Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

314

Praca oryginalna

Original paper

Zwój szyjno-piersiowy lub gwiaŸdzisty (ganglion

cervicothoracicum s. ganglion stellatum) nale¿y do

czêœci szyjnej uk³adu wspó³czulnego (pars cervicalis

sympathica) (8, 14). Powstaje on z po³¹czenia zwoju

szyjnego doogonowego (ganglion cervicale caudale)

ze zwojem piersiowym pierwszym (ganglion thoraci-

cum I), a czêsto tak¿e ze zwojem piersiowym drugim

(ganglion thoracicum II) (14). Po³o¿ony jest miêdzy

wyrostkiem poprzecznym 7 krêgu szyjnego a szyjk¹

1 ¿ebra, dogrzbietowo od têtnicy podobojczykowej

(a. subclavia) i pocz¹tku têtnicy krêgowej (a. verte-

bralis) (14). U cz³owieka zwój ten powstaje z po³¹-

czenia zwoju szyjnego dolnego (ganglion cervicale

inferior) z pierwszym zwojem piersiowym, le¿y miê-

dzy wyrostkiem poprzecznym 7 krêgu szyjnego a szyj-

k¹ 1 ¿ebra z ty³u za têtnic¹ podobojczykow¹ (8). Zwój

szyjno-piersiowy u cz³owieka jest du¿y, nieregularnie

gwiazdkowaty i sp³aszczony; bocznie ograniczony

przez pieñ tarczowo-szyjny (truncus thyreocervicalis),

przykryty powiêzi¹ wewn¹trzpiersiow¹ (fascia endo-

thoracica) i op³ucn¹ œcienn¹ (pleura parietalis) (2).

Zwój szyjno-piersiowy oddaje: nerw krêgowy

(n. vertebralis), który biegnie razem z têtnic¹ krêgo-

w¹ i oddaje ga³¹zki do nerwów szyjnych (nn. cervica-

les), ga³¹zki miêdzyzwojowe i ³¹cz¹ce do C

6

-C

8

i do

nerwu przeponowego (rami interganglionares et com-

municantes cum C

6

-C

8

et nervus phrenicus), ga³¹zkê

³¹cz¹c¹ do nerwu b³êdnego i powrotnego (ramus com-

municans cum nervi vagi et laryngei recurens), ga³¹z-

ki naczyniowe (rami vasculares) dooko³a têtnicy krê-

gowej, podobojczykowej i piersiowej wewnêtrznej

(a. thoracica interna) oraz do ich odga³êzieñ, tworz¹c

splot podobojczykowy (plexus subclavius), splot tar-

czycowy doogonowy (plexus thyreoideus caudalis),

splot krêgowy (plexus vertebralis), splot piersiowy we-

wnêtrzny (plexus thoracicus internus), ga³êzie trzew-

ne (rami viscerales): nerw sercowy doogonowy (n. car-

diacus caudalis), nerw sercowy ostatni (n. cardiacus

imus), ga³êzie do tarczycy (rami thyreoidei) i ga³êzie

do gruczo³ów przytarczycowych (rami parathyreoidei).

Zwój szyjno-piersiowy poprzez odchodz¹ce od niego

w³ókna zazwojowe, tworzy na terenie szyi i jamy klatki

piersiowej nastêpuj¹ce struktury nerwowe: pêtlê pod-

obojczykow¹ (ansa subclavia), splot podobojczyko-

wy, nerw krêgowy i splot krêgowy (6). Perman (12)

opisa³ odejœcie od zwoju szyjno-piersiowego nerwów

zaopatruj¹cych serce u œwini. Celem badañ by³a anali-

za morfologiczna zwoju szyjno-piersiowego u p³odów

psów rasy american staffordshire terrier pochodz¹cych

z 62. dnia ci¹¿y. Przedstawiono holotopiê, skeletoto-

piê, kszta³t i morfometriê oraz po³¹czenia nerwowe

zwoju. By³a to kontynuacja badañ przeprowadzonych

Analiza morfologiczna zwoju szyjno-piersiowego

u p³odów psów rasy american staffordshire terrier

JOANNA KLEÆKOWSKA-NAWROT, NORBERT POSPIESZNY,

MONIKA KUSZ, MARIA WITTOÑ

Zak³ad Anatomii Zwierz¹t Katedry Anatomii i Histologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP,

ul. Ko¿uchowska 1/3, 51-631 Wroc³aw

Kleækowska-Nawrot J., Pospieszny N., Kusz M., Wittoñ M.

Morphological analysis of the stellate ganglion in American Staffordshire Terrier fetuses

Summary

Stellate ganglion (ganglion cervicothoracicum s. ganglion stellatum) is a part of pars cervical sympathica.

Investigations were carry out on fetuses of 16 dogs of the American Staffordshire Terrier (AST) breed, 7 of which

were the male and 9 – female. The fetuses were taken out from 10 uteruses on the 62

nd

day of pregnancy. The

examination was carried out with a magnifying glass (magnification 1.5–5.0×) and a stereoscopic microscope.

During the preparation, in order to better perceive the anatomical structures, 0.5-2% acetic acid was used. The

measurements were taken with an electronic slide caliper to the nearest 0.1 mm. For the investigations methods

used in topographical anatomy were applied: i.e. holotopy and sceletotopy. According to our research stellate

ganglion of dogs is located in the section between C

5-8

and Th

1-3

. It occurs in the aftermath of a combination of 3 or

4 ganglion: inferior cervical ganglion, first thoracic ganglion, two thoracic ganglion, or tree thoracic ganglion. It

is characterized by different location, form, morphometry in relation to sex and body side. Nervous branches

spread out of stellate ganglion have also been characterized.

Keywords: stellate ganglion, American Staffordshire Terrier

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

315

przez Kleækowsk¹ i wsp. (5) oraz Pospiesznego (13).

Tematem tych prac by³a analiza morfologiczna zwoju

u œwini z 9. tygodnia ci¹¿y (5) i z 10. tygodnia ci¹¿y

(13).

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono na 16 p³odach psów rasy ame-

rican staffordshire terrier, (7 p³ci mêskiej i 9 p³ci ¿eñskiej),

stanowi¹cych zawartoœæ 10 macic. P³ody pochodzi³y z 62.

dnia ci¹¿y. P³ody te urodzi³y siê martwe lub zmar³y wkrót-

ce po porodzie. Wiek p³odów oznaczono na podstawie

wskaŸnika wieku ci¹¿y CRL (crown-rump length) (1). Pre-

paraty do badañ przechowywano w 4% roztworze formal-

dehydu mrówkowego. Badania przeprowadzono metod¹

preparacji makroskopowej i mikroskopowej z zastosowa-

niem lupy czo³owej i binokularu (powiêkszenie 1,5-5,0 ×).

W celu lepszego uwidocznienia zwojów szyjno-piersiowych

i towarzysz¹cych im innych struktur anatomicznych do

badañ u¿ywano 0,5-2% roztworu kwasu octowego. Pomia-

ry zwoju zosta³y dokonane suwmiark¹ elektroniczn¹ z do-

k³adnoœci¹ do 0,1 mm. W badaniach wykorzystano metody

stosowane w anatomii topograficznej: holotopiê i skeleto-

topiê. W czêœci opisowej pos³ugiwano siê Anatomicznym

Mianownictwem Weterynaryjnym (9). Wykonano doku-

mentacjê fotograficzn¹ i tabelaryczn¹. Ze wzglêdu na uszko-

dzon¹ praw¹ stronê cia³a jednego samca nie uwzglêdniono

jej w badaniach.

Wyniki i omówienie

Zwój szyjno-piersiowy u psów rasy american staf-

fordshire terrier pochodz¹cych z 62. dnia ci¹¿y po³o-

¿ony jest na odcinku C5-8-Th1-3. Powstaje on w na-

stêpstwie po³¹czenia siê trzech lub czterech zwojów:

zwoju szyjnego doogonowego (GCca), zwoju piersio-

wego pierwszego (GTh1), zwoju piersiowego drugie-

go (GTh2), zwoju piersiowego trzeciego (GTh3).

Zwój szyjno-piersiowy le¿y bocznie, pod miêœniem

d³ugim szyi (m. longus colli), nad tchawic¹ (trachea),

przykryty jest powiêzi¹ wewn¹trzpiersiow¹ i op³ucn¹

œcienn¹.

Zwój GCca cechowa³ siê nastêpuj¹cym zmiennym

po³o¿eniem w stosunku do odcinka szyjnego i pier-

siowego krêgos³upa: na wysokoœci 5 krêgu szyjnego

(3 przypadki), przed 1 ¿ebrem na wysokoœci 5-6 krê-

gu szyjnego (6 przypadków), na wysokoœci 1 ¿ebra

(15 przypadków), w 1 przestrzeni miêdzy¿ebrowej

(4 przypadki), na wysokoœci 2 ¿ebra (3 przypadki),

w 2 przestrzeni miêdzy¿ebrowej (1 przypadek).

Zwój GTh1 + GTh2 po³o¿ony by³ na wysokoœci 1 i 2

¿ebra (1 przypadek), miedzy 1 a 2 przestrzeni¹ miê-

dzy¿ebrow¹ (1 przypadek).

Zwoje GTh1 + GTh2 + GTh3 cechowa³o tak¿e

zmienne po³o¿enie: na wysokoœci 1 ¿ebra (1 przypa-

dek), w 1 przestrzeni miêdzy¿ebrowej (1 przypadek),

na wysokoœci 2 ¿ebra (1 przypadek), miêdzy 1 ¿ebrem

a 1 przestrzeni¹ miêdzy¿ebrow¹ (1 przypadek), miê-

dzy 1 a 2 przestrzeni¹ miêdzy¿ebrow¹ (14 przypad-

ków), na wysokoœci 1 i 2 ¿ebra (8 przypadków), na

wysokoœci 2 i 3 ¿ebra (2 przypadki), miêdzy 1 prze-

strzeni¹ miêdzy¿ebrow¹ do wysokoœci 3 ¿ebra (1 przy-

padek).

Bior¹c pod uwagê zale¿noœæ po³o¿enia zwoju szyj-

nego doogonowego w stosunku do strony cia³a stwier-

dzono, ¿e najczêœciej (11 przypadków) po³o¿ony by³

on na wysokoœci 1 ¿ebra po stronie prawej cia³a. Zwój

piersiowy pierwszy, drugi, trzeci w wiêkszoœci przy-

padków po³o¿ony by³ po stronie prawej na wysokoœci

1 i 2 ¿ebra, natomiast po stronie lewej zwój ten w swo-

im po³o¿eniu by³ najbardziej zró¿nicowany.

Zwój szyjny doogonowy ³¹czy³ siê ze zwojami pier-

siowymi 5 sposobami za poœrednictwem 1 grubej ga-

³êzi (24 przypadki), 1 cienkiej ga³êzi (3 przypadki),

2 grubych ga³êzi (1 przypadek), 2 cienkich ga³¹zek

(1 przypadek), 2 ga³êzi (cienka i gruba) (2 przypadki).

Zwój GTh1 + GTh2 ³¹czy³ siê bez wyraŸnej granicy

w 2 przypadkach, natomiast zwój GTh1 + GTh2

+ GTh3 ³¹czy³ siê bez wyraŸnej granicy w 25 przy-

padkach oraz w 2 przypadkach wyst¹pi³ zwój z prze-

wê¿eniem miêdzy GTh1 + GTh2 a GTh3.

Okreœlono tak¿e kszta³t badanych zwojów. Zwój

szyjny doogonowy mia³ kszta³t trojakiego rodzaju:

owalny (24 przypadków), pod³u¿ny (2 przypadki),

wrzecionowaty (2 przypadki).

Zwój piersiowy GTh1 + GTh2 mia³ kszta³t pod³u¿-

ny w 2 przypadkach. Natomiast zwój GTh1 + GTh2

+ GTh3 mia³ kszta³t: pod³u¿ny w 17 przypadkach

i owalny w 7 przypadkach.

Mo¿na stwierdziæ istnienie zale¿noœci pomiêdzy

kszta³tem zwoju a p³ci¹. W przypadku zwoju szyjne-

go doogonowego najczêœciej mia³ on kszta³t owalny,

pod³u¿ny lub wrzecionowaty u samic, natomiast u sam-

ców by³ on kszta³tu owalnego. Zwój piersiowy pierw-

szy, drugi i trzeci u samic najczêœciej posiada³ kszta³t

pod³u¿ny. Kszta³t owalny w równej liczbie wystêpo-

wa³ u obu p³ci. Zauwa¿ono równie¿ ró¿nice w kszta³-

cie zwoju w zale¿noœci od strony cia³a. Po prawej stro-

nie cia³a zwój piersiowy pierwszy, drugi i trzeci by³

kszta³tu wy³¹cznie pod³u¿nego, a po stronie lewej by³

on pod³u¿ny, jak i owalny. Natomiast zwój szyjny do-

ogonowy po prawej stronie cia³a by³ owalny, a jedynie

w 2 przypadkach pod³u¿ny. Po stronie lewej cia³a zwój

ten mia³ kszta³t owalny, a w 2 przypadkach wrzecio-

nowaty.

Wymiary (d³ugoœæ i szerokoœæ) ze zró¿nicowaniem

na p³eæ i stronê cia³a przedstawiono w tab. 1. Morfo-

metria badanego zwoju szyjnego doogonowego wy-

kaza³a, ¿e zwój ten by³ d³u¿szy u samic, zaœ szerszy

u samców po obu stronach cia³a. Natomiast morfome-

tria zwoju piersiowego pierwszego, drugiego i trze-

ciego wykaza³a, ¿e zwój ten by³ d³u¿szy i szerszy

u samic te¿ po obu stronach cia³a.

Zwój szyjno-piersiowy opuszcza³y nastêpuj¹ce ga-

³êzie (ryc. 1 i 2):

1. pêtla podobojczykowa – odchodziæ mo¿e ze zwo-

ju GTh

1

, Gcca + GTh

1

+ GTh

2

, Gcca + GTh

1

+ GTh

2

+ GTh

3

,

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

316

2. nerw krêgowy – biegnie przez kana³ poprzeczny

krêgów piersiowych i oddaje ga³êzie ³¹cz¹ce do ner-

wów szyjnych 6-8,

3. ga³êzie ³¹cz¹ce do nerwów rdzenio-

wych szyjnych i piersiowych (rami commu-

nicantes cum nervi spinales cervicales et

thoracis) – s¹ to niewielkie ga³¹zki w licz-

bie od 2 do 7, które wchodz¹ w kontakt

z C

7-8

oraz z Th

1-8

,

4. ga³êzie ³¹cz¹ce do nerwu b³êdnego

(rami communicantes cum nervi vagi) –

odchodz¹ od zwoju szyjnego doognowego

i zwoju piersiowego w postaci 1 do 3 ga-

³êzi,

5. ga³êzie ³¹cz¹ce do nerwu przeponowe-

go (rami communicantes cum nervi phreni-

ci) – odchodz¹ w liczbie 1-2 od zwoju szyj-

nego doogonowego,

6. ga³êzie ³¹cz¹ce do nerwu krtaniowego

powrotnego (rami communicantes cum ner-

vi laryngei recurrenti),

7. ga³êzie ³¹cz¹ce do miêœnia d³ugiego

szyi (rami communicantes cum musculi lon-

gi colli) – s¹ one œciœle zwi¹zane z nerwem

krêgowym, ga³¹zki w liczbie 1-2,

8. ga³êzie trzewne: ga³êzie sercowe pier-

siowe i sercowe szyjne (rami cardiaci tho-

racici et cardiaci cervicales) – odchodz¹

one od zwoju piersiowego oraz od zwoju

szyjnego doogonowego, wystêpuj¹ w licz-

bie od 1 do 4, ga³êzie tchawicze (rami tra-

cheales) – odchodz¹ one od zwoju szyjne-

go doogonowego, wystêpuj¹ w liczbie od

1-4 oraz ga³êzie prze³ykowe (rami oesopha-

gei) – odchodz¹ od zwoju szyjnego doogo-

nowego, w liczbie 1-2,

9. ga³êzie naczyniowe: ga³¹Ÿ do têtnicy

piersiowej wewnêtrznej (ramus cum arte-

riae thoracicae internae) – odchodzi od

zwoju szyjnego doogonowego w liczbie

1 ga³êzi oraz ga³¹Ÿ do ¿y³y g³ównej doczasz-

kowej (ramus cum venae cavae cranialis)

– odchodzi w postaci 1 ga³¹zki od zwoju

szyjnego doogonowego.

Przed przyst¹pieniem do badañ zwoju

szyjno-piersiowego u p³odów psów rasy

american staffordshire terrier zak³adano, ¿e

jego morfologia i topografia jest podobna

do wystêpuj¹cej w okresie postnatalnym u psów

w ogóle. Nasze badania potwierdzi³y tê tezê, jakkol-

Tab. 1. Charakterystyka morfometryczna zwoju szyjno-piersiowego u p³odów psów rasy american staffordshire terrier (–x ± SD)

u

j

o

w

z

æ

œ

ê

z

C

y

r

a

i

m

y

W

e

c

m

a

S

e

c

i

m

a

S

a

w

e

l

a

n

o

rt

S

a

w

a

r

p

a

n

o

rt

S

m

e

z

a

R

a

w

e

l

a

n

o

rt

S

a

w

a

r

p

a

n

o

rt

S

m

e

z

a

R

y

w

o

n

o

g

o

o

d

y

n

j

y

z

S

)

m

m

(

æ

œ

o

g

u

³

D

5

0

7

,

0

±

2

5

2

,

3

1

6

3

,

0

±

6

8

3

,

2

8

9

6

,

0

±

9

1

8

,

2

4

5

4

,

0

±

4

7

2

,

3

9

9

5

,

0

±

8

3

1

,

3

3

8

8

,

0

±

6

0

2

,

3

)

m

m

(

æ

œ

o

k

o

r

e

z

S

1

8

1

3

,

0

±

1

5

,

1

1

7

3

2

,

0

±

3

2

,

1

5

0

3

,

0

±

0

7

3

,

1

4

3

4

,

0

±

9

9

1

,

1

0

3

3

,

0

±

6

0

5

,

1

4

7

3

,

0

±

7

0

4

,

1

,

y

z

s

w

r

e

i

p

y

w

o

i

s

r

e

i

P

i

c

e

z

rt

,i

g

u

r

d

)

m

m

(

æ

œ

o

g

u

³

D

2

1

2

,

1

±

4

5

6

,

5

7

8

5

,

2

±

0

0

2

,

5

5

5

9

,

1

±

7

2

4

,

5

6

9

8

,

1

±

7

0

2

,

6

2

0

3

,

1

±

7

5

2

,

6

8

7

5

,

1

±

2

3

2

,

6

)

m

m

(

æ

œ

o

k

o

r

e

z

S

2

3

4

,

0

±

2

6

6

,

1

9

4

5

,

0

±

6

5

1

,

1

3

4

5

,

0

±

8

0

4

,

1

7

7

2

,

0

±

7

1

8

,

1

1

7

3

,

0

±

2

8

7

,

1

8

1

3

,

0

±

0

0

8

,

1

Ryc. 1. Zwój szyjno-piersiowy strony prawej. 1 – zwój piersiowy pierwszy

i drugi, 2 – zwój szyjny doogonowy, 3 – pêtla podobojczykowa, 4 – nerw

krêgowy, 5 – ga³êzie tchawicze, 6 – ga³êzie sercowe piersiowe i szyjne,

7 – nerw b³êdny, 8 – nerw przeponowy

Ryc. 2. Zwój szyjno-piersiowy strony lewej. 1 – zwój szyjny doogonowy,

2 – zwój piersiowy pierwszy, drugi i trzeci, 3 – pêtla podobojczykowa,

4 – nerw krêgowy, 5 – nerw b³êdny, 5a – pieñ b³êdny dogrzbietowy,

5b – pieñ b³êdny dobrzuszny

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

317

wiek zaobserwowano wyraŸne ró¿nice w obrêbie jed-

nej rasy w kszta³cie zwoju, w jego po³o¿eniu w sto-

sunku do odcinka szyjnego i piersiowego krêgos³upa,

w rodzaju po³¹czeñ zwoju szyjnego doogonowego

z piersiowym pierwszym, drugim i trzecim oraz w mor-

fometrii zwoju, z uwzglêdnieniem p³ci i strony cia³a.

Jak podaje Nickel i wsp. (11), zwój szyjno-piersio-

wy powstaje u psa z po³¹czenia zwoju szyjnego do-

ogonowego, który le¿y na wysokoœci wpustu doczasz-

kowego klatki piersiowej (appertura thoracis crania-

lis), przyœrodkowo od 1-3 ¿ebra, bocznie od tchawicy;

z 1 i 2, a czêsto tak¿e z 3 lub 4 zwojem piersiowym.

Ze wzglêdu na u³o¿enie wychodz¹cych z niego odga-

³êzieñ nazywany jest zwojem gwiaŸdzistym, le¿y on

bocznie od miêœnia d³ugiego. Wed³ug Kudera (7), zwój

szyjno-piersiowy u zwierz¹t i cz³owieka powstaje

z po³¹czenia zwoju szyjnego doogonowego i zwoju

piersiowego pierwszego lub pierwszego i drugiego.

Jest to du¿y zwój, po³o¿ony miêdzy wyrostkiem po-

przecznym 7 krêgu szyjnego a szyjk¹ 1 ¿ebra. Nerwa-

mi odchodz¹cymi od zwoju szyjno-piersiowego s¹:

nerwy krêgowe, które utworzone s¹ z kilku ga³¹zek

nerwowych, tworz¹cych na têtnicy krêgowej splot krê-

gowy; ga³êzie naczyniowe do têtnicy podobojczyko-

wej, gdzie tworz¹ splot podobojczykowy; oraz ga³ê-

zie trzewne, w postaci nerwu sercowego szyjnego dol-

nego (doogonowego) (n. cardiacus cervicalis inferior

s. caudalis), który rozpoczyna siê jednym lub kilkoma

korzeniami i czêsto w drodze do serca ³¹czy siê z ner-

wem szyjnym œrodkowym (n. cervicalis medius).

Zwój szyjno-piersiowy u psów w okresie postnatal-

nym jest pod³u¿ny, z³o¿ony jest z trzech pocz¹tkowych

zwojów piersiowych (GTh 1 + 2 + 3). Po stronie pra-

wej u³o¿ony jest na wysokoœci 1 ¿ebra, po stronie le-

wej zaœ miêdzy 1 a 3 ¿ebrem, bocznie od miêœnia d³u-

giego szyi (11). Zwój szyjno-piersiowy u psa ma 5 mm

szerokoœci, jest kszta³tu nieregularnie gwiaŸdzistego

i le¿y on zazwyczaj na wysokoœci 2 ¿ebra (4). Zwój

ten opuszczaj¹ nastêpuj¹ce ga³êzie: ga³êzie ³¹cz¹ce do

7-8 nerwu szyjnego; ga³êzie ³¹cz¹ce do 3 lub 4 ner-

wów piersiowych; nerw krêgowy – jako korzeñ dla

splotu krêgowego, nerw ten tworzy tak¿e pieñ dla ga-

³êzi ³¹cz¹cych szarych do nerwów szyjnych 6 lub 7.

Nerw krêgowy jest œciœle zwi¹zany z ga³¹zk¹ miêœnio-

w¹ dla miêœnia d³ugiego szyi. Nerw krêgowy u psa

pochodzi z obszaru g³owowego zwoju szyjno-piersio-

wego, jako oddzielny nerw albo ³¹czy siê z ga³êzi¹ do

7 nerwu szyjnego i biegnie po przyœrodkowej po-

wierzchni têtnicy krêgowej do kana³u wyrostków po-

przecznych krêgów szyjnych, gdzie ³¹czy siê ze splo-

tem krêgowym (10); ga³êzie sercowe piersiowe – ner-

wy te szczególnie u psa mog¹ oddzielaæ siê od pêtli

podobojczykowej w pobli¿u nerwów sercowych szyj-

nych; ga³êzie ³¹cz¹ce do nerwu krtaniowego powrot-

nego; kilka ga³êzi do splotu podobojczykowego, wy-

kszta³conego wokó³ têtnicy podobojczykowej (4).

Dietz (3) stwierdzi³, ¿e zwój szyjno-piersiowy po-

wstaje z po³¹czenia zwoju szyjnego doogonowego

i zwoju piersiowego pierwszego, drugiego i trzeciego.

Badania przeprowadzi³ na 5 psach, u których zwój ten

le¿a³ w dwóch przypadkach pod g³ówk¹ 1 ¿ebra, a w

trzech przypadkach pod g³ówk¹ 3 ¿ebra.

Zwój szyjno-piersiowy jest najwiêkszy ze wszyst-

kich zwojów wspó³czulnych u psa (10). Le¿y on na

grzbietowej czêœci miêœnia d³ugiego szyi, rozci¹gaj¹c

siê pomiêdzy 1 i 3 ¿ebrem. Pêtla podobojczkowa po-

wstaje poprzez rozdzielenie pnia wspó³czulnego (trun-

cus sympathicus) przez têtnicê podobojczykow¹ po-

miêdzy zwojem szyjnym doogonowym i zwojem

gwiaŸdzistym. Pêtla podobojczykowa prawa (ansa

subclavia dextra) ró¿ni siê od pêtli podobojczykowej

lewej (ansa subclavia sinistra), poniewa¿ jej brzusz-

na ga³¹Ÿ mo¿e ³¹czyæ siê bezpoœrednio ze zwojem

gwiaŸdzistym lub mo¿e biec wewn¹trz pochwy ner-

wu b³êdnego. W badaniach przeprowadzonych na

5 psach Mizeres (10) stwierdzi³, ¿e u 4 psów po lewej

stronie cia³a ze zwoju gwiaŸdzistego wychodzi³y ner-

wy sercowe, natomiast u 1 wychodzi³y one z ga³êzi

dobrzusznej pêtli podobojczykowej. Prawe nerwy ser-

cowe pochodz¹ albo ze zwoju gwiaŸdzistego, albo ze

zwoju i pêtli podobojczykowej, albo ze zwoju, pêtli

i pnia b³êdnego. Ich liczba osi¹ga 5 z³¹czonych albo

oddzielnych.

Powy¿sza praca ma charakter poznawczy i porów-

nawczy. Celem jej by³o zbadanie analogii wymienio-

nych parametrów zwoju szyjno-piersiowego u p³odów

psów rasy american staffordshire terrier z dostêpnymi

wynikami badañ przeprowadzonych na osobnikach do-

ros³ych.

Piœmiennictwo

1.Beck K. A., Baldwin C. J., Bosu W. T. K.: Ultrasound prediction of parturi-

tion in the Queen. Vet. Radiol. 1990, 31, 32-35.

2.Bochenek A., Reicher M.: Anatomia cz³owieka. Tom VI. PZWL, Warszawa

1989.

3.Dietz O.: Die Anästhesie des ganglion stellatum beim Hund. Zbl. Vet. Med.

1955, 2, 595-575.

4.Frewein J., Vollmerhaus B.: Anatomie von Hund und Katze. Blackwell

Wissenschaft-Verlag, Berlin 1994.

5.Kleækowska J., Janeczek M., Pospieszny N.: Analiza morfologiczna zwoju

szyjno-piersiowego (ganglion cervicothoracicum) u 9-tygodniowych p³odów

œwini. Acta Sci. Pol. 2003, 2, 41-47.

6.Kobryñ H., Kobryñczuk F.: Anatomia zwierz¹t. Wyd. Naukowe PWN, War-

szawa 2006.

7.Kuder T.: Autonomiczny uk³ad nerwowy. Wyd. Akademii Œwiêtokrzyskiej,

Kielce 2002.

8.Marciniak T., Zió³kowski M.: Anatomia prawid³owa cz³owieka. Tom III,

RU ZSP AM, Wroc³aw 1992.

9.Milart Z. (red.): Anatomiczne Mianownictwo Weterynaryjne. PWRiL, War-

szawa 2002.

10.Mizeres N. J.: The anatomy of the autonomic nervous system in the dog.

J. Anat. 1955, 96, 285-318.

11.Nickel R., Schummer A., Seiferle E.: Lehrbuch der Anatomie der Haustiere.

Bd. IV, Verlag Paul Parey, Berlin und Hamburg 1999.

12.Perman E.: Anatomischen Untersuchungen über die Herznerven bei den

höheren Saugetieren und beim Mensch. Zt. Anat. Entwicklungsgesch. 1924,

71, 832-457.

13.Pospieszny N.: Morphological analysis of the cervicothoracic ganglion of the

10 week old pig fetus. Anat. Histol. Embrol. 1987, 18, 327-333.

14.Sobociñski M.: Uk³ad nerwowy zwierz¹t domowych. PWN, Warszawa 1985.

Adres autora: dr Joanna Kleækowska-Nawrot, ul. Ko¿uchowska 1/3,

51-631 Wroc³aw; e-mail: [e-mail]