry

IVa, IVb

piaski gliniaste lekkie lub całkowite na mocniejszym podłożu

ytni

słaby

IVb, V

piaski słabogliniaste całkowite lub piaski luźne na cięższych
podłożach, ubogie w składniki pokarmowe

ytni

bardzo
słaby

piaski luźne i słabogliniaste, ubogie, trwale za suche

zbożowop
astewny
mocny

IIIb, IVa,
IVb

gleby średnio zwięzłe ciężkie i bardzo ciężkie, za długo
nadmiernie uwilgotnione, w latach suchych lub po melioracji
odpowiadają kompleksom pszennemu dobremu lub żytniemu
bardzo dobremu

zbożowop
astewny
słaby

IVa, IVb, V,
VI

wytworzony z piasków, okresowo podmokłe, trudne wysiewy
wiosenne, często piasek na ciężkiej glebie, latem wysychają
nawet do suszy glebowej

Kapitał oznacza w ekonomice rolnictwa wszystkie elementy pracy uprzedmiotowionej,
biorące udział w procesie produkcji. Do kapitału w gospodarstwie rolnym zalicza się
obrotowe i trwałe środki produkcji [1, s. 29].

rodki obrotowe są to środki, które zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i całą

swoją wartość przekazują na nowo wytworzony produkt. Zalicza się do nich:

−

nasiona,

−

nawozy,

−

rodki ochrony roślin,

−

pasze,

−

paliwo,

−

młode zwierzęta przeznaczona na sprzedaż.

rodki trwałe są to środki, które mogą być wielokrotnie używane w procesach produkcji

i zużywają się stopniowo przez wiele lat, przekazując swoją wartość wytwarzanym
produktom. Zalicza się do nich:

−

budynki i budowle,

−

maszyny i narzędzia,

−

siłę pociągową,

−

melioracje,

−

plantacje wieloletnie,

−

stado podstawowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stopniowe zużywanie się środków trwałych w procesie ich użytkowania i przenoszenie

ich wartości na wytwarzane za ich pomocą produkty, nazywane jest amortyzacją. Wielkość
zużycia środka trwałego w ciągu roku wyrażona w pieniądzu stanowi rata amortyzacyjna.

Wartość początkowa środka trwałego

Rata amortyzacyjna =

Liczba lat użytkowania

[20, s. 37]

Natomiast informację, o ile procent zużywa się środek trwały w ciągu roku, uzyskuje się
poprzez obliczenie stopy amortyzacji.

100

Stopa amortyzacyjna =

Liczba lat użytkowania

% [20, s. 38]

W celu wytworzenia produktu, producent musi dokonać wyboru sposobu produkcji, ile

należy użyć czynników i w jakich proporcjach, jaką kombinację nakładów należy zastosować.
Dobór nakładów potrzebnych do wytworzenia produktu i ich proporcje, powinny być tak
stosowane, aby koszt produkcji był możliwie najmniejszy.

Jeżeli zastosowanie jednego czynnika produkcji pozwala na zmniejszenie zużycia

drugiego czynnika przy niezmienionym poziomie wielkości produkcji, zjawisko to nazywane
jest substytucyjnością czynników produkcji. Wskaźnikiem określającym to zjawisko jest
stopa substytucji.

Przeciętna stopa substytucji (SP) informuje o tym, ile jednostek nakładu czynnika

drugiego (N

) w określonych granicach zmian przypada przeciętnie na jednostkę nakładu

czynnika pierwszego (N

) lub odwrotnie.

SP=

lub

SP=

[2, s. 173]

Krańcowa (marginalna) stopa substytucji (SK), informuje, ile jednostek czynnika

drugiego (N

) zastąpi dodatkowa jednostka czynnika pierwszego (N

), lub odwrotnie.

∆

SP=

∆

lub

SP=

∆

[2, s. 173]

Granicę efektywnej substytucji wyznacza punkt, w którym wartość przyrostu oszczędności
czynnika zastępowanego zrówna się z kosztem przyrostu czynnika zastępującego.

∆

x Z

∆

x Z

[1, s. 35]

∆

– wielkość oszczędności czynnika zastępowanego

∆

– wielkość kosztów czynnika zastępującego

– cena czynnika zastępowanego

– cena czynnika zastępującego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jak rozumiesz pojęcie pracy i jednostki pełnosprawnej siły roboczej?
2. Czym się charakteryzują cechy ziemi?
3. Jak rozumiesz pojęcie użytków rolnych?
4. Jak rozumiesz pojęcie ha przeliczeniowego?
5. Jakie znasz klasy bonitacyjne użytków rolnych?
6. Jaka jest formuła obliczania wskaźnika bonitacji gleb?
7. Jakie znasz kompleksy przydatności rolniczej gleb?
8. Czym się charakteryzują poszczególne kompleksy przydatności rolniczej gleb?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Jakie znasz środki trwałe i obrotowe występujące w gospodarstwie rolnym?
10. Jaka jest formuła obliczania raty amortyzacyjnej środków trwałych?
11. Jak rozumiesz pojęcie stopy substytucji?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla podanych gospodarstw, oblicz ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej oraz

porównaj otrzymane wyniki.

W gospodarstwie I w skład rodziny rolnika

wchodzą:

−

rolnik, 55 lat,

−

ona rolnika, 51 lat,

−

rodzice rolnika, 76 lat ojciec, 75 lat matka,

−

syn rolnika, 30 lat,

−

córka rolnika, 26 lat,

−

córka rolnika, 15 lat.

W gospodarstwie II w skład rodziny rolnika

wchodzą:

−

rolnik, 50 lat,

−

ona rolnika 47 lat,

−

córka rolnika, 25 lat,

−

syn rolnika, 21 lat,

−

syn rolnika, 19 lat,

−

syn rolnika, 17 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej w gospodarstwie I,
3) obliczyć ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej w gospodarstwie II,
4) porównać i zinterpretować otrzymane wyniki,
5) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz strukturę użytków rolnych, strukturę powierzchni gospodarstw rolnych oraz

zinterpretuj wyniki, mając następujące dane:

Powierzchnia gospodarstwa i jej struktura

Gospodarstwo A

Gospodarstwo B

Rodzaj użytków

Hektary

Struktura

UR w %

Struktura

powierzchni

ogólnej w %

Hektary

Struktura

UR w %

Struktura

powierzchni

ogólnej w %

Grunty orne
Łąki i pastwiska
Sady i ogrody
Szklarnie
Plantacje wieloletnie

12,2

2,5
0,4

-
-

38,6

6,5

-
-

0,4

Razem UR

15,1

100

45,5

100

Powierzchnia

pod

zabudową
Wody
Lasy
Drogi
Nieużytki

0,3

-
-

0,2

-
-
-
-
-
-

0,5

2,5
5,5
0,3
0,5

-
-
-
-
-
-

Powierzchnia
ogólna
gospodarstwa

15,6

100

54,8

100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć strukturę użytków rolnych i strukturę powierzchni ogólnej gospodarstwa A,
3) obliczyć strukturę użytków rolnych i strukturę powierzchni ogólnej gospodarstwa B,
4) zinterpretować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Dokonaj oceny jakości gleb w gospodarstwach C i D, położonych w II (gospodarstwo C)

i IV (gospodarstwo D) okręgu podatkowym, na podstawie wskaźnika bonitacji gleb.

Gospodarstwo C

Gospodarstwo D

Ilość ha

fizycznych

Klasa gleb

Rodzaj UR

Ilość ha

fizycznych

Klasa gleb

Rodzaj UR

4,0

IIIa

Grunty orne

2,5

Łąki i pastwiska

2,9

IVa

Grunty orne

3,2

IIIb

Grunty orne

4,8

IIIb

Grunty orne

0,7

Grunty orne

1,2

III

Łąki i pastwiska

6,0

IVb

Grunty orne

0,5

Łąki i pastwiska

5,1

IVa

Grunty orne

3,2

Grunty orne

0,5

Grunty orne

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) przeliczyć ha fizyczne na przeliczeniowe korzystając z przeliczników powierzchni UR

w tabeli 3,

3) obliczyć wskaźniki bonitacji gleb,
4) zakwalifikować otrzymaną wartość wskaźnika bonitacji gleb do odpowiedniej grupy

jakości gleb,

5) porównać wyniki gospodarstw rolnych C i D.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

tabela z przelicznikami powierzchni UR,

−

tabela z wartościami wskaźnika bonitacji gleb.

Ćwiczenie 4

Zakwalifikuj wymienione środki do trwałych lub obrotowych.

budowle
budynki gospodarcze
budynki inwentarskie
ciągnik
maszyny rolnicze
melioracje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

młode zwierzęta przeznaczona na sprzedaż
nasiona buraków cukrowych
paliwo
pasza rzepakowa dla zwierząt
pasza sojowa dla zwierząt
plantacje wieloletnie
sadzeniaki
stado podstawowe krów
ś

rodki ochrony roślin

ziarno zbóż przeznaczone do wysiewu
ziarno zbóż przeznaczone na pasze

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) wybrać te, które są zaliczane do środków trwałych,
3) wybrać te, które są zaliczane do środków obrotowych,
4) zanotować rozwiązanie ćwiczenia w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Oblicz przeciętną i krańcową stopę substytucji, koszty wytworzenia oraz określ granicę

efektywnej substytucji.

Czynniki produkcji

Stopa substytucji

Koszt wytworzenia

jednostki produktu

L.p.

= 10 zł/jedn.

= 50 zł/jedn.

100

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć przeciętną stopę substytucji,
3) obliczyć krańcową stopę substytucji,
4) obliczyć koszt wytworzenia jednostki produktu,
5) obliczyć granicę efektywności substytucji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie pracy i jednostki pełnosprawnej siły roboczej?

⁮

2) wyjaśnić pojęcie użytków rolnych?

⁮

3) wyjaśnić pojęcie hektara przeliczeniowego?

⁮

4) wymienić klasy bonitacyjne użytków rolnych?

⁮

5) obliczyć wskaźnik bonitacji gleb?

⁮

6) wymienić kompleksy przydatności rolniczej gleb?

⁮

7) wymienić środki trwałe i obrotowe występujące w gospodarstwie rolnym?

⁮

8) obliczyć ratę amortyzacyjną środków trwałych?

⁮

9) wyjaśnić pojęcie stopy substytucji?

⁮

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym

4.3.1. Materiał nauczania

Organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym polega na ustaleniu właściwych proporcji

między działami, gałęziami i działalnościami produkcyjnymi.

W organizacji produkcji roślinnej w gospodarstwie istotne jest ustalenie, jakie rośliny

będą uprawiane, na jakiej powierzchni, w jakiej kolejności po sobie oraz jakie plony
i nadwyżki bezpośrednie będą uzyskiwane.

Kolejność występowania po sobie roślin na danym polu, wynikające z warunków

przyrodniczych i ekonomicznych to zmianowanie roślin. Natomiast płodozmian oznacza
system zagospodarowania ziemi uprawnej, oparty na zaplanowanym z góry na wiele lat
następstwie roślin po sobie, na wyznaczonym do tego celu obszarze podzielonym na pola,
jednocześnie

dostosowany

specyficznych

warunków

rolniczo-ekonomicznych

gospodarstwa. Podczas organizacji produkcji roślinnej w zakresie płodozmianu należy
przestrzegać następujących zasad [4, s. 20]:

−

racjonalny płodozmian powinien obejmować 3–4 gatunków roślin na glebach lekkich i 4–5
gatunków roślin na glebach ciężkich,

−

utrzymanie możliwie dużej powierzchni gruntów ornych pod okrywą roślinną w okresie
całego roku,

−

uprawa roli powinna być dostosowana do stanu pola po sprzęcie rośliny przedplonowej,
wymagań rośliny następczej i posiadanego sprzętu uprawowego.
Wyrazem organizacji produkcji roślinnej jest również struktura zasiewów, która oznacza

procentowy udział poszczególnych roślin uprawnych lub ich grup w powierzchni gruntów
ornych.
Do oceny struktury zasiewów służą wskaźniki [20, s. 101]:

−

udział roślin zwiększających żyzność gleby w ogólnej powierzchni gruntów ornych,

−

udział powierzchni gruntów ornych nawożonych obornikiem w stosunku do powierzchni
gruntów ornych i użytków rolnych,

−

towarowość struktury zasiewów,

powierzchnia roślin towarowych w ha

towarowość struktury zasiewów

powierzchnia zasiewów w ha

x 100

−

udział roślin pastewnych uprawianych na gruntach ornych w powierzchni zasiewów,

−

udział poplonów w powierzchni zasiewów.

Strukturę zasiewów można rozpatrywać z punktu widzenia organizacji produkcji lub
ekonomiki handlu.

W gospodarstwach rolnych ustala się plony uzyskane z uprawy poszczególnych roślin.

Plon jest to zbiór uzyskany z jednostki powierzchni (najczęściej z 1 ha), natomiast zbiór jest
to wielkość produkcji określonego gatunku roślin uprawianych w gospodarstwie, wyrażane są
w decytonach (dt), tonach (t).

Rośliny do uprawy powinny być tak dobierane, aby było zapewnione:

−

równomierne wykorzystanie istniejących w gospodarstwie zasobów siły roboczej,
pociągowej oraz maszyn,

−

wyprodukowanie odpowiedniej ilości pasz i ściółki,

−

odpowiedni poziom dochodów i równomierny dopływ środków pieniężnych w ciągu
roku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Rośliny uprawne wpływające na żyzność gleby [20, s. 111]

Rośliny zubożające glebę

Rośliny oszczędzające glebę

Rośliny wzbogacające glebę

Jęczmień

Kukurydza

Groch, fasola, wyka

Pszenica

Len

Łubin

yto

Rzepak

Seradela

Owies

Ziemniaki

Koniczyna

Brukiew

Lucerna

Buraki cukrowe i pastewne

W organizacji produkcji zwierzęcej należy brać pod uwagę wymagania poszczególnych

gatunków zwierząt, umiejętności osoby obsługującej zwierzęta oraz nakłady pracy. Liczba
i dobór gatunków zwierząt powinien być dostosowany do możliwości produkcji pasz
własnych w gospodarstwie, racjonalnego wykorzystania wyprodukowanego nawozu
naturalnego. Obsada zwierząt nie powinna przekraczać 1,5 dużej jednostki przeliczeniowej
zwierząt (DJP) na 1 ha użytków rolnych (UR) [4, s. 20].

Tabela 7. Współczynniki przeliczeniowe na DJP [8, s. 136]

W organizacji produkcji zwierzęcej pomocne jest sporządzenie obrotu stada, czyli

tabelarycznego przedstawienia wszystkich zmian, jakie miały miejsce w danym stadzie
w ciągu roku. W obrocie stada wyróżnia się następujące części: stan na początek roku,
przychody, rozchody, stan na koniec roku.

Ze sporządzonego obrotu stada producent rolny pozyskuje również informacje o stadzie

niezbędne do obliczenia zapotrzebowania na paszę, należą do nich średni stan zwierząt oraz
przelotowość stada.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przelotowość stada jest to suma zwierząt, które przeszły przez daną klasę w ciągu roku.
Dla zwierząt przebywających w danej klasie rok lub dłużej, przelotowość oblicza się
z następującego wzoru [8, s. 137]:

Przelotowość = ½ x (stan początkowy + stan końcowy)

Dla zwierząt przebywających w danej klasie krócej niż rok, przelotowość oblicza się
z następującego wzoru [20, s. 124]:

Przelotowość =

Sztuki

sprzedaż

Sztuki na

przeklasowanie

Ubój na

własne

potrzeby

½ ubojów z

konieczności

stanu

koniec

roku

½ stanu

początek

roku

Stan średni zwierząt przebywających w danej klasie rok lub dłużej niż rok, oblicza się ze
wzoru [8, s. 137]:

Średni stan roczny

= ½ x (stan początkowy + stan końcowy)

Stan średni zwierząt przebywających w danej krócej niż rok, oblicza się ze wzoru [8, s. 137]:

Przelotowość x liczba miesięcy (tygodni/dni) przebywania w grupie

Średni stan roczny

12 miesięcy / 52 tygodnie / 365 dni

Tabela 8. Okresy przebywania zwierząt w grupie [8, s. 136]

Kolejnym elementem w organizacji produkcji zwierzęcej jest struktura stada, która

oznacza procentowy udział poszczególnych grup zwierząt w całym stadzie. Na podstawie
struktury stada określa się kierunek chowu zwierząt.

Liczba zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie w przeliczeniu na sztuki duże (duże

jednostki przeliczeniowe) stanowi podstawę do obliczenia obsady zwierząt.
Odpowiednikiem sztuki dużej (SD), dużej jednostki przeliczeniowej (DJP) jest krowa ważąca
500 kg, natomiast do przeliczenia pozostałych zwierząt na SD (DJP), służą odpowiednie
współczynniki (tabela 7).

Przeliczenie zwierząt na sztuki obornikowe służy do obliczenia ilości obornika

produkowanego w gospodarstwie.
Odpowiednikiem sztuki obornikowej (SO) jest krowa o średnim ciężarze ciała, od które
w ciągu roku uzyskuje się 10 t obornika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Praca jest jednym z podstawowych czynników produkcji w gospodarstwie rolniczym.

Podczas organizacji produkcji rolniczej istotne są zasoby (omówione w podrozdziale 4.2
poradnika) oraz nakłady pracy. Na podstawie tych informacji w gospodarstwie sporządzane
są plany pracy na dany okres. W zależności od wielkości gospodarstwa, plany te mogą być
formalne lub nieformalne.

Do zaplanowania pracy pomocne są normy pracochłonności i wydajności pracy. Normy

wydajności informują o ilości jednostek pracy wykonywanych w jednostce czasu np. ile ha
zboża zbierze kombajn w ciągu 1 godziny. Normy pracochłonności informują o tym ile czasu,
trzeba przeznaczyć na wykonanie 1 jednostki pracy np. ile godzin pracy kombajnu jest
potrzebne na zbiór zbóż z 1 ha.

Nakłady pracy przy obsłudze zwierząt zależą od rozwiązań funkcjonalnych budynków,

rodzaju urządzeń do doju, sposobu usuwania obornika i zadawania pasz, wydajności zwierząt
oraz systemu utrzymania zwierząt.

Obliczenie zapotrzebowania na siłę roboczą i siłę pociągową w produkcji roślinnej

polega na przemnożeniu powierzchni, na której będą wykonywane prace, przez normatyw
pracochłonności (rbh, cnh) na 1 ha. W związku z tym, że w produkcji roślinnej występuje
sezonowość prac, obliczanie zapotrzebowania na siłę roboczą powinno być podzielone na
okresy. W przypadku produkcji zwierzęcej obliczeń zapotrzebowania na siłę roboczą można
dokonać w skali roku, mnożąc średnie stany poszczególnych grup zwierząt przez normatyw
roczny zapotrzebowania na pracę na 1 szt.

Organizacja pracy w gospodarstwie rolnym jest również uzależniona od stosowanych

metod produkcji rolniczej.
Ekstensywne metody produkcji:

−

polegają na zwiększaniu powierzchni rolniczej bez zwiększania nakładów na jednostkę
powierzchni,

−

charakteryzują się względnie niskimi nakładami produkcji,

−

polegają na ograniczaniu lub rezygnacji ze stosowania nawozów mineralnych i środków
ochrony roślin,

−

charakteryzują się tym, że plony uzyskuje się jak najmniejszym nakładem kosztów, ale
jednocześnie niewielką efektywnością,

−

polegają na stosowaniu tradycyjnych metod uprawy,

−

dominują w krajach o niskim poziomie technologicznym.

Intensywne metody produkcji:

−

ukierunkowane są na maksymalny zysk,

−

charakteryzują się dużymi nakładami pracy i środków finansowych ,

−

charakteryzują się powszechnym zastosowaniem maszyn, nawozów mineralnych
i środków ochrony roślin,

−

pozwalają na zmniejszenie zatrudnienia przy uprawie roślin i hodowli zwierząt,

−

umożliwiają zwiększenie produkcji bez konieczności poszerzania areału użytków
rolnych,

−

charakteryzują się tym, że wzrost efektów produkcyjnych jest w większym stopniu
uzależniony od nakładów pracy uprzedmiotowionej (nawozów, środków ochrony roślin,
materiału siewnego itp.) niż zaangażowania siły roboczej,

−

odznaczają się często dużą towarowością,

−

charakteryzują się wysoką wydajnością, wysokim stopniem mechanizacji i wielostronną
chemizacją rolnictwa, wysoką kulturą rolną, wdrażaniem nowych odmian roślin
uprawnych i ras zwierząt gospodarczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Integrowana produkcja (IP):

−

to system gospodarowania, w którym w sposób harmonijny wykorzystuje się postęp
techniczny i biologiczny w uprawie, nawożeniu i ochronie roślin,

−

uwzględnia cele ekologiczne (ochronę otaczającego środowiska, ochronę rolniczego
krajobrazu, dba o bezpieczeństwo i zdrowie zarówno producentów, jak i konsumentów,

−

jest metodą wymagającą od producenta dużej wiedzy, doświadczenia i przestrzegania
ustalonych zasad oraz procedur w danej uprawie.

Podstawową zasadą systemu jest stosowanie się do opracowanych instrukcji i prowadzenie
szczegółowej dokumentacji całego procesu produkcyjnego. Dla każdej rośliny w systemie IP
musi być opracowana szczegółowa instrukcja uwzględniająca elementy produkcji.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jak rozumiesz pojęcie płodozmianu i zmianowania?
2. Jakie są zasady podczas planowania płodozmianu?
3. Jakie znasz wskaźniki służące do oceny struktury zasiewów?
4. Jaki jest cel sporządzania obrotu stada?
5. Jaki jest cel obliczania struktury stada?
6. Jakie znasz metody produkcji?
7. Jaka jest charakterystyka ekstensywnych metod produkcji?
8. Jaka jest charakterystyka intensywnych metod produkcji?
9. Czym się charakteryzuje integrowana produkcja?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wielkość zbiorów roślin uprawnych w gospodarstwie.

Roślina uprawna

Powierzchnia

zasiewów w ha

Plon w dt/ha

Zbiór

Pszenica ozima

8,0

Jęczmień jary

6,0

Rzepak

2,0

Ziemniaki

5,5

290

Buraki cukrowe

3,0

450

Kukurydza na kiszonkę

7,5

500

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć wielkość zbiorów poszczególnych roślin uprawnych,
3) wpisać wynik do tabeli w kolumnie „Zbiór”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

wzór tabeli,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Obliczyć strukturę zasiewów w gospodarstwie ze względu na organizację produkcji

roślinnej. Zinterpretuj otrzymane wyniki.

Powierzchnia zasiewów w

Wyszczególnienie

Pszenica jara

6,0

Razem zboża jare

Pszenica ozima

11,0

Pszenżyto

5,0

Razem zboża ozime

Ogółem zboża

Ziemniaki jadalne

3,5

Buraki cukrowe

7,5

Marchew

2,0

Ogółem okopowe

Rzepak ozimy

4,0

Ogółem oleiste

Razem powierzchnia zasiewów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) podsumować powierzchnię zasiewów poszczególnych grup roślin i ogólnej powierzchni

zasiewów,

3) obliczyć procentowy udział poszczególnych grup roślin w ogólnej powierzchni

zasiewów,

4) zinterpretować otrzymane wyniki,
5) zanotować wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Sporządź obrót stada bydła, mając dane założenia:

−

brakowanie krów 20%,

−

wycielenia 83%,

−

upadki – brak.

Oblicz przelotowość i stan średni stada.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przychody

Rozchody

Grupy (klasy)

zwierząt

ła

Krowy mleczne

Jałówki cielne

Jałówki pow. 1,5 r.

Jałówki 0,5–1,5 r.

Cielęta 2 tyg – 0,5 r.

Cielęta do 2 tyg.

Młode bydło opasowe

Opasy dorosłe

Razem

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić obrót stada,
3) obliczyć przelotowość stada,
4) obliczyć stan średni stada.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Sporządź obrót stada trzody chlewnej, mając dane założenia:

−

równomierne wyproszenia – wskaźnik -2,

−

tucznik w wieku ok. 6 miesięcy,

−

upadki prosiąt 3%,

−

upadki warchlaków 1%,

−

okres użytkowania maciory ok. 3 lat.

Oblicz przelotowość i stan średni stada.

Przychody

Rozchody

Grupy (klasy)

zwierząt

ła

Knury

Maciory

Prosięta

Warchlaki

Tuczniki

Razem

109

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić obrót stada,
3) obliczyć przelotowość stada,
4) obliczyć stan średni stada.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 5

Oblicz liczbę dużych jednostek przeliczeniowych, strukturę stada bydła i trzody

chlewnej oraz strukturę inwentarza żywego. Dane dotyczące średniego stanu zwierząt,
wykorzystaj z ćwiczeń 3 i 4.

Grupy zwierząt

Średni stan

w sztukach

fizycznych

Liczba DJP

Struktura

stada

Struktura

inwentarza

żywego

Krowy mleczne

Jałówki cielne

Jałówki pow. 1,5 r.

Jałówki 0,5–1,5 r.

Cielęta 2 tyg – 0,5 r.

Cielęta do 2 tyg.

Młode bydło opasowe

Opasy dorosłe

Razem bydło

100

Knury

Maciory

Prosięta

Warchlaki

Tuczniki

Ogółem trzoda chlewna

100

Ogółem stan inwentarza

100

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) wpisać dane dotyczące średniego stanu sztuk fizycznych z ćwiczenia 3 i 4,
3) obliczyć DJP z wykorzystaniem współczynników przeliczeniowych zawartych

w materiale podrozdziału poradnika,

4) obliczyć strukturę stada bydła i trzody chlewnej,
5) obliczyć strukturę inwentarza żywego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Oblicz zapotrzebowanie na siłę roboczą i pociągową przy uprawie zbóż jarych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) sporządzić zapotrzebowanie na siłę roboczą w kolejnych okresach agrotechnicznych

z wykorzystaniem norm,

3) sporządzić zapotrzebowanie na siłę pociągową w kolejnych okresach agrotechnicznych

z wykorzystaniem norm.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

normy i normatywy,

−

kalkulator.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie płodozmianu i zmianowania?

⁮

2) wyjaśnić zasady podczas planowania płodozmianu?

⁮

3) wymienić wskaźniki służące do oceny struktury zasiewów?

⁮

4) wyjaśnić cel sporządzania obrotu stada?

⁮

5) wyjaśnić cel obliczania struktury stada?

⁮

6) omówić metody produkcji?

⁮

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Podatki i ubezpieczenia w rolnictwie

4.4.1. Materiał nauczania

Podatek to przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nieodpłatne świadczenie pieniężne

przekazywane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu
terytorialnego [5, s. 95].

Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji

gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na
użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej
innej

niż

działalność

rolnicza.

Podstawą

opodatkowania jest liczba hektarów

przeliczeniowych gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Wysokość
przelicznika (tabela 3) uzależniona jest od okręgu podatkowego, w którym znajduje się dany
grunt, od rodzaju użytków rolnych oraz klasy bonitacyjnej gruntu [11, s. 446].

Ustalone są cztery okręgi podatkowe. Każde miasto i gmina zaliczona jest do jednego

z czterech okręgów, co uzależnione jest od warunków ekonomicznych i produkcyjno-
klimatycznych występujących w danym regionie [11, s. 446].

Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu (wójt,

burmistrz, prezydent miasta), właściwemu ze względu na miejsce położenia gruntów,
sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru:

−

informacje o gruntach (osoby fizyczne),

−

deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki
nieposiadające osobowości prawnej).
Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego jednokrotnie

w organie podatkowym gminy (miasta) właściwym dla podatku rolnego.

Stawki podatku rolnego:

−

dla gruntów gospodarstwa rolnego stanowią równowartość pieniężną 2,5 dt żyta od 1 ha
przeliczeniowego,

−

dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu stanowią
równowartość pieniężną 5 dt żyta od 1 ha.

Stawki podatku obliczone są według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku
poprzedzającego rok podatkowy. Średnie ceny ustalane są przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego i ogłaszane w „Monitorze Polskim”.
Wysokość podatku rolnego oblicza się według następującej formuły:

Wysokość podatku rolnego = liczba ha przeliczeniowych x 2,5dt żyta x średnia cena żyta

Podatek rolny płacony jest przez podatników w 4 ratach: do 15 marca, 15 maja,

15 września i 15 listopada roku podatkowego.

W podatku rolnym możliwe są zwolnienia oraz ulgi [12].

Zwolnione od podatku rolnego są:

−

użytki rolne klasy V, VI, VIz, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych,

−

grunty położone w pasie drogi granicznej,

−

grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją (w roku, w którym uprawy zostały
zniszczone wskutek robót drenarskich),

−

grunty przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie już
istniejącego do powierzchni nie większej niż 100 ha,

−

grunty gospodarstw rolnych powstałe z zagospodarowania nieużytków,

−

grunty gospodarstw rolnych otrzymane w drodze wymiany lub scalenia,

−

grunty gospodarstw rolnych, na których zaprzestano produkcji rolnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

użytki ekologiczne,

−

grunty zajęte przez zbiorniki wody służące do zaopatrzenia ludności w wodę,

−

grunty pod wałami przeciwpowodziowymi i grunty położone w międzywałach,

−

grunty wpisane do rejestru zabytków,

−

grunty

stanowiące

działki

przyzagrodowe

członków

rolniczych

spółdzielni

produkcyjnych.

Ulga w podatku rolnym jest przyznawana:

−

w wysokości 25% z tytułu wydatków na budowę lub modernizację budynków
inwentarskich oraz zakup i zainstalowanie deszczowni, urządzeń melioracyjnych
i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę,

−

w wysokości 60% żołnierzom odbywającym zasadniczą służbę wojskową lub
długotrwałe przeszkolenie wojskowe,

−

w wysokości 40% rodzinom żołnierzy, którzy bezpośrednio przed powołaniem do służby
wojskowej pracowali w tych gospodarstwach i nie osiągali przychodów z innych źródeł,

−

w wysokości 30% z tytułu posiadania gruntów położonych na terenach podgórskich
i górskich w klasie I, II, IIIa, III, IIIb,

−

w wysokości 60% z tytułu posiadania gruntów położonych na terenach podgórskich
i górskich w klasie IVa, IV, IVb,

−

w razie wystąpienia klęski żywiołowej.

Ubezpieczenie

jest to forma łagodzenia ujemnych, materialnych następstw

nieszczęśliwych wypadków (zdarzeń losowych) przez koncentrację środków pieniężnych
pochodzących ze składek ubezpieczeniowych, a następnie wypłatę części tych środków
pieniężnych ubezpieczającym, których dotknęły nieszczęśliwe wypadki [5, s. 153].

Rys. 4. Rodzaje ubezpieczeń [5, s. 153]

Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obejmują [5, s. 154]:

−

wiadczenia lecznicze (porady lekarskie, leczenie szpitalne),

−

wiadczenia pieniężne, jakie otrzymuje ubezpieczony w przypadku choroby,

inwalidztwa,

wieku,

macierzyństwa

(świadczenia

pieniężne

mają

charakter

jednorazowych lub wielokrotnych zasiłków, rent, emerytur, odszkodowań).

Ubezpieczenia majątkowe obejmują ubezpieczenia [5, s. 154]:

−

budynków i ruchomości od ognia i powodzi,

−

mienia od kradzieży,

−

samochodów,

−

maszyn i urządzeń,

−

zwierząt gospodarskich od padnięcia,

−

płodów rolnych.

Ubezpieczenia

Cel i zakres ubezpieczenia

Zakres decyzji ubezpieczającego

Społeczne

i zdrowotne

Gospodarcze

Obowiązkowe

Dobrowolne

Majątkowe

Osobowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ubezpieczenia osobowe obejmują ubezpieczenia [5, s. 154]:

−

od następstw nieszczęśliwych wypadków,

−

rentowe,

−

na wypadek choroby czy śmierci.

Do ubezpieczeń obowiązkowych w rolnictwie zalicza się [11, s. 465]:

−

ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za
szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,

−

ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa
rolnego,

−

ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych
zdarzeń losowych,

−

ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych
ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty
obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą skutków chorób, padnięć, nieszczęśliwych wypadków,
ognia, huraganu i oddziaływania innych żywiołów [6, s. 95]. Funkcjonuje również system
dopłat z budżetu państwa do składek ubezpieczeniowych w przypadku ubezpieczeń od ryzyka
wystąpienia zdarzeń losowych w rolnictwie [15].

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jak rozumiesz pojecie podatku?
2. Jaka jest formuła obliczania podatku rolnego?
3. Jakie są ulgi i zwolnienia w podatku rolnym?
4. Jakie znasz rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie?
5. Czym się charakteryzują poszczególne rodzaje ubezpieczeń?

4.4.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wysokość podatku rolnego, mając dane:

−

ilość ha fizycznych, klasa gleb i rodzaj użytku rolnego:

Ilość ha

fizycznych

Klasa gleb

Rodzaj UR

4,0

IIIa

Grunty orne

2,9

IVa

Grunty orne

4,8

IIIb

Grunty orne

1,2

III

Łąki i pastwiska

0,5

Łąki i pastwiska

3,2

Grunty orne

−

gospodarstwo znajduje się w drugim okręgu podatkowym,

−

rednia cena żyta zgodnie z ogłoszeniem w „Monitorze Polskim”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć ilość ha przeliczeniowych,
3) odszukać w „Monitorze Polskim” średnią cenę żyta,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) obliczyć wysokość podatku rolnego,
5) uwzględnić w obliczeniu podatku rolnego możliwość zwolnień z podatku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Wypełnij luki w tekście dotyczącym podatku rolnego, korzystając z ustawy o podatku

rolnym.

1. Za gospodarstwo rolne uważa się ……
2. ……. produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego,

szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin
ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowlę i produkcję materiału
zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu
przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb.

3. Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi ………
4. 4 okręgi podatkowe, do których zalicza się ………. w zależności …………..
5. Sady przelicza się na hektary przeliczeniowe według …….
6. Grunty pod stawami zarybionymi przelicza się na hektary przeliczeniowe według

następujących przeliczników ………………….

7. Podatek rolny za rok podatkowy wynosi ………….
8. …………… ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu

Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski” w terminie 20 dni po upływie

9. ……………. na formularzach według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni …………..
10. ………………… w terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada

roku podatkowego.

11. ………….uczelnie, szkoły, placówki, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia

nauczycieli – publiczne i niepubliczne oraz organy prowadzące te szkoły, placówki
i zakłady z tytułu zarządu, użytkowania lub użytkowania wieczystego gruntów,
placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk, prowadzących zakłady pracy chronionej
lub zakłady aktywności zawodowej w zakresie gruntów zgłoszonych wojewodzie, jeżeli
zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu pracy
chronionej lub zakładu aktywności zawodowej albo zaświadczeniem – zajętych na
prowadzenie tego zakładu, z wyjątkiem gruntów znajdujących się w posiadaniu
zależnym podmiotów niebędących prowadzącymi zakłady pracy chronionej lub zakłady
aktywności zawodowej, jednostki badawczo-rozwojowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) przeanalizować ustawę o podatku rolnym,
3) wpisać w luki brakujący tekst.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

ustawa o podatku rolnym,

−

tekst z lukami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj oferty różnych firm ubezpieczeniowych pod kątem ubezpieczenia

gospodarstwa rolnego i wybierz najkorzystniejszą. Wybór uzasadnij.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować oferty ubezpieczeniowe,
2) wybrać najkorzystniejszą ofertę,
3) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

broszury informacyjne.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojecie podatku rolnego?

⁮

2) obliczyć wielkość podatku rolnego?

⁮

3) wymienić ulgi i zwolnienia od podatku rolnego?

⁮

4) wymienić rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie?

⁮

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Rachunek ekonomiczny

4.5.1. Materiał nauczania

Rachunek ekonomiczny to porównanie nakładów czynników wytwórczych poniesionych

(lub przewidywanych) na określoną działalność wyrażonych w pieniądzu z faktycznymi lub
przewidywanymi efektami tej działalności [5, s. 117]. Rachunek ekonomiczny umożliwia
rolnikowi podejmowanie decyzji o wyborze najlepszego rozwiązania.

Nakłady to celowe zużycie czynników wytwórczych wyrażone w jednostkach

naturalnych [5, s. 80].
Rodzaje nakładów:
1. nakłady pracy żywej (pracy ludzkiej),
2. nakłady materialne (rzeczowe), do których zalicza się:

−

nakłady materiałowe (np.: zużyte nawozy, paliwa, środki ochrony roślin, pasze,
usługi obce),

−

amortyzację.

Koszty to nakłady wyrażone w pieniądzu oraz niektóre inne składniki: podatki, odsetki

od kredytów, składki ubezpieczeniowe [3, s. 78].

Rodzaje kosztów [20, s. 59]:

1. według kryterium powstawania kosztów:

−

bezpośrednie – można je przypisać poszczególnym działalnościom produkcyjnym,

Koszty bezpośrednie

Z zakresu produkcji roślinnej

Z zakresu produkcji zwierzęcej

−

nasiona,

−

nawozy mineralnych i organicznych
(z zakupu),

−

rodki ochrony roślin,

−

siła robocza, pociągowa,
specjalistycznych maszyn,

−

materiały (sznurek do pras), usługi
produkcyjne wykonywane przez
inne jednostki.

−

pasze,

−

usługi weterynaryjne,

−

inseminacja,

−

siła robocza przy obsłudze zwierząt,

−

siła pociągowa,

−

energia elektryczna,

−

urządzenia i pomieszczenia dla zwierząt.

Rys. 5. Podział kosztów bezpośrednich. Opracowanie własne na podstawie [10]

−

pośrednie – nie można ich bezpośrednio odnieść do wytwarzanych produktów;
zalicza się do nich koszty: utrzymania w sprawności urządzeń melioracyjnych,
utrzymania pomieszczeń składowych produktów roślinnych, utrzymania budynków
inwentarskich,

2. według kryterium ich reakcji na zmiany na poziomie produkcji (mają zastosowanie na

etapie planowania):

−

koszty stałe, które w pewnym przedziale czasowym są niezależne od zmian
w poziomie produkcji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koszty stałe

1. Koszty pracy – w przypadku stałego zatrudnienia
2. Koszty utrzymania trwałych środków produkcji

−

amortyzacja

−

koszty konserwacji

−

koszty ubezpieczeń

3. Podatki i inne opłaty
4. Ubezpieczenia ogólnogospodarcze
5. Czynsz dzierżawny i koszty najmu
6. Koszty energii elektrycznej
7. Inne koszty stałe

Rys. 6. Podział kosztów stałych. Opracowanie własne na podstawie [10]

−

koszty zmienne, uzależnione są od zmian w poziomie produkcji, zalicza się do nich
koszty obrotowych środków produkcji, koszty paliwa, remontów ciągników i maszyn
rolniczych.

Koszty

Poziom
produkcji

Rys.7. Koszty zmienne [20, s. 59]

Rys. 8. Koszty stałe [20, s. 60]

Analiza zależności między kosztami bezpośrednimi a produkcją służy do ustalenia

racjonalnego poziomu produkcji i stanowi ważny element rachunku ekonomicznego. Różnica
między wartością produkcji uzyskiwanej z 1 ha uprawy lub z 1 zwierzęcia, a kosztami
bezpośrednimi w danej działalności produkcyjnej określana jest mianem nadwyżki
bezpośredniej. Stanowi ona kryterium wyboru działalności produkcyjnych w gospodarstwie
rolniczym [20, s. 59].

= P – K

– nadwyżka bezpośrednia

P – wartość produkcji
K

– koszty bezpośrednie

Ponadto w ekonomice rolnictwa stosowana jest również kategoria standardowej

nadwyżki bezpośredniej, która oznacza nadwyżkę średniej z trzech lat wielkości produkcji
określonej działalności rolniczej nad średnią z trzech lat wartością kosztów bezpośrednich
poniesionych na tą działalność [www.minrol.gov.pl].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 9. Sposób obliczania standardowej nadwyżki bezpośredniej i wielkości ekonomicznej gospodarstwa

rolnego [19]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kalkulacje wyników gospodarowania oblicza się poprzez kategorie produkcji i dochodu.
Produkcja oznacza efekt procesu wytwarzania, czyli sumę wytworzonych dóbr i usług
[2, s. 23].
Dochód stanowi różnicę między wartością produkcji a kosztami jej pozyskania [3, s. 82].
Produkcja globalna (PG) jest sumą globalnej produkcji rolniczej (PGR), nierolniczej (PGNR)
oraz usług (U).

PG = PGR+ PGNR+ U

Produkcja końcowa brutto (PKB) stanowi różnicę produkcji globalnej gospodarstwa (PG)
i nakładów własnych środków rolniczych (NRW)

PKB= PG-NRW

Produkcja końcowa netto (PKN) to produkcja końcowa brutto (PKB) pomniejszona
o zakupione surowce pochodzenia rolniczego (NRK).

PKN=PKB-NRK

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Produkcja czysta – produkcja nowo wytworzona (PC) stanowi różnicę między produkcją
końcową netto (PKN) a nakładami rzeczowymi pochodzenia nierolniczego (NMN).

PC = PKN-NMN [2, s. 24]

Globalna produkcja rolnicza (PGR)

+ Globalna produkcja nierolnicza (PGNR)

+ Usługi (U)

= Produkcja globalna (PG)

- Nakłady własne środków rolniczych (NRW)

= Produkcja końcowa brutto (PKB)

- Zakupione surowce pochodzenia rolniczego

(NRK)

= Produkcja końcowa netto (PKN)

- Nakłady rzeczowe pochodzenia nierolniczego

(NMN)

= Produkcja czysta (PC)

Rys. 9. Schemat obliczania kategorii produkcji [opracowanie własne]

Obliczona wartość produkcji jest podstawą do obliczenia wartości dochodu.
Dochód globalny (DG) stanowi różnicę między wartością produkcji globalnej (PG)
a kosztami nakładów materialnych (KNM). Dochód globalny jest równy produkcji czystej.

DG=PG-KNM

Dochód rolniczy (DR) stanowi różnicę dochodu globalnego (DG) i świadczeń i zobowiązań
(KD) – podatki, ubezpieczenia, oprocentowanie kredytów, praca najemna.

DR=DG-KD

Dochód osobisty (DO) jest to część dochodu wytworzonego w gospodarstwie rolnym
i pochodząca spoza gospodarstwa, przeznaczona na zaspokojenie potrzeb osobistych
[2, s. 41].

Produkcja globalna (PG)

- koszty nakładów materialnych (KNM)

= Dochód globalny (DG) = Produkcja

czysta (PC)

- świadczenia i zobowiązania (KD)

= Dochód rolniczy (DR)

+ dochód spoza gospodarstwa

= Dochód osobisty (DO)

Rys. 10. Schemat obliczania kategorii produkcji [opracowanie własne]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jak rozumiesz pojęcie rachunku ekonomicznego?
2. Jak rozumiesz pojęcie nakładów i kosztów?
3. Jakie znasz rodzaje nakładów i kosztów?
4. Jak rozumiesz pojęcie nadwyżki bezpośredniej i standardowej nadwyżki bezpośredniej?
5. W jakim celu obliczana jest nadwyżka bezpośrednia?
6. Jak rozumiesz wielkość ekonomiczną gospodarstwa wyrażoną w ESU?
7. Jakie znasz kategorie produkcji i dochodu?
8. W jaki sposób obliczane są kategorie produkcji i dochodu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wielkość kosztów bezpośrednich i pośrednich w produkcji roślinnej.

Rodzaj kosztów

Wartość w zł

−

inseminacja

150

−

materiały (sznurek do pras)

600

−

zbiór kombajnem – usługa obca

800

−

prasowanie słomy – usługa obca

500

−

ziarna zbóż do siewu

200

−

nawozy mineralne

700

−

pasza rzepakowa

300

−

siła pociągowa

450

−

siła robocza przy obsłudze zwierząt

600

−

rodki ochrony roślin

350

−

urządzenia i pomieszczenia dla zwierząt

400

−

usługi weterynaryjne

320

−

utrzymanie budynków inwentarskich

340

−

utrzymanie pomieszczeń składowych produktów
roślinnych

250

−

utrzymanie w sprawności urządzeń melioracyjnych

100

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć koszty bezpośrednie w produkcji roślinnej,
3) obliczyć wartość kosztów bezpośrednich w produkcji zwierzęcej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz nadwyżkę bezpośrednią jęczmienia jarego i pszenicy jarej. Dokonaj oceny

opłacalności uprawy tych roślin.

Jęczmień jary

Pszenica jara

usługi z zewnątrz 280 zł
praca maszyn 500 zł
ś

rodki ochrony roślin 160 zł

nawozy mineralne 480 zł
wartość produkcji 2807 zł

nawozy 515 zł
ś

rodki ochrony roślin 210 zł

praca maszyn 511 zł
usługi z zewnątrz 280 zł
wartość produkcji 3265 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć wartość nadwyżki bezpośredniej dla jęczmienia jarego,
3) obliczyć wartość nadwyżki bezpośrednie dla pszenicy jarej,
4) ocenić opłacalność uprawy jęczmienia i pszenicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz wielkość ekonomiczną gospodarstwa rolnego według ESU, położonego

w województwie kujawsko-pomorskim, mając dane:

−

pszenica 5 ha,

−

jęczmień 4 ha,

−

kukurydza na ziarno 6 ha,

−

ziemniaki 4 ha,

−

krowy mleczne 30 sztuk,

−

jałówki poniżej 2 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć zgodnie ze schematem wielkość standardowej nadwyżki bezpośredniej,
3) obliczyć zgodnie ze schematem wielkość ekonomiczną gospodarstwa rolnego,
4) zakwalifikować dane gospodarstwo do odpowiedniej grupy gospodarstw wg ESU.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

schemat obliczania standardowej nadwyżki bezpośredniej,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Oblicz dochód osobisty rolnika mając dane:

−

dochód spoza gospodarstwa – 5 tys. zł,

−

podatki, odsetki – 10 tys. zł,

−

koszt siły roboczej – 5 tys. zł,

−

amortyzacja – 15 tys. zł,

−

nakłady surowców nierolniczych i usług zewnętrznych – 25 tys. zł,

−

nakłady surowców rolniczych z zakupu – 20 tys. zł,

−

nakłady surowców własnych – 30 tys. zł,

−

wartość produkcji globalnej – 130 tys. zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika,
2) obliczyć kategorie produkcji zgodnie ze wzorami,
3) obliczyć kategorie dochodu zgodnie ze wzorami,
4) zinterpretować obliczony wynik.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie rachunku ekonomicznego?

⁮

2) wyjaśnić pojęcie nakładów i kosztów?

⁮

3) wymienić rodzaje nakładów i kosztów?

⁮

4) wyjaśnić pojęcie nadwyżki bezpośredniej i standardowej nadwyżki

bezpośredniej?

⁮

5) wyjaśnić pojęcie wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego?

⁮

6) wymienić kategorie produkcji i dochodu?

⁮

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości

odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Gospodarstwa indywidualne zaliczane są do

a) własności prywatnej.
b) własności państwowych osób prawnych.
c) własności państwowej Skarbu Państwa.
d) własności komunalnej.

2. Gospodarstwa o wielkości poniżej 4 ESU zaliczane są do

a) gospodarstw małych.
b) gospodarstw średnio małych.
c) gospodarstw bardzo małych.
d) gospodarstw średnio dużych.

3. ESU to

a) suma standardowych nadwyżek bezpośrednich.
b) ekonomiczna wielkość gospodarstw.
c) nadwyżka bezpośrednia.
d) równowartość 1200 zł.

4. Producent rolny zgłasza na formularzu informacje o gruntach swojego gospodarstwa do

a) Urzędu Skarbowego.
b) KRUS.
c) burmistrza.
d) Agencji Nieruchomości Rolnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W przypadku elementów składowych gospodarstwa, marchew zalicza się do

a) działu gospodarstwa.
b) działalności gospodarstwa.
c) przetwórstwa.
d) gałęzi gospodarstwa.

6. Według formuły 1 x n + 0,5 x m + 0,4 x k, oblicza się

a) pełnosprawne jednostki siły roboczej.
b) obrót stada.
c) strukturę zasiewów.
d) podatek rolny.

7. Umowna jednostka powierzchni gruntu, to

a) ha fizyczny.
b) ha przeliczeniowy.
c) wskaźnik bonitacji gleb.
d) rata amortyzacyjna.

8. Do środków obrotowych gospodarstwa zalicza się

a) budynki inwentarskie i gospodarcze.
b) stado podstawowe.
c) młode zwierzęta opasowe.
d) maszyny.

9. Racjonalny płodozmian na glebach ciężkich powinien obejmować

a) 2–3 gatunki roślin.
b) 3–4 gatunki roślin.
c) 4–5 gatunków roślin.
d) 5–6 gatunków roślin.

10. Obsada zwierząt w gospodarstwie rolnym nie powinna przekraczać

a) 1,5 DJP/ha UR
b) 1,5 SO/ha UR
c) 1,5 DJP/ha ogólnej powierzchni gospodarstw.
d) 1,5 SO/ha ogólnej powierzchni gospodarstw.

11. Na podstawie struktury stada zwierząt określa się

a) przelotowość stada.
b) kierunek chowu zwierząt.
c) średni stan roczny.
d) obsadę zwierząt.

12. Intensywne metody produkcji

a) polegają na stosowaniu tradycyjnych metod produkcji.
b) polegają na zwiększaniu powierzchni rolniczej bez zwiększania nakładów na

jednostkę powierzchni.

c) polegają na ograniczaniu nawozów mineralnych.
d) charakteryzują się wysokim stopniem mechanizacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Tabelaryczne przedstawienie wszystkich zmian, jakie miały miejsce w danym stadzie

w ciągu roku, to
a) obrót stada.
b) przelotowość stada.
c) średni stan zwierząt.
d) struktura stada.

14. Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym jest

a) liczba ha przeliczeniowych.
b) liczba ha fizycznych.
c) osiągany dochód w gospodarstwie rolnym.
d) liczba zwierząt w gospodarstwie rolnym.

15. Użytki rolne klasy V i VI

a) są zwolnione z podatku rolnego.
b) posiadają 30% ulgę w wysokości podatku.
c) posiadają 40% ulgę w wysokości podatku.
d) nie są zwolnione z podatku rolnego.

16. Do kosztów bezpośrednich produkcji rolniczej zalicza się

a) koszt wynagrodzenia stałych pracowników.
b) koszt utrzymania budynków inwentarskich.
c) koszt wynagrodzenia pracowników przy obsłudze zwierząt.
d) ubezpieczenia ogólnogospodarcze.

17. Ubezpieczenia budynków od ognia i innych zdarzeń losowych wchodzących w skład

gospodarstwa rolnego zaliczane jest do ubezpieczeń
a) dobrowolnych.
b) obowiązkowych.
c) osobowych.
d) społecznych.

18. Nakłady materialne, to

a) nakłady materiałowe i amortyzacja.
b) praca ludzka.
c) koszty ubezpieczeń.
d) koszty nawozów.

19. Przeciętna stopa substytucji wynosi 4, przy N

=80 i N

=20, oznacza, że

a) na jednostkę N

przypadają 4 jednostki N

b) na jednostkę N

przypadają 4 jednostki N

c) 4 jednostki N

zastąpią 1 jednostkę N

d) 4 jednostki N

zastąpią 1 jednostkę N

20. Wielkość nadwyżki bezpośredniej dla poszczególnych upraw

a) stanowi kryterium wyboru działalności produkcyjnej w gospodarstwie.
b) jest podstawą obliczenia towarowości struktury zasiewów.
c) stanowi o kolejności występowania po sobie upraw.
d) stanowi podstawę oceny struktury zasiewów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

..........................................................................................

Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Grabowski S., Kowalski A. Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.

FAPA, Warszawa 1998

2. Kisiel R. (red.): Ekonomika produkcji rolniczej. Wydawnictwo ART., Olsztyn 1999
3. Klepacki B.: Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1999
4. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. MRiRW, Warszawa 2002
5. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002
6. Kożuch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu część 1. WSiP, Warszawa 2000
7. Metodyka liczenia nadwyżki bezpośredniej i zasady typologii gospodarstw rolniczych.

FAPA, Warszawa 2000

8. Pruszek P. (red.): Poradnik PROW. CDR, Brwinów 2006
9. Raporty rynkowe. IERiGś, ARR, MRiRW
10. Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji

Działalności (Dz. U. Nr 33, poz. 289)

11. Stelmachowski A. (red.): Prawo rolne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006
12. Ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. 1993, Nr 94, poz. 431)
13. Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998, Nr 7,

poz. 25)

14. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
15. Ustawa z 7 lipca 2005 r. o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt

gospodarczych (Dz. U. 2005, Nr 150, poz. 1249)

16. Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników

i płatników (Dz. U. Nr 142 poz. 702)

17. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym

Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(Dz. U. Nr 124, poz. 1152)

18. Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o krajowym systemie ewidencji gospodarstw rolnych

i zwierząt gospodarskich oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1363)

19. Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja

sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006” opracowane na
podstawie załącznika do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8
września 2004 r. (Dz. U. Nr 207, poz. 2117) w sprawie Uzupełnienia Sektorowego
Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz
rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”

20. Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa 1998
21. www.fadn.pl
22. www.stat.gov.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
05 03 Organizacja ruchu w bazac Nieznany (2)
03 Organizowanie procesu pracyi Nieznany (2)
Konserwacja 2014 03 id 245321 Nieznany
03 Kinematykaid 4394 Nieznany
713[05] Z1 03 Wykonywanie izola Nieznany (2)
10 zaburzenia organiczneid 1121 Nieznany
03 5id 4121 Nieznany
4 Struktura organizacyjna gmin Nieznany (2)
ais 03 id 53431 Nieznany (2)
712[06] S1 03 Montowanie system Nieznany (2)
analiza zwiazkow organiczna id Nieznany (2)
03 4id 4118 Nieznany (2)
Chemia 03 id 557778 Nieznany
dlugowiecznosc organizmu klonal Nieznany
2014 Matura 01 03 2014id 28469 Nieznany (2)
Biul Moni Przyr 1(4)03 Aves id Nieznany
03 a, l, o, m, t, i, eid 4311 Nieznany
Kultura organizacyjna Wieszcz k Nieznany (2)

więcej podobnych podstron