18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

1/6

Proste odbiorniki dla SWL

Odbiornik nasłuchowy CW­SSB/80m według AVT ­ KIT 2133

Widok zmontowanego zestawu

Na łamach „Elektroniki dla wszystkich” był opisywany odbiornik przystosowany do nasłuchu stacji amatorskich pracujących m.in. w paśmie 3,5­3,8MHz (kit
AVT 2133). Był to układ z bezpośrednią przemianą częstotliwości, działający zupełnie na innej zasadzie, niż poniżej przedstawiony odbiornik. Pomimo prostoty
układowej parametry opisywanego układu są lepsze od w/w kitu, a to dzięki zastosowaniu nowoczesnych elementów.

Jak to działa?

Poniższy odbiornik nasłuchowy został skonstruowany w oparciu o układ z pośrednią przemianą częstotliwości (rysunek poniżej), która zapewnia większą
czułość i selektywność w porównaniu do bezpośredniej przemiany częstotliwości. Wiele spośród przedstawionych bloków można zamknąć w kości układu
scalonego.

Schemat blokowy odbiornika

Poszukując takiego układu (który byłby najodpowiedniejszy do zastosowania w odbiorniku, a jednocześnie łatwo dostępny) autor wpadł na pomysł
wykorzystania układu TDA1072A firmy Telefunken. TDA 1072A jest kompletnym odbiornikiem radiowym AM o następujących najważniejszych parametrach:

­ napięcie zasilania ­ 7,5...18V

­ pobór prądu ­ 23mA

­ wzmocnienie wzmacniacza w.cz. ­ 30dB

­ napięcie wyjściowe m.cz. ­ 310mV

­ czułość wejściowa ­ 1,5uV przy (S+N)/N=6dB

Schemat elektryczny odbiornika CW­SSB/80m w oparciu o wyżej pokazany układ scalony

Sygnał z anteny, po wstępnej selekcji za pośrednictwem filtru F1 zestrojonego na środek pasma 80m, jest podany na wejście wzmacniacza w.cz. układu scalonego
TDA 1072A. W układzie zaplanowano typową wartość częstotliwości pośredniej w oparciu o łatwe do zdobycia trójkońcówkowe filtry piezoceramiczne
450...460KHz. W obwodzie generatora, tak zwanego VFO, jest włączone uzwojenie główne filtru F2, które wraz z współpracującymi kondensatorami oraz diodą
pojemnościową zapewnia pokrycie pasma 80m. Częstotliwość generatora jest zmieniana za pośrednictwem napięcia stałego podawanego na katody diod (3xBB105
połączone równolegle) poprzez potencjometr wieloobrotowy. Wartości elementów zostały tak dobrane, aby w dwóch skrajnych położeniach suwaka uzyskać
częstotliwość 3050kHz i 3350kHz. Z mieszacza sygnał o różnicowej częstotliwości sygnału (wejściowego oraz sygnału generatora) jest wstępnie odfiltrowany
za pośrednictwem obwodu F3. Właściwą selekcję sygnału SSB zapewnia układ drabinkowy złożony z dwóch trójkońcówkowych filtrów piezoceramicznych X1,
X2 o częstotliwościach 450kHz (sprzęgniętych kondensatorem C4). Szerokość przenoszenia pasma takiego filtru wynosi około 2,4kHz. Stromość zboczy nie da

18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

2/6

się porównać do filtrów kwarcowych, ale do takiego prostego układu na pasmo 80m jest w zupełności wystarczająca. Na drugie wejście detektora jest podany
sygnał z pomocniczego generatora, tak zwanego BFO, o częstotliwości prze

​

suniętej w górę w stosunku do filtru. BFO pracuje na tranzystorze polowym BF245

oraz dwukońcówkowym rezonatorze piezoceramicznym X3 o częstotliwości 450kHz. Za pośrednictwem szeregowego kondensatora C23 uzyskano przesunięcie
częstotliwości w górę o około 1,5kHz, niezbędne do prawidłowego odtworzenia górnej wstęgi bocznej. Dzięki tak zaprojektowanej przemianie częstotliwości
odbiornik umożliwia odbiór sygnału SSB z dolną wstęgą boczna w paśmie 80m. Odfiltrowany sygnał małej częstotliwości poprzez potencjometr siły głosu R7
jest skierowany na wzmacniacz końcowy m.cz. zrealizowany na popularnym układzie scalonym LM386 (US2).

Montaż i uruchomienie

Odbiornik został zmontowany na płytce drukowanej o wymiarach przystosowanych do typowej obudowy plastikowej KM35B. Jako filtry F1 F2 F9 wykorzystano
obwody 7x7 typu 127 przystosowane pierwotnie do częstotliwości pośredniej 465kHz. Obwody te, po zmniejszeniu współpracującego kondensatora, pracują
jeszcze zadawalająco w paśmie 80m.

Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej

Rozmieszczenie ścieżek na płytce drukowanej

Płytka została tak zaprojektowana, aby z przedniej ścianki obudowy wystawały pokrętła strojenia (oś telewizyjnego wieloobrotowego potencjometru R4) oraz
siły głosu (potencjometr R7 z wyłącznikiem zasilania). Na tylnej ściance przewidziano gniazda słuchawkowe, antenowe. Baterię zasilającą 9V typu 6F22
przewidziano na płytce obok potencjometru R4. Układ odbiornika po zmontowaniu wymaga jeszcze zestrojenia obwodów 127. Najważniejsze jest w tym
przypadku skontrolowanie i skorygowanie częstotliwości pracy VFO. Do pomiarów częstotliwości wyjściowej wewnętrznego generatora można wykorzystać
miernik częstotliwości podłączony do wyprowadzenia 10 układu scalonego TDA1072A po zwarciu w/w nóżki do masy za pośrednictwem rezystora o wartości
rzędu 4,7k. Ustawiamy rdzeń w filtrze F2, ewentualnie jeszcze korygujemy wartości kondensatorów C10 i C12 w taki sposób, aby przy w dwóch skrajnych
położeniach suwaka potencjometru R4 uzyskać potrzebne wartości częstotliwości na mierniku 3050kHz i 3350kHz. Próba pomiaru częstotliwości BFO może
okazać się nieskuteczna bez wyjęcia z podstawki układu scalonego US1 lub odłączenia obciążenia poprzez wyjęcie kondensatora C7. Dzieje się tak dlatego, że
amplituda sygnału BFO po włączeniu kondensatora C23 podwyższającego częstotliwość rezonatora X3 zaczyna gwałtownie maleć. Po sprawdzeniu poprawności
pracy generatorów pozostaje już tylko podłączyć antenę i skorygować zestrojenie filtrów F1 i F3 na najsilniejszy odbierany sygnał. Aby ułatwić strojenie można
na wierzchu obudowy wykonać choćby orientacyjną skalę częstotliwości. Po niewielkiej zmianie układowej (zespolonych dwóch anten kierunkowych), odbiornik
można zastosować do radioorientacji sportowej ­ „łowy na lisa").

Autor ­ SP5AHT ­ Andrzej Janeczek

Komplet podzespołów z płytką jest dostępny w sieci handlowej AVT jako „kit szkolny" AVT­2148

Wykaz elementów

Rezystory:

R1, R2 ­ 22

R3, R8 ­ 100k

R4 ­ 1OOk (suwakowy potencjometr wieloobrotowy)

R5, R6 ­ 10k

R7 ­ 10k/B (potencjometr obrotowy z wyłącznikiem)

R9 ­ 220

R10 ­ 10

18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

3/6

Kondensatory:

C1, C20, C21 ­ 470pF

C2, C10 ­ 150pF

C3, C12 ­ 6,8nF

C4 ­ 56pF

C5, C6, C7, C11, C13, C15, C19, C22 ­ 100nF

C8, C14 ­ 2,2uF

C9 ­ 10uF

C16, C24 ­ 100uF

C17, C18 ­ 10nF

C23 ­ 33pF

Półprzewodniki:

US1 ­TDA1072A

US2 ­ LM386

T1 ­ BF245

D1, D2, D3 ­ BB105

Pozostałe:

F1, F2, F3 ­ (7x7) 127

X1, X2 ­ SFT450(455)

X3 ­ ZTB450

Dławik ­ 100uH

A ­ gniazdo antenowe (AUDIO)

Gł ­ gniazdo słuchawkowe

Obudowa plastikowa KM35B

Płytka drukowana AVT ­ 2148

Złącze baterii 9V

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

ODBIORNIK "DRUH3"

Schemat odbiornika DRUH 3a

Odbiornik DRUH jest urządzeniem odbiorczym o przemianie bezpośredniej, zbudowanym w oparciu o typowe i łatwo dostępne elementy półprzewodnikowe
(układ scalony; tranzystory polowe) umożliwiającym odbiór sygnałów telegraficznych (CW) oraz fonicznych (SSB) w paśmie amatorskim 3,5 MHz.
Aperiodyczny wzmacniacz w. cz. oraz przemiana bezpośrednia czynią układ mało wrażliwym na silne sygnały zapewniając dużą wierność odbioru. Najbardziej
korzystne warunki odbioru mają miejsce wtedy, gdy poziom wzmocnienia w. cz. jest możliwie niski przy możliwie wysokim poziomie wzmocnienia m. cz. Ma to

18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

4/6

szczególne znaczenie podczas prowadzenia nasłuchów w godzinach wieczornych i nocnych. Ze względu na bardzo duże wzmocnienie m.cz. odbiornika, zaleca się
zasilać odbiornik z baterii, możliwa jest również współpraca odbiornika z fabrycznymi zasilaczami o napięciu określonym poniżej ( 9V ). Nie wolno przekraczać
maksymalnego dopuszczalnego napięcia zasilania, odbiornik jest odporny na zmianę polaryzacji napięcia zasilania oraz na zwarcie zacisków słuchawek. Do
współpracy z odbiornikiem zalecane są anteny niskoomowe np. DIPOL, G5RV, W3DZZ. Przy stosowaniu anten wysokoomowych jak np. „long wire". dobre
rezultaty daje zastosowanie uziemienia. Duża czułość odbiornika pozwala na poprawną pracę z najprostszymi antenami w postaci kilku lub kilkunastu metrów
drutu zawieszonego kilka metrów nad ziemią w stosowaniu łącznie z uziemieniem. Jednak pełne możliwości odbiornika ujawniają się przy stosowaniu anten
niskoomowych.

Parametry techniczne odbiornika:

­ Częstotliwość odbioru 3,5­3,8 MHz

­ Czułość nie gorsza, niż 1 uV dla (SN)/N ­ 10 dB

­ Jednowstęgowa szerokość pasma na poziomie –6 dB mniejsza od 4 kHz

­ Stabilność częstotliwości nie gorsza niż 2 kHz/godz

­ Impedancja wejściowa ok 50 omów

­ Dokładność skalowania 10 kHz

­ Tłumienność poza pasmem 40 dB (7 MHz), 50 dB(10,5 MHz)

­ Napięcie zasilania 9 V(2x5R1 2)

­ Pobór prądu przy napięciu 9 V ok. 30 mA

­ Zalecana oporność słuchawek 200 omów (np SN63)

Odbiornik dla krótkofalowców "DRUH" umożliwiający odbiór sygnałów w paśmie amatorskim 3,5 do 3,8 MHz może być użytkowany bez specjalnych zezwoleń
/Dz.U.Nr 6 z 1966r./.

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

Odbiornik nasłuchowy CW/SSB na pasmo 80m

Schemat odbiornika na układzie scalonym UL1321

Sygnał z anteny zostaje wyselekcjonowany w obwodzie rezonansowym L1­C1 i następnie jest skierowany na mieszacz składający się z dwóch diod krzemowych
D1 i D2 połączonych przeciwnie­równolegle. Diody zaczynają przewodzić przy napięciu sygnału z generatora większym od napięcia progowego (0,6...0,7V).
Przy takim napięciu w jednym okresie diody mieszacza przewodzą prąd dwukrotnie ­ na szczytach dodatniego i ujemnego półokresu. Zachowując się jak klucz
zamykają one obwód z częstotliwością równą podwójnej częstotliwości generatora. Jest to bardzo ważna cecha, bowiem częstotliwość generatora musi być
dwukrotnie niższa od częstotliwości odbieranej (korzystne ze względu na łatwiejszą realizację generatora, większą stabilność, mniejsze przenikanie sygnału
generatora do anteny). Na obciążeniu (filtrze m.cz. RC) powstają oscylacje z częstotliwością równą różnicy podwójnej częstotliwości generatora i sygnału
wejściowego z anteny. Generator pracuje na tranzystorze połączonym w układzie Hartleya. Częstotliwość zmian, ustalona dodatkowym kondensatorem
szeregowym C4, wynosi 1,75...1,9MHz z niewielkim zapasem. Bardzo ważnym zespołem tego odbiornika (podobnie jak i każdego innego odbiornika o
bezpośredniej przemianie częstotliwości) jest wzmacniacz m.cz. Decyduje on o czułości (zdolność do odbioru słabych sygnałów) jak też i selektywności
(zdolność do odbioru tylko sygnału pożądanego). Z tych też powodów w tym urządzeniu zastosowano dwa stopnie wzmacniacza m.cz. Dobrane wartości
kondensatorów kształtują charakterystykę toru m.cz. w zakresie 0,3...3kHz. Przy odwzorowaniu układu cewka wejściowa L1 powinna wraz z kondensatorem
dawać rezonans w okolicy częstotliwości 3,65MHz. W rozwiązaniu modelowym zawierała ona 30 zwojów drutu DNE 0,3 nawiniętych na korpusie z rdzeniem
ferrytowym o średnicy 7mm (z filtrów starego telewizora). Cewka generatora L2 miała 50 zwojów drutu DNE 0,2 nawiniętych na drugim takim samym korpusie.
Obydwie cewki zawierały odczepy na około 1/3 liczby zwojów od strony masy. Zestrojony odbiornik z anteną typu dipol 2 x 19,5m zasilaną kablem
koncentrycznym 50 om przy dobrej propagacji w paśmie 80m umożliwił odbiór stacji krajowych jak i europejskich.

Uwaga od SQ5TA (ex. SP7­009303):

Wykonany przeze mnie egzemplarz wykazywał w pełni swe właściwości dopiero po godz. 20.00 czasu lokalnego latem, a po godz. 17­18.00 zimą. Możliwe jest
zastosowanie kabla koncentrycznego TV 75 om bez pogorszenia warunków odbioru. Bliska obecność linii wysokiego napięcia ( 30 ­ 60m ) od anteny praktycznie
uniemożliwia odbiór za pomocą tego egzemplarza.

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

Odbiornik homodynowy na pasmo 80 m według SP9MCO

Odbiornik ten pracuje w całym paśmie 80 m. Odbiera zarówno dobrze stacje amatorskie nadające emisją CW jak i SSB. Zbudowany został przestrzennie bez płytki
montażowej. RIT powoduje przestrajanie częstotliwości VFO + ­ 9 kHz . VFO wykazuje bardzo dużą stabilność czasową częstotliwości. Filtr m.cz. jest obliczony

18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

5/6

na szerokość pasma przenoszenia 2,4kHz i impedancję falową 2,2kohma. Częstotliwość 4,8kHz tłumi na poziomie 48dB. Cewki filtru mają impedancję 290mH i
nawinięte są na kubkach ferrytowych o AL=1600.

Rysunek przedstawia część w.cz odbiornika

Cewki L ,L0 stanowią filtr pasmowy .

Cewki L mają impedancję 9,5 mikro H. Nawinięte są na karkasie o średnicy 7 mm z rdzeniem ferrytowym na długości 10 mm. Zawierają po 41 zwojów drutu
DNE0,24 .

Cewka L0 jest cewką sprzęgającą antenę z filtrem . Nawinięta jest na cewce L i zawiera 5 zwojów drutu DNE0,24 . Cewka L1 VFO nawinięta jest na karkasie o
średnicy 7 mm z rdzeniem ferrytowym . Posiada impedancję 15,1 mikro H . Nawinięta jest drutem DNE0,22 na długości 16 mm i zawiera 70 zwojów.

Rysunek przedstawia wzmacniacz m.cz.

Wzmocnienie wzmacniacza teoretycznie osiąga do 100dB . Praktycznie można osiągnąć ponad 60 dB bez wzbudzania się. Odbiornik jest bardzo czuły oraz
odporny na modulację skrośną i przesterowania. Pomiar czułości dokonałem metodą subiektywną oceniając słyszalność na słuch.

Czułość odbiornika wynosi :

2,0 mikro V na 50 ohmach dla poziomu 0,10V na słuchawkach 400 ohm ­ bardzo dobra słyszalność.

0,2 mikro V na 50 ohmach dla poziomu 0,06V na słuchawkach 400 ohm ­ dobra słyszalność.

Źródło (oryginalny tekst i rysunki ) : Leszek , SP9MCO , Kraków , Poland

Więcej schematów i informacji na temat odbiorników (i nadajników) QRP można znaleźć na stronie Włodka SP5DDJ 

zobacz

 oraz na stronie QRP

zobacz

 a także na stronie korporacji AVT, gdzie można zakupic gotowy zestawy (KITY) do montażu 

zobacz

Skok w górę

18.04.13

Strona krótkofalarska stacji ARTU RA - SQ5TA z Radom ia

sq5ta.pl/pages/odbiorniki.htm l

6/6

Początek strony