04 Planowanie upraw pod osłonami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dariusz Kutkowski

Planowanie upraw pod osłonami
321[03].O1.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Barbara Arciszewska
mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Dariusz Kutkowski

Konsultacja:
mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[03].O1.04
„Planowanie upraw pod osłonami”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik ogrodnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Rodzaje osłon

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zastosowanie folii, włókniny i pojemników

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Rozmnażanie generatywne i wegetatywne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zasady i techniki siewu oraz sadzenia

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w rozwijaniu wiedzy i umiejętności w określonej dziedzinie

ogrodnictwa, jaką jest planowanie upraw pod osłonami.
Poradnik zawiera:
–

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
opanować, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

–

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

–

materiał nauczania, który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. szczególnie istotnymi treściami są zagadnienia

związane z opracowywaniem planów upraw, dobieraniem materiałów do upraw,
określaniem sposobów rozmnażania roślin, ocenianiem wartości siewnej nasion. pytania
sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,

–

wiczenia, które zawierają wykaz materiałów i sprzętu pomocnych w ich realizacji,

–

sprawdzian postępów, wykonując który powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie,
co oznacza, że opanowałeś materiał rozdziału albo nie,

–

sprawdzian osiągnięć dotyczący poziomu opanowania materiału nauczania całej
jednostki modułowej wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi,

–

wykaz literatury.
Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji.

Jeżeli masz będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, wówczas poproś
nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

Jednostka modułowa: Planowanie upraw pod osłonami, której treści teraz poznasz, jest

jedną z koniecznych do opanowania umiejętności uprawiania warzyw pod osłonami
w podstawach zawodu technik ogrodnik.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni lub w pomieszczeniach produkcyjnych musisz przestrzegać

regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych,
wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[03].O1.02

Charakteryzowanie

czynników klimatycznych i glebowych

321[03].O1.04

Planowanie upraw pod osłonami

321[03].O1.03

Planowanie zabiegów uprawowych

321[03].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

321[03].O1

Podstawy zawodu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyróżniać podstawowe elementy budowy roślin uprawnych,

−

określać wpływ czynników klimatycznych na wzrost roślin uprawnych,

−

określać wpływ czynników glebowych na wzrost roślin,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przestrzegać zasad ochrony środowiska podczas pracy,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżnić oraz rozpoznać typy i rodzaje osłon,

–

zaplanować efektywne wykorzystanie pomieszczeń pod osłonami,

–

określić fizykochemiczne właściwości podłoży i ziemi ogrodniczej,

–

przygotować podłoże i ziemię ogrodniczą pod uprawy,

–

scharakteryzować pojemniki stosowane w ogrodnictwie,

–

scharakteryzować zabiegi przygotowujące nasiona do siewu,

–

ocenić wartość siewną nasion przed wysiewem pod osłonami,

–

określić techniki i terminy siewu,

–

obliczyć ilość rozsady na jednostkę powierzchni, w zależności od wartości użytkowej
materiału siewnego,

–

scharakteryzować techniki siewu, pikowania, sadzenia i przesadzania,

–

określić sposoby rozmnażania roślin ogrodniczych uprawianych pod osłonami,

–

scharakteryzować produkcję roślin rozmnażanych metodą in vitro.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rodzaje osłon

4.1.1. Materiał nauczania

Rodzaje osłon

Wśród osłon wyróżniamy: szklarnie, tunele wysokie i niskie inspekty oraz osłony

płaskie.
Szklarnie

W szklarniach można prowadzić uprawę warzyw lub roślin ozdobnych, aby dostarczyć je

na rynek w określonym terminie, gdy warunki klimatyczne nie pozwalają wyprodukować ich
w uprawie polowej. Największą zaletą upraw szklarniowych jest możliwość uzyskania
wysokiego plonu bardzo dobrej jakości, w określonym terminie, dzięki stworzeniu roślinom
optymalnych warunków wzrostu i rozwoju. Rośliny mogą być uprawiane wyłącznie
w szklarni lub przenoszone do niej na część cyklu produkcyjnego (np. złocień w uprawie
doniczkowej). Dla zapewnienia ciągłych dostaw warzyw lub uprawy wielu roślin ozdobnych
może być stosowana uprawa całoroczna, jednak wysokie koszty ogrzewania i małe
nasłonecznienie w miesiącach zimowych skłaniają producentów do wyłączania szklarni
wolnostojących z eksploatacji w najmniej korzystnych warunkach świetlnych i termicznych
oraz przechodzenia na uprawę w cyklu wiosennym i jesiennym tych roślin, u których jest to
możliwe. Wysokie koszty ogrzewania wymuszają także konieczność intensyfikowania
produkcji poprzez maksymalne wykorzystanie wolnego miejsca, optymalizację rozstawy
roślin, określenie harmonogramu wykorzystania powierzchni i zastosowanie przedplonów.

W celu maksymalnego wykorzystania szklarni należy określić dla poszczególnych

szklarni harmonogram ich wykorzystania. Należy w nim uwzględnić niezbędny okres do
przygotowania szklarni do uprawy, termin rozpoczęcia i zakończenia uprawy. W przypadku,
gdy rośliny są przesadzane lub rozstawiane należy określić powierzchnię przed i po
przesadzeniu (jest to szczególnie ważne w mnożarkach).

Warunki uprawy roślin w szklarni

wiatło jest istotnym czynnikiem warunkującym wzrost roślin. W miesiącach zimowych

występuje jego niedobór. Dla lepszego nasłonecznienia korzystnie jest budować szklarnie
w kierunku wschód – zachód, a połacie dachowe nachylać pod kątem 30. Istotny wpływ
na naświetlenie ma również przepuszczalność szkła i stopień zabrudzenia. Przy deficycie
ś

wiatła można rośliny doświetlać w celu zwiększenia fotosyntezy, wywołania kwitnienia

w określonym terminie lub skróceniu czasu produkcji rozsady. Przy nadmiarze światła należy
zastosować cieniowanie.

Temperatura w szklarni może być sterowana poprzez system centralnego ogrzewania,

wietrzenie, cieniowanie. Szczególnie w większych obiektach stosowane jest automatyczne
sterowanie utrzymania temperatury na określonym poziomie. Wymagania cieplne roślin
zależą od gatunku, fazy rozwojowej i pory dnia.

Wilgotność powietrza utrzymywana jest w szklarni w zależności od uprawianego

gatunku w granicach od 60–95%. W niskiej wilgotności powietrza rośliny mogą więdnąć,
a także częściej pojawiają się mszyce i przędziorki. Przy zbyt wysokiej wilgotności spada
fotosynteza, nasila się występowanie chorób grzybowych. Często spada wartość zdobnicza
kwiatów, a warzywa mają gorszy smak. Wilgotność powietrza może być zwiększona poprzez
zamgławianie, a zmniejszona poprzez podniesienie temperatury lub uchylenie wietrzników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podobnie jak temperatura, wilgotność powietrza może być sterowana automatycznie.
Wilgotność podłoża należy utrzymywać na optymalnym poziomie za pomocą instalacji
nawadniającej.

Szklarnie należy budować na terenie płaskim lub o nieznacznym skłonie południowo-

-wschodnim lub zachodnim.

Uwzględniając miejsca uprawy w szklarniach, rośliny uprawiane są:

−

w gruncie,

−

na zagonach,

−

na belach słomy,

−

na wałach obornika,

−

na stołach,

−

w pojemnikach lub w pierścieniach,

−

na wełnie mineralnej,

−

w pożywce przepływającej w obiegu zamkniętym.

Konstrukcja szklarni składa się: z fundamentu (ciągłego lub w formie stóp), na którym

znajduje się cokół, ramownicy, kalenicy, płatwi oraz szczeblin.

Do pokrycia szczytów, ścian bocznych i połaci dachowych najczęściej stosowane jest

szkło, a sporadycznie są wykorzystywane przezroczyste poliwęglanowe tworzywa sztuczne.
Szyby powinny być bezbarwne, o grubości 3–4 mm, bez skaz, ponieważ powodują one
przypalanie roślin przez promienie słoneczne. Dla uszczelnienia i mocowania szkła
stosowany jest kit miniowy lub silikony. Wyróżnia się dwa rodzaje szklarni – blokowe
i wolnostojące. Szklarnie wolnostojące mogą stać pojedynczo lub być połączone łącznikiem.
Ich zaletą jest łatwiejsza ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, możliwość
sukcesywnego ich włączania do produkcji, a wadami większe straty ciepła niż w szklarniach
blokowych oraz wyższy koszt budowy (w przeliczeniu na m

). Mniejsze szklarnie

wolnostojące służące do rozmnażania roślin i produkcji rozsady nazywane są mnożarkami
w odróżnieniu od szklarni produkcyjnych. Szklarnie blokowe nie posiadają wewnętrznych
ś

cian bocznych, a możliwość uszkodzenia połaci dachowych poprzez zalegający śnieg,

wymusza konieczność ogrzewania w miesiącach zimowych. Nawet szklarnia wyłączona
z eksploatacji musi mieć podgrzewane rynny umożliwiając usunięcie śniegu. W szklarniach
blokowych jest mniejsze nasłonecznienie ze względu na cieniowanie roślin przez elementy
konstrukcyjne. Utrzymywanie jednakowej temperatury i wilgotności w tym samym czasie
w całym obiekcie skłania producentów do uprawy jednego gatunku roślin lub kilku
o podobnych wymaganiach klimatycznych. Szklarnie blokowe są stosowane do produkcji ze
względu na niższy koszt budowy i mniejsze straty ciepła.

Szklarnie wymagają odpowiedniego wietrzenia i w wolnostojących zwykle przebiega ono

metodą naturalną, grawitacyjną przez otwory wentylacyjne – wietrzniki górne i boczne lub za
pomocą

wietrzenia

wymuszonego,

mechanicznego

–

wentylatorów

rękawów,

a w blokowych tylko są wietrzniki górne. W szklarniach wolnostojących napęd elektryczny,
pneumatyczny, bądź hydrauliczny wietrzników w dachu ułatwia ich obsługę, zwłaszcza
w czasie zmiennej pogody. Poprzez wymianę powietrza można obniżyć temperaturę lub
wilgotność względną powietrza. Szybkość przepływu powietrza nie może przekroczyć 0,3
m/s, ponieważ duża cyrkulacja jest przyczyną zbytniej transpiracji i więdnięcia roślin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Schemat budowy szklarni wolnostojącej [opracowanie własne]

Aby obniżyć temperaturę w szklarni stosuje się m.in. zacienianie. Najczęściej stosowane

techniki zacieniania szklarni to:
–

zacienianie wewnętrzne polegające na użyciu ruchomych zasłon tekstylnych,
wykonanych z tkanin elastycznych i mających określoną przepuszczalność światła,
umocowanych nad roślinami lub równolegle na połaci dachu,

–

zacienianie zewnętrzne to instalowanie cieniówek w formie żaluzji na zewnętrznej
stronie dachu szklarni, które umożliwiają płynną regulację promieni słonecznych
padających na rośliny i intensywność światła. Cieniówki mogą być ustawiane ręcznie,
mechanicznie lub automatycznie,

–

zacienianie stałe to malowanie oszklenia specjalnymi farbami zacieniającymi, które są
zmywalne, albo stosowanie roztworów kredy lub gliny. Wapno budowlane nie jest
zalecane ze względu na to, że jest trudne do usunięcia i powoduje matowienie szkła, co
w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności światła.
Szklarnie są pomieszczeniami ogrzewanymi. W mniejszych obiektach są stosowane

grawitacyjne systemy centralnego ogrzewania, a większych wymuszone.

Grawitacyjny system c.o. wymaga usytuowania kotłowni poniżej poziomu ziemi, aby

woda dzięki różnicy temperatur mogła krążyć w obiegu, natomiast wymuszony powoduje
przepływ czynnika grzewczego za pomocą pomp. Piece w kotłowniach mogą być
przystosowane do spalania różnego rodzaju materiałów (węgla, miału węglowego, koksu,
oleju opałowego, mazutu czy gazu). Czynnikami grzewczymi może być: ciepła woda, woda
przegrzana (powyżej 100°C), para wodna, olej. Szczególnie w większych obiektach
stosowane są wymienniki ciepła, dzięki którym jest łatwiejsze sterowanie temperaturą
w szklarni. Z pieca czynnik grzewczy jest rurami doprowadzany do grzejników. Najczęściej
wykorzystywane typy grzejników to grzejniki rurowe i fawiery. Ogrzewanie grzejnikami
rurowymi lub fawierami zapewnia bardziej wyrównaną temperaturę, zaś ogrzewanie
powietrzne powoduje cyrkulację powietrza. Rury grzewcze należy rozprowadzać jak najniżej
przy ścianach lub w podłożu co ograniczenia straty ciepła, likwiduje przemarzania podłoża
przy ścianach. Jeżeli grzejniki są rozmieszczone wysoko, to zimne powietrze od szyb przy

ramownica

kalenica

wietrznik kalenicowy

płatew pośrednia

szczebliny i szkło
połaci dachowej

płatew okapowa

wietrznik boczny

szczebliny i szkło
ś

ciany bocznej

cokół

fundament

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ziemi będzie spływało w dół do podłoża i chłodziło jego powierzchnię, a ciepłe powietrze
nagrzewa nadmiernie szyby połaci dachowej zwiększając straty ciepła.

Aby ograniczyć straty ciepła ściany boczne szklarni mogą być ocieplone za pomocą np.

folii komórkowej. W celu sterowania temperaturą stosowane są termometry połączone
z zaworami centralnego ogrzewania i siłownikami wietrzników.

Wyposażenie szklarni mogą stanowić stoły zamontowane na stałe lub coraz częściej

przesuwne. Ich wielkość i usytuowanie zależy od wielkości szklarni. Między stołami powinna
być możliwość przejścia, dlatego należy pozostawić ok. 0,5 m. Szczególnie często są one
wykorzystywane do produkcji rozsady.

Innymi urządzeniami montowanymi w szklarni są lampy do doświetlania roślin.

Wykorzystywane są do doświetlania:
–

asymilacyjnego (zwiększenia fotosyntezy),

–

fotoperiodycznego (dla zwiększenia długości dnia).

Ze względu na wysokie koszty najczęściej doświetlanie asymilacyjne o wysokim

natężeniu stosowane jest podczas produkcji rozsady, a fotoperiodyczne, o niewielkim
natężeniu (ale wysokiej wydajności) dla wywołania kwitnienia u roślin ozdobnych.
Z dostępnych na rynku źródeł światła można wyróżnić następujące:
1.

Lampy rtęciowe lub rtęciowo-żarowe. Charakteryzują się skutecznością świetlną
w granicach od 17–23 lm/W (lampy rtęciowe) do 35–55 lm/W (rtęciowo-żarowe).
W praktyce mają ograniczone zastosowanie, bowiem mała skuteczność świetlna
implikuje konieczność ich gęstego montażu w szklarni. Na przykład jedna lampa 400 W
wystarcza do oświetlenia jednego metra kwadratowego powierzchni uprawy. Lampy te są
jednak tańsze od sodowych. Powinny być umieszczane od 60–80 cm (250W) do 120–
–150 cm (400W) nad wierzchołkami roślin.

Lampy sodowe (nisko- i wysokoprężne). Są najczęściej stosowane w produkcji
szklarniowej, bowiem ich skuteczność świetlna wynosi od 90–135 lm/W (lampy sodowe
niskoprężne) do 110–140 lm/W (lampy wysokoprężne). Ekstremum emitowanego światła
przypada na długość fal 550–63 nm (barwa żółta). Lampa ta (szeroko stosowana
w doświetlaniu roślin w Holandii) w porównaniu z niskoprężną lampą sodową, wyróżnia
się o około 15% większym strumieniem świetlnym oraz o 30% większą emisją
w zakresie barwy niebieskiej.

Lampy żarowe i fluoroscencyjne (świetlówki) są rzadko stosowane do doświetlania.
Nawożenie pogłówne roślin w szklarni odbywa się razem z nawadnianiem. Nawozy

muszą całkowicie być rozpuszczalne w wodzie, a dla ustalenia właściwych stężeń stosowane
są dozowniki. W celu zabezpieczenia urządzeń nawadniających konieczne jest stosowanie
filtrów.

Dla określenia wilgotności podłoża stosowane są tensjometry. W celu zwiększenia

wilgotności podłoża i powietrza stosowane jest deszczowanie i nawadnianie kropelkowe.
Nawadnianie kropelkowe stosowane jest w formie linii kroplujących lub kapilar. Zapewnia
ono równomierne rozprowadzenie wody pod każdą roślinę, przy mniejszym zużyciu wody
i nie wymaga wysokiego jej ciśnienia. Najczęściej w sprzedaży znajdują się linie kroplujące,
jednak kapilary dochodzące do roślin często się niedrożne z powodu niewłaściwej jakości
wody lub stosowania nawozów niecałkowicie rozpuszczalnych w wodzie. Zaletą tego
sposobu jest nawadnianie tylko podłoża, a rośliny nie są zwilżone.

Deszczowanie za pomocą mikrozraszaczy podwyższa w większym stopniu wilgotność

powietrza. Pod osłonami mają zastosowanie dwa typy wkładek do zraszaczy: zamgławiające
i kroplujące. Zamgławiacze ze względu na mały wydatek wody (25l/h) stosowane są głównie
jako dopełnienie istniejącego systemu kroplowego w uprawach pod osłonami i służą do
podniesienia wilgotności powietrza. Wytwarzają mgłę, przez co ich zasięg (średnica)
maksymalny nie przekracza 1,2 m. Najczęściej są instalowane z antykapaczmi. Składają się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z: głowicy, wkładki zamgławiającej, dyszy czarnej, końcówki bagnetowej. Przy
zamontowaniu wkładek kroplujących jest większy wydatek wody, która rozchodzi się od
wkładek w większych kroplach. Stosowane są w uprawie roślin wymagających wyższej
wilgotności powietrza np. ogórka.

Jeżeli w szklarni prowadzi się uprawę w glebie lub przez kilka cyklów uprawowych

w tym samym podłożu, to wskazane może być zastosowanie termicznego odkażania. W tym
celu można wykorzystać pług parowy, bronę parową, grzebień parowy lub kotły parowe
połączone z rurami perforowanymi w podłożu w szklarni. Podczas parowania gleby jej
temperatura powinna osiągnąć 95°C przez co najmniej 10 minut. Odkażanie chemiczne za
pomocą formaliny lub Basamitu nie jest zalecane ze względu na bezpieczeństwo stosującego
i ochronę środowiska.

Rys. 2. Nawadnianie kropelkowe – schemat

[http://nawadnianie.pomp.pl/skrypt_pliki/kroplowniki.html]

Rys. 3. Nawadnianie kropelkowe

– emiter kroplujący

[http://www.nova-nawodnienia.pl/]

Rys. 4. Szklarnia wolnostojąca [www. ESPERE_ENC]

Rys. 5. Grzejnik fawier. [http://favier.webpark.pl/]

Tunele wysokie są pokrywane folią, a szczyty mogą być wykonane z folii, szkła lub
poliwęglanu. Są używane do uprawy wielu gatunków warzyw i roślin ozdobnych. Tunel
wysoki najczęściej ma 6 m, 9 m lub 12 m szerokości i od 30 m do 50 m długości. Jego
wymiary wynikają z rozmiarów dostępnych na rynku folii. Samodzielnie wykonywany przez
ogrodnika ma najczęściej konstrukcję drewnianą, natomiast w sprzedaży są także dostępne
tunele z ocynkowanych lub winidurowych rurek. Budując tunel należy zwrócić uwagę na
zabezpieczenie konstrukcji drewnianej, a także poprawne umocowanie folii.

Ze względu na rozproszenie światła w tunelu, należy w nim uprawiać gatunki roślin

tolerujących rozproszone światło i wysoką wilgotność powietrza. Lepsze warunki cieplne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

panują w tunelach o dużej kubaturze. Wilgotność powietrza jest wysoka, dlatego tunel należy
regularnie wietrzyć otwierając drzwi i wietrzniki boczne (o ile występują).

Do ogrzewania tunelu stosuje się centralne ogrzewanie doprowadzające ciepło z kotłów

zainstalowanych w kotłowni. Ciepła woda rozprowadzana jest w tunelu do grzejników
wykonanych z rur rozprowadzonych wzdłuż ścian bocznych. Instalowane się też nagrzewnice
wentylatorowe, ogrzewane spalanym węglem lub koksem, które umieszcza się na zewnątrz
tunelu, a powietrze doprowadza się do jego wnętrza rurami. Ogrzewanie tunelu ciepłym
powietrzem polega na wywołaniu cyrkulacji powietrza w obiegu zamkniętym, wewnątrz
tunelu. Powietrze jest wtłaczane do pomieszczenia, a stamtąd wraca do nagrzewnicy, gdzie
jest zasysane oraz podgrzewane i ponownie wdmuchiwane do tunelu. W nagrzewnicach
spaliny odprowadzane są do komina i nie dostają się one do wnętrza tunelu. Do ogrzewania
tuneli używa się też piecyków węglowych lub piecyków opalanych trocinami, instalowanych
wewnątrz tunelu, a ciepło rozprowadza się rurami kominowymi. Należy zapewnić właściwe
odprowadzanie spalin, np. za pomocą rur kominowych wypuszczonych na zewnątrz tunelu.
Pozostawienie spalin wewnątrz może powodować zatrucia tlenkami węgla.

W tunelach można prowadzić przyspieszoną i opóźnioną uprawę roślin. Uprawę roślin

w tunelach ogrzewanych można rozpocząć w marcu, ale najlepiej zacząć od roślin o niższych
wymaganiach cieplnych, czyli np. rzodkiewki, sałaty (uprawianych jako przedplon). Po nich
w plonie głównym można sadzić rośliny ciepłolubne. W ostatnich latach w tunelach uprawia
się wiele roślin uprawianych wcześniej tylko w gruncie np.: fasola, ziemniaki, truskawki.
Wynika to z konieczności przyśpieszenia lub opóźnienia zbiorów.
W okresie jesiennym, w tunelach i szklarniach uprawia się wykopane z pola i doniczkowane
złocienie. Jeżeli rośliny są uprawiane w nieogrzewanym tunelu, to zbytnie przyśpieszenie
wiosennego terminu sadzenia roślin może się zakończyć ich wymarznięciem i koniecznością
ponownego obsadzania tunelu lub jego części.

Rys. 6. Wysoki tunel foliowy, którego szczyty są

pokryte szkłem [www.lapa.com.pl]

Rys. 7. Wysoki tunel foliowy, którego szczyty pokryte są

poliwęglanem [www.lapa.com.pl]

Jeżeli tunel nie jest ogrzewany, to przedwczesne sadzenie pomidorów czy ogórków nie

jest wskazane, ponieważ folia nie chroni dostatecznie przed przymrozkami. W tunelach tego
rodzaju rośliny uprawiane są na kilka sposobów – w glebie, na balotach słomy, wałach
obornika, na zagonach na stołach lub cylindrach.
Niskie tunele foliowe są to pomieszczenia przeznaczone dla roślin o większych rozmiarach,
pokryte folią, o wysokości do 1,5 m. Nie zapewniają roślinom ochrony przed dłużej
trwającymi przymrozkami, dlatego też nie zaleca się ich stosowania do przedwczesnych
wysiewów, np. ogórków. Wczesną wiosną są one używane do tymczasowej ochrony roślin,
w celu przyspieszenia ich wzrostu, a także jako pomieszczenia do uprawy w pełnym jej cyklu.
Niskie tunele mogą mieć różnorodne kształty i rozmiary w zależności od gatunku
uprawianych roślin. Tunel niski ma najczęściej wysokość 40–60 cm i stosuje się go na
zagonach o szerokości 1–1,2 m, zaś jego długość może sięgać 20 m. Podobnie, jak tunele

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wysokie wymagają wietrzenia, które odbywa się przez otwarte drzwi lub podwinięcie
częściowe lub całkowite folii.
Inspekty używane były zwykle do przygotowywania rozsady warzyw i kwiatów
przeznaczonych do uprawy gruntowej, jak również uprawy niskich roślin. Inspekty dzieliły
się na ogrzewane i nieogrzewane, stałe lub przenośne. Zapewniały roślinom znacznie lepsze
warunki cieplne niż niskie tunele foliowe. Inspekty stałe mogą być wykonane z płyt, desek
lub elementów betonowych, zaś inspekty przenośne z balotów słomy. Mają one kształt
skrzyni jednospadowej o szerokości 1,5 m lub dwuspadowej (tzw. belgijka) o szerokości 3 m
(każde skrzydło ma 1,5 m szerokości). Ze względu na dużą pracochłonność uprawy
w inspektach oraz dostępność tuneli foliowych, praktycznie zostały one wycofane
z użytkowania.

Osłony z folii perforowanej lub włókniny są to płaskie osłony, które zakłada się na uprawę
roślin w gruncie, na zagonach po ich wysiewie lub posadzeniu. Panuje w nich wyższe
stężenie dwutlenku węgla, niewiele wyższa temperatura niż na zewnątrz i wysoka wilgotność.
Nie zapewniają one roślinom ochrony przed długotrwałymi przymrozkami. Jednak nieco
lepsze warunki świetlne panują w osłonach wykonanych z folii niż z włókniny. Osłony te
mogą zastąpić tunel niski, ponieważ panują w nich podobne warunki mikroklimatyczne, jak
w tego typu tunelach, zaś koszt położenia takich osłon jest znacznie niższy. Folia
perforowana powoduje przeciętnie podwyższenie temperatury przed świtem o około 4°C.
Osłony z włókniny są dobrym zabezpieczeniem roślin przed szkodnikami. Włóknina
zapewnia dużą przewiewność oraz mniejszą wilgotność powietrza, przez co rośliny są mniej
narażone na choroby wywoływane przez grzyby.

Rodzaje ziemi i podłoży stosowanych w uprawie pod osłonami

Do uprawy roślin pod osłonami używa się specjalnie przygotowanych podłoży, zgodnych

z wymaganiami uprawianych roślin. Często powinny być lekkie, przepuszczalne, z dużą
zawartością próchnicy, dobrą przepuszczalnością wody i powietrza. W przypadku uprawy
w glebie, nie może być ona ciężka, podmokła, ani zbyt lekka. Gleby o niskiej zawartości
próchnicy nawozi się obornikiem, około 600–1000 kg na 100 m². Wiosną można też stosować
komposty, najlepiej przygotowane z kory drzew iglastych, w proporcjach około 5 m

na 100

m². Składniki pokarmowe dostarcza się roślinom w postaci nawozów mineralnych. Ziemia
pod osłonami może być ściółkowana (mulczowanie) za pomocą folii, włóknin, kory sosnowej
i innych.
Torf wysoki ma włóknistą strukturę oraz jasnobrunatny lub brązowy kolor. Chłonie znacznie
więcej wody niż wynosi jego waga (do 10 razy) i utrzymuje prawidłowe stosunki powietrzne.
Nie zawiera czynników chorobotwórczych, ale wymaga wapnowania, ponieważ ma kwaśny
odczyn, pH 2,8–4,5. Torf odkwasza się dodając 3–5 kg wapna nawozowego, albo 5–8 kg
kredy na 1 m³ torfu, w zależności od jego odczynu. Niewielka zawartość składników
pokarmowych jest jego zaletą ze względu na możliwość stworzenia podłoża o dowolnej
zawartości składników pokarmowych. Nawożenie torfu powinno się odbywać na podstawie
analizy chemicznej składu. Podłoże z torfu wysokiego ma zastosowanie w szklarni zarówno
po uzupełnieniu nawożenia i odkwaszeniu, jak i w mieszankach z innymi podłożami.
Stosowany jest podczas wysiewu nasion, produkcji rozsady, oraz jako podłoże do uprawy
w połączeniu z kompostowaną korą. Torf przy niedoborze wody zbryla się, a przy nadmiarze
pogarszają się właściwości powietrzne podłoża, dlatego wskazane jest stosowanie go
w mieszankach z innymi materiałami rozluźniającymi podłoże.
Torf niski ma ciemnobrunatną, niemal czarną barwę. Jego pH wynosi 4,5–7,2, zawiera
niewiele substancji organicznych, ma niedobór mikroelementów, ale zawiera dość dużo azotu.
Torf niski nie powinien być przesuszany, gdyż powoduje to zbrylanie i obniża wchłanianie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wody. Służy jako dodatek do ziem ogrodniczych, poprawiając jej właściwości fizyczne
i wnosząc substancje organiczne.
Substrat torfowy jest to odkwaszony i wzbogacony nawozami torf wysoki, stosowany
zarówno do produkcji rozsady, jak i w późniejszej uprawie roślin
Kora drzew iglastych jest to podłoże służące do poprawiania stosunków powietrznych
w podłożach. Trzeba poddać ją kompostowaniu przez 1 rok. Najczęściej stosowana jest
w mieszaninie razem z torfem. Kora bywa wykorzystywana do ściółkowania przejść,
szczególnie w tunelach foliowych.
Słoma, która najczęściej używane są bele (kostki) twardej słomy pszenicznej i żytniej. Musi
być mocno zwilżona dużą ilością wody oraz poddana fermentacji przez bakterie rozkładające
celulozę i ligninę. Bakterie te żywią się azotem, który dodaje się w postaci saletry amonowej
(1 kg na 100 kg słomy). Słoma po obfitym nawilżeniu i okryciu podłożem (np.: substrat
torfowy z korą) zagrzewa się i jest używana dla uprawy roślin ciepłolubnych (np. ogórka),
gdy temperatura spadnie poniżej 35°C. Sporadycznie, słomę wykorzystuje się do
ś

ciółkowania.

Trociny, które pochodzą tylko z drzew iglastych, mogą być używane jako jednorodne
podłoże, ponieważ zawierają substancje fitotoksyczne i mogą być stosowane jako dodatek
(10–20% objętości) do podłoży mieszanych, np. do torfu niskiego.
Wełna mineralna jest podłożem inertnym, w przeciwieństwie do organicznych, nie mającym
kompleksu sorpcyjnego. Jego funkcją jest mechaniczne utrzymywanie systemu korzeniowego
i zapewnienie optymalnych warunków powietrzno-wodnych w środowisku korzeniowym.
Wełna jest materiałem przewiewnym, chłonnym, o neutralnym odczynie, ale nie zawiera
składników pokarmowych. Podłoże to powinno być nawadniane kropelkowo i należy
dostarczać do niego pożywkę zawierającą składniki pokarmowe.
Perlit jest podłożem inertnym stosowanym do rozmnażania wegetatywnego roślin. Zapewnia
im właściwe stosunki wodno–powietrzne w pierwszym okresie po sadzonkowaniu.
Ziemie ogrodnicze tworzone są z kompostowanych materiałów organicznych i używa się je
do produkcji rozsady, uprawy w pojemnikach, na stołach, na zagonach. Rozróżnia się ziemie
pomocnicze (jednolite), powstałe z jednego rodzaju materiału, np. ziemia darniowa, gnojowa,
liściowa, wrzosowa, oraz z mieszaniny różnych substancji (np. torf z piaskiem). Nazwy ziem
pochodzą od gatunków warzyw, dla których są przeznaczone, np. ziemia ogórkowa lub od
etapu produkcji, np. do produkcji rozsady. Ziemie ogrodnicze wymagają kompostowania
przez 12–36 miesięcy, w zależności od stopnia zdrewnienia materiału organicznego
i warunków stworzonych w czasie kompostowania. Pryzmy nawilża się wodą. Dla
zwiększenia zawartości składników pokarmowych i substancji organicznej, także gnojówką
i gnojowicą. Przed uprawą należy ziemię zdezynfekować oraz wykonać jej analizę
chemiczną.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są typy szklarni?

Czym się charakteryzują warunki uprawy w wysokim tunelu foliowym?

Jakie wyróżnia się rodzaje osłon do uprawy roślin i czym się one charakteryzują?

Jakie rodzaje podłoży stosuje się do uprawy roślin pod osłonami?

Czym charakteryzuje się torf wysoki?

Jakie są sposoby ogrzewania szklarni i tuneli?

W jaki sposób można obniżyć wilgotność powietrza pod osłonami?

Jakie są sposoby cieniowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj projekt szklarni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.1.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

obejrzeć modele szklarni, ich projekty lub szkice,

zaprojektować sposób ogrzewania, wietrzenia, zacieniania,

określić sposób uprawy,

dobrać niezbędne wyposażenie,

wykonać projekt,

zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

modele szklarni,

−

projekty i szkice szklarni,

−

film lub prezentacja multimedialna dotycząca budowy i wyposażenia szklarni,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj efektywne wykorzystanie szklarni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.1.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przeczytać ze zrozumieniem materiały informacyjne dotyczące technologii uprawy
wybranych roślin, jednocześnie sporządzając notatki,

określić gatunki roślin uprawianych w szklarni,

zaproponować sposób uprawy,

określić okres na przygotowanie szklarni do cyklu uprawowego,

wykonać projekt określając cykle uprawy poszczególnych roślin,

zaprezentować projekt i uzasadnić przyjęte rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

technologie uprawy wybranych roślin,

−

film lub prezentacja multimedialna dotycząca wykorzystania szklarni,

−

plansze, foliogramy o uprawie warzyw i kwiatów pod osłonami,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Określ właściwości fizykochemiczne poszczególnych rodzajów podłoży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.1.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

określić właściwości fizyczne i chemiczne poszczególnych podłoży,

zapisać wnioski w formie tabeli lub notatki,

zaprezentować wnioski w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki podłoży,

–

film lub prezentacja multimedialna na temat podłoży stosowanych w uprawach pod
osłonami,

–

materiały do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić dogodne miejsce do lokalizacji szklarni?

określić wyposażenie szklarni?

wykazać różnice między warunkami panującymi w tunelu i szklarni?

określić przeznaczenie perlitu?

określić, jakie różnice są między nawadnianiem za pomocą linii
kroplujących i zraszaczy?

scharakteryzować zalety uprawy szklarniowej roślin na wełnie
mineralnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Zastosowanie folii, włókniny i pojemników

4.2.1. Materiał nauczania

Właściwości oraz zastosowanie folii i włókniny

W uprawie niektórych gatunków warzyw rozpowszechnione jest ściółkowanie, zwane

mulczowaniem. Zabieg ten, polega na przykryciu powierzchni gleby materiałami
nieprzepuszczającymi światła. Można ściółkować glebę materiałami organicznymi (słoma,
trociny, torf, kora), albo tworzywami sztucznymi (czarna folia, czarna włóknina).
Ś

ciółkowanie ma istotne znaczenie dla roślin ciepłolubnych (dyniowate, psiankowate)

uprawianych w stosunkowo dużej rozstawie. Czarna folia lub włóknina tworzy warstwę
izolacyjną, ochraniającą glebę przed wyrastaniem chwastów. Gleba ściółkowana wpływa
pozytywnie na gospodarkę wodną roślin, ograniczane jest jej nadmierne parowanie,
a w przypadku czarnej włókniny ułatwione jest przenikanie wody z nawadniania do gleby.
Pod czarną folią i włókniną nasiona chwastów kiełkują, ale ich młode siewki giną na skutek
braku światła. Wadą stosowania folii do ściółkowania jest rozwój chorób grzybowych,
którym sprzyja wysoka temperatura i wilgotność. Mulczowanie umożliwia lepsze
wykorzystanie przez rośliny składników pokarmowych, szczególnie azotu, dlatego można
ograniczyć nawożenie roślin tym składnikiem.

Do wiosennego osłaniania np.: sałaty głowiastej masłowej i kruchej oraz papryki zaleca

się włókninę, która jest droższa od folii perforowanej, ale jej użycie jest uzasadnione ze
względu na dużą przewiewność i niższą wilgotność powietrza, co poprawia zdrowotność tych
gatunków roślin. Pod włókniną jest korzystny mikroklimat, w okresach chłodu poprawiają się
warunki cieplne, natomiast w czasie słonecznej pogody rośliny nie przegrzewają się i nie
dochodzi do oparzeń sałaty, często występujących pod folią perforowaną.

W uprawach rozpoczynających się bardzo wczesną wiosną zaleca się stosowanie

podwójnego przykrycia roślin osłoną z włókniny i folii perforowanej. Można również łączyć
płaskie przykrycie włókniną ze ściółkowaniem gleby czarną folią. Oprócz wpływu na
temperaturę gleby i jej wilgotność ta metoda chroni rośliny przed zachwaszczeniem.

Zarówno folię perforowaną, jak i włókninę używa się dwu albo trzykrotnie w jednym lub

w dwóch sezonach wegetacyjnych. Głównym czynnikiem wpływającym na rozpad folii
i włókniny jest światło słoneczne. Po skończonym okresie użytkowania osłony przechowuje
się w ciemnych pomieszczeniach. Zużyta folia i włóknina zanieczyszcza środowisko,
ponieważ problem powtórnego zagospodarowania osłon nie jest jeszcze kompleksowo
rozwiązany.

Charakterystyka wybranych rodzajów folii

Do ściółkowania przeznacza się folię cienką (0,03–0,06 mm), w formie taśmy

o szerokości 100–120 cm lub rękawa 50–60 cm, którą na dużych powierzchniach rozkłada się
mechanicznie. Czynność tę można połączyć z profilowaniem gleby oraz sadzeniem rozsady
lub siewem nasion w wykonane otwory.

Uprawa pod folią perforowaną i włókniną jest metodą prostą i tanią, ponieważ osłony

umieszcza się bezpośrednio na roślinach z pominięciem konstrukcji nośnej. Dzięki osłonom
w strefie wzrostu roślin jest korzystny mikroklimat. Niestety, podczas silnego nasłonecznienia
może dochodzić do oparzeń słonecznych, szczególnie pod folia perforowaną.
Folia polietylenowa grubości 0,04–0,05 mm jest stosowana do płaskiego przykrywania
uprawy wczesnych warzyw kapustnych i ogórków. Folia, jako półrękaw, o szerokości 150–
–160 cm po rozłożeniu ma szerokość 300–320 cm. W folii są wykonane otwory o średnicy
1 cm, a na powierzchni 1 m² występuje 100 (typ A) lub 500 otworów (typ B).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do okrywania konstrukcji typowych, niskich tuneli foliowych, używa się folii o grubości

0,1 mm, produkowanej w formie rękawa o szerokości 120 cm, który rozcina się i przykrywa
tunel mający 120 cm szerokości i 50 cm wysokości. Folie polietylenowe, o większej grubości
i różnych odcieniach i trwałości, przeznaczone są do nakrywania wyższych tuneli.
Folia bezbarwna o grubości 0,15 mm jest nieustabilizowana przeciwko promieniom UV, ma
mniejszą wytrzymałość na zmiany temperatury, dość szybko matowieje i kruszeje. Jest to
folia jednosezonowa.
Folia niebieska UV-2 ogrodnicza ma grubość 0,165 mm i jest stabilizowana przeciwko UV.
Ma dobrą wytrzymałość na zmiany temperatury, jest ona dwusezonowa, zaś na tunelach typu
igołomskiego, może być używana przez trzy sezony.
Folia żółta UV-3 ma grubość 0,165 mm i wytrzymuje trzy sezony.
Folia zielona UV-4 o grubości 0,185 mm jest stabilizowana, charakteryzuje się dużą
wytrzymałością i jest czterosezonowa.
Folia różowa UV-5 o grubości 0,165 mm jest materiałem stabilizowanym, o podwyższonych
właściwościach termoizolacyjnych, ma większe rozproszenie światła i jest pięciosezonowa.
Folia przeciwmgielna AF może być bezbarwna, niebieska lub mieć inne odcienie, o grubości
0,165 mm. Folia ta wywołuje kondensację pary wodnej, której efektem jest cienka warstwa
zapobiegająca powstawaniu dużych kropli wody. Folia ta może być używana przez dwa, trzy
sezony.
Folia trzywarstwowa ma grubość w granicach 0,165–2,00 mm i składa się z warstwy
wewnętrznej o właściwościach antykondensacyjnych, środkowej, która absorbuje promienie
cieplne i zewnętrznej odpornej na działanie UV. Folia ta jest materiałem wielosezonowym.
Długości okresów użytkowania i warunki klimatyczne, w tym szczególnie silne wiatry często
skracają okresy ich użytkowania. Folia przeciwmgielna, wedługg doświadczeń producentów
często traci swoje właściwości już po roku, a przez następny okres zachowuje się jak folia
kilku sezonowa.

Tabela 1. Charakterystyka wybranych osłon z tworzyw sztucznych stosowanych w ogrodnictwie wg P. Siwka,

[7, s. 24]

Rodzaj osłony

Rodzaj tworzywa sztucznego

Szerokość

[m]

Wykorzystanie

w latach

Producent

ciółka

Czarna folia PE 0,05 mm
Czarna folia PP90

1.2

1.6, 3.2

1–2
2–3

ERG Bieruń St.
ZPL Wigolen

Płaskie
przykrycie

Folia perforowana PE
0,045 mm
Włóknina17 g/m

Wigofil

Włóknina 30 g/m

Wigolem

Włóknina 17 g/m

Covertan

Włóknina 17 g/m

Pegas–Agro

3.0

1.5, 3.2

1.6
4.0

1.6, 3.2

6.3, 12.6

1–2
1–2
2–3
1–2
1–2

ERG Bieruń St.
ZPL Wigolen
ZPL Wigolen
Corovin Niemcy
Pegas Czechy

Tunel niski

Folia PE 0,15 mm

2.4

1–2

ERG Bieruń St

Tunel igołomski
i wysoki

PE 0,165 mm, niebieska
PE 0,185 mm, zielona
PE 0,165 mm Antyfog
PE 0,15 mm, niebieska, żółta
EVA 0,2 mm

6.0, 12.0
6.0, 12.0
6.0, 12.0
6.0, 12.0

12.0

2–3

4–5

ERG Bieruń St.
ERG Bieruń St.
ERG Bieruń St.
TVK Węgry
Pati Holandia

Stosowanie osłon jest skutecznym sposobem przyspieszania zbiorów wczesnych warzyw.

Zmniejsza ryzyko ich uprawy, ponieważ na terenie całego kraju wiosenne przymrozki
występują z różnym natężeniem i częstotliwością. Osłanianie roślin przeciwdziała szkodom
wyrządzanym przez chłód i przymrozki. Podczas przymrozków na włókninie osiada
i zamarza woda, która tworzy lodowatą powłokę, hamującą wypromieniowanie ciepła,
a temperatura jest pod osłoną przed świtem wyższa o około 4ºC. Folia perforowana
w mniejszym stopniu chroni rośliny przed znacznymi spadkami temperatur, jednak również

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

warstwa lodu na jej wewnętrznej stronie, zapobiega wypromieniowaniu ciepła podczas
przymrozków.

Termin usunięcia włókniny z osłanianych roślin nie jest uzależniony od warunków

pogodowych, jak w przypadku folii perforowanej, którą można zdejmować w dni ciepłe, ale
pochmurne, a nawet deszczowe, najlepiej w godzinach przedwieczornych.

Charakterystyka wybranych rodzajów włókniny

Pegas-Agro to grupa włóknin polipropylenowych przeznaczonych do osłaniania roślin

i gleby, dla zapewnienia roślinom lepszych warunków wzrostu oraz poprawy ich cech
jakościowych.
Pegas-Agro 17 jest włókniną lekką (lm² waży 17 g), służącą do bezpośredniego, bez
konstrukcyjnego osłaniania wysianych lub wysadzonych roślin w okresie, kiedy warunki
zewnętrzne są jeszcze dla nich niekorzystne zarówno w gruncie, jak i nie ogrzewanych
tunelach. Pegas-Agro 17 chroni rośliny przed wahaniami temperatury w ciągu nocy i dnia,
przymrozkami i niskimi temperaturami, silnymi wiatrami, zbyt szybką utratą wody glebowej,
gwałtownymi opadami, uszkodzeniem przez gradobicie, zanieczyszczeniem pyłami,
szkodliwymi owadami, uszkodzeniami przez gryzonie i ptaki, oparzeniami słonecznymi,
opadami pyłów przemysłowych. Do roślin dobrze reagujących na osłanianie włókniną należą:
sałata, kapusta wczesna, kapusta pekińska, kalarepa, kalafior, rzodkiewka, rzodkiew,
marchew, seler, ziemniaki wczesne, papryka słodka, truskawki.

Warzywa i inne rośliny wysiewane lub sadzone nakrywa się bezpośrednio po siewie lub

sadzeniu, natomiast rośliny uprawiane z wysiewu ozimego oraz dwu i wieloletnie osłania się
z chwilą ustabilizowania się temperatury zewnętrznej powyżej 5°C, tj. od połowy marca.
Najlepsze efekty uzyskuje się gdy osłona zostanie nałożona przy wilgotnej powierzchni
gleby. Aby włóknina nie zniekształcała osłanianych roślin należy rozłożyć ją luźno na
obsianym lub obsadzonym zagonie. Włókninę należy rozkładać zgodnie z kierunkiem wiatru.
Po rozłożeniu wymaga ona umocowania wzdłuż boków podłużnych i poprzecznych, zwykle
przez obciążenie brzegów.
Pegas-Agro 50 czarny jest włókniną przeznaczoną do ściółkowania (mulczowania) gleby,
w celu poprawienia warunków wzrostu różnych roślin uprawnych. Ściółkowanie umożliwia
wyeliminowanie chwastów bez stosowania herbicydów, ochronę gleby przed utratą wody
wskutek parowania, wydatną poprawę warunków fitosanitarnych, dzięki czemu rośliny są
mniej narażone na porażenie chorobami, pędzenie i bielenie warzyw.

Włóknina czarna w odróżnieniu od folii czarnej jest przepuszczalna dla wody, dlatego

woda z opadów lub nawadniania przenika do przykrytej gleby i nie dochodzi do braku wody
dla roślin uprawianych na glebie ściółkowanej. Najlepsze wyniki uzyskuje się podczas
ś

ciółkowania gleby w uprawie: sałaty, melona, pomidora, arbuza, truskawek, ogórka, papryki.

Do ściółkowania stosuje się najczęściej pasy włókniny o szerokości od 80–120 cm. Po ich
nałożeniu na glebie wynawożonej i należycie uprawionej, brzegi pasów na szerokość ok.
10 cm mocuje się, zagłębiając je w rowku w ziemi. Ściółkowana powierzchnia nie powinna
mieć zagłębień, aby nie doszło do powstawania zastoisk wodnych na przykrytej powierzchni.
Włókniny biała Pegas-Agro 30 i 50 przeznaczone są do osłaniania zimowego roślin
zimujących w gruncie, dla ochrony ich przed mrozami i wysuszającymi wiatrami.

Ochronne działanie przeciwmrozowe tych włóknin jest spotęgowane przez wodę

w szczelinach włókniny, która zamarzając tworzy z włókniny dość szczelną powłokę
chroniącą okryte rośliny przed nadmiernym spadkiem temperatury. Osłona zimowa jest
szczególnie przydatna w bezśnieżne zimy, kiedy rośliny pozbawione są ochronnej warstwy
ś

niegu. W uprawach gruntowych osłony zimowe znajdują zastosowanie do osłaniania

zimującej pietruszki, porów, szpinaku. Mogą być również stosowane do osłaniania
zimujących roślin uprawianych w nie ogrzewanych szklarniach i tunelach foliowych. Istnieje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiele innych zastosowań dla włóknin Pegas-Agro, zarówno białych jak i czarnych, np. Pegas-
Agro 50 do ocieplania ścian szklarni i tuneli, Pegas-Agro 17, 50 do cieniowania szklarni,
Pegas-Agro 50 czarny do przyciemniania lub odcięcia dopływu światła słonecznego,
wszystkie rodzaje białej włókniny Pegas-Agro do okrycia w czasie przymrozków.

Rodzaje pojemników i ich zastosowanie

W produkcji stosowane są następujące rodzaje pojemników:

–

wielokrotnego użycia – doniczki ceramiczne, z tworzyw sztucznych oraz pierścienie
winidurowe, a także skrzynki wysiewne,

–

jednorazowego użycia – doniczki ziemne i torfowo-celulozowe, które wysadza się razem
z rośliną na miejsce stałe.

Doniczki ceramiczne mają kilka wad, ponieważ są drogie, łatwo się tłuką, zniekształcają
system korzeniowy, utrudniona jest ich dezynfekcja, dlatego używane są sporadycznie, tylko
w uprawie doniczkowych roślin ozdobnych.
Doniczki z tworzyw sztucznych w kształcie cylindrów, maja większą pojemność przy tej
samej średnicy, co doniczki stożkowe, zapewniają roślinom lepsze warunki wzrostu,
zwłaszcza rozwój systemu korzeniowego oraz są bardziej ekonomiczne. Wykorzystywane są
do produkcji rozsad warzyw i kwiatów (a szczególnie kwiatów doniczkowych). Szczególne
miejsce w produkcji rozsady zajmują wielodoniczki (palety rozsadowe), które łatwiej jest
napełniać i przestawiać.

Rys. 8. Wielodoniczki [http://www.jrk.com.pl/html-polski/]

Pierścienie winidurowe są spinane z pasków folii winidurowej sztywnej, mają podobne
zalety jak doniczki z tworzyw sztucznych. Jednak z powodu braku dna ich przesuwanie
powinno być ograniczone. Mniejsze cylindry są wykorzystywane do siewu roślin (np.:
ogórka) lub pikowania roślin, a większe pierścienie są przeznaczone do uprawy w nich roślin
na miejscu stałym.
Skrzynki wysiewne powinny być dostosowane pod względem wielkości do wymiarów
stołów w szklarni lub tunelu i najczęściej mają wymiary 50 x 35 x 7 cm. Skrzynki wysiewne
mogą być wykonane z drewna lub tworzyw sztucznych. Skrzynki drewniane są cięższe
i trudniejsze do dezynfekcji, ale koszty ich wykonania lub zakupu są niższe. Zaletami
skrzynek z tworzyw sztucznych jest dłuższy okres użytkowania i mniejszy ciężar.
Ujednolicone wymiary skrzynek ułatwiają wykonanie dla nich znaczników do siewu nasion
i pikowania rozsady.
Cienkościenne torfowo-celulozowe doniczki Jiffy pots należą do rozpowszechnionych
doniczek jednorazowego użycia. Ich ściany wykonane są z masy torfowo-celulozowej. Przed
użyciem doniczki obficie nawilża się wodą, natomiast podczas sadzenia w polu krawędzie
doniczek przykrywa się glebą, co zapobiega nadmiernemu parowaniu. Jiffy pots
produkowane są również w formie sprasowanych krążków, które po wchłonięciu wody
przybierają kształt walcowatych doniczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Doniczki ziemne lub torfowo-ziemne są produkowane w gospodarstwie we własnym
zakresie za pomocą pras zwanych doniczkarkami, które mogą być pojedyncze
i wieloforemkowe – ręczne, albo o napędzie mechanicznym. Komponentami do wyrobu
doniczek są: ziemia gliniasta, najlepiej pochodząca z pola, na którym były uprawiane
wieloletnie rośliny motylkowe, torf wysoki odkwaszony, ziemia gnojowa, piasek, krowieniec,
a także dodatki nawozów mineralnych. Proporcje powinny być tak dobrane, by doniczki nie
rozsypywały się, a równocześnie nie były zbyt zwięzłe. Średnica doniczek jest zróżnicowana
i wynosi od 4 do 12 cm w zależności od rośliny. Ze względu na dużą pracochłonność i zbyt
duże zagęszczenie podłoża obecnie nie są używane.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega ściółkowanie (mulczowanie)?

Jakie są zalety, a jakie wady stosowania folii?

Kiedy można łącznie stosować osłony z folii i włókniny?

Jakie są rodzaje folii i do czego jest ona stosowana?

Do czego służy czarna włóknina?

Jakie są rodzaje pojemników i czym się one charakteryzują?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj właściwości folii i włókniny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.2.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

obejrzeć film lub prezentację multimedialną dotyczącą właściwości folii i włókniny oraz

ich zastosowaniu w produkcji pod osłonami,

obejrzeć próbki folii i włókniny,

określić ich właściwości,

porównać właściwości folii i włókniny,

zebrać wnioski w formie tabeli,

przedstawić je na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film lub prezentacja multimedialna na temat zastosowania folii i włókniny
w ogrodnictwie,

–

próbki różnych włóknin i folii,

–

materiały do pisania.

Ćwiczenie 2

Określ właściwości pojemników stosowanych w ogrodnictwie i dobierz je do produkcji

rozsady wskazanych warzyw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.2.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

obejrzeć pojemniki stosowane w ogrodnictwie,

określić właściwości pojemników,

określić technologie produkcji rozsady określonych warzyw,

określić, jakie powinny być pożądane cechy pojemników do produkcji rozsady

wskazanych warzyw,

dobrać pojemniki do produkcji rozsady pomidorów, ogórków, sałaty i kapusty,

zaprezentować i uzasadnić swój wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pojemniki stosowane w ogrodnictwie,

−

technologie uprawy pomidorów, ogórków, sałaty i kapusty.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, jakich materiałów używa się do ściółkowania pod osłonami?

określić, jakie są zalety, a jakie wady stosowania włókniny?

wyliczyć różnice między foliami polietylenowymi stosowanymi
w produkcji pod osłonami?

określić, dla jakich roślin najbardziej korzystny jest tunel pokryty
folią stabilizowaną?

określić właściwości doniczek z tworzyw sztucznych?

dobrać folie do określonych osłon?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rozmnażanie generatywne i wegetatywne

4.3.1. Materiał nauczania

Rozmnażanie generatywne – materiał siewny

Rozmnażanie generatywnie (z nasion) jest możliwe dla większość roślin, ponieważ

posiadają one organy generatywne, którymi są kwiaty i poprzez ich zapylenie oraz
zapłodnienie z zalążków tworzą się nasiona. Kwiaty są obupłciowe lub jednopłciowe
(rozdzielnopłciowe). W kwiatach obupłciowych powstają pręciki i słupki. Ten rodzaj
kwiatów występuje w większości warzyw – psiankowatych, strączkowych, kapustnych,
rzepowatych, itd. Kwiaty jednopłciowe mają albo pręciki – kwiaty męskie, albo słupki –
kwiaty żeńskie. Wśród roślin warzywnych występują też gatunki poligamiczne, np. szpinak,
które maja kwiaty obupłciowe.

Jedna roślina jest zdolna wytworzyć od kilku do kilku tysięcy owoców, a wewnątrz

owocu może znajdować się od jednego do kilkudziesięciu nasion. Wielkość, kształt i barwa
nasion oraz owoców są cechą poszczególnych gatunków i odmian. Niektóre są bardzo drobne
(np., rzodkiewki, koperku, begonii, petunii), inne grubsze (np. fasoli, dyni). W jednym gramie
mieści się, np. od 1 do 6 nasion fasoli, 30–60 ogórka, 800–900 marchwi i 2000–3000 selera.
Proces kiełkowania rozpoczyna pęcznienie nasion na skutek właściwej temperatury
i wilgotności podłoża, a następnie tworzy się korzonek i wyrasta pęd. Niektóre rośliny np.:
sałata, wymagają światła do kiełkowania. Przyśpieszając termin siewu lub go opóźniając
można przyśpieszać lub opóźniać sadzenie na miejsce stałe i pierwsze zbiory. Do siewu musi
być przygotowane podłoże. Termin siewu zależy od gatunku rośliny, długości okresu
kiełkowania oraz szczególnie podczas uprawy pod folią od warunków klimatycznych. Po
wysiewie nasion nie wolno przesuszyć podłoża, w przeciwnym razie rośliny nie wzejdą.

Ocena jakości materiału siewnego

Nasiona do wysiewu powinny być dobrze wykształcone, dojrzałe, dosuszone,

oczyszczone, w pełni żywotne, jednorodnej odmiany oraz nie porażone przez choroby
i szkodniki. Cechy te można sprawdzić na podstawie ich wyglądu zewnętrznego, zaś
dokładnej oceny wartości siewnej nasion dokonuje laboratorium. O wartości siewnej nasion
decyduje ich żywotność, czyli zdolność i energia do kiełkowania, a także czystość fizyczna
i odmianowa. Klasy jakości nasion, ich zdolności kiełkowania określa norma branżowa.
Zdolność kiełkowania wyraża się procentem nasion, które wykiełkowały w optymalnej
temperaturze, określonym czasie dla danego gatunku (np. dla rzodkiewki jest to 6 dni, grochu
– 8, kapusty – 10, cebuli – 12, pomidora – 14, marchwi – 21, pietruszki – 28). Do oceny
zdolności kiełkowania należy wziąć 4 porcji po 100 nasion lub 8 porcji po 50 sztuk i losowo,
bez wybierania ułożyć w czterech jednakowych kiełkownikach. Po wykiełkowaniu oblicza się
procent nasion kiełkujących normalnie, czyli mających prawidłowo rozwinięte liścienie oraz
korzonki. Nasiona, które nieprawidłowo skiełkowały to te, które mają tylko korzonek, nie
posiadają pędu, albo jest on krótki, porażony chorobami lub pokryty pleśnią. Poza
laboratorium, również można przeprowadzić badanie zdolności kiełkowania odliczając
4 x 100 nasion, bez wybierania. Każdą setkę nasion układa się na zwilżonej bibule lub flaneli,
następnie materiał z nasionami zawija się, wkłada do kopert i układa cztery obok siebie
w naczyniu, np. w miseczce lub na talerzu. Ziarna zwilża się niezbyt obficie wodą,
i przykrywa się drugim naczyniem. Każdego dnia sprawdza się, czy nasiona są wilgotne
i uzupełnia wodę w miarę potrzeb. Po tygodniu trzeba zliczyć nasiona, które skiełkowały
i obliczyć średnią z czterech prób. Dobry materiał powinien skiełkować w co najmniej 90%
w każdej próbie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Energia kiełkowania jest wyrażana procentem nasion, które skiełkowały w ciągu kilku
pierwszych dni po wysiewie. Ilość dni ustala się dla każdego gatunku, np. procent
skiełkowanych nasion warzyw kapustnych oblicza się po 3 dniach, ogórka, sałaty
i rzodkiewki – po 4, grochu i fasoli – po 5, cebuli – po 6, marchwi – po 7, zaś selera
i pietruszki po 10 dniach.
Czystość fizyczna nasion oznaczana jest w procentach wagowych. Nasiona powinny być
wolne od zanieczyszczeń takich jak ziemia, resztki roślinne, nasiona chwastów lub innych
roślin. Do oznaczenia czystości nasion bierze się dwie jednakowe próbki po 100 g i oddziela
się z każdej z nich wszelkie zanieczyszczenia i nasiona uszkodzone. Następnie waży się
nasiona czyste, odejmuje się ich masę od 100 g i otrzymuje się sumę stanowiącą ilość
zanieczyszczeń. Materiał siewny jest czysty, gdy ich ilość nie przekracza 10 g, a jeżeli masa
zanieczyszczeń jest większa, to nasiona wymagają oczyszczenia.
Wartość użytkowa nasion obliczana jest przez mnożenie liczb oznaczających zdolność
kiełkowania i czystość nasion, a wynik ten należy podzielić przez 100. Na przykład, zdolność
kiełkowania badanych nasion wynosi 85%, zaś ich czystość 95%, czyli 85% x 95% : 100% =
= 8075 : 100 = 80,75%. Wartość użytkowa nasion wynosi 80,75%, zatem z ilości 100 g tych
nasion wyrośnie tyle roślin, co z około 80 g nasion czystych i kiełkujących w stu procentach.
Wartość użytkowa wskazuje, ile nasion trzeba wysiać, aby uzyskać pożądaną gęstość roślin
po wschodach. Potrzebną ilość nasion do wysiewu oblicza się następująco: przyjmując, że
nasiona rzodkiewki mają zdolność kiełkowania 80%, zaś ich czystość wynosi 90%, a potrzeba
wysiać je w tunelu na powierzchni 1 m² w rozstawie 10 x 2 cm. Najpierw trzeba wyliczyć ich
wartość użytkową, czyli 80 x 90 : 100 = 72% a następnie sprawdzić zawartość nasion w 1 g.
Dla rzodkiewki jest to 150 sztuk w 1 g. Należy też określić normę siewu, czyli obliczyć, ile
nasion trzeba wysiać na 1 m

, by zapewnić maksymalny plon przy jak najmniejszym zużyciu

materiału siewnego. Ilość nasion oblicza się według wzoru:

10000 [cm²]:(10 x 2) [cm²/roślinę] = 500 roślin/m

, 72 x 150:100 = 108,

czyli 500 : 108=4,63 g.

Rozmnażanie wegetatywne

Rozmnażanie wegetatywne stosuje się w uprawie gatunków, które nie tworzą nasion,

np. czosnek, chrzan lub u roślin dających z nasion nie wyrównany, słaby jakościowo i nie
powtarzający cech rodzicielskich materiał, np. ziemniak czy rabarbar. Rozmnażanie
wegetatywne może być przeprowadzone:

−

przy wykorzystaniu wegetatywnych organów rozmnażania roślin, a więc cebul
(hiacynt, lilie), bulw (frezja,), kłączy, odrostów korzeniowych (niektóre draceny)
i rozłogów (truskawka, chlorophytum i fiołek). Organy te stanowią naturalny sposób
rozmnażania tych roślin.

−

poprzez podział roślin (niektóre byliny np.: szczypiorek), polega on na rozerwaniu
wykopanej kępy roślin,

−

z wykorzystaniem zdolności resuscytacyjnych rośliny przy odkładach zwykłych,
powtarzanych i powietrznych, sadzonkach pędowych (zielnych półzdrewniałych
i zdrewniałych), liściowych i korzeniowych, a także szczepienia.

Dzielenie cebul

Rośliny cebulowe mają skróconą łodygę, tzw. piętkę, a z niej wyrastają liście. W ich

kątach są pączki wytwarzające nowe cebulki, które z kolei po oderwaniu od rośliny matecznej
z fragmentem piętki rozwijają się samodzielnie po posadzeniu do gruntu. Jest możliwe także
rozmnażanie z łusek cebul.
Dzielenie kłączy ma zastosowanie dla rabarbaru oraz niekiedy szparaga i bergenii. Rośliny te
są wieloletnie i wytwarzają silnie rozwinięte karpy złożone z pędów podziemnych, tzw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kłączy oraz wyrastających z nich korzeni. U rabarbaru występują kłącza pionowe, zaś
u szparaga poziome.
Rozmnażanie z bulw stosuje się m.in. do rozmnażania ziemniaka, którego bulwy (najlepiej
o masie około 40 g) sadzi się w całości do gruntu.
Rozmnażanie z odrostów korzeniowych jest możliwe u roślin je wytwarzających i polega
na ich odejmowaniu od rośliny matecznej.
Rozmnażanie z sadzonek korzeniowych stosuje się w przypadku, gdy rośliny nie można
podzielić i sporządzić sadzonek pędowych. Wykorzystywane są fragmenty korzeni mające
zdolność tworzenia pąków przybyszowych. Ten sposób rozmnażania wykorzystywany jest
u pierwiosnków.
Rozmnażanie z sadzonek liściowych stosowane jest u m.in. u begonii i sansewiery.
Sadzonką są liście lub ich fragmenty umieszczone w podłożu.
Sadzonki pędowe w zależności od stopnia zdrewnienia pędu dzielą się na zdrewniałe,
półzdrewniałe i zielne.

Sadzonki zdrewniałe tworzone są z pędów pozbawionych liści. Najczęściej mają długość

15–25 cm. Przygotowując sadzonki należy przyciąć je u góry, skośnie pod kątem 45 nad
oczkiem, a u dołu pod oczkiem pod kątem 90 . Sadząc je należy zagłębić w podłoże do
górnego pączka. Przygotowanie sadzonek niektórych roślin następuje w miesiącach późno
jesiennych i zimowych, a wysadzenie dopiero wiosną np.: róża Noisetta cv. Manetti.

Sadzonki półzdrewniałe sporządza się z sadzonek, które w dolnej części są zdrewniałe,

a w górnej zielne. W górnej części pozostawia się liście. Przez sadzonki te rozmnażane są
pelargonie rabatowe, oraz niektóre róże np.: cv. Batter Times, cv. Talisman. Sadzonki
półzdrewniałe pobiera się i sadzi pod koniec okresu wegetacyjnego danej rośliny.

Sadzonki pędowe zielne odrywa się (tzw. sadzonki z piętką) lub tnie prostopadle do pędu.

W węzłach lub czasami w międzywęźlach powstają korzenie. Poprzez sadzonki zielne
rozmnażają się między innymi goździki ogrodowe i złocienie.

Sadzonkowanie powinno odbywać się w pomieszczeniach chłodnych i zacienionych.

Gotowe sadzonki należy szybko wysadzić do perlitu, piasku lub mieszanki piasku z torfem.
Jedynie sadzonkując rośliny o grubych mięsistych liściach (np. z rodziny gruboszowatych)
lub wytwarzających duże ilości soku mlecznego (np. fikusy) należy po wykonaniu sadzonki
odczekać kilka godzin i usunąć ewentualne resztki soku mlecznego. Sadzonkowanie odbywa
się najczęściej w szklarni lub tunelu. Ze względu na transpirację, konieczne jest przy
sadzonkach liściowych i pędowych zielnych i półzdrewniałych utrzymywanie wysokiej
wilgotności powietrza. Procent przyjęć sadzonek jest zróżnicowany i zależy między innymi
od pory pobierania sadzonek, wilgotności powietrza i podłoża, rodzaju podłoża, gatunku
rośliny i rodzaju sadzonek, a także temperatury i zdrowotności rośliny matecznej.
Rozmnażanie z odkładów stosowane bywa u roślin ozdobnych i polega na przyginaniu
pędów do ziemi, ich kulkowaniu, a następnie przykryciu tego miejsca podłożem. Po
ukorzenieniu odcina się gotowe sadzonki. Rośliny o grubych i sztywnych pędach (np. fikusy,
draceny) można rozmnażać przez odkłady powietrzne. Pęd w wybranym miejscu obejmuje się
przeciętą doniczką lub folią, do której nasypuje się podłoże. Po pewnym czasie z pędu tworzą
się korzenie, a sadzonkę odcina się od pędu rośliny matecznej. Należy zwrócić szczególną
uwagę na wilgotność podłoża na pędzie rośliny matecznej, aby nie przesuszyć tworzących się
młodych korzonków.
Szczepienie. Pod osłonami stosowane bywa szczepienie – czyli połączenie fragmentów
dwóch roślin. Roślina, z której otrzymywana jest dolna część nazywana jest podkładką,
a górna odmianą szlachetną. Otrzymany szczep zachowuje w dolnej części cechy podkładki,
a w górnej rośliny matecznej. W warzywnictwie stosuje się szczepienie ogórków na dyni
figolistnej. Jest to szczepienie w tzw. „szparę boczną”. Siewki obu roślin wysianych obok
siebie nacina się skośnie i łączy za te nacięcia, a miejsce owija folią. Gdy się szczep zrośnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odcina się dolną część ogórka i górną dyni. Istotne jest, aby grubość pędów obu roślin była
zbliżona, dlatego należy wysiać je w odpowiednim terminie, nie jednocześnie. Innym
sposobem rozmnażania jest okulizacja stosowana m.in. u róż. Polega ona na połączeniu
podkładki z oczkiem odmiany szlachetnej. Po zrośnięciu się i wyrośnięciu pędu usuwa się
część podkładki nad oczkiem. Szczegółowo ten sposób jest przedstawiony w jednostce
modułowej zakładanie i prowadzenie szkółki 321[03].Z1.02.

Wegetatywne rozmnażanie metodą in vitro

Wegetatywne rozmnażanie roślin in vitro (w szkle), zwane także mikrorozmnażaniem,

jest to klonowanie roślin w sterylnych i ściśle kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, na
specjalnie dobranych pożywkach. Nazwa mikrorozmnażanie bierze się stąd, że rośliny
potomne uzyskuje się z niewielkiego fragmentu rośliny, zwykle mikroskopijnej wielkości.
Kultury organów części roślin, ich tkanek, pojedynczych komórek (pąki, pędy, zarodki, liście,
wierzchołki wzrostu, cebulki przybyszowe) są rozmnażane na sztucznych pożywkach
w warunkach sterylnych.

Główne zastosowanie technologii kultur tkankowych polega na produkcji wysokiej

jakości jednorodnego materiału roślinnego, który może być rozmnażany niezależnie od pory
roku i pogody, całorocznie, w warunkach wolnych od chorób. Mikrorozmnażanie jest istotną
metodą w rozmnażaniu rzadkich genotypów, trudnych do rozmnożenia metodami
tradycyjnymi. Ma też duże znaczenie w rozmnażaniu materiału wolnego od wirusów.
Rozmnażanie in vitro najczęściej polega na pobudzeniu i rozmnożeniu nowych pędów
z istniejących już pędów na pożywkach zestalonych agarem. W ten sposób z każdego pędu,
w ciągu kilku tygodni, formowane jest skupienie pędów. Następnie, nowo wytworzone pędy
są oddzielane od pędu macierzystego, a przeniesione na świeże pożywki wydają kolejne
pokolenie pędów. Metoda ta przypomina tradycyjny sposób rozmnażania przez sadzonki.
Genetyczną stabilność rozmnażanego materiału można uzyskać poprzez pobudzanie do
wzrostu pędów bocznych otrzymanych z merystemów. Metoda ta jest możliwa do
zastosowania dla większości gatunków roślin. Otrzymane rośliny są wolne od większości lub
nawet wszystkich endogennych (wewnętrznych) patogenów, dlatego lepiej rosną i rozwijają
się po posadzeniu do gleby, niż rośliny rozmnażane tradycyjnymi metodami. Rozmnażanie
przebiega w kilku etapach, które w zależności od rodzaju rośliny ulegają pewnym
modyfikacjom. Rośliny lub ich części rosną na pożywkach w szklanych naczyniach
w warunkach kontrolowanych – mają zapewnioną odpowiednią dla rodzaju rośliny
intensywność oświetlenia, długość dnia, temperaturę i wilgotność powietrza. W skład
pożywek wchodzą: sole mineralne, cukry, witaminy, regulatory wzrostu, dodatki
organiczne i substancje zestalające pożywkę – np. agar. Całkowita sterylność środowiska jest
warunkiem powodzenia rozmnażania i wzrostu roślin in vitro na pożywkach zawierających
wszystkie składniki. Pożywki sterylizuje się termicznie (w autoklawie) lub przez filtrację.
Materiał roślinny zaś odkaża się środkami chemicznymi, zawierającymi aktywny chlor lub
tlen oraz antybiotykami i innymi substancjami wspomagającymi odkażanie. Wszystkie
manipulacje wyjałowionym materiałem roślinnym odbywają się w atmosferze sterylnego
powietrza z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, np. częsta sterylizacja narzędzi,
miejsc cięcia, opalanie brzegów naczyń. Rozmnażanie metodą in vitro składa się z kilku
etapów.
1.

Uzyskanie sterylnych kultur pożądanych odmian (inicjacja) polega na przeniesieniu na
pożywki sterylnych fragmentów roślin i pobudzeniu ich do wzrostu. Fragmenty roślin
używane do inicjacji kultur to pędy wierzchołkowe, boczne, albo ich fragmenty.
W zależności od gatunku i odmiany proces inicjacji trwa zwykle kilka miesięcy.

Stabilizacja kultur polega na zmniejszeniu rozmiarów pędów roślin i uzyskaniu materiału
o nie zdrewniałych tkankach, który po wielokrotnym przekładaniu na odpowiednie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pożywki zaczyna intensywnie rosnąć i pozwala rozpocząć rozmnażanie na skalę
produkcyjną. Etap ten trwa od 3 miesięcy do 2 lat, zależnie od odmiany rozmnażanej
rośliny. Przyjmuje się, że etap ten kończy się po uzyskaniu około 100 wieloroślinek lub
500 pojedynczych mikrosadzonek z odmiany. Na tym etapie rośliny nie posiadają
korzeni, a niezbędne składniki pobierają przez powierzchnię stykającą się z pożywką lub
w niej zanurzoną.

Rozmnażanie na skalę produkcyjną to dzielenie przy użyciu skalpela wieloroślinek na
pojedyncze mikrosadzonki i umieszczanie po kilkanaście sztuk na pożywce mnożącej,
która zawiera syntetyczne cytokininy (regulatory wzrostu konieczne w czasie
rozmnażania) w kolbach lub słoikach. Etap ten trwa 4–10 tygodni i jest powtarzany
wielokrotnie, aż do uzyskania pożądanej ilości roślin. Nie można go powtarzać zbyt
długo, ponieważ kultury wyjałowione tracą swą sterylność i wymagają odnawiania.
Ponadto, trzeba dbać o zdrowotność oraz duży wigor sadzonek otrzymanych metodą
laboratoryjną.

Elongacja i przygotowanie do ukorzeniania polega na umieszczeniu pojedynczych
roślinek na pożywce zawierającej syntetyczne auksyny (regulatory wzrostu
wspomagające wytwarzanie korzeni). Mikrosadzonki powiększają swoje rozmiary i po
upływie 3–4 tygodni opuszczają sterylne warunki w laboratorium.

Aklimatyzacja roślin pochodzących z kultur in vitro do warunków szklarniowych
i polowych polega na hartowaniu się roślin się do warunków szklarni i szkółki,
wytworzeniu własnego systemu korzeniowego, mechanizmu transpiracji, warstw
ochronnych tkanek i uruchomieniu własnego procesu fotosyntezy. Rośliny wyjęte
z pożywki są oczyszczane z jej pozostałości, płukane i zabezpieczane przed chorobami
grzybowymi. Następnie wysadza się je do skrzynek wypełnionych czystym, kwaśnym
torfem. Roślinom należy zapewnić wysoką wilgotność powietrza (100% wilgotności
względnej), temperaturę 22–25°C i oświetlenie od 16 do 24 h. Po kilkunastu dniach
mikrosadzonki wytwarzają korzenie i wówczas trzeba stopniowo obniżać wilgotność
powietrza, a po upływie 6 tygodni skrzynki z roślinami trzeba całkowicie odkryć. Do
palet rozsadowych wysadza się rośliny po około 8 tygodniach od momentu opuszczenia
warunków sterylnych. Zależnie od pory roku i odmiany, materiał handlowy
w multiplatach, gotowy do dalszego przesadzania uzyskuje się po kolejnych kilku
miesiącach wzrostu Po kolejnym przesadzeniu uzyskuje się materiał handlowy
w doniczkach.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym charakteryzują się kwiaty jednopłciowe?

W jakich warunkach zaczynają kiełkować nasiona?

Co to jest czystość nasion?

Na czym polega rozmnażanie z bulw?

Jak się wykonuje sadzonki zdrewniałe?

Jakie są metody rozmnażania wegetatywnego roślin pod osłonami?

Czym charakteryzuje się rozmnażanie metoda in vitro?

Jakie warunki środowiskowe w szklarni powinny mieć rośliny z kultur in vitro?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj materiał do rozmnażania wegetatywnego oraz określ sposób rozmnażania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.3.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

rozpoznać rośliny,

określić właściwości roślin rozmnażanych wegetatywnie,

dokonać wyboru sposobu rozmnażania wegetatywnego wskazanych roślin,

przeprowadzić rozmnażanie,

zredagować notatkę,

przedstawić rezultat swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

egzemplarze różnych gatunków warzyw i kwiatów lub ich fragmenty,

–

podłoże,

–

nóż i żyletka,

–

materiały do pisania,

–

skrzynki i inne materiały wg potrzeb.

Ćwiczenie 2

Oznacz czystość nasion wybranych gatunków warzyw.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.3.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zważyć nasiona z zanieczyszczeniami,

określić ciężar czystych nasion,

oznaczyć czystość nasion,

zebrać wnioski w formie notatki,

przedstawić wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki nasion,

−

waga techniczna,

−

lupa,

−

pęseta,

−

miseczki,

−

papier,

−

kalkulator,

–

materiały do pisania.

Ćwiczenie 3

Określ energię oraz zdolność kiełkowania nasion rzodkiewki i kapusty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.3.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

położyć na talerzyki flanelę lub bibułę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odliczyć po sto nasion i położyć je na zwilżonej wcześniej bibule lub flaneli,

systematycznie kontrolować wschody siewek,

określić energię i zdolność kiełkowania nasion,

przedstawić wyniki określające energię i zdolność kiełkowania nasion,

zaprezentować wyniki i wnioski z obserwacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał siewny,

−

kalkulator,

−

bibuła lub flanela,

−

pęseta,

−

naczynia, np. talerzyki,

−

naczynie z wodą,

−

materiały do pisania.

Ćwiczenie 4

Oblicz ilość nasion marchwi potrzebnej do siewu na powierzchni 180 m² w rozstawie

15 x 8 cm. Nasiona marchwi mają zdolność kiełkowania 85%, ich czystość wynosi 90%,
a zawartość nasion w 1 g to 800 sztuk.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.3.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

obliczyć ilość nasion niezbędną do wysiewu,

przedstawić wyniki swojej pracy w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kalkulator,

–

materiały do pisania.

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić metody rozmnażania wegetatywnego?

zdefiniować pojęcia podkładki i odmiany szlachetnej?

określić, w jaki sposób wykonać odkłady powietrzne?

wymienić zalety rozmnażania in vitro?

określić, w jaki sposób wykonać ocenę jakości materiału siewnego?

określić, w jaki sposób przygotowuje się sadzonki pędowe
półzdrewniałe?

określić, na czym polega rozmnażanie roślin przez podział?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady i techniki siewu oraz sadzenia

4.4.1. Materiał nauczania

Przygotowanie nasion do siewu

Nasiona wysiewane są do skrzynek wysiewnych, na stoły lub na rozsadnik.

Równomierne i szybkie kiełkowanie nasion stanowi jeden z najważniejszych czynników
mających wpływ na prawidłowy przebieg uprawy. Przygotowując nasiona do siewu należy
wykonać następujące zabiegi:
Moczenie nasion – nasiona układa się w płaskich naczyniach wypełnionych wodą
o temperaturze około 20–25°C. Woda powinna lekko przykrywać nasiona. Kiedy zaczną
kiełkować, należy je osuszyć, aby były sypkie.
Podkiełkowywanie wykonuje się na wilgotnej bibule w temperaturze około 25°C przez
24–48 godzin do momentu ukazania się zaczątków korzeni. Nasiona trzeba wysiać do
wilgotnej gleby. Podkiełkowywanie wpływa korzystnie na oszczędność nasion, gdyż odrzuca
się te, które nie skiełkowały.
Piaskowanie nasion – stosuje się do nasion cebuli i roślin korzennych. Po ich uprzednim
moczeniu, nasiona układa się warstwami na wilgotnym piasku i przykrywa się nim każdą
z warstw nasion. Grubość wszystkich warstw nie powinna przekroczyć 5 cm. Nasiona
wyjmuje się z piasku wtedy, gdy zaczynają kiełkować.
Moczenie nasion w roztworach soli mineralnych – stymuluje kiełkowanie, zwiększa ilość
kiełkujących nasion i skraca ich okres kiełkowania, szczególnie w niższych temperaturach.
Nasiona moczy się w roztworach soli mineralnych np. w roztworze azotanu potasowego.
Otoczkowanie nasion – zwiększa wielkość drobnych nasion do średnicy 3 mm i nadaje
nieregularnym nasionom kulisty kształt, aby ich wysiew był precyzyjny. Nasiona o wysokiej
zdolności kiełkowania poddaje się otoczkowaniu w specjalnych bębnach. Otoczka jest
najczęściej wykonana z materiałów obojętnych, np. z glinki kaolinowej. Aby zapobiec
rozwojowi chorób po wysiewie nasion, dodaje się do niej nawozy mineralne lub środki
ochrony roślin. Składniki otoczki dobiera się indywidualnie do każdego gatunku nasion.
Pękaniu lub rozpuszczaniu się otoczki sprzyjają optymalne warunki środowiskowe oraz
prawidłowa wilgotność gleby pod osłonami. Jednakowa wielkość nasion po kalibrowaniu
wpływa korzystnie na dokładność wysiewu i uzyskanie roślin wyrównanych w ich
poszczególnych fazach wzrostu.
Zaprawianie nasion ogranicza występowanie chorób i szkodników Zaprawianie chemiczne
na sucho polega na wymieszaniu nasion z suchą zaprawą. Odkażenie następuje podczas
kiełkowania, kiedy preparat rozpuści się w glebie. Zaprawianie na sucho można stosować
nawet na kilka dni, albo na kilka tygodni przed wysiewem nasion. Zaprawianie na mokro
wykonuje się przed samym siewem. Zaprawianie termiczne to moczenie nasion w gorącej
wodzie o temperaturze 50°C przez 25–30 minut, albo ogrzanie ich ciepłym i suchym
powietrzem. Najczęściej stosuje się je profilaktycznie do przygotowania nasion kapustnych,
gdyż zapobiega powstaniu suchej zgnilizny kapustnych i bakteryjnego gnicia kalafiora.
Sposoby siewu

W uprawie pod osłonami wykorzystywane są następujące sposoby siewu:

−

rzutowy – (nasiona wysiewane ręcznie) do skrzynek, na stoły mnożarki lub na rozsadnik
tak, aby dość równomiernie pokryć powierzchnię podłoża,

−

rzędowy – (na uprzednio wyznaczone rzędy) wysiew do skrzynek, na stoły, na rozsadnik,

−

gniazdowy – (po kilka nasion w jedno miejsce) wysiew do cylindrów lub doniczek
(najczęściej stosowany w uprawie ogórków pod osłonami),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

punktowy – (polega na precyzyjnym umieszczeniu nasion w wyznaczonych miejscach)
może być on stosowany tylko przy bardzo dobrze przygotowanym podłożu, a jego
zastosowanie pozwala przyspieszyć produkcję rozsady poprzez pominięcie pikowania.

Ogólna zasada określania głębokości siewu stanowi, że nasiona powinny być wysiewane na
trzykrotną swoją szerokość. Na głębokość siewu ma wpływ sposób kiełkowania nasion, a nie
zbliżona wielkość nasion różnych gatunków roślin. Zbyt głęboki siew może spowodować, że
rośliny nie wzejdą lub mogą się rozwijać nieprawidłowo oraz być zniekształcone. Z kolei zbyt
płytki siew wpływa niekorzystnie na wschody roślin, które mogą być nierówne.
Techniki siewu

Nasiona można siać ręcznie (siew ręczny) lub przy użyciu różnego rodzaju siewników

(siew maszynowy).
Siew ręczny polega na wysiewie nasion z ręki lub z torebki. Dla uzyskania równomiernego
i niezbyt gęstego siewu, bardzo drobne nasiona miesza się z piaskiem przed wysiewem.
Siew maszynowy wykonuje się używając różnych siewników (jedno– i wielorzędowych oraz
punktowych), którymi można regulować odległości pomiędzy rzędami, a także głębokość
i normę siewu. Siew maszynowy zapewnia proste rzędy, równomierną gęstość i głębokość
siewu, przestrzeganie normy wysiewu oraz równe wschody nasion. Siewnik trzeba ustawić na
odpowiednią normę wysiewu zgodnie z instrukcją obsługi oraz wykonać tzw. próbę kręconą,
polegającą na sprawdzeniu ustawienia siewnika, dla określonej partii nasion. W tym celu
należy zmierzyć obwód koła sprzężonego z wałem aparatu wysiewnego i obliczyć ilość jego
obrotów w polu, aby siewnik przy określonej odległości rzędów obsiał planowaną
powierzchnię pod wysiew, np. 100 m². Następnie wsypuje się nasiona do skrzyni nasiennej,
podkłada pojemnik pod redlice i kręci uniesionym kołem siewnika tyle razy, ile obrotów
odpowiada obsianiu powierzchni 100 m². Nasiona, które wypadły z siewnika do pojemnika
należy zważyć. Po skorygowaniu ustawień siewnika próbę tę wykonuje się aż do momentu,
kiedy ilość wysianych nasion podczas próby będzie się zgadzała z przewidzianą normą
wysiewu.

Przygotowanie skrzynki wysiewnej i siew do niej nasion polega na nasypaniu uprzednio
przygotowanego podłoża i wyrównania jego powierzchni. Następnie ugniatając powierzchnię
należy zwrócić szczególną uwagę na boki i rogi. Podłoże w skrzynkach powinno być ok.
1 cm niżej niż brzeg skrzynek, jeżeli jest planowane nakrywanie ich po siewie szybami.
W przypadku siewu rzędowego lub ręcznego siewu punktowego należy zaznaczyć miejsca
wysiewu, a następnie wysiać nasiona (uprzednio je zaprawiając, jeżeli jest taka potrzeba).
Następnie przykrywamy je piaskiem lub suchym podłożem i ugniatamy. Po zakończeniu
siewu podlewamy. W celu ograniczenia parowania wody i przyśpieszenia wschodów można
skrzynki przykryć odpowiednio dociętymi szybami do czasu pierwszych wschodów.
W szklarniach i tunelach, z instalacją zamgławiającą przykrywanie skrzynek nie jest
konieczne, gdyż istnieje możliwość podwyższenia wilgotności w inny sposób.

Przygotowanie podłoża do pikowania i wysadzania roślin ogrodniczych polega na
oczyszczeniu od chwastów, chorób i szkodników. Przed siewem, pikowaniem lub
wysadzeniem na miejsce stałe korzystnie jest wykonać analizę chemiczną podłoża w celu
korekty zawartości składników pokarmowych. Powierzchnia powinna być wyrównana, bryły
rozbite. Korzystnie jest przed siewem, pikowaniem i wysadzaniem zaznaczyć podłoże
znacznikiem w celu dokładniejszego wyznaczania miejsca siewu lub sadzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady i techniki pikowania, sadzenia, przesadzania roślin
Pikowanie polega na przesadzeniu siewek w większej rozstawie i uszczyknięciu korzeni.
Wykonywane jest w celu pobudzenia rośliny do tworzenia korzeni bocznych. Zaletami
produkcji roślin z rozsady są dobre ukorzenienie i oszczędność miejsca, ale niestety
pikowanie powoduje opóźnienie wzrostu o około 2 tygodni. Rośliny pikowane mogą być do
skrzynek, pierścieni, doniczek, na stoły lub do gruntu w tunelu lub szklarni. Wykonuje się je
zwykle w fazie liścieni lub po pojawieniu się pierwszego właściwego liścia. Pikowanie należy
wykonać przed zagęszczeniem siewek, ponieważ szybko wybiegają, jeśli rosną zbyt gęsto
i mają za mało światła, a zwiększona wilgotność między roślinami jest przyczyną chorób
grzybowych. Termin pikowania zależy od gatunku roślin, daty siewu, panujących warunków
klimatycznych (wilgotności i temperatury). Podczas pikowania należy delikatnie podważyć
korzenie trzymając palcami za liścienie i wyjąć uprzednio podlaną rozsadę. Następnie
wykonać otwór w podłożu i trzymając rozsadę uszczyknąć korzenie. Następnie włożyć do
dołka tak, aby nie podwijały się korzenie, poczym wbijamy ukośnie kołek obok na tą samą
głębokość co poprzednio i dociskamy w stronę sadzonki. Pozostały dołek najczęściej jest
zasypywany przy pikowaniu następnej rośliny. Prawidłowo pikowana rozsada po
pociągnięciu za liścień nie powinna wyjść z podłoża, a część liścienia powinna zostać urwana.
Po pikowaniu rośliny należy podlać. Wskazane jest zacienienie szklarni do czasu przyjęcia się
rozsady.

Cechy dobrej rozsady rośliny są krępe, nie wybiegnięte, bez objawów niedoborów
składników pokarmowych (rozjaśnień barwy na liściach), korzenie jasne nie zdrewniałe.

Wysadzanie rozsady na miejsce stałe może odbywać się ręcznie lub mechanicznie. Rozsadę
sadzi się najlepiej z bryłą korzeniową dokładnie uciskając podłoże wokół rośliny.
W przypadku uprawy na wełnie mineralnej rośliny stawia się na niej rozcinając uprzednio
folię w tym miejscu. Przy uprawie na wełnie mineralnej rozsadę także można wysiewać
w małe kostki wełny. Przed wysadzeniem na miejsce stałe wskazane jest hartowanie roślin,
czyli poddanie niższej temperaturze przy niskiej wilgotności podłoża. Pod osłonami
hartowanie może być stosowane dla roślin wysadzanych do gruntu, a także pod niskie lub
płaskie osłony. Przed samym wysadzeniem i bezpośrednio po korzystnie jest dokładnie je
podlać. Podobnie jak przy pikowaniu należy zwracać uwagę, aby korzenie nie zostały
podwinięte, a bryła z systemem korzeniowym dokładnie uciśnięta. Sadzenie odbywa się
najczęściej za pomocą łopatki. Po posadzeniu należy rośliny podlać. Gęstość sadzenia roślin
zależy od gatunku i odmiany, a także podłoża i sposobu uprawy sposobu cięcia, terminu
i miejsca uprawy.

Obliczanie ilości rozsady

Aby obliczyć ilość rozsady niezbędnej do obsadzenia 1ara w rozstawie 20 x 10 cm należy

obliczyć powierzchnię zajmowaną przez jedną roślinę 20 x 10 = 200 [cm

] = 0,02 m

a następnie ilość rozsady na daną powierzchnię wiedząc, że 1 ar=100 m

, 100 [m

] / 0,02

/roślinę] = 5000 roślin. Ze względu na możliwe ubytki szczególnie przy rozsadzie rwanej

należy dodać do tego około 10%. Z tego względu 5000 + 500 = 5500 sztuk. Dla rozsady
w doniczkach można zmniejszyć zapas związany z ewentualnymi ubytkami w trakcie
sadzenia.

Przesadzanie stosowane jest najczęściej w doniczkowej uprawie roślin ozdobnych. Gdy

rośliny zwalniają wzrost i cała objętość doniczki jest przerośnięta przez system korzeniowy
należy rośliny przesadzić do większych doniczek i pojemników. Z reguły są one szersze
o 2 cm. Przesadzanie odbywa się najczęściej wiosną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób przygotowuje się nasiona do siewu?

Na czym polega zaprawianie nasion?

Jakie wyróżniany sposoby siewu?

Jakie czynniki mają wpływ na redukcję gęstości siewu?

W jakiej fazie rozwojowej pikowane są siewki?

Kiedy przesadza się rośliny doniczkowe?

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wysiej do skrzynek nasiona wskazanych roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.4.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przygotować podłoże i skrzynkę wysiewną,

rozpoznać nasiona,

określić sposób siewu,

przeprowadzić siew z zastosowaniem przepisów bhp,

wykonać niezbędne czynności pielęgnacyjne bezpośrednio po siewie,

zaprezentować rezultaty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

nasiona roślin uprawianych z rozsady,

–

znacznik,

–

narzędzia i sprzęt do piaskowania, zaprawiania, moczenia,

–

skrzynki wysiewne z podłożem.

Ćwiczenie 2

Opracuj technologię produkcji rozsady dla określonej rośliny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać fragment materiału nauczania (pkt. 4.4.1. w poradniku dla ucznia),

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przeczytać ze zrozumieniem materiały informacyjne o technologii produkcji rozsady,

określić cykl uprawowy i termin siewu,

wskazać podłoże i miejsce do siewu,

ustalić normę siewu,

obliczyć niezbędne zapotrzebowanie na nasiona i podłoże,

określić warunki termiczne, które należy zapewnić,

określić czy będzie zachodziła konieczność doświetlania, jeżeli tak to zaproponuj rodzaj
lamp,

10)

określić termin pikowania,

11)

wskazać miejsce pikowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12)

określić powierzchnię zajmowaną przez zapikowane rośliny,

13)

określić orientacyjny termin wysadzenia rozsady,

14)

zaproponować rozstawę i sposób wysadzania rozsady,

15)

przedstawić i zaprezentować projekt technologii uprawy rozsady.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

technologia produkcji wybranego gatunku roślin,

–

przybory do pisania,

–

normy wysiewu,

–

film na temat produkcji rozsady.

4.4.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić zabiegi przygotowujące nasiona do siewu?

określić zadania pikowania?

opracować projekt produkcji rozsady?

określić sposób przygotowania skrzynki do wysiewu?

dobrać termin pikowania siewek?

określić cechy dobrej rozsady?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Szklarnie wolnostojące charakteryzują się tym, że
a)

można je włączać do produkcji stopniowo, uprawiać różne gatunki roślin, łatwiej
identyfikować, zwalczać choroby i szkodniki.

występują w nich mniejsze straty ciepła niż w szklarniach blokowych.

koszt ich budowy jest znacznie niższy niż szklarni blokowych.

można je wietrzyć tylko górnymi otworami wentylacyjnymi.

Tunel wysoki ma następujące wymiary:

5 m, 7 m, 10 m szerokości i od 20 do 35 m długości.

6 m, 8 m, 14 m szerokości i od 40 do 60 m długości.

6 m, 9 m, 12 m szerokości i od 30 do 50 m długości.

7 m, 9 m, 16 m szerokości i od 50 do 60 m długości.

Do płaskiego okrywania roślin stosuje się
a)

czarną włókninę.

folię wielosezonową.

folię perforowaną.

folię przeciwmgielną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Torf wysoki
a)

charakteryzuje się kwaśnym odczynem i wysoką zawartością składników
pokarmowych.

charakteryzuje się kwaśnym odczynem i niską zawartością składników
pokarmowych.

charakteryzuje się obojętnym odczynem i wysoką zawartością składników
pokarmowych.

charakteryzuje się obojętnym odczynem i niską zawartością składników
pokarmowych.

Mulczowanie zapobiega

tylko niszczeniu struktury gleby.

tylko wymywaniu składników mineralnych z gleby.

tylko nadmiernemu parowaniu wody z gleby.

niszczeniu struktury i wymywaniu składników mineralnych z gleby, nadmiernemu

parowaniu wody.

Siew ten jest modyfikacją siewu rzędowego. Stosuje się go w uprawie pod osłonami lub
w rozsadniku w produkcji rozsady bez pikowania. Nasiona umieszcza się pojedynczo
w wymaganych odstępach w rzędzie, przykrywa cienką warstwą ziemi i jest to
a)

siew punktowy.

siew gniazdowy.

siew rzutowy.

siew pasmowy.

Pojemniki te są jednorazowego użycia. Ich ściany wykonane są z masy torfowo-
celulozowej. Mogą mieć tradycyjny kształt doniczek oraz sprasowanych krążków, które
po wchłonięciu wody przybierają kształt walcowatych doniczek i są to
a)

wielodoniczki.

Jiffy pots.

doniczki torfowo-ziemne.

cylindry.

Rozmnażanie generatywne to

rozmnażanie z cebul.

rozmnażanie z korzeni.

rozmnażanie z nasion.

rozmnażanie z kłączy.

Rozmnażanie wegetatywne stosuje się w uprawie tych gatunków, które
a)

tworzą wiele nasion.

tworzą duże nasiona.

posiadają dobrze rozrośnięty system korzeniowy.

nie tworzą nasion lub dają z nasion nie wyrównany, słaby jakościowo i nie

powtarzający cech rodzicielskich materiał.

10.

W celu połączenia fragmentów dwóch roślin wykonuje się
a)

szczepienie.

odkłady powietrzne.

odkłady poziome.

mulczowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Otoczkowanie nasion
a)

zapewnia ochronę przed przymrozkami.

chroni nasiona przed wyschnięciem.

zwiększa wielkość drobnych nasion do średnicy co najmniej 3 mm i nadaje

nieregularnym nasionom kulisty kształt, aby ich wysiew był precyzyjny.

zwiększa wielkość nasion do pożądanej wielkości i nadaje im podłużny kształt.

12.

Podczas pikowania roślinę wkładamy do wykonanego dołka, a następnie

wbijamy skośnie kołek głębiej niż poprzednio i dociskamy roślinę .

wbijamy skośnie kołek na tą sama głębokość co poprzednio i dociskamy roślinę.

wbijamy skośnie kołek płycej niż poprzednio i dociskamy roślinę.

wbijamy prosto kołek głębiej niż poprzednio i dociskamy roślinę.

13.

Hartowanie roślin polega na

schłodzeniu rozsady przy wysokiej wilgotności podłoża.

ogrzewaniu rozsady w celu szybszego wzrostu.

schłodzeniu rozsady przy ograniczeniu podlewania.

usuwaniu stożków wzrostu w celu zahamowania wzrostu.

14.

Inspekty są to
a)

elementy wyposażenia szklarni.

osłony służące do produkcji rozsady i uprawy niskich roślin.

sposób rozmnażania roślin.

urządzenie do określenia występowania szkodników.

15.

W porównaniu z folią perforowaną włóknina stosowana do osłaniania roślin zapewnia im
a) dużą przewiewność i niższą wilgotność powietrza, co poprawia zdrowotność tych

gatunków roślin, korzystny mikroklimat, lepsze warunki cieplne, ochronę przed
przegrzewaniem się i oparzeniami sałaty występującymi pod folią perforowaną.

ochronę przed chwastami.

wysokie pH gleby.

ochronę przed chorobami, szkodnikami i gryzoniami.

16.

Folia bezbarwna o grubości 0,15 mm, nieustabilizowana przeciwko promieniom UV, ma
a)

mniejszą wytrzymałość na zmiany temperatury, dość szybko matowieje i kruszeje.

dużą wytrzymałość na zmiany temperatury.

większe rozproszenie światła.

podwyższone właściwości termoizolacyjne.

17.

Wegetatywne rozmnażanie warzyw metodą in vitro powoduje uzyskanie
a)

niejednorodnego materiału roślinnego.

materiału roślinnego z wewnętrznymi patogenami.

rzadkich genotypów, materiału wolnego od wirusów, wysokiej jakości jednorodnego

materiału roślinnego.

roślin charakteryzujących się niską jakością i słabą odpornością na choroby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Wartość użytkowa 100 g nasion o czystości 90% i zdolności kiełkowania 95% wynosi
a)

95%.

90%.

80,75%.

75,8%.

19.

Potrzebna ilość nasion ogórka (60 sztuk w 1 g), – o czystości 90% i zdolności
kiełkowania 90% – do wysiewu

w cylindry o średnicy 12 cm na powierzchni

o powierzchni 3 m² stojących ciasno obok siebie (w rozstawie 12 x 12 cm) to około
a)

4 g.

6 g.

8 g.

12 g.

20.

W rozmnażaniu metodą in vitro elongacja i przygotowanie roślin do ukorzeniania
polegają na
a)

przeniesieniu

pożywki

sterylnych

fragmentów

roślin,

np.

pędów

wierzchołkowych, bocznych i pobudzeniu ich do wzrostu.

zmniejszeniu rozmiarów pędów roślin i uzyskanie materiału o nie zdrewniałych
tkankach.

umieszczaniu po kilkanaście mikrosadzonek w kolbach lub słoikach na pożywce
mnożącej, która zawiera regulatory wzrostu konieczne w czasie rozmnażania.

umieszczeniu pojedynczych roślinek na pożywce zawierającej regulatory wzrostu
wspomagające wytwarzanie korzeni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Planowanie upraw pod osłonami

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Fotyma M., Kryński K., Kuś J.: Technologia produkcji roślinnej. Hortpress, Warszawa
1999

Gawroński A.: Podstawy produkcji roślinnej. Hortpress, Warszawa 2000.

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Kołota E., Orłowski M., Bac St., Biesiada A.: Podstawy ogrodnictwa WSiP, Warszawa

2000

Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002

Sitek J. R.: Uprawa, nawożenie roślin ogrodniczych. PWRIL, Warszawa 1997

Siwek P.: Warzywa pod niskimi osłonami. Hortpress, Warszawa 1999

Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001

Zawadzki S.: Gleboznawstwo. PWRIL, Warszawa 1999

Czasopisma specjalistyczne:
–

Hasło Ogrodnicze,

–

Owoce Warzywa Kwiaty

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
04 Planowanie upraw pod oslonam Nieznany (2)
INTEGROWANEJ PRODUKCJI Pomidora pod osłonami 2005
Żywe organizmy przeznaczone do zwalczania szkodników warzyw uprawianych pod osłonami (3), studia rol
04 Planowanie produkcji filmu fabularnegoid 5136
Żywe organizmy do zwalczania szkodników pod osłonami
04 Planowanie żywienia
04 Planowanie produkcji filmu fabularnego
04 Planowanie produkcji filmu f Nieznany (2)
10 04 Planowanie BHPid 11260
Żywe organizmy przeznaczone do zwalczania szkodników warzyw uprawianych pod osłonami (4), studia rol
Anturium pod oslonami
10-04-Planowanie BHP
Roze pod oslonami
Żywe organizmy do zwalczania szkodników pod osłonami(1)
Żywe organizmy przeznaczone do zwalczania szkodników warzyw uprawianych pod osłonami(1), studia roln
Żywe organizmy przeznaczone do zwalczania szkodników warzyw uprawianych pod osłonami (2), studia rol
Nazowy do nawożenia pod osłonami
INTEGROWANEJ PRODUKCJI Pomidora pod osłonami 2005

więcej podobnych podstron