Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Komisja Biologii Zwierząt Doświadczalnych

Komisja Biologii Zwierząt Doświadczalnych

Komitet Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN

Komisja Biologii Zwierząt Doświadczalnych została powołana w 1961 r. uchwałą Sekretariatu Naukowego VI

Wydziału Nauk Medycznych PAN jako Komisja d.s. Zwierząt Laboratoryjnych. Pierwszym Przewodniczącym

Komisji został prof. dr hab. Władysław Herman.

W roku 1969 Komisja została przemianowana na Komisję Biologii Zwierząt Doświadczalnych a jej

przewodniczącą została prof. dr hab. Halina Krzanowska.

W 1983 r. wydano we współpracy z Instytutem Zootechniki w Balicach Karty Informacyjne do założeń

technologicznych produkcji zwierzęcej „Zwierzęta Laboratoryjne", pełniące rolę Polskiej Normy.

Od 1963 do 1993 roku redagowano, powołane jako organ Komisji, wydawnictwo ciągłe „Zwierzęta

Laboratoryjne" wydawane początkowo przez Zakład Hodowli Zwierząt Laboratoryjnych PAN w Łomnie, następnie

w latach 1973 - 1988 przez Instytut Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego w Warszawie, wreszcie od 1989 do

1993 r. przez Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej we Wrocławiu. Opublikowano dwa podręczniki:

„Zwierzęta laboratoryjne - hodowla i użytkowanie" pod redakcją H. - Krzanowskiej, J. Preibischa i P. Kordy

(PZWL, 1974) oraz „Zwierzęta Laboratoryjne - metody hodowli i doświadczeń" pod redakcją J. Brylińskiej i J.

Kwiatkowskiej (UNIVERSITAS, 1996). Opracowano założenia projektowe: „Program oraz wytyczne technologiczne

do opracowania dokumentacji projektowo - kosztorysowej na budowę zwierzętami według projektu

indywidualnego dla Instytutu Biologicznych Podstaw Hodowli Zwierząt w Brwinowie" (eksperyza nr 100/ST, 1976

r.) oraz „Założenia do projektu typowej zwierzętarni dla zwierząt laboratoryjnych" (ekspertyza nr 12/2 ST/88,

1988 r). Przygotowano i opublikowano w kwartalniku PAN „NAUKA" (1995) w ramach Komitetu Bioetyki

następujące referaty: „Ocena tzw. Metod alternatywnych w badaniach biomedycznych" (Cz. Radzikowski) i

„Regulacje prawne dotyczące wykonywania doświadczeń na świecie i w Polsce" (A. Czarnomska).

Wiosną 2007 roku po wielu latach przewodniczenia Komisji zmarła Pani prof. dr hab. n. przyr. Alina Czarnomska.

W tym samym roku obowiązki nowej przewodniczącej Komisji powierzono dr n. biol. Annie Kowalczyk.

Obecnie w skład Komisji, wchodzi 16 osób powoływanych co 4 lata, reprezentujących środowiska naukowe wielu

regionów kraju (Białystok - Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej i Centrum Medycyny Doświadczalnej AM; Kraków -

Zakład Genetyki i Ewolucjonizmu UJ, Wydział Farmaceutyczny UJ; Łódź - Zakład Endokrynologii Porównawczej

UM, Departament Dobrej Praktyki Laboratoryjnej; Poznań - Zakład Toksykologii Uniwersytetu Medycznego;

Pszczyna - Instytut Przemysłu Organicznego; Warszawa - Zakład Fizjologii Akademii Medycznej, Centrum

Onkologii - Instytut im. M. Skłodowskiej - Curie, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Instytut

Biologii Doświadczalnej PAN, SGGW, Wytwórnia Surowic i Szczepionek BIOMED; Wrocław - Instytut Immunologii i

Terapii Doświadczalnej PAN) oraz nauki biologiczne związane z wiedzą o zwierzętach laboratoryjnych. Większość

członków Komisji to osoby po licznych stażach zagranicznych w wiodących ośrodkach hodowlanych pełniące

odpowiedzialne funkcje na uczelniach i w instytutach naukowo - badawczych, znające międzynarodowe

wymagania i przepisy prawne dotyczące warunków utrzymywania i ochrony zwierząt.

Na zebrania plenarne Komisji organizowane 2 - 3 razy w roku zapraszani są wszyscy zainteresowani problemem

hodowli i zastosowania zwierząt w badaniach biomedycznych. Członkowie Komisji brali czynny udział w

zorganizowaniu w 2001 r. konferencji naukowej z udziałem gości zagranicznych pt.: „Laboratory animals in

biomedical research" połączonej z posiedzeniem Zarządu (Governing Board) ICLAS. W roku 2002 z okazji 40 -

lecia działalności Komisji zorganizowano w Sulejowie 2-dniową konferencję o zasięgu ogólnokrajowym

„Zwierzęta laboratoryjne w nowym tysiącleciu". Podczas konferencji przedstawiono 5 wykładów omawiających

ostatnie osiągnięcia w dziedzinie kontroli genetycznej, kontroli zdrowia, nowych modeli - zwierzęta

zmodyfikowane genetycznie oraz badań żywieniowych. Przygotowano także sesję plakatową ilustrującą krajowe

osiągnięcia w tym zakresie. Ponadto w latach 2002 - 2003 zorganizowano 2 zebrania poświęcone tematyce

„Zwierzęta laboratoryjne w badaniach biomedycznych". Wygłoszono 5 referatów: „Zwierzęta laboratoryjne w

badaniach biomedycznych w Słowenii", „Myszy z mutacją ApcMin jako model do badań nad ekspresją genu APC

u człowieka", „Metody immunologiczne, immunohistochemiczne i histochemiczne w diagnostyce nowotworów

układu krwiotwórczego u myszy", „Kriokonserwacja zarodków mysich" oraz „Bankowanie zarodków mysich w

Zakładzie Genetyki i Hodowli Zwierząt Laboratoryjnych Centrum Onkologii". Członkowie Komisji brali czynny

udział w pracach podkomisji sejmowej przygotowującej Ustawę o Ochronie Zwierząt (1997 r.) oraz opiniowali

projekty rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy. Członkowie Komisji biorą również czynny udział w pracach

Krajowej i Lokalnych Komisji Etycznych d.s. Doświadczeń na Zwierzętach. Komisje te powołane przez Komitet

Badań Naukowych działają przy Ministerstwie Nauki i Informatyzacji. Komisja Biologu Zwierząt Doświadczalnych

w swoich planach i w swojej działalności wdraża w kraju wytyczne ICLAS zawarte w głównych celach tej

organizacji:

wspieranie i koordynowanie działań zmierzających do rozwijania wiedzy o zwierzętach laboratoryjnych w

skali ogólnoświatowej, zwłaszcza w krajach rozwijających się,

wspieranie działań mających na celu podnoszenie i definiowanie jakości zwierząt, monitorowanie stanu

ich zdrowia oraz cech biologicznych,

zbieranie i rozpowszechnianie informacji z zakresu wiedzy o zwierzętach laboratoryjnych,

rozwijanie i harmonizowanie ogólnoświatowych działań mających na celu właściwe stosowanie zwierząt,

wspieranie działań mających na celu przestrzeganie zasady humanitarnego traktowania zwierząt

używanych w badaniach naukowych, respektowanie zasad etycznych i odpowiedzialności naukowej,

rozpowszechnianie i wspieranie realizacji zasady „3R" (Replacement, Reduction and Refinement)

Russella i Burcha.

Członkowie Komisji we współpracy z przedstawicielem Polski w ICLAS prof. dr hab. med. Czesławem

1 / 2

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Radzikowskim opracowali program studiów podyplomowych w zakresie wiedzy o zwierzętach laboratoryjnych.

Studia te za zgodą Rektora zostały zorganizowane i zrealizowane w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w

latach 2004 - 2005.

W 2005 roku członkowie Komisji i pracownicy Instytutu Przemysłu Organicznego zorganizowali konferencję

naukową w Pszczynie nt. Zastosowania zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (DPL) w badaniach toksyczności

substancji chemicznych. Na konferencji przedstawiono i przedyskutowano problemy związane z prowadzeniem

doświadczeń oraz testów przy użyciu zwierząt laboratoryjnych, wynikające z dyrektyw UE, z przepisów

krajowych, a także z zasad DPL i odpowiednich przepisów dotyczących ochrony zwierząt. W ramach konferencji

odbyła się również sesja poświęcona pamięci Pani prof. dr hab. Haliny Krzanowskiej.

W 2007 roku zorganizowano 3 zebrania plenarne Komisji, na których wygłoszono referaty poświęcone sposobom

otrzymywania zwierząt zmodyfikowanych genetycznie i ich zastosowaniu jako modeli w badaniach

immunologicznych i onkologii, zmienności i selekcji cech behawioralnych na modelu nornicy rudej hodowanej w

laboratorium a także strategiom życiowym ptaków. Dokonano także prezentacji najmłodszej w Polsce

zwierzętarni powstałej przy Akademii Medycznej w Białymstoku. .

Co kilka lat (poczynając od 1990 roku) Komisja przygotowuje i publikuje wykaz zwierząt laboratoryjnych

hodowanych w ośrodkach naukowych w Polsce. W 2007 ukazał się V uaktualniony wykaz szczepów, stad i

zwierząt modyfikowanych genetycznie (oprac. E. Krysiak), dostępny w formie elektronicznej na stronach KKE.

W 2007 roku pod kierunkiem prof. dr hab. E. Wirth-Dzięciołowskiej, podjęto prace nad opracowaniem programu

studiów podyplomowych, skierowanych do eksperymentatorów prowadzących badania z wykorzystaniem

zwierząt laboratoryjnych.

dr n. biol. Anna Kowalczyk Przewodnicząca Komisji Biologii Zwierząt Doświadczalnych.

2 / 2