2. "Wyjaśnij pojęcie konfliktu tragicznego na podstawie tragedii antycznej.
Omów cechy dramatu klasycznego"

Dramat starogrecki powstał z obrzędów ku czci Dionizosa, z obchodzonych wiosną
(w mieście) Dionizji Wielkich i jesienią (na wsi) Dionizji Małych (wielkie dały
początek tragedii, małe
komedii). Dionizos, opiekun winorośli, a więc
urodzaju, wina i zabawy, był także Bogiem narodzin i śmierci. Obrzędy, z
początku dość dzikie i wyuzdane, pod wpływem kultu Apollina - boga poezji,
muzyki i sztuk, stawały się coraz bardziej umiarkowane i zrytualizowane. W VI
w. p. n. e. Pizystrat zamienił święto na teatr, a z pieśni chóralnej ku czci
Dionizosa, dytyrambu, powstała tragedia. Nazwa tragedia bierze się z dwóch
wyrazów: tragos (kozioł) i ode (pieśń) i znaczy pieśń kozłów.
Pierwotnie tragedia miała formę dialogu przewodnika (koryfeusza) z chórem. Z
czasem koryfeusz stał się aktorem, występując z początku w kilku rolach
tak
było za czasów Tespisa, pierwszego znanego z imienia autora dramatów. Następni
autorzy, Ajschylos i Sofokles, dodawali po jednym aktorze. W klasycznej
tragedii na scenie mogło występować najwyżej trzech aktorów, w tym kobieta
(Sofokles wprowadził jej rolę), którą grał przebrany mężczyzna. Tragedia
zaczynała się prologosem (zapowiedzią, wprowadzającą w treść utworu), po którym
następował parados (wejście chóru na orchestrę, który opowiada jak doszło do
konfliktu). Główna część tragedii składała się z epeisodionów (kolejnych
epizodów akcji wypowiadanych przez aktorów) i stasimonów (wystąpień chóru,
wygłaszającego komentarz do dziejących się wydarzeń). Kolejną częścią dramatu
jest kommos
pieśń żałobna, lamentacyjna, a utwór kończy exodus
ostatnia
pieśń chóru podsumowująca dramat.
W tragedii obowiązywała zasada trzech jedności
czasu (akcja musiała się
zamykać w jednym dniu; dążono do tego, by czas sztuki pokrywał się z czasem
rzeczywistym), miejsca (rzecz działa się w jednym miejscu, np. przed królewskim
pałacem) i akcji (która musiała być jednowątkowa, tzn. dotyczyć jednego
zdarzenia). Dramat antyczny cechuje również brak scen zbiorowych (monolit).
Bohaterowie nie podlegają transformacjom, nie popadają w skrajne stany
emocjonalne, takiej kreacji służyło noszenie przez całe przedstawienie jednej
maski.
Twórca "Poetyki" Arystoteles określił w tragedii zasadę decorum, mówiącą o
właściwym zharmonizowaniu poszczególnych elementów dzieła literackiego, jego
odpowiednim stylu, słownictwie, składni w stosunku do treści, wobec sytuacji
podmiotu mówiącego i społecznej pozycji. Arystoteles rozwinął również kategorię
estetyczną, oznaczającą naśladowanie, ale nie kopiowanie rzeczywistości przez
sztukę zwaną mimezis. Często bohater antycznej tragedii nie wie, że popełnił
zbrodnię lub czyn niegodny, następowało tzw. "nieszczęśliwe zbłądzenie"
określone przez twórcę "Poetyki" jako ironia tragiczna. Istotą tragedii jest
konflikt tragiczny. Jej bohater zostaje postawiony w sytuacji wyboru
koniecznego: musi wybrać pomiędzy równorzędnymi, przeciwstawnymi racjami, co
okazuje się właściwie niemożliwe, bowiem każdy wybór zbliża go do katastrofy,
zagłady. Celem tragedii jest katharsis, duchowe oczyszczenie, jakiego doznaje
widz, przejęty losami bohaterów. Współczując im, doznaje ulgi, wyzbywając się
złych namiętności. (Z tragedią łączy się pojęcie tragizmu
bohater, uwikłany w
konflikt wartości i konieczności, niezależnie od swych szlachetnych intencji
zdąża ku klęsce lub zagładzie, ukazanej we wzniosłej tonacji.)
W "Antygonie" Sofoklesa ukazany został konflikt tragiczny, z historii rodu
Labdakidów, do którego doszło po śmierci króla Edypa. Pomiędzy synami Edypa -
Polinejkesem i Eteoklesem rozgorzała walka o tron. Eteokles nie chciał oddać
Polinejkesowi władzy, choć mieli się nią wymieniać co rok. Polinejkes więc
ściąga obce wojska na Teby, a obaj bracia giną w bratobójczej walce. Władzę
obejmuje Kreon (stryj). Akcja tragedii rozpoczyna się w momencie, gdy wydaje on
zakaz grzebania zwłok Polinejkesa, uważając go za zdrajcę. Zakazowi temu
sprzeciwia się Antygona, gdyż zwłoki zmarłych należało pogrzebać. Jednak
zdecydowała się pochować brata, a za złamanie zakazu zostaje skazana na śmierć.
Uważała, że prawa boskie stanowią mniejsze zło.
Tragizm Antygony to tragizm wyboru, który bez względu na opcję skazany jest na
klęskę - albo karę Kreona, albo wieczne cierpienia sumienia. Pokazuje to także,
że los ludzki uzależniony jest od Fatum, przeznaczenia z góry wyznaczającego
człowiekowi jego los. Autor nie rozstrzyga jednoznacznie losu postaci, chór
jest bezstronny, choć wydaje się, że mimo wszystko przychyla się do racji
Antygony. Pomimo tego, że popełnia ona samobójstwo, Kreon przegrywa, tracąc
syna (narzeczonego Antygony), który na wieść o jej śmierci sam też popełnia
samobójstwo i żonę, która na wieść o śmierci syna, robi to samo. Kreonowi
pozostaje samotność, wyrzuty sumienia.