MARIA KONOPNICKA- „NASZA SZKAPA”

STRESZCZENIE:

Filip Mostowiak, jedyny pracujący członek rodziny, przyszedł pewnego dnia do domu i drżącym głosem
oznajmił swojej żonie i synom, że nie będzie już przewoził swoją szkapą żwiru. Ubolewał, że zlecenie już się

skończyło. Teraz jedynie będzie mógł przewozić piasek. Jedynym rozwiązaniem pozostawała sprzedaż łóżka,
na którym spali Piotruś, Wicek i Felek. W domu nie pozostał już żaden inny mebel, który można byłoby
przeznaczyć do sprzedaży. Matka chłopców, Anulka, nie zgadzała się na tak drastyczne kroki, jednak chłopcy

bardzo się cieszyli, że będą mogli pomóc. Dzięki temu czuli się choć trochę dorośli. Rodzina udała się do
okolicznego handlowca, Żyda, aby dokonać transakcji. Kupiec, „handel”, zauważył jednak, że łóżko nie jest w
idealnym stanie. Kwota, jaką zaproponował była zbyt niska. Mostowiakowie byli zmuszeni sprzedać także

poduszkę. Zdjęto z niej poszewkę i wówczas okazało się, że poduszka jest przetarta. W końcu rodzina
zdecydowała, że sprzeda jeszcze kołdrę. Chłopcy po powrocie do domu chwalili się kolegom, do jakich
wyrzeczeń są skłonni. Szybko się okazało, że nie są jedynymi dziećmi śpiącymi na podłodze.

Wieczorem wszyscy w trójkę położyli się obok pieca. Chłopcy cały dzień czekali na ten moment. Ojciec w
trosce o dzieci przykrył je własnym płaszczem. Noc minęła bardzo spokojnie, dopiero nad ranem dzieci zaczęły
odczuwać chłód. Piotruś rozpłakał się, a matką widząc cierpienie dziecka szybko zabrała go do siebie i

przytuliła z całych sił.
Za pieniądze ze sprzedaży łóżka i pościeli zakupiono lekarstwa dla chorej matki, a także niezbędne jedzenie.
Niestety oszczędności szybko się skończyły i na nowo pojawił się problem pieniędzy.
Pewnego dnia do domu rodziny Mostowiaków przyszedł Żyd, „handel”. Pod pretekstem odwiedzin obejrzał

resztę mebli, która pozostała w domu. Zaproponował rodzinie odkupienie szafy, która stała w kącie odkąd
chłopcy pamiętali. Ojciec nie widząc innego rozwiązania z ciężkim sercem sprzedał także i ją.
Felek zachęcony pieniędzmi pojawiającymi się po sprzedaży domowych sprzętów zaczął wskazywać rodzicom

coraz to nowsze przedmioty nadające się do sprzedaży. Nie zważał już na wartość sentymentalną, jaką rodzice
do nich przywiązywali. Filip i Anulka oburzyli się słysząc, że syn chce sprzedać nawet rondelek i moździerz,
które były pamiątkami rodzinnymi.

Filip bardzo kochał swoją żonę i sprzedał nawet swój kożuch, aby móc kupować jej lekarstwa i palić w piecu.
Przy żonie nie okazywał słabości i udawał, że wcale nie przejmuje się całą sytuacją. Nie zwracał uwagi na
kuferek pełen rodzinnych pamiątek, który zrobił się pusty. W domu nie zasiadano do regularnych posiłków,

zaczęło brakować jedzenia. Anulka zdecydowała się sprzedać moździerz, rondelek i żelazko. Maglerka ze
Szczygła, do której udali się chłopcy odmówiła kupna przedmiotów. Postanowiono zaproponować sprzedaż
Żydowi. Ten przedstawił jednak zbyt niską cenę. Anulka sprowadziła jeszcze kilku kupców, jednak każdy

następny proponował niższą cenę, mówiąc, że nie są warte żadnych pieniędzy. Ostatecznie sprzedano
przedmioty Żydowi, jednak tym razem zaproponował niższą cenę widząc, że jest jedynym kupcem. W kuferku
pozostała jedynie harmonijka ojca.
Pewnego wieczoru Filip usiadł na łóżku żony i zaczął grac na instrumencie wesołe melodie. Kobieta bardzo się

wzruszyła, jednak w końcu opadła z sił i zasnęła. Skłoniło to ojca do sprzedaży harmonijki, aby kupić leki i
węgiel. Bardzo chciał pomóc żonie.
Matka coraz gorzej się czuła. Podjęto decyzje o sprzedaniu szkapy. Wszyscy byli bardzo związani ze

zwierzęciem i nikt nie potrafił wyobrazić sobie życia bez niej. Chłopcy bawili się z nią,
Wszyscy byli bardzo związani ze zwierzęciem i nikt nie potrafił wyobrazić sobie życia bez niej. Chłopcy bawili
się z nią, karmili i traktowali, jak członka rodziny. Do tej pory nikomu nie przyszło nawet do głowy, aby
sprzedać szkapę. Zwierzę trafiło w ręce Łukasza Smolika, dorożkarza z Pragi i chrzestnego Piotrusia.
Mężczyzna długo się targował i dostrzegał coraz to nowsze uchybienia. Po dobiciu targu, widząc stan Anulki
zaproponował, że w razie jej śmierci za darmo przewiezie ją na cmentarz w czasie pogrzebu. Filip słysząc te

słowa bardzo się zmartwił i zdenerwował, postanowił jednak nie okazywać oburzenia, aby kupiec się nie
wycofał.
Filip starał się dogodzić żonie, zapewnić jej niezbędne lekarstwa, jednak kobieta zmarła pewnej nocy. Rodzina

pogrążyła się w rozpaczy. Następnego dnia odbył się pogrzeb. Przed domem czekała już ukochana szkapa.
Wniesiono trumnę na wóz i kondukt ruszył. Filip płacząc szedł sam za wozem, natomiast chłopcy szli obok
szkapy cały czas się do niej przytulając. Podczas modlitwy nad nieskończonym grobem także spoglądali na

szkapę, jakby bali się, że gdzieś zniknie. Karmili ją i tulili do siebie. Trumna leżała, obok, ponieważ grabarz nie
skończył jeszcze kopania dziury. Łukasz niecierpliwił się i oznajmił Filipowi, że już opuści zebranych. Chłopcy
szli po bokach szkapy nie mogąc rozstać się ze zwierzęciem. W oddali słychać było grudki ziemi padające na
trumnę matki, jednak chłopcy byli tak zafascynowani szkapą, że zdawali się tego nie słyszeć.

OPRACOWANIE

Czas i miejsce akcji

Akcja rozgrywa się na Powiślu w Warszawie końcem XIX w.

Problematyka

Podstawowym problemem ukazanym w noweli Marii Konopnickiej jest proces zubożenia części społeczeństwa

II połowy XIX wieku, spowodowany pogłębiającym się w tym czasie bezrobociem. Brak pracy uniemożliwiał
zaspokajanie podstawowych potrzeb rodzin, których warunki bytowe były i tak już bardzo skromne. Nędza
zmuszała ludzi do sprzedaży przedmiotów codziennego użytku, tylko to dawało szansę przeżycia kolejnego

dnia.

Nawarstwiające się problemy finansowe powodowały zaburzenie funkcji rodziny, która nie była w stanie
zapewniać dzieciom należytej opieki.

Autorka zwraca także uwagę na bezduszność systemu, który pozostawiał najuboższych bez pomocy, nie

zapewniając im najskromniejszego nawet wsparcia. Postawieni w sytuacji bez wyjścia ludzie, zmuszeni byli
sprzedawać cały swój dorobek, godząc się na każdą cenę, zaproponowaną przez kupców. Ci ostatni, mimo
świadomości tragedii dotykającej biedotę, bez skrupułów wykorzystywali okazję do łatwego wzbogacenia się.

Problemy ubogiej warstwy społeczeństwa ukazane są na przykładzie rodziny Mostowiaków. Ojciec traci pracę,
w wyniku czego wkrótce kończą się również pieniądze. Choroba matki pogłębia się, a rodzina staje na progu
bankructwa. By przeżyć kolejny dzień i zapewnić rodzinie podstawowe warunki do życia: pożywienie, drewno

na opał czy leki dla chorej żony, Filip decyduje się na sprzedaż kolejnych przedmiotów codziennego użytku.
Jego dzieci nie rozumieją tego, co dzieje się w domu i z wyprzedaży urządzają zabawę. Dopiero gdy dochodzi
do sprzedaży ich ukochanego konia, chłopcy zaczynają rozumieć, iż sytuacja rodziny jest tragiczna.

Wymowna jest scena pogrzebu Anulki, na którym pojawia się ukochany koń chłopców. Felek, Wicek i Piotruś
zapominają o zmarłej matce i podążają za szkapą, z którą byli związani o wiele bardziej niż z matką, która od

wielu miesięcy leżała w łóżku. To koń, a nie rodzice, dawał dzieciom radość, to z nim spędzały one cały wolny
czas.

Postacie:

FILIP MOSTOWIAK

Filip Mostowiak był jedynym żywicielem swojej rodziny. Na jego utrzymaniu była chora żona Anulka oraz
trzech synów: Felek, Wicek i Piotruś. Mężczyzna pracował przy przewożeniu piasku i żwiru. Gdy zlecenie na

transport żwiru skończyło się, mężczyźnie pozostała jedynie szkapa, która już nie przynosiła dochodów. Stał
się bezrobotny i nie miał już środków na utrzymanie rodziny. Starał się ukryć swój żal i rozpacz przed
najbliższymi, aby nie cierpieli razem z nim. Żona jednak czuła się z dnia na dzień gorzej. W domu było coraz

zimniej, a na węgiel rodziny nie było już stać. Filip zdecydował się na sprzedaż różnych domowych akcesoriów
i mebli. Sprzedał nawet łóżko swoich synów, aby kupić żonie lekarstwa. Własny kożuch także zamienił na
jedzenie dla Anulki i dzieci. Pragnął chociaż na chwilę rozweselić żonę i wygrywał wesołe melodie na swojej

starej harmonijce. Instrument przywołał dawne wspomnienia i rodzina na chwilę zapomniała o troskach.
Wkrótce jednak Anulka opadła z sił i Filip zdał sobie sprawę, że musi sprzedać harmonijkę, aby zakupić leki.
Bardzo kochał żonę i nie potrafił pogodzić się z jej śmiercią. Długo płakał i szedł za jej trumną w samotności.

Po powrocie z pogrzebu nie był już tym samym człowiekiem. Stracił w życiu najważniejszą i najbliższą osobę i
teraz nie widział już celu swojej egzystencji. Zdawał sobie sprawę, że musi wychować dzieci i utrzymać dom.
Nie wiedział jednak w jaki sposób tego dokonać. Chłopcy skarżyli się na nieustający głód, spali na podłodze w

pobliżu pieca, który już dawno nie dawał ciepła. Mężczyzna wpatrywał się w ścianę i bardzo cierpiał.

ANULKA MOSTKOWIAK

Anulka była żoną Filipa i matką chłopców. Poznajemy ją jako osobę chorą, spędzającą całe dnie w łóżku.
Rodzina bardzo ją kochała i była gotowa do wielu wyrzeczeń, aby tylko jej pomóc. Ona także troszczyła się o
dzieci, tak jak potrafiła najlepiej.

WICEK MOSTKOWIAK

Chłopiec to narrator utworu. Życie Mostkowiaków poznajemy z jego relacji. Wicek jest
przerażony widząc, jak rodzice sprzedają najcenniejsze rodzinne pamiątki. Załamuje się po

sprzedaży ukochanego zwierzęcia. Obawia się, że w życiu nie istnieje nic trwałego.

FELEK MOSTKOWIAK
Chłopiec mimo swojego wieku był bardzo rozważny i gotowy do poświęceń dla dobra
rodziny. Połowę swojej porcji chleba oddawał codziennie młodszemu bratu. Spodobało mu

się sprzedawanie przedmiotów i zaczął traktować to jako zabawę, wzbudzając niepokój
rodziców. Cieszył się, że może spacz na ziemi rezygnując z łóżka. Czuł się dorosły. Po śmierci

matki spędził całą noc płacząc.

PIOTRUŚ MOSTKOWIAK
Chłopiec był najmłodszym członkiem rodziny. Cieszył się na wieść o sprzedaży łóżka razem

z braćmi, jednak w nocy rozpłakał się, ponieważ było mu bardzo zimno na chłodnej
podłodze. Od tej chwili spał z matką i czuł się bezpiecznie. Felek jako najstarszy z

rodzeństwa oddawał mu połowę swojej racji żywieniowej. Piotruś był też ulubieńcem
szkapy. Bardzo kochał zwierzę i przeżył rozstanie z nim.

SZKAPA
Ukochane zwierzę rodziny. Dotychczas utrzymywała Mostkowiaków swoją pracą, jednak po
ukończeniu zlecenia stała się bezużyteczna. Chłopcy bardzo ją kochali i spędzali całe dnie na

zabawie ze zwierzęciem. W chwili finansowego kryzysu rodzina zdecydowała się na sprzedaż
zwierzęcia.