ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Definicja: są to przedmioty materialne lub ich wytwory oddziaływujące na różne receptory i umożliwiające wtórną rekonstrukcję procesu dziejowego na potrzeby związane z szeroko rozumianą edukacją historyczną
urozmaicają one przyswajanie wiedzy i pozwalają kształtować określone umiejętności
Rodzaje podręczników:
Syntezy : zawierają w pełni gotową wiedzę historyczna zarówno w odniesieniu do zamieszczonych opisów jaki uogólnień i sądów wartościujących
Kompendia materiałowe: zawierają surowy materiał faktograficzny, ale w postaci uporządkowanej
Podręczniki uniwersalne: są połączeniem dwóch powyższych postaci podręcznika
Funkcje podręcznika:
naukowo-informacyjna: dostarcza wiedzy
metodologiczna: kształtuje poglądy na proces historyczny
wychowawcza: kształtuje wartości moralne
transformacyjna: kształtuje umiejętności w posługiwaniu się zdobyta wiedzą
badawcza: wdraża do dostrzegania i rozwiązywania problemów
samokształceniowa: wyrabia umiejętność samodzielnej pracy z tekstami
autokontrolą: pomaga w utrwalaniu wiedzy oraz kontroli i ocenie osiągnięć ucznia
Elementy składowe podręcznika:
Część tekstowa: tekst podstawowy, teksty uzupełniające(źródła, ciekawostki, frag. literatury) teksty wyjaśniające( słowniki, wykazy pojęć)
Elementy pozatekstowe: środki ikonograficzne( zdjęcia, ryciny, rysunki), symboliczne(mapy, schematy, taśmy chronologiczne)
System informacji : wstęp i podsumowanie
System sterowania przyswajaniem wiedzy: pytanie, zadania
System utrwalania i kontroli: testy kontrolne
Kryteria wyboru optymalnego podręcznika:
Adekwatność zawartej w podręczniku wiedzy do zawartości określonego programu nauczania
Zawartość merytoryczną
Sposób strukturyzacji wiedzy prezentowanej przez podręcznik
Poprawność językową treści podręcznika
Atrakcyjność prezentowanych informacji( strona ilustracyjna, przejrzystość)
Ogólna estetyka podręcznika i jakości jego wydania
Zasady pracy z podręcznikiem:
3 etapy: wyjaśnienie zadania, pracę z podręcznikiem, podsumowanie
Uczniowie powinni umieć czytać ze zrozumieniem
Po lekturze tekstu zapytać uczniów o niezrozumiałe pojęcia, wyrażenia i wyjaśnić je
Podręcznik wykorzystujemy przy następujących rodzajach ćwiczeń
udzielanie odpowiedzi napytania związane z przeczytanym tekstem
wyjaśnienie sformułowań użytych w tekście
wykorzystanie informacji z podręcznika do tworzenia innych form przekazu treści, np. uzupełnianie tabelki, wykresów czy przygotowanie ustnych lub pisemnych wypowiedzi
wyszukiwanie informacji za lub przeciw określonej tezie
wydzielenie z tekstu najważniejszych informacji
wykorzystanie zawartych w podręczniku innych Śródko dydaktycznych, np. mapa, tekst źródłowy, wykresy czy zdjęcia
Mapy historyczne: jest środkiem dydaktycznym, w którym uporządkowane czasowo i przestrzennie informacje o wydarzeniach i zjawiskach historycznych, dotyczące określonego terytorium, przekazywane są za pomoca charakterystycznych znaków i symboli, umieszczonych na dwuwymiarowej płaszczyźnie
Rodzaje map:
Przekrojowe: przedstawiają wydarzenia historyczne, związane z różnymi sferami aktywności człowieka w sposób statyczny
Rozwojowe: przedstawiają w sposób dynamiczny proces historyczny w dłuższej perspektywie czasowej; do lekcji powtórzeniowych i podsumowujących
Problemowe: tematyczne; dotyczą jednego zagadnienia
Indukcyjne: towarzyszom trzem wymienionym tu rodzajom map, występują na tzw. kartonach bocznych, są uszczegółowieniem problematyki głównej: bitwa, wojna, itp.
Oraz
ścienne
atlasowe
w podręcznikach i zeszytach ćwiczeń,
komputerowe
foliogramy
Etapy kształcenie umiejętności czytania z mapy
Etap I : Postrzegania:
uczniowie odbierają obraz mapy jako rozmieszczenie na niej linii, sygnatur punktowych, powierzchniowych; poznają jej tytuł i zastosowanie do konkretnego tematu lekcji.
Ćwiczymy umiejętność rozpoznawania i nazywania różnych map historycznych, przyporządkowanie map do tematów
Etap II :Rozróżnienie
Wstępna analiza treści historycznej mapy, operując wewnętrznym językiem mapy
Uczniowie wyodrębniają znaki powierzchniowe, punktowe i liniowe oraz identyfikują ich znaczenie
Ćwiczymy: analizowanie legendy mapy i systemu znaków, mogą również sami uzupełniać legendę przykładowych map, kolorować wskazane przez nauczyciela elementy
Etap III : Rozpoznawanie
uczniowie identyfikują użyte na mapie sygnatury z oznaczonymi przez nie obiektami, faktami i zjawiskami historycznymi
informacje odczytane z mapy zostają włączone w kontekst historyczny powiązane z dotychczasową wiedzą
Ćwiczenia: bardziej skomplikowane: odszukanie miejsc na mapie, udzielanie odpowiedzi na pytania związane z mapą oraz zadania wymagające zbudowania narracji ustnej lub pisemnej na podstawie mapy
Podręcznik wykorzystujemy przy następujących rodzajach ćwiczeń:
odnajdywanie informacji na mapie
porównanie map
wykorzystywanie map konturowych
samodzielne wykonywanie całych mapek lub ich części
wykorzystywanie mapy jako źródła informacji
wykorzystanie mapy do opracowania innych materiałów: tabeli, kalendarium wojskowego
PODZIAŁ ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH: a) Źródła niepisane- 1. Zabytki architektury, 2. Przedmioty codziennego użytku i inne wytwory kultury materialnej (broń, narzędzia, ozdoby), 3. Źródła ikonograficzne (obrazy, rzeźby, zdjęcia). b) Źródła pisane: 1. Źródła opisowe (narracyjne): *relacje historiograficzne (roczniki, kroniki), *pamiętniki, dzienniki, wspomnienia, relacje, * listy, biografie, hagiografie, autobiografie, dzieła literackie, publicystyka. c) Źródła aktowe: 1. Źródła normatywne (konstytucje, statuty, kodeksy praw, dekrety, manifesty, programy), 2. Akta (umowy, wyroki sądowe, zaświadczenia, pokwitowania). d) Źródła materialne e) Źródła statystyczne f) Źródła kartograficzne:(mapy).
Źródła historyczne: to wszelkie ślady istnienia ludzkiego w przeszłości, które służą do poznania i rekonstrukcji faktów historycznych.
Podział Źródeł:
Według Johanna Droysena:
Właściwe: kroniki, pamiętniki, diariusze, czasopisma, gazety, pieśni, mity, dzieła historiograficzne
Zabytki : pomniki, inskrypcje, monety, wizerunki monarchów
Pozostałości : to co pozostało, ale bez świadomości utrwalenia ich twórców
Według Gerarda Labudy:
ergotechniczne: odbijające bezpośrednio gospodarczą strone aktywności człowieka, źródła materialne i demograficzne
socjotechniczne: odzwierciedlające oddziaływania międzyludzkie, społeczne
psychotechniczne: odzwierciedlające stan ludzkiej świadomości
Tradycyjny podział
Pisane:
opisowe: historiograficzne, pamiętnikarskie, publicystyczne, epistolograficzne
dokumentacyjne( NORMATYWNE) : traktaty, konstytucje, akta sądów, opisy majątków,
niepisane:
ikonograficzne
kartograficzne
architektoniczne
audiowizulane
Krytyka źródeł historycznych
zewnętrzna:
ustalenie miejsca i czasu powstania źródła
ustalenie autora
sprawdzenie autentyczności źródła
sprawdzenie oryginalności tekstu
Wewnętrzna :
analizowanie treści tekstu
ustalenie wiarygodności przekazu
ŹRÓDŁA HISTORYCZNE W PRAKTYCE HISTORYCZNEJ:
Źródła wykorzystywane w szkole są najczęściej już opracowane na potrzeby konkretnej grupy wiekowej:
Pierwotne: w postaci nadanej lub przewidzianej przez autora ( źródła domowe, muzealne, archiwalne)
Pochodne: źródła informacji opracowane na podstawie źródeł pierwotnych
Etapy kształcenia kompetencji źródłoznawczych:
Dostrzeganie, rozpoznawanie i nazywanie źródeł
Stawianie pytań na podstawie treści i odnajdywanie odpowiedzi pośrednich i bezpośrednich
Krytyka zewnętrzna i wewnętrzna - analiza