SYSTEMOWE PODEJŚCIE
DO PROBLEMATYKI
ŚRODOWISKOWEJ
1.ŚRODOWISKO JAKO
SYSTEM
2.PODEJŚCIE
SYSTEMOWE
3.MODELE RELACJI
CZA
OWIEK -
ŚRODOWISKO
1.ŚRODOWISKO
JAKO SYSTEM
Środowisko = system
" ŚRODOWISKO - wszystko, co znajduje
się w otoczeniu jakiegoś obiektu żywego
lub nieożywionego i co z tym obiektem
jest we wzajemnych oddziaływaniach =
kategoria relacyjna.
" SYSTEM - zbiór wzajemnie powiązanych
elementów, wyodrębnionych z otoczenia
ze względu na te powiązania.
Cechy charakterystyczne
systemu
" podsystemy (elementy)
" relacje
" zasoby
" cel
" mechanizmy regulacyjne
" granice
" hierarchia
" emergentne właściwości
System złożony
" złożoność wynikająca z dużej
ilości różnorodnych części
" złożoność wynikająca ze
skomplikowania i nieliniowości
relacji między składowymi
systemu
Cechy systemów złożonych
" chaos deterministyczny
" efekt motyla
" skutki odległe w czasie i
przestrzenni
" synergia (synergizm)
" stabilność dynamiczna
Chaos deterministyczny
2
xn = a*xn-1  a*xn-1
a = 2
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
a = 2,5
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
a = 3
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
a = 3,5
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
a = 3,75
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
a = 4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 100
Chaos deterministyczny
" ciemna strona chaosu  rzeczywistość
skomplikowana, trudna do
zrozumienia (i sterowania),
nieprzewidywalna
" jasna strona chaosu  skomplikowanie
wynikające z prostych praw,
wyłaniający się porządek ( załamanie
chaosu)
Efekt motyla
E. Lorenz, Does
the flap of
butterfly's wings
in Brazil set off a
tornado in Texas?,
przemówienie na
139 zjez
dzie AAAS,
1972
Reakcja systemu prostego i
złożonego
Reakcja
systemu
Czas
Przestrzeń
system prosty
system złożony
Zjawisko synergizmu
Względne ryzyko śmierci na raka
Grupa
płuc
Niepalący, nieeksponowani na
1
azbest
Niepalący, eksponowani na
5,17
azbest
Palący, nieeksponowani na
10,85
azbest
Palący, eksponowani na azbest
53,24
2.PODEJŚCIE
SYSTEMOWE
Podejście systemowe
Dążenie do opisywania rzeczywistości w kategoriach
systemów, ich części składowych oraz powiązań,
zarówno pomiędzy częściami składowymi systemu,
jak i między różnymi systemami. Rzeczywistość jest
zbyt złożona, by można było ją w pełni poznać.
Postuluje zastąpienie badanego, złożonego obiektu
jego modelem, w którym odwzorowuje się jedynie
najważniejsze, zagregowane części i zależności, w
taki sposób, by zachowanie modelu odpowiadało w
przybliżeniu zachowaniu rzeczywistego systemu.
Podstawowe cechy podejścia
systemowego
" od redukcjonizmu do holizmu
" od mechanicyzmu (odwracalność) do
nieodwracalności
" od nauki obiektywnej do epistemicznej
" od wiedzy pewnej do przybliżonej
" od prawdy absolutnej do stwierdzeń
kontekstowych
Od redukcjonizmu do holizmu
" W nauce nie ma wąsko ograniczonych
dziedzin, są tylko wąsko ograniczeni
naukowcy, w przyrodzie zaś wszystkie
dziedziny wiążą się ściśle z sąsiednimi i
zachodzą na siebie.
Hans Seyle
" Współczesna nauka tak dobrze radzi sobie
z rozkładaniem problemów na części, że
często póz
niej zapomina złożyć je w całość.
Alvin Toffler
Podejście systemowe
 ujęcie  potoczne
1. Uznaj za pewnik, że świat jest o wiele bardziej złożony niż
nasze wyobrażenie o nim.
2. Patrz z różnych perspektyw.
3. Twój obecny model mentalny (dotyczący konkretnego
problemu/zadania) jest jedynie najlepszym na chwilę obecną.
Szukaj lepszego.
4. Miej szerokie zainteresowania.
5. Pokochaj (no może polub chociaż) niepewność,
podważalność.
6. Szukaj faktów, które podważają Twój model.
7. Patrz długodystansowo.
8. W konfrontacji z problemem szukaj faktów oraz założeń jakie
czynisz osądzając fakty
9. Szukaj zależności zdarzeń, pętli, nieliniowości.
Wnioski z analizy systemowej
" współczesne i przyszłe problemy często są efektem
poprzednich rozwiązań
" krótkookresowe usprawnienia często prowadzą do
problemów w długiej perspektywie czasowej
" rozwiązanie może być gorsze niż sam problem
" łatwe rozwiązanie może w ogóle nie być rozwiązaniem
" szybkie rozwiązanie  na poziomie symptomów danego
problemu  często wiedzie do nowych problemów
" działania, które przynoszą najlepsze efekty, wcale nie są
oczywiste w pierwszej chwili
" niski koszt i wysoka efektywność rozwiązań problemów
rzadko idą w parze
Wnioski z analizy systemowej
Podejście systemowe usuwa
dualistyczne spojrzenie na
przyrodę i ludzkość. Ludzkość jest
częścią przyrody. Niezbędne jest
wzajemne dostosowywanie
przyrody i ludzkości jako
koewoluującej całości.
3. MODELE RELACJI
CZA
OWIEK -
ŚRODOWISKO
Proces poznania naukowego
Eksperyment,
PRAWO NAUKOWE
dobrze przetestowane
obserwacja
i akceptowane wzorce danych)
Nowe
przewidywania
TEORIA NAUKOWA
Tworzenie lub
(dobrze przetestowana
i zaakceptowana hipoteza)
rewizja hipotez
MODEL GOSPODARKI I SPOA
ECZEC
STWA
W RAMACH SYSTEMU ŚRODOWISKO
ŚRODOWISKO
Społeczeństwo
Społeczeństwo Gospodarka
SYSTEM ŚRODOWISKO 
SPOA
ECZEC
STWO - GOSPODARKA
Środowisko
otoczenie
Gospodarka Społeczeństwo
Storczyk z rodzaju Phalaneopsis