Co jest grane

Wst p

Na bazie ASCII

Wy wietlanie wyniku wyszukiwania

Porównanie zapytania...

Sztuczki w HTML-u

Ksi ka go ci

Automatyczna poczta

Przepis na szybki skrypt

Na bazie ASCII

W naszym przykładzie baza danych ma format pliku tekstowego, który mo e by utworzony za

pomoc najprostszego edytora tekstu. Mo emy równie posłu y si arkuszem kalkulacyjnym, któ-

ry potrafi eksportowa dane do pliku TXT.

Baza danych składa si z pewnej liczby wierszy. Ka dy z nich odpowiada jednemu rekordowi,

czyli pojedynczemu zestawowi danych opisuj cych jeden film. Ka dy rekord z kolei zawiera pola

oddzielone znakami |. Na potrzeby naszego repertuaru kinowego stworzymy nast puj ce pozycje:

data, godzina, tytul_filmu, opis. Nasza baza b dzie miała wówczas posta :

05.04.2000|20:00|Dr iwago|Wyciskacz łez05.04.2000|23:00|Godzina duchów|Horror

Po przygotowaniu informacji musimy je w odpowiedniej postaci zaprezentowa go ciom od-

wiedzaj cym nasz witryn . W tym wypadku u ytkownik chc cy znale film musi wpisa w for-

mularzu strony WWW dat i godzin planowanego wyj cia do kina. Nast pnie wy wietlana jest

lista filmów spełniaj cych podane kryteria. Je li o danej porze nic nie jest grane, powinien pojawi

si odpowiedni komunikat.

Formularz umo liwiaj cy zadanie pytania znajduje si na stronie wyszukiwanie.html i ma nast -

puj c posta :

<form method="post" action="/cgi-bin/szukaj.pl"><p>Prosz poda dat w postaci
dd.mm.rrrr</p><p> <input type="text" name="data_wyszukiwania" size="10"
maxlength="10"></p><p> <input type="submit" name="Submit" value="Submit"> <input
type="reset" name="Submit2"value="Reset"></p></form>

Po wysłaniu formularza na serwerze uruchamiany jest skrypt szukaj.pl, który - razem z demon-

stracyjn baz danych i plikami HTML - znajduje si na płycie CD- -ROM doł czonej do bie cego

numeru CHIP-a. Pami tajmy o tym, e w skryptach musimy poda poprawne cie ki dost pu do

folderu instalacyjnego Perla i do pliku bazy danych.

Serwer WWW wył cznie przekazuje dane do skryptu CGI oraz je od niego odbiera. Obsługa

zapytania zadanego przez u ytkownika (przeszukanie bazy danych, odpowiednie sformato-

wanie znalezionych informacji) nale y do skryptu CGI.

Przyjrzyjmy si teraz skryptowi szukaj.pl uruchamianemu przez formularz. Podobnie jak w

przykładzie z pierwszej cz ci kursu, przesłane dane musz zosta przetworzone przez procedur

GetFormInput do postaci nadaj cej si do dalszej analizy. W naszym przypadku jej wynik zapisy-

wany jest w zmiennej o nazwie $data_wyszukiwania

Na pocz tku skryptu, w cz ci konfiguracyjnej, podana jest lokalizacja pliku bazy danych. W

przypadku Linuksa wpis ten mo e wygl da na przykład tak:

$program='/usr/local/apache/htdocs/dane/program.dat';

W systemie Windows mo emy spotka si z nast puj cym zapisem:

$program='c:\programy\apachehtdocs\dane\program.dat';

Wa ne jest, aby w wierszu tym u y apostrofów, poniewa tylko wtedy Perl nie b dzie próbo-

wał interpretowa tre ci w cudzysłowie. Odwrotny uko nik (backslash) jest tak zwanym znakiem

specjalnym, wi c je li chcemy wpisa go pomi dzy znakami cudzysłowu, musi by poprzedzony

znakiem \. Cały wpis wygl da wówczas nast puj co:

$program="c:\\programy\\apache\htdocs\\dane\\program.dat";

Zalet takiego zapisu jest mo liwo wyra enia fragmentu cie ki dost pu za pomoc zmiennej,

któr oczywi cie wcze niej musimy zdefiniowa . Mamy wówczas do czynienia z konstrukcj w

rodzaju:

$program="serverroot\\dane\program.dat";

Pomi dzy znakami apostrofu Perl zinterpretowałby symbol $ jako zwykły znak tekstowy, a nie

jako pocz tek zmiennej.

Je li korzystamy z programu Active Perl przedstawionego w pierwszej cz ci kursu, wówczas

pod Windows równie powinni my zapisywa cie ki dost pu w formacie linuksowym, czyli:

$program='c:/programy/apache/htdocs/dane/program.dat';

U ytkownicy Linuksa i Windows NT/2000 musz pami ta o nadaniu wła ciwych praw dost pu

plikom oraz folderom. Je li chcemy, aby wła ciciele kin mogli samodzielnie uzupełnia baz da-

nych przez Internet za po rednictwem formularza, wówczas u ytkownik, z którego uprawnieniami

pracuje serwer WWW, musi mie prawo zapisu do pliku program.dat

Szczególn ostro no nale y zachowa , je eli skrypty Perla tworz , modyfikuj i kasuj pliki.

Nigdy nie powinni my zezwala na wykonywanie takich operacji w katalogu ródłowym serwera

(zazwyczaj jest to folder o nazwie htdocs lub wwwroot). Tak jak w naszym przykładzie, musimy

utworzy do tego celu specjaln kartotek .

Zanim skrypt rozpocznie przeszukiwanie bazy danych, odpowiednia procedura sprawdza, czy

u ytkownik wpisał dat we wła ciwy sposób. W naszym przykładzie powinna ona mie form

dd.mm.rrrr, czyli dwie cyfry.dwie cyfry.cztery cyfry. Je li wpisany został inny ci g znaków, wy-

wietlony zostanie odpowiedni komunikat.

wietlanie wyniku wyszukiwania

W kolejnym kroku przygotujemy dokument HTML słu cy do prezentowania rezultatów przeszu-

kiwania bazy danych. Strona b dzie w cało ci tworzona dynamicznie przez skrypt, wobec czego

musimy pami ta , aby przed wypisaniem jej zawarto ci wysła tzw. nagłówek HTTP. O tym, jak

si go tworzy, pisali my w pierwszej cz ci kursu.

Nast pnie skrypt generuje kod HTML-a odpowiadaj cy tabeli. Na pocz tku umieszczamy nazwy

poszczególnych kolumn:

Lp., Godzina, Tytuł i Opis. Wła ciwe wiersze tabeli dodawane s sukce-

sywnie w trakcie znajdowania kolejnych pozycji.

Najpierw skrypt otwiera do odczytu plik okre lony w zmiennej $program. Je li operacja otwar-

cia bazy si nie powiedzie, zostanie wykonana procedura znajduj ca si za znakiem || (lub). Funkcja

die zapisuje odpowied do standardowego wyj cia dla komunikatów bł du. W przypadku skryptów

CGI informacje o bł dach s dopisywane do pliku error-log serwera WWW. Je li wynik działania

programu nie odpowiada naszym oczekiwaniom, powinni my sprawdzi zawarto tego zbioru.

Matt's Script Archive to jedno z najlepszych ródeł darmowych skryptów CGI.

Open(DANE,"<$program") || die"Otwarcie pliku $program nie powiodło si \n";

Zmienna DANE pełni tutaj funkcj tak zwanego uchwytu plików (file handler), czyli identyfiku-

je otwarty zbiór. Za po rednictwem DANE uzyskujemy dost p do zawarto ci pliku, którego nazwa

jest okre lona w zmiennej $program. Symbol < umieszczony przed nazw zbioru oznacza, e

otworzymy plik do odczytu. Gdyby my zast pili go znakiem > lub nie wstawili w tym miejscu ni-

czego, zbiór zostałby otwarty do zapisu. Z kolei u ycie >> spowodowałoby, e dane przekazywane

do zmiennej DANE byłyby dopisywane do pliku. Kombinacja +< lub +> pozwala na jednoczesny

zapis i odczyt.

W pierwszym przykładzie chcemy odczytywa dane i porównywa je z tre ci zapytania u yt-

kownika. Proces ten podzielony jest na wiele małych kroków.

Porównanie zapytania z zawarto ci bazy

Zawarto pliku okre lonego w DANE jest wczytywana do listy @lista_danych. Ka dy wiersz na-

szej bazy danych stanowi jeden element listy. Poniewa wszystkie linie zawieraj znaki ko ca wier-

sza (\n), za pomoc polecenia chop odcinamy ostatni znak od ka dego elementu listy. W naszym

przypadku mogliby my zrezygnowa z tej operacji, jednak nie robimy tego po to, by zapozna si z

konstrukcj p tli foreach @element_listy (@lista) {blok programu} oraz z poleceniem chop

@lista_danych=<DANE>;foreach $wiersz(@lista_danych){ chop $wiersz;

Teraz rozpoczyna si wła ciwe wyszukiwanie. Poniewa w pierwszej cz ci poznali my ju

sposób działania p tli for(licznik) {}, a przed chwil zetkn li my si z konstrukcj foreach{}, dlate-

go tym razem u yjemy p tli while{}.

Wcze niej zdefiniujemy jeszcze dwie zmienne: $i b dzie licznikiem p tli, dzi ki któremu b -

dziemy mogli odczyta ka dy element listy @lista_danych. Poniewa do pierwszego elementu tej

listy odwołujemy si za pomoc @lista_danych[0], p tla rozpoczyna si od warto ci $i=0. Druga

zmienna $zgodne informuje nas, czy wyszukiwanie zostało zako czone sukcesem. Pocz tkowa

warto tej zmiennej równa jest zero i nie zmienia si , dopóki nie zostanie znaleziony element speł-

niaj cy kryteria wyszukiwania.

Działanie programu mo na wytłumaczy nast puj co: dopóki warto zmiennej $i jest mniejsza

lub równa liczbie wszystkich elementów tablicy ($# lista_danych), wykonuj polecenia podane w

p tli. Utwórz tablic zawieraj c elementy $data_projekcji, $godzina, $tytul, $opis, dziel c wska-

zywany przez $i element tablicy $lista_danych wsz dzie tam, gdzie znaleziony zostanie znak |. Na

zako czenie licznik p tli $i zwi kszany jest o 1.

$i=0;$zgodny=0;while($i<=$#lista_danych){($data_projekcji,$godzina,$tytul,
$opis)=split/\|/,$lista_danych[$i]; $i++;

Znak | ma specjalne znaczenie. Je li chcemy, eby w funkcji split/znak_podziału/wyra enie był

on traktowany zwyczajnie, jako znak podziału - musimy przed nim wstawi odwrotny uko nik.

Podobna sytuacja dotyczy innego znaku specjalnego - @. Z tego powodu adres e-mail w kodzie

Perla zapisujemy w postaci: konto\@domena

Sztuczki w HTML-u

Szczególna ostro no wymagana jest równie wtedy, gdy skrypt ma wygenerowa kod HTML-a.

Je li chcemy wypisa znaki cudzysłowu, musimy to zrobi tak, eby nie oznaczały one ko ca ła -

cucha znaków, lecz jego cz

. Polecenie print

"<A HREF="Index.html">\n"; powoduje wy-

wietlenie odno nika. Aby temu zapobiec, musimy przekształci to wyra enie do postaci

print '<A

HREF=\'Index.html\'>\n'; albo print '<A HREF='Index.html'>'. '\n';.

Teraz mo emy sprawdzi , czy w bazie danych wyst puj pozycje o interesuj cej nas dacie. W

tym celu musimy porówna dat wpisan w formularzu z zawarto ci pola data ka dego elementu

naszej bazy. Wykorzystamy do tego konstrukcj if (warunek) {blok programu}, któr poznali my

ju w pierwszej cz ci kursu. Je li oba ła cuchy tekstowe s takie same (eq), licznik zgodnych ele-

mentów zwi kszany jest o jeden i do tabeli na stronie WWW zostaje dopisny wiersz.

If ($data_szukana eq $data_projekcji) { $zgodne++; print"<TR>\n"; print
"<TD>$zgodne</TD>\n"; print "<TD>$godzina</TD>\n"; print "<TD>$tytul</TD>\n";
print "<TD>$opis</TD>\n"; print" </TR>\n";}#To jest koniec konstrukcji #warun-
kowej If}#To jest koniec p tli While

Je li program sprawdził wszystkie rekordy, a licznik zgodnych elementów nadal wynosi 0,

wówczas na monitorze u ytkownika wy wietlany jest komunikat, e w bazie nie ma adnego filmu

spełniaj cego kryteria.

W ostatnim kroku ko czymy budow tabeli i strony HTML oraz zamykamy plik:

if ($zgodne==0) print "<TR>\n"; print "<TD COLSPAN=\"4\"> Nie znaleziono

adnego filmu wy wietlanego dnia $data </TD>\n"; print

"<TR>\n";close(DANE);

Dobrze byłoby, gdyby wła ciciele kin mogli samodzielnie uzupełnia swoje repertuary przez

Internet. Funkcj tak realizuje drugi z zał czonych skryptów. Za po rednictwem formularza da-

ne_wejsciowe.html dane dotycz ce filmów przekazywane s do skryptu dodaj.pl.

Zwró my uwag , e w przypadku problemów z otwarciem pliku skrypt nie wysyła do przegl -

darki informacji o bł dzie, tylko za pomoc polecenia die zapisuje komunikat w pliku error-log

serwera WWW.

Open(DANE, ">>$program")||die "Nie mo na otworzy pliku $program\n";print DATEN
$data_projekcji."|";print DATEN $godzina."|";print DATEN $tytul."|";print DATEN
$opis."\n";close(DANE);

Za pomoc polecenia print dane nie s przekazywane do standardowego wyj cia (czyli przegl -

darki), ale do znacznika pliku DANE i tym samym do skojarzonego z nim pliku program.dat, który

został otwarty za po rednictwem znaków >>.

Ksi ka go ci

Je li u ytkownikom z Internetu chcemy zezwoli na zapisywanie plików, na przykład w ksi ce

go ci, musimy pami ta o blokowaniu dost pu do pliku z danymi. W ten sposób unikniemy sytu-

acji, e kilku u ytkowników zapisuje co w bazie danych w jednej chwili. Mo emy to zrobi w pro-

sty sposób. Pierwszy u ytkownik otwieraj cy zbiór tworzy na serwerze plik o okre lonej nazwie, na

przykład ksiazka.lock. Przed ka dym otwarciem ksi ki go ci konstrukcja if(-e

/ cie ka/ksiazka.lock) {p tla opó niaj ca} sprawdza obecno zbioru blokuj cego (lockfile). Je li

plik ju istnieje, oznacza to, e kto wła nie korzysta z bazy danych. Kolejny u ytkownik b dzie

wi c musiał zaczeka w p tli opó niaj cej. Kiedy pierwszy go wpisze si ju do ksi ki, jego plik

ksiazka.lock jest kasowany. Teraz nast pny u ytkownik po opuszczeniu p tli opó niaj cej b dzie

mógł otworzy zbiór z ksi k go ci, po wcze niejszym zało eniu własnego pliku ksiazka.lock

Podali my tu jedynie ogólny opis metody blokowania pliku, poniewa w rzeczywisto ci wyst -

puje wiele ró nych rozwi za , które w du ym stopniu uzale nione s od systemu operacyjnego.

Przykłady znale mo na w obszernych zbiorach archiwum skryptów w Internecie (patrz: ramka

obok).

Polecenie open pozwala nie tylko otwiera pliki, ale tak e uruchamia programy. Mo liwo ta

jest szczególnie przydatna, je li chcemy wysyła listy za pomoc programu Sendmail.

Zanim jednak zezwolimy na wykonywanie takich operacji, musimy pomy le o ewentualnych

zagro eniach, jakie wi

si z mo liwo ci uruchamiania programów przez u ytkowników z Inter-

netu. Dotyczy to szczególnie takich przypadków, kiedy razem z programem uruchamiana jest po-

włoka (shell).

Tekstowe bazy danych maj swoje naturalne ograniczenia. Znacznie wi cej mo liwo ci oferuj

serwery baz danych. O tym, w jaki sposób uzyska dost p do tego typu baz za pomoc gotowych

modułów Perla, powiemy w nast pnej cz ci naszego kursu.

Automatyczna poczta

Istnieje wiele skryptów, które obsługuj wysyłanie poczty. S one wykorzystywane do dzi kowania

za wpis do ksi ki go ci, potwierdzenia zlece lub zamówie zło onych w sklepie albo przesłania

zawarto ci formularzy zgłoszeniowych. Standardowo w ka dej dystrybucji Linuksa znajduje si

serwer pocztowy - najcz ciej jest nim Send-mail. Niestety, Windows 9x ani NT nie oferuj tego

przydatnego narz dzia. Wła nie wysyłanie poczty było dotychczas głównym ródłem problemów,

jakie wyst powały podczas próby uruchamiania skryptów Perla na komputerach z Windows.

Na szcz cie od pewnego czasu dost pny jest Sendmail w wersji okienkowej. Jego podstawow

zalet jest to, e pracuje z takimi samymi komendami tekstowymi jak jego uniksowy przodek. Pro-

gram ma istotn wad : nie jest bezpłatny. Po upływie 30-dniowego okresu próbnego musimy zapła-

ci około 50 USD za licencj na ka d stacj robocz . Freeware'ow alternatyw dla Sendmaila jest

Blat (patrz: ramka Info). Jednak ta aplikacja ma inny zestaw komend, co sprawia, e konieczna jest

modyfikacja skryptów.

Instalacja Sendmaila pod Windows przebiega bardzo szybko. Wa ne jest, aby w jej trakcie po-

da poprawn cie k dost pu do katalogu /cgi-bin serwera WWW. Standardowo podaje si w tym

przypadku cie k dost pu do folderu skryptów Microsoft Personal Webserver. Po instalacji nale y

uruchomi program konfiguracyjny, który prosi o podanie takich parametrów, jak nazwa serwera

SMTP (np. mail.yourprovider.com), adres e-mail (np. [e-mail]) i adres zwrotny

dla odpowiedzi. Pozostałe dane, takie jak numer portu i czas oczekiwania na poł czenie (timeout),

maj domy lne warto ci i z reguły nie ma potrzeby ich zmieniania. W folderze ze skryptami znajdu-

je si dokumentacja z trzema przykładowymi programami oraz opis komend. Od teraz u ytkownicy

Windows mog korzysta z Sendmaila tak samo jak fani Linuksa.

Aby móc u ywa program pocztowy, najlepiej zdefiniowa zmienn zawieraj c cie k dost -

pu. W rodowisku Linux mo na to zrobi w nast puj cy sposób:

$mail_prog='/usr/sbin/sendmail';

Poniewa okienkowego Sendmaila zainstalowali my w folderze /cgi-bin serwera, to je li uru-

chamiamy skrypty w tym samym folderze, wystarczy napisa :

$mail_prog='sendmail.exe'

Je eli programy znajduj si w ró nych katalogach, podaj c cie k dost pu, musimy przestrze-

ga opisanych wcze niej zasad obowi zuj cych przy u ywaniu znaku \.

Wystarczy tylko jeden wiersz, aby uruchomi program, który wy le maila pod adres okre lony w

zmiennej $mail_adress

$open (MAIL,"|$mail_prog -t");

W tej linii znak | nie słu y do rozdzielania pól bazy danych, ale do sterowania przepływem tek-

stu. Je li | umieszczony jest przed nazw programu, wszystko, co drukowane jest do znacznika pli-

ku MAIL, zostaje przekazane do programu pocztowego. Je eli znak | znajduje si po prawej stronie,

wówczas dane wyj ciowe z programu przekazywane s do znacznika pliku albo do standardowego

wyj cia.

W naszym przykładzie chcemy zapisywa dane do programu. Najpierw do Sendmaila trafi na-

główek. U ywaj c adresów pocztowych w kodzie Perla, pami tajmy o tym, e znak @ musi by

poprzedzony symbolem \. Wa ne jest te , aby nie zapomnie o dwóch pustych wierszach (print

"\n\n") pod nagłówkiem. W przeciwnym razie program nie b dzie wiedział, gdzie ko czy si na-

główek, a gdzie zaczyna tekst. Na zako czenie drukujemy wiadomo i zamykamy plik.

print MAIL "To:$mail_adress\n";print MAIL "Reply-to: na-
zwa\@yourprovider.com\n";print MAIL "From: nazwa\@yourprovider.com\n";print MAIL
"Subject: Kurs Perla\n";print MAIL "\n\n";print MAIL "Szanowny adresa-
cie,\n";print MAIL "\n";print MAIL "To jest demonstracja automatycznego
wysyłania listów.\n";print MAIL "\n";print MAIL "Z pozdrowieniami\n";print MAIL

"\n";print MAIL "\n";print MAIL "Od Sendmail\n";print MAIL "\n";print MAIL
"\n\n";close (MAIL);

Przepis na szybki skrypt

Po co wywa a otwarte drzwi? Poniewa Perl rozpowszechniany jest w formie Open Source, rów-

nie wielu programistów udost pnia bezpłatnie napisane przez siebie skrypty. Taka sytuacja jest

bardzo dobra dla innych u ytkowników, gdy mog je oni wykorzysta . Bardzo cz sto nie jest do

tego wymagana niemal adna wiedza, bo w wielu programach wystarczy skonfigurowa jedynie

kilka wierszy. Mimo wszystko dobrze jest mie przynajmniej ogólne poj cie o działaniu Perla, po-

niewa tylko wtedy skrypty mo na dostosowa do własnych potrzeb - na przykład zmieni format

wynikowej strony HTML.

Skrypty pisane s niemal wył cznie dla rodowiska Unix (Linux), jednak wi kszo z nich dzia-

ła równie pod Windows. Wi kszo , ale nie wszystkie. Najcz ciej dlatego, e autorzy skryptów

odwołuj si cz sto do programów u ywanych w Linuksie, które nie wyst puj w Windows. Po-

cz tkuj cy adepci Perla, którzy chc uruchamia skrypty pod "Okienkami", mog rozpocz od

którego z prostych skryptów opisanych w naszym kursie, na przykład od ksi ki go ci.

Poszukiwania potrzebnego skryptu najlepiej jest rozpocz od archiwum. Jednym z najwi k-

szych i najbardziej popularnych na wiecie jest Matt's Script Archive. Oprócz własnych 20 prac

autor zamie cił tam niemal 3000 najró niejszych skryptów innych programistów. W porównaniu z

innymi zbiorami ten ma bardzo przejrzyst struktur pomimo swojej ogromnej obj to ci. U ytkow-

nicy mog nawet przyznawa oceny skryptom, a wszystkie programy da si posortowa pod wzgl -

dem redniej punktów.

Do autorów, którzy oprócz własnych udost pniaj równie skrypty napisane przez innych, nale-

y te Erlanger Wolfgang Wiese. Na stronie Realm of CGI znajduj si opisy skryptów oraz ich

wersje demonstracyjne.