12/14/09 9:55 PM

Obserwacje hydrometeorologiczne na morzu, depesza FM 13-VII SHIP

Page 1 of 5

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/obs_dep.html

Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej WN AM w Gdyni. Materiały dla studentów Wydziału Nawigacyjnego
AM w Gdyni

Morskie obserwacje hydrometeorologiczne, depesza FM 13-X SHIP

Statki handlowe w żegludze morskiej, znajdujące się na wodach międzynarodowych, są
zobowiązane prowadzić regularnie obserwacje hydrometeorologiczne. Obserwacje wykonuje się
standardowych terminach synoptycznych. Terminami głównymi są

0000

Z,

0600

Z,

1200

Z i

1800

Z [

1

]. Oprócz terminów głównych obserwacje wykonuje się również w terminach

pomocniczych, którymi są

0300

Z,

0900

Z,

1500

Z i

2100

Z. Wskazanym jest wykonywanie

obserwacji również w terminach pomocniczych, jeśli statek znajduje się w skomplikowanych
warunkach hydrometeorologicznych, lub też wtedy, gdy po obserwacji w terminie głównym
nastąpiła gwałtowna, niezapowiadana lub nieoczekiwana zmiana warunków pogodowych, albo
też występują oznaki wystąpienia takiej zmiany (np. gwałtowny spadek ciśnienia). Również,
oprócz obserwacji w terminach głównych, obserwacje w terminach pomocniczych należy
wykonywać wtedy, gdy zwróci się o to z prośbą [

prośbę taką należy traktować jako polecenie

]

ośrodek służby meteorologicznej wydający ostrzeżenia i komunikaty na dany akwen lub organ
administracji morskiej. Zazwyczaj dotyczy to otoczenia określonego akwenu, na którym
występuje lub ma wystąpić cyklon tropikalny lub gwałtowny sztorm.
Obserwacji nie powinno się wykonywać, jeśli statek znajduje się na wodach terytorialnych lub
wewnętrznych innych, niż państwa bandery. Wykonywanie obserwacji na takich wodach w
niektórych przypadkach, może stanowić przyczynę kłopotów; administracje czy służby
niektórych państw traktują (traktowały to) to jako

naruszenie zasady nieszkodliwego przepływu,

niektóre - wręcz jako akt szpiegostwa

.

Obserwacje, natychmiast po ich wykonaniu, powinny zostać zapisane (zaszyfrowane) w postaci
depeszy, ta powinna zostać natychmiast nadana przez INMARSAT. Od zakończenia
obserwacji, do naciśnięcia przycisku SEND nie powinno upłynąć więcej niż 25 minut.
Wszystkie procedury łączności związane z przekazaniem depeszy SHIP powinny być zgodne z
zaleceniami podanymi w

Admiralty List of Radio Signals

, vol. 3, p. 2 i vol. 5. Również

szczegółowo procedury łaczności omawia wskazany niżej podręcznik (patrz trzeci link).
Przekazanie depeszy drogą satelitarną do stacji zbiorczej, której, stosownie do regionu, adres
jest podany w Radio Sgnals, jest bezpłatne i armator nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów.
Szyfrowanie depeszy można przeprowadzać ręcznie, przy pomocy klucza kodowego
(zazwyczaj książeczka lub książka) albo też przy zastosowaniu odpowiednich programów
komputerowych. Jednym z nich jest program TurboWin (jest wiele wersji tego programu - do
pracy pod systemami operacyjnymi 95, 98, NT, Me, 2000, XP). Ostatnią wersją jest TurboWin
v.4 (01.2007), opis (i jego starszych wersji) wraz z instrukcjami znajduje się na stronie

http://www.knmi.nl/turbowin/

. Program TurboWin jest bezpłatny

| 2 |

, jego rozpowszechnienie

jest dozwolone, ściągnąć z sieci (zbiór samorozpakowujący się) można go pod adresem:

http://www.knmi.nl/turbowin/download.html

12/14/09 9:55 PM

Obserwacje hydrometeorologiczne na morzu, depesza FM 13-VII SHIP

Page 2 of 5

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/obs_dep.html

Dodatkowo na stronie http://www.knmi.nl/turbowin/ można znaleźć

(i ściągnąć z adresu

http://www.knmi.nl/turbowin/download/Metclass20.exe

)

program MeteoClassify version 2.0 for Windows sprawdzający umiejętności w zakresie
rozpoznawania i szyfrowania chmur, lodów morskich i stanu morza. Program ten przypomina
grę komputerową; udzielamy odpowiedzi na kolejno pojawiajace się plansze, po zakończeniu
"serii" plansz, program okresla % poprawnych odpowiedzi i wystawia ocenę. Polecam gorąco
zapoznanie się z tym programem i przeprowadzenie z nim małego treningu.

Szereg dodatkowych informacji na ten temat celu i sensu wykonywania "obsów" można uzyskać
pod adresem

http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/vosclim/vosclim.html

Niezależnie od wykonania i przekazania obserwacji, obserwacja powinna byc odnotowana w
Dzienniku Morskich Obserwacji Hydrometeorologicznych (dotyczy statków polskich) lub w
odpowiednich dziennikach lub na odpowiednich formularzach (dotyczy to statków innych
bander; stosownie do wymogów służby meteorologicznej kraju bandery). Dzienniki i/lub
formularze (lub też dyskietki, jeśli korzystamy z programów

| 3 |

) należy przechowywać w

odpowiednim porządku. Powinny one zostać następnie przekazane do rąk własnych Portowego
Oficera Meteorologicznego, lub przekazane do Kapitanatu Portu albo przesłane pocztą (przez
agenta) do miejscowego Portowego Biura Meteorologicznego. Nie zaleca się tego czynić w
krajach, o których wiadomo, że panują tam "zakłócenia pracy administracji, powodowane przez
lokalne odchylenia pola grawitacyjnego". Materiały takie najlepiej przekazać w krajach
europejskich, USA, Kanadzie, Japonii, ... Istnieje wtedy pewność, że trafią tam gdzie trzeba.
Dzienniki (formularze) obserwacji meteorologicznych stanowią materiał wielkiej wagi i wartości,
dane te zostają następnie wykorzystane do wszelkiego rodzaju opracowań klimatologicznych
(również Pilot Charts, Routeing Charts, Locji) oraz zbiorów danych typu COADS
(Comprehensive Ocean-Atmosphere Data Sets).

Sama depesza meteorologiczna FM 13-X SHIP w tym miejscu nie będzie omawiana, wobec
tego, że istnieje na ten temat doskonała i łatwo dostępna literatura (patrz link poniżej). Proszę
pamiętać, że na każdym statku znajduje się

Admiralty List of Radio Signals

; w Vol. 3. W tej

pozycji jest podana postać kodowa depeszy, klucz do niej i krótko omówione zasady
szyfrowania. Tak więc jest to materiał

zawsze

dostępny na statku.

Doskonały, ilustrowany, podręcznik w formacie pdf, który możecie czytać, ale i sobie
wydrukować, w którym omówione są szczegółowo zakres i zasady wykonywania statkowych
obserwacji hydrometeorologicznych, jest omówiona budowa (układ) morskiej depeszy typu
SHIP, klucze kodowe do tej dpepeszy, zasady szyfrowania depeszy, przykłady szyfrowania
kolejnych grup, etc., etc., znajdziecie Panowie pod adresem

http://www.nws.noaa.gov/om/marine/handbk1.pdf

Gorąco polecam ten znakomity podręcznik (j. angielski), zwracam jednak uwagę na wielkość
zbioru (ponad 10 MB).

Odnośniki
Czas Z (Zulu). Oznaczenie takiego samego czasu jak UTC czy GMT

12/14/09 9:55 PM

Obserwacje hydrometeorologiczne na morzu, depesza FM 13-VII SHIP

Page 3 of 5

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/obs_dep.html

Czas Z (Zulu). Oznaczenie takiego samego czasu jak UTC czy GMT
I nie tylko. W programie tym znajduje się szereg ułatwień i algorytmów sprawdzających
poprawność depeszy. Program sam likwiduje niektóre ewentualne sprzeczności (np.
temperatura powietrza niższa od jego temperatury punktu rosy). Osoby, które np. mają kłopoty z
rozpoznawaniem chmur mają tam zestaw "typowych" fotografii nieba, wystarczy kliknąć w obraz
chmur, który jest najbardziej podobny do obserwowanego obrazu nieba i program
automatycznie wprowadzi w wyznaczoną pozycję depeszy odpowiednią liczbę klucza, etc.
Często dyskietki z zapisem obserwacji "tytani myśli - geniusze oszczędności" formatują, aby
użyć je ponownie do zapisu. Jest to strata informacji ogromnej wartości dla uzyskania
"oszczędności" kilkudziesięcu centów. Takie działanie można porównać ze sprzedażą
banknotów na makulaturę, aby uzyskać trochę pieniędzy

Komentarz

1. Obserwacje meteorologiczne muszą spełniać warunek jednoczesności i porównywalności.
Dzięki temu, że są wykonywane w tym samych momentach, ich rezultaty tworzą jak gdyby
"fotografię" stanu atmosfery przy powierzchni Ziemi i powierzchni oceanu. Z tej przyczyny
dotrzymanie dokładnego terminu wykonania obserwacji jest niesłychanie ważne. W niektórych
polskich podręcznikach, spotkacie się Panowie ze stwierdzeniami, że obserwacje wykonuje się
w czasie słonecznym (np w: "Przewodnik do ćwiczeń z meteorologii morskiej", wyd.
Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, 1995, ss. 159, ćwiczenie 1) i trzeba dokonywać jakichś
przeliczeń czasu strefowego na lokalny czas słoneczny.

Są to informacje ewidentnie fałszywe i

bezsensowne

(większość materiału w tym "Przewodniku" jest podobnie bezsensowna, nie radzę

z niego korzystać). Wykonywanie obserwacji w czasie słonecznym dałoby w efekcie
niejednoczesność obserwacji. Porównywalność obserwacji sprowadza się do tego, że każda
obserwacja musi obejmować taki sam zakres, pomiary muszą być wykonane według takich
samych standardów dokładności, odpowiednimi, pewnymi i cechowanymi przyrządami,
obserwacje "wizualne" według takich samych norm i wzorców.

2.

Wykonywanie zgodnie z instrukcją i przekazywanie obserwacji hydrometeorologicznych

stanowi troskę o najlepiej pojmowany interes własny

(

chroncie własne tyłki Panowie! - to statek

je niesie!

). Przekazanie dokładnej i rzetelnej obserwacji do centrum zbiorczego powoduje, że

synoptycy i ich komputery mają dokładną informację z tego akwenu, na którym aktualnie
znajduje się statek. Dzięki temu, zarówno analiza jest dla tego akwenu precyzyjniejsza, jak i
bardziej precyzyjna i wiarygodna będzie prognoza - zarówno dla akwenu, na którym się
znajdujecie, jak i na akwenach sąsiednich. Wbrew sądom naiwnych optymistów (czytaj -
dyletantów), obserwacje sateltarne, choć stanowią niezmiernie cenny materiał, nie załatwiają
wszystkiego i nie zastąpią informacji zbieranych in situ (na miejscu). Już np. informacja o
nieznaczym zakłóceniu w polu wiatru czy ciśnienia stanowić może dla synoptyka niezmiernie
ważną informację, pozwalającą rozstrzygnąć nawet poważne wątpliwości interpretacyjne.
Doskonale i krótko kwestię tą ujął w swoim podręczniku prof.

M.Holec

- "

Kapitan, który nie dba

o staranne wykonywanie i przekazywanie obserwacji meteorologicznych, nie powinien
liczyć na otrzymanie wiarygodnej i dokładnej prognozy, w szczególności, gdy jego okręt
znajduje się na mało uczęszczanym akwenie

" (Podstawy meteorologii i nawigacji

meteorologicznej, wyd. II (1980), s. 306).

3. Obserwację należy wykonywać w pewnym określonym porządku, tak, aby była ona zwarta
(nierozciągnięta w czasie). Przygotowanie do obserwacji rozpoczyna się wystawieniem
psychrometru na zewnątrz (

patrz pomiary wilgotności

). Około 10 minut przed terminem

obserwacji wychodzimy na pokład, w miejsce, w którym będziemy wykonywali pomiar i
rozpoczynamy pomiar temperatury i wilgotności powietrza. W trakcie tego pomiaru
obserwujemy widnokrąg i niebo, oceniając:

12/14/09 9:55 PM

Obserwacje hydrometeorologiczne na morzu, depesza FM 13-VII SHIP

Page 4 of 5

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/obs_dep.html

obserwujemy widnokrąg i niebo, oceniając:

VV

(widzialność poziomą)

h

(wysokość podstawy najniższych chmur od powierzchni morza)

N

(zachmurzenie ogólne)

N

h

(wielkość zachmurzenia przez wszystkie chmury C

L

a w przypadku ich braku przez

wszystkie chmury C

M

)

C

L

(określamy jaka/jakie występują chmury kodowane pod C

L

, czyli Sc, St, Cu i Cb),

C

M

(określamy jaka/jakie występują chmury kodowane pod C

M

, czyli Ac, As lub Ns),

C

H

(określamy jaka/jakie występują chmury wysokie, kodowane pod C

H

, czyli Ci, Cc i Cs),

oceniamy charakter pogody, potrzebny do określenia

ww

.

W trakcie tych obserwacji kontrolujemy zachowanie się słupka rtęci na termometrze zwilżonym.
Jeśli temperatura się ustabilizowała, temperaturę termometru suchego i zwilżonego zapisujemy.
Po dokonaniu tych czynności wchodzimy do nawigacyjnej i dokonujemy

odczytu ciśnienia

(aneroid). Pomair ciśnienia powinien być przeprowadzony dokładnie w terminie pomiaru (różnica
czasu odczytu pppp nie powinna przekraczać plus/mus 3 minut od pełnej godziny). Odczytaną
wartość ciśnienia zapisujemy.
W tym samym czasie zapisujemy pozycję statku (zaokrąglając ją do 0.1°).
Dalej zapisujemy

temperaurę powierzchni morza

(temperaturę wody) z czujnika, jeśli mamy

wskaźnik na mostku. Jeśli korzystamy z danych o temperaturze wody na wlocie wody
chłodzącej, należy umówić się wcześniej z mechanikami wachtowymi, aby telefonicznie
przekazali tą informację na mostek w wyznaczonym czasie (np. 5 minut po terminie obserwacji).
Gorzej jest, gdy siłownia pracuje w reżimie bezwachtowym, a na mostku nie ma wskaźnika
temperatury wody zaburtowej. Na dużym statku praktycznie brak możliwości wykonania pomiaru
temperatury wody zaburtowej termometrem czerpakowym.
Po wykonaniu wszyskich tych czynności rozpoczynamy sporządzanie depeszy, wypełniając
odpowiednie rubryki w dzienniku lub formularzu obs (

BBXX, D....D

[Call.Sign],

YYGGi

w

,

99L

a

L

a

L

a

, Q

c

L

o

L

o

L

o

L

o

, i

R

i

x

hVV

) albo wprowadzając kolejne dane, żądane przez program

TurboWin.
W momencie, gdy dochodzimy do grupy

Nddff

dokonujemy przejścia z wiatru pozornego na

rzeczywisty (o ile nie mamy wiatromierza podającego gotowe parametry wiatru rzeczywistego,
lub wykorzystywana mapa elektroniczna nie pozwala na wykonanie automatyczne tej operacji
po wprowadzeniu kierunku i prędkości wiatru pozornego z klawiatury) i wpisujemy do depeszy,
zgodnie z kluczem, parametry wiatru rzeczywistego. Jeśli mamy metryczkę termometru z
błędem instrumentalnym, poprawiamy odczyt temperatury termometru suchego i wypełniamy
grupę

1s

n

TTT

. Dalej, wypełniamy grupę

8s

w

T

b

T

b

T

b

w sekcji 2 i z tablic lub diagramu

psychrometrycznego określamy temperaturę punktu rosy, po czym wypełniamy grupę

2s

n

T

d

T

d

T

d

. Następnym krokiem jest redukcja wskazań pomiaru ciśnienia (tablice poprawek

barometrycznych!) i wypełnienie grupy

4PPPPP

. Od wartości PPPP odejmujemy wartość

ciśnienia z przed trzech godzin, uzyskując wartość ppp ze znakiem. Rzut oka na barograf
pozwala nam na określenie charakteru zmian cisnienia w ciagu ostatnich trzech godzin i
określenie (dobór) wartości kodowej a; w tym momencie wypełniamy rubryki (wprowadzamy
dane) dla grupy

5appp

(tendencja baryczna). Kolejna grupa, którą wypełniamy w

dzienniku/formularzu jest grupa

7wwW

1

W

2

(pogoda bieżąca i pogody ubiegłe). W tym przypadku

posługujemy się książką kodową, zwłaszcza, jeśli nie obserwowano pogód bieżących 00, 01, 02
i 03). Dalej kodujemy grupę

8N

h

C

L

C

M

C

H

a następnie grupę

222D

s

V

s

. (wypadkowy kierunek i

prędkość statku w ciągu ostatnich 3 godzin). Na tym kończy się wypełnienie sekcji 1 depeszy.
Do zakodowania 2 sekcji depeszy (dane oceanograficzne) musimy przerwać wypełnianie
dziennika/formularza i wykonać obserwacje falowania (patrz niżej).
Jeśli mamy jakieś problemy z natychmiastowym zakodowaniem grupy

8N

h

C

L

C

M

C

H

i

wymagałoby to sięgnięcia do atlasu chmur, wypełnianie dziennika/formularza przerywamy,
bierzemy stoper (sekundomierz) i wychodzimy na mostek, dokonując obserwacji falowania. W
przypadku występowania wyłącznie falowania wiatrowego szacujemy wysokość fali znacznej i

12/14/09 9:55 PM

Obserwacje hydrometeorologiczne na morzu, depesza FM 13-VII SHIP

Page 5 of 5

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/obs_dep.html

przypadku występowania wyłącznie falowania wiatrowego szacujemy wysokość fali znacznej i
mierzymy okres fali (patrz

obserwacje falowania

), w przypadku wystąpienia oprócz fali wiatrowej

dodatkowo falowania rozkołysu, identyfikujemy najwyraźniejszy - dwa najwyraźniejsze systemy
falowania rozkołysu (w zależności od rzeczywistej sytuacji), szacujemy kierunek i wysokość
każdego z nich oraz mierzymy ich okres. Po dokonaniu tych obserwacji, wracamy do
nawigacyjnej, natychmiast wypełniamy grupy

2P

w

P

w

H

w

H

w

,

3d

w1

d

w1

d

w2

d

w2

,

4P

w1

P

w1

H

w1

H

w1

,

5P

w2

P

w2

H

w2

H

w2

oraz

0s

n

T

w

T

w

T

w

. W przypadku, gdy występuje wyłącznie falowanie wiatrowe,

nie

wolno

nam nie wypełnić grupy 3d

w1

d

w1

d

w2

d

w2

,

musi ona zostać wypełniona jako 30000 (gdzie 00

pod d

w1

d

w1

oznacza że nie ma kierunku takiego falowania, czyli falowanie rozkołysu nie

występuje, podobnie jak 00 w d

w2

d

w2

. Wstawienie w to miejsce znaków // zostanie odczytane, że

występuje jakieś falowanie rozkołysu, lecz jego obserwacja nie została wykonana. Pominięcie
grupy 3d

w1

d

w1

d

w2

d

w2

jest niedopuszczalne. W przypadku, gdy występuje tylko jeden system

rozkołysu, grupa

3d

w1

d

w1

d

w2

d

w2

powinna być wypełniona jako 3xx00 (gdzie xx - oznaczenie

kodowe kierunku pierwszego systemu rozkołysu, 00 - brak kierunku drugiego systemu
rozkołysu, grupa

4P

w1

P

w1

H

w1

H

w1

powinna zostać wypełniona kompletnie, grupę

5P

w2

P

w2

H

w2

H

w2

można pominąć.
Po wypełnieniu tych grup, jeśli wcześniej nie zakodowaliśmy grupy

8N

h

C

L

C

M

C

H

sięgamy po

atlas chmur, identyfikujemy chmury i kodujemy (wypełniamy) tą grupę. Przesunięcie kodowania
grupy

8N

h

C

L

C

M

C

H

na koniec depeszy nie pozwoli na zbytnie rozciągnięcie wykonywanych

obserwacji w czasie.
W przypadku, jeśli występuje obladzanie, wypełniamy dodatkowo grupę

6I

s

E

s

E

s

R

s

. Grupa ta

może zostać pominięta, jeśli obladzanie nie występuje (nie ma sensu tryumfalnie raportować
np. spod równika, że grubość warstwy lodu na statku wynosi 00 cm a oblodzenie nie występuje).
Jeśli w zasięgu widzialności (lub radaru na zakresie nie większym niż 30 Mm!) znajduje się lód
morski lub góry lodowe, kodujemy grupę

ICE+c

i

S

i

b

i

D

i

z

i

.

Przekazanie w depeszy grupy ICE

nie

zwalnia od natychmiastowego wysłania depeszy

(message) for ALL STATION poprzedzonej w

przypadku napotkania góry / gór lodowych sygnałem ostrzegawczym SECURITE, z podaniem
ich pozycji i liczby (2182 kHz i/lub 16 kanał VHF) oraz przekazania tej informacji do
odpowiedniej stacji brzegowej (patrz konwencja SOLAS).
Łącznie czas wykonania obserwacji, razem z kodowaniem depeszy, wynosi od 6-10 minut w
przypadku gdy obserwator ma odpowiednią rutynę a warunki hydrometeorologiczne są łatwe, do
10-25 minut, w przypadku gdy obserwator jest mniej doświadczony a warunki
hydrometeorologiczne są skomplikowane.
W zależności od rozkładu i wyposażenia mostka, oficer wachtowy, powinien przygotować sobie
"plan" wykonywania obserwacji, wszystkie przyrządy i potrzebne pomoce (książkę kodową,
tablice/diagramy psychrometryczne, tabele redukcji barometru, atlas chmur, stoper, etc...)
umieścić tak, aby zarówno wykonanie obserwacji, jak i szyfrowanie depeszy przebiegało w
sposób możliwie najbardziej sprawny.

AAM, 2002; uzupełnienia 08.2007