Andrzej Jopkiewicz, Piotr Wróblewski Minigry dla najmłodszych

11891

Minigry sportowe
dla najmłodszych
Przewodnik metodyczny
Andrzej Jopkiewicz Piotr Wróblewski
Minigry sportowe
dla najmłodszych
Przewodnik metodyczny
Kielce 1996
Wydział Pedagogiczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego
ul. Krakowska 11, 25-029 Kielce
Instytut Technologii Eksploatacji
ul. Pułaskiego 6, 26-600 Radom
Spis treści
Wstęp
Andrzej Jopkiewicz, Piotr Wróblewski
Minigry sportowe dla najmłodszych
Przewodnik metodyczny
Recenzent: prof. zw. dr Tadeusz Ulatowski
Copyright by Instytut Technologii Eksploatacji Radom, Wydział Pedagogiczny WSP w Kielcach 1996
ISBN 83-86148-28-4
Opracowanie wydawnicze: Joanna Iwanowska, Agnieszka Cholewa,
Andrzej Kirsz
Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji 26-600 Radom. ul. Pułaskiego 6, tel. centr.
442-41
1. Wybrane zagadnienia z zakresu teorii i praktyki sportowych gier zespołowych
.............................................................................................. 9
1.1. Ogólna charakterystyka sportowych gier zespołowych ...................... 9
1.2. Nauczanie sportowych gier zespołowych w szkole ........................... 10
1.3. Zabawy i gry ruchowe w procesie wychowania fizycznego i treningu sportowego dzieci i młodzieży
.......................................................... 12
1.4. Metody, formy i zasady nauczania stosowane w sportowych grach zespołowych
...................................................................................... 14
1.5. Organizacja zawodów i systemy rozgrywek ...................................... 19
1.6. Zasady fair play .................................................................................. 27
2. Podstawowe wiadomości dotyczące rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży
................................................................................................. 29
2.1. Ogólna charakterystyka rozwoju motorycznego człowieka w procesie ontogenezy
......................................................................................... 29
2.2. Rozwój motoryczny w okresie przedszkolnym i młodszym
szkolnym ............................................................................................ 32
3. Uwagi praktyczne w zakresie realizacji minigier sportowych
w szkole ..................................................................................................... 35
3.1- Podstawowe pojęcia używane w zabawach i minigrach sportowych
............................................................................................... 35
3-2. Planowanie pracy w zakresie kultury fizycznej w szkole .................. 38
j.3. Program kultury fizycznej w klasach I-V w zakresie minigier sportowych
............................................................................................... 47
• Dwa ognie usportowione .......................................................................... 53
Zabawy i gry przygotowujące do dwu ogni usportowionych ............ 55
• "rzepisy gry w dwa ognie usportowione ............................................ 62
•3- Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 62
5. Minipiłka ręczna ...................................................................................... 67
5.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki ręcznej .................................. 69
5.2. Przepisy gry w minipiłkę ręczną ........................................................ 79

Strona 1

11891

5.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 79
6. Minikoszykówka ....................................................................................... 85
6.1. Zabawy i gry przygotowujące do koszykówki ................................... 87
6.2. Przepisy gry w minikoszykówkę ........................................................ 96
6.3. Przepisy gry w „Pasarelle" ................................................................. 96
6.4. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 97
7. Minipiłka siatkowa ................................................................................... 103
7.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki siatkowej .............................. 105
7.2. Przepisy gry w minipiłkę siatkową .................................................... 113
7.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 114
8. Minipiłka nożna ........................................................................................ l 19
8.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki nożnej ................................... 121
8.2. Przepisy gry w minipiłkę nożną ......................................................... 133
8.3. Przepisy gry w Street Soccer .............................................................. 133
8.4. Przykłady osnowy i konspektu lekcji ................................................. 134
9. Bibliografia ............................................................................................... 139
Wstęp
Przewodnik metodyczny pt. „Minigry sportowe dla najmłodszych" jest przeznaczony dla studentów studiów
dziennych i zaocznych studiujących pedagogikę ze specjalnością edukacja wczesnoszkolna.
W planach studiów na tym kierunku prowadzony jest przedmiot kultura fizyczna z metodyką. Przedmiot ten
realizowany jest jednak w niewielkiej liczbie godzin, a na nauczycielu nauczania początkowego i wychowania
przedszkolnego spoczywa ciężar samodzielnego planowania i prowadzenia zajęć wychowania fizycznego.
Ponadto książka ta adresowana jest do pedagogów pracujących w różnych placówkach
opiekuńczo-wychowawczych, nauczycieli wychowania fizycznego oraz instruktorów prowadzących zajęcia
sportowe z dziećmi.
Prowadzenie zajęć wychowania fizycznego i ich metodyka różnią się bardzo wyraźnie od innych
przedmiotów nauczania. Wynika to z faktu, że nauczyciel oddziałuje bezpośrednio na rozwój fizyczny dziecka
i wpływa na kształtowanie zarówno jego cech motorycznych, jak i psychicznych. W zależności od tego, jaki
poziom rozwoju fizycznego i psychicznego zostanie przez dziecko osiągnięty, od nabytej wiedzy, sprawności,
umiejętności, świadomości, aktywności zależeć będą jego sukcesy w następnych latach nauki, a także w życiu
osobistym i zawodowym.
Wśród dzieci i młodzieży sportowe gry zespołowe cieszą się największym zainteresowaniem. Niezliczone
rzesze chłopców i dziewcząt marzą o sportowej karierze na wzór idoli uprawiających koszykówkę, siatkówkę,
piłkę ręczną czy piłkę nożną. Minigry sportowe są próbą dostosowania „dorosłych" dyscyplin do możliwości
dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Dzięki zmniejszeniu wymiarów boisk, ciężaru i wielkości piłek oraz
uproszczeniu przepisów są łatwiejsze w nauczaniu oraz bardziej zrozumiałe i dostępne dla wszystkich
zafascynowanych tą formą ruchu.
Pomimo takiej popularności sportowych gier zespołowych ciągle jeszcze niedocenianą formą ćwiczeń
przygotowawczych są zabawy i gry ruchowe. Każda zabawa, a szczególnie gra ruchowa jest przecież w
większym lub mniejszym stopniu ćwiczeniem kompleksowym, przyczyniającym się do większej efektywności
nauczania.
Opracowanie składa się z ośmiu części. Pierwsza zawiera niektóre zagadnienia z teorii i praktyki sportowych
gier zespołowych. Szerzej omówiono w niej metody i formy ćwiczeń przygotowawczych stosowane w
sportowych grach zespołowych, jak również systemy rozgrywek.
\i
v tag'1 « H
!
, rJ\ drugiej zamieszczono podstawowe informacje dotyczące rozwoju V(!'Z^S go dzieci i młodzieży, ze
szczególnym uwzględnieniem okresu \ t,vtcVzne/iegO i wczesnoszkolnego. Natomiast w części trzeciej
wyjaśniono ,tc' yei'^0'1 e p°J?c'a używane w zabawach i minigrach sportowych oraz elemen-I&A kjs'iiv°v>'
nią pracy w zakresie kultury fizycznej w klasach I-V i niektóre u-,i v p||\oW0' czlie dotyczące realizacji
zabaw i gier ruchowych w szkole. " ,.; irakt7,zxvarta i następne zawierają obszerny opis ponad 130 zabaw i
gier •teść Oft najłatwiejszych do bardziej skomplikowanych, przygotowują-cii^y0 inigier sportowych.
Ponadto podano podstawowe przepisy dwu ogni ic^u/cl'*0 ltfpnych, minipiłki ręcznej, minikoszykówki,

Strona 2

11891

minisiatkówki i minipiłki y< ^^'^^'/iz przykłady osnów i konspektów lekcji. Całość kończy bibliografia is
c>ż''!J °r//a pozycje literatury bezpośrednio wykorzystane w pracy. ic* .s-^vllraJą7 nadzieję, że szczegółowo
opisane zabawy i gry ruchowe, a także ^ femy os(iów i konspektów lekcji nie tylko pomogą w
prowadzeniu lekcji ^Iłady ja fizycznego w szkole czy różnego typu zajęć pozalekcyjnych P /^'y^
plnych^ a'e zachęcą do poszukiwania własnych, ciekawych rozwiązań.
"^^ tta*J7.k
Autorzy
1. Wybrane zagadnienia z zakresu teorii i praktyki sportowych gier zespołowych
1.1. Ogólna charakterystyka sportowych gier zespołowych
Do sportowych gier zespołowych uprawianych w Polsce zaliczamy: piłkę koszykową, piłkę siatkową, piłkę
ręczną, piłkę nożną, hokej na lodzie, hokej na
trawie i palant.
Sportowe gry zespołowe należą do najbardziej wszechstronnych w sensie wymogów motorycznych dyscyplin
sportowych. Różnorodne i zmienne sytuacje techniczne i taktyczne podczas każdego meczu wymagają
wyjątkowo wysokiej i wszechstronnej wydolności i sprawności motorycznej oraz umiejętności współdziałania
z całym zespołem. Wymagania te stawiają sportowe gry zespołowe w rzędzie najbardziej wartościowych form
aktywności ruchowej, służących realizacji celów stawianych przez wychowanie fizyczne i sport.
Efektywny udział w sportowych grach zespołowych zależy, najogólniej mówiąc, od struktury psychofizycznej
- określającej indywidualne uzdolnienia i tzw. „warunki fizyczne" - oraz wysokiej wydolności fizycznej,
ponieważ od nich w dużym stopniu zależy maksymalny czas efektywnego udziału w intensywnych wysiłkach
(Fidelus i inni 1978).
Sportowe gry zespołowe składają się głównie z ruchów niestandardowych, acyklicznych, kształtują wszystkie
cechy motoryczne, a szczególnie szybkość, zręczność i wytrzymałość. Są to dyscypliny sportu, w których
przeważają ruchy o charakterze dynamicznym, a przepisy gry pozwalają regulować w nich wysiłek fizyczny
ćwiczącego według istotnych potrzeb. Stąd też spełniają one postulaty wszechstronności i zdrowotności, a
więc powinny być zaliczane do grupy sportów masowo uprawianych i szeroko popularyzowanych,
szczególnie wśród
młodzieży szkolnej.
Sportowe gry zespołowe charakteryzują się ruchami przemieszczającymi ciało w przestrzeni, z użyciem
sprzętu, pokonywaniem działań przeciwnika, wymagającym zespołowości działania, dużą liczbą złożonych
nawyków ruchowych, zmieniającymi się warunkami oraz długim i intensywnym wysiłkiem psychicznym.
Dlatego też stanowią one grupę dyscyplin, które wpływają na wszechstronny rozwój fizyczny i psychiczny
ćwiczących i w związku z tym zasługują na lansowanie ich jako sportów masowych w różnych formach
uczestnictwa w kulturze fizycznej.
Ważnym postulatem dla praktyki jest wskazanie na konieczność zachowania właściwych proporcji w pracy
nad ogólnym rozwojem ucznia i jego rozwojem w dziedzinie specjalizacji.
1.2. rzezanie sportowych gier zespołowych w szkole
na
Sp3rtc1we 8ry zespołowe mają na celu wyposażenie ucznia w wiadomości, urniej<tnc^c' ' "awyki "^zbędne do
realizacji społecznego współżycia i współ-działa(ia- ^° "zyskania w nauczaniu pozytywnych wyników
konieczny jest ś^wiadi"11)1 ' aktywny współudział ćwiczącego. Duże znaczenie ma także oparty na zaiftn'u
wzaJemny kcntakt ćwiczącego i nauczyciela lub trenera oraz wspól-
ść za wyniki w pracy szkoleniowej.
ie ćwiczącego w wiadomości dotyczące danej dyscypliny sportowej >taii°w' podstawę do zrozumienia treści i
sensu ćwiczeń oraz prawidłowego *h opanowania. Świadomie i wielokrotnie powtarzane umiejętności
ruchowe pr^^^^o automatyzacji ruchu czyli przekształcenia się umiejętności \v nawyki
OsiiisP (1991) podkreśla, że immanentną cechą procesu nauczania motory cznąP i est występowanie relacji
„nauczający - uczący się" oraz dążenie do •wywozi1 u LICza.ceg° si| pożądanych trwałych zmian w zakresie
umiejętności władaiia '^em i rozwiązywania konkretnych zadań ruchowych. Według Osiń-skiegcuc;(eme s'^
motoryczne coraz bardziej nabiera dzisiaj cech uczenia aso-cjacyjiegi' (skojarzeniowego), a więc takiego, w
którym pierwszoplanową rolę poczyiają odgrjwać: intelekt, świadomość i procesy antycypacji. A więc
pa-sywnyi re'atyw"y sposób oddziaływania zastępuje się systemem aktywnym.
Kształowar|ie się czynności ruchowych o charakterze nawyku zachodzi \v oktfślo^yc'1 etapach czy fazach.
Etapy te bywają w piśmiennictwie różnie określine. " teologii mówi się najczęściej o fazach tworzenia nawyku

Strona 3

11891

ruchowego kdeJno PO sobie następujących procesach: 1) generalizacji, 2) koncen-tracji.3) łutomatyzacji.
ZvykP w Pierwszej fazie tworzenia się nawyku ruchowego ćwiczący opanowuj: pr"estrzeń, w drugiej - próbuje
opanować i przyswoić sobie najbardziej skutec;]iątecnnikę wykonania poszczególnych elementów
technicznych (od zadani, c' ma wykonać do zadania, jak ma wykonać); w trzeciej fazie ćwiczący stara s<?
vykonać ćwiczenie zarówno efektownie, jak i ekonomicznie (zaczyna już wpeł11 panować nad swoimi
ruchami i potrafi je wykorzystać w walce sportovej'« (Mikułowski i Oszast 1976).
Std tiz w Pierwszej fazie szczególne znaczenie ma opis ćwiczenia i jego pokaz. ab' ćwiczący mógł wyobrazić
sobie przestrzenne wykonanie danego ruchu.W 'mg|eJ i w trzeciej fazie dużego znaczenia nabiera ustawiczne
zwracanie (waf na Prawidłową technikę wykonania danego elementu przez indywi-duahi?koektę błędów
ćwiczącego (od najbardziej istotnych do mniej ważnych).
M<uł<wsk' i Oszast (1976) proces kształtowania nawyków ruchowych po-°Pa'lowania prawidłowej techniki w
koszykówce, na przykładzie nauki zutw do kosza, dzielą na następujące umowne fazy:
10
[ faza — tworzenie się nawyku ruchowego
Ćwiczący uczy się przemieszczać swoje ciało w przestrzeni i nabywa orientacji co do jego położenia w
stosunku do kosza i otrzymanej piłki. W tej fazie podstawową treścią nauczania jest:
a) dokładny pokaz i objaśnienie całego rzutu oraz jego poszczególnych elementów,
b) ćwiczenia pomocnicze, jak: „oswojenie się z piłką", ćwiczenie rzutu i jego elementów bez użycia kosza,
ćwiczenie rzutu i jego elementów z użyciem kosza,
c) najprostsze ćwiczenia w formie ścisłej.
II faza- nauczanie prawidłowej techniki rzutów
a) ćwiczenia pomocnicze doskonalące technikę ruchu (również bez kosza),
b) ćwiczenia w formie ścisłej, przeprowadzane w różnych układach ćwiczeń, od łatwiejszych do bardziej
skomplikowanych (rzut poprzedzony podaniami w ruchu),
c) ćwiczenia w formie ścisłej, rzut na kosz poprzedzony jest poruszaniem się ćwiczącego po boisku w ataku
(np. zmiana tempa i kierunku biegu),
d) rzuty na kosz ze współzawodnictwem indywidualnym lub zespołowym,
e) ćwiczenia w formie fragmentów gry (obrońca pozoruje obronę),
f) małe gry w koszykówce, gra w formie szkolnej i właściwej.
III faza — utrwalenie zdobytych umiejętności ruchowych oraz dalsze doskonalenie techniki i celności rzutów
Dobre opanowanie umiejętności technicznych (techniki podstawowej i szybkościowej) pozwala ćwiczącemu
wykonać wszystkie zadania związane z taktyką gry i decyduje o jego przydatności w każdym zespole.
Ulatowski (1968) w okresie nauczania sportowych gier zespołowych w szkole wyróżnia trzy podstawowe
etapy szkolenia: szkolenie wstępne, szkolenie podstawowe i szkolenie specjalistyczne.
Szkolenie wstępne
Jest to szkolenie polegające na zapoznaniu się z grą w formach bardzo ogólnych (słowo, pokaz, film),
oswojeniu z piłką (sprzętem) przez zabawy i gry pomocnicze, tzw. żonglerkę piłką oraz nauczaniu techniki w
formie ścisłej i fragmentów gry. Obejmuje ono także doskonalenie techniki w grze uproszczonej, w której
stosowana jest najprostsza taktyka. Nie tworzy się na tym etapie szkolenia stałych zespołów.
Szkolenie podstawowe
Szkolenie podstawowe jest etapem drugim i ma za zadanie zapoznanie uczniów z przepisami gry, a także
nauczanie tzw. techniki szybkościowej (wykonywanie elementów technicznych z zastosowaniem dużej
szybkości) oraz Podstawowych założeń taktycznych w ataku i w obronie. Etap ten to także two-
11
rżenie zespołów, ale bez specjalizacji na pozycjach oraz organizowanie za\ dów towarzyskich i treningowych,
z odpowiednimi pod względem pozioij wyszkolenia zespołami.
Szkolenie specjalistyczne
Jest to trzeci etap, który obejmuje dalsze doskonalenie techniki szybkość wej oraz podstawowych założeń
taktyki w ataku i obronie, a także rozpocz systematycznego wyszkolenia taktycznego. Tworzymy wówczas
zorganizował zespoły i przystępujemy do rozgrywek szkolnych mistrzowskich i towarzyski?
Czas trwania poszczególnych etapów szkolenia podstawowego jest do sprecyzowania. Zależy on bowiem od
wielu złożonych czynników, takich płeć, inteligencja, sprawność ruchowa, warunki sprzętowe i lokalowe itp.
Nij nie można zapominać o tym, że równolegle z ćwiczeniami specjał i styczm prowadzić należy ćwiczenia
ogólnorozwojowe.

Strona 4

11891

Stąd też etap szkolenia wstępnego charakteryzować się powinien w głó\ mierze treningiem
ogólnorozwojowym, tworząc podstawy pod późniejsze cl czenia techniczne i taktyczne. Etap drugi cechować
się powinien dalszym, cii łym doskonaleniem ogólnej sprawności motorycznej oraz stopniowym przec|
dzeniem do ściślejszego szkolenia elementów technicznych i taktycznych, trzeci - szkolenia specjalistycznego
-jest początkiem doprowadzenia uczniaj najwyższego poziomu sportowego.
Według Ulatowskiego (1968) poszczególne etapy nauczania powinny pr padać na następujące grupy wiekowe:
etap pierwszy etap drugi etap trzeci
- 9-10 lat
- 10-12 lat
- 13-15 lat
Należy podkreślić, że aktualnie coraz częściej przyjmuje się podział ćwicz na wszechstronnie rozwijające
(szkolenie wstępne), ukierukowane (szkolenie stawowe) i specjalistyczne.
1.3. Zabawy i gry ruchowe w procesie wychowania fizycznego i treningu sportowego dzieci i młodzieży
Zabawy i gry ruchowe stanowią dla nauczyciela wychowania fizyczneg instruktora i trenera doskonały środek
do kształtowania fizycznych i psychicij nych właściwości ćwiczących. Forma nauczania przez zabawy i gry czy
minig sportowe ze względu na dużą przystępność i wszechstronność jest bardzo pt"2 datna na lekcjach
wychowania fizycznego i w treningu sportowym. Zabawy] gry przyczyniają się do rozwijania u ćwiczących
wielu wartościowych cec| psychofizycznych, jak np. koleżeńskość, samodzielność, zdyscyplinowanie
odwagę, szybkość, siłę, zręczność itp.
(1987) podkreśla, że prowadzenie zajęć w tej formie pomaga łf^waniu nawyków ruchowych, eliminuje w
dużym stopniu sztywność, w kszta °ord cję ruchową. Ruchy wykonywane w czasie zabawy lub gry są
ułatwia o swobodne, u ćwiczących wzrasta aktywność i zainteresowa-bardziej natui *"«•<>
nie
je sję słuszne stwierdzenie, że zabawy i gry ruchowe są inte-
portowych gier zespołowych. Gra jest bowiem odmianą zabawy " J . .,. . ,
i sra na - . , .,. , . , ,
legającą na respektowaniu ścisłe ustalonych reguł.
Stosowane w grach i zabawach uproszczone przepisy (nie ograniczając
, jałań ruchowych ćwiczących) przyczyniają się w znaczym stopniu do wzrostu
tensywności i objętości zajęć prowadzonych w tej formie. Zajęcia w formie
' baw i gier ruchowych można realizować w każdych warunkach (sala gimna-
styczna, boisko szkolne) i na każdym typie nawierzchni (parkiet, asfalt, trawa
Przygotowując w terenie boisko do minigier należy dokładnie sprawdzić nawierzchnię i usunąć znajdujące się
tam przedmioty, które mogłyby stwarzać zagrożenie dla ćwiczących. Dotyczy to przede wszystkim
nawierzchni ziemnej i trawiastej. Wyznaczając linie boiska można wykorzystać wapno lub białe taśmy z
grubego płótna o odpowiedniej długości. Szczególną zaletą zabaw i gier ruchowych, a także w wielu
przypadkach minigier sportowych jest to, że nie wymagają stosowania drogiego i skomplikowanego sprzętu
sportowego. Dostarczają natomiast wielu radości ćwiczącym, wzbogacając równocześnie warsztat pracy
nauczyciela.
Zabawy i gry ruchowe spełniają rolę (Bondarowicz 1986):
- ożywiającą,
- urozmaicającą formę ścisłą,
- wypoczynkową,
- uzupełniającą.
Dla niezaawansowanych lub słabo zaawansowanych technicznie zabawy i gry ruchowe są pierwszym etapem
zapoznania się z daną dyscypliną sportu. Natomiast dla zaawansowanych zabawy i gry spełniają bardzo
ważną rolę w utrwalaniu nawyków ruchowych nabytych w formie ścisłej.
Zabawy i gry ruchowe spełniają również ważne funkcje wychowawcze (Madejski 1994):
uczą poszanowania przyjętych norm i zasad,
- uczą współdziałania w grupie, sprzyjają rozwijaniu osobowości, uczą wygrywan i a i przegrywania.
Podkreślając znaczenie gier ruchowych w aspekcie wychowawczym, nie należy zapominać o umiejętnym
podziale grupy (szczególnie pod względem umiejętności i sprawności) na zespoły.
Każda lekcja wychowania fizycznego i jednostka treningowa opiera się na oku lekcyjnym złożonym z trzech
części: wstępnej, głównej i końcowej.

Strona 5

11891

12
W części wstępnej zabawy ' gry ruchowe można wykorzystać w ćw.cj niach ożywiających (powinny być
masowe, znane, lubiane) oraz w ćwiczenu koordynacyjno-sprawnościowych- W tej część, można stosować
różne zabav gry, które przygotowująorganizrf do realizacji zadań w części głównej.
W części głównej (lekcji wychowania fizycznego , jednostki treningowy dobór zabaw i gier ruchowych ^leży
od celu, jak, nauczyciel, instruktor |< trener stawia zajęciom. Przeważnie dobieramy takie rodzaje zabaw , gier
chowych, które mogą się przyczaić *° doskonalenia elementów techn.cznj danej dyscypliny. Stąd też ćwicz*1'*
prowadzone w formie śc.słej należy pr plątać zabawami i grami ruchów/™- W takim przypadku grom ,
zabawom chowym stawiamy następujące z3dania (Bondarowicz 1986):
- „rozgrzanie" potrzebnych parł'' m'?śni w celu ich przygotowania do wyk nywania kolejnego ćwiczenia,
- wzmożenie koordynacji rucho^eJ'
- stworzenie najdogodniejszych warunków do wypoczynku czynnego,
- doskonalenie umiejętności tec)inicznych ćwiczących,
- rozwijanie sprawności ruchoWeJ'
- aktywizacja ćwiczących.
Bondarowicz (1986) podkreś'a> ze w niektórych przypadkach, przewz ..., gdy u ćwiczących wystąpi tzw.
przesyt przyboru" (np. w grach sportowyclj należy w tej części toku zastosoW^ zabawy lub gry bezpośrednio
me związ z daną dyscypliną (np. koszykówką) w celu ożywienia grupy i wzmożenia tywności ćwiczących.
W części końcowej lekcji, zalW i gry powinny być wprowadzone w mw, sce ćwiczeń uspokajających, co
i'łatwia doprowadzenie organizmu ćwiczącyd do względnej równowagi oraz wywołuje uczucie zadowolenia ,
dobrego sam<| poczucia.
Zabawy i gry ruchowe zaleca'16 są również w czasie wycieczek szkolnyc w których często brak jest elemer*ów
ruchu o charakterze ogólnorozwojowy^ Zabawy i gry stanowią w takid1 przypadkach formę czynnego
odpoczynl i odprężenia.
1.4. Metody, formy i zasady ^auczania stosowane w sportowych grach zespołowych
Podstawowymi elementami niezbędnymi do kierowania procesem wychc wania fizycznego, a zwłaszcza
procesem treningowym są: znajomość metc form i zasad nauczania i trenował1'*- Poznanie i wykorzystanie
metod pozwał) nauczycielowi wychowania fizyc/nego instruktorowi czy trenerów, na szybszJ i dokładniejsze
nauczanie nowyc^ elementów, spostrzegam e , el.mmowanij błędów oraz dostosowanie środków nauczania
do wieku, płc. i poz.omu awansowania sportowego ćwicząc^0'1-
Przez metodę rozumieć należy powtarzalny zespół celowych czynności
- ' dków prowadzących do wykonania określonych zadań. Metody wskazują ' t m Jak 'ia'eży uczyć, aby
osiągnąć jak najlepsze rezultaty pracy z ćwiczą-• ']y{etody wychowania fizycznego - zdaniem Strzyżewskiego
(1986) - „to soby stawiania uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie d kierunkiem
nauczyciela dokonują zmian w strukturze własnego ciała i jego f nkcii zdobywają wiadomości, umiejętności i
nawyki w zakresie kultury fizycznej oraz kształtują pozytywną postawę o niej".
W ostatnich latach spopularyzowane zostały różne systemy metod wychowania fizycznego, których nazwy
określają drogi postępowania oraz funkcje, jakie mają spełniać. W przewodniku podajemy systematykę
opracowaną dla dzieci i młodzieży szkół podstawowych i średnich przez Gniewkowskiego i Wlaźnik (1991).
Systematyka ta przewiduje:
1) Metody odtwórcze
- zabawy naśladowcze
- metoda zabawowo-naśladowcza
- metoda bezpośredniej celowości ruchu (R. Czyżewskiego)
- metoda ścisła
- metoda programowego nauczania oraz małych obwodów
2) Metody twórcze
- metoda opowieści ruchowej
- gimnastyka twórcza R. Labana
- praca szkolna (Schulwerk) K. Orffa
-gimnastyka rytmiczna A. i M. Kniessów
- metoda problemowa
3) Metody i formy intensyfikujące zajęcia ruchowe Metody
-metoda stacyjna

Strona 6

11891

- metoda zadań dodatkowych
- tor przeszkód i ścieżka zdrowia
- metody łączenia ruchu z muzyką Formy
- praca w małych grupach
-współzawodnictwojako doping do intensywnego wysiłku
4) Metody nauczania ruchu
-metoda analityczna
- rnetoda syntetyczna
~ rnetoda kombinowana (złożona)
5) Metody wychowawcze
- metody oparte na osobistym wpływie nauczyciela __ metody wpływu sytuacyjnego metody wpływu
społecznego
14
15
jśród wytmni^nionych metcpd zostaną omówione jedynie metody nauczania
Sp^tóre majsE^ największe zastosowanie w dydaktyce wychowania fizyczne-
;hu, ;njngu spoo:,rtOwego (Talagga 1989). Jest to: metoda analityczna, syntetycz-
' tf
a anality«c?^na polega na nauczaniu danego ruchu przy podziale jego ca-a określorine części składcPwe'
które nauczane są osobno. Po opanowaniu
•ści ° ćwiczących wszystkich c?Z<5ści (elementów) składowych danego ruchu,
-zez ,adza się jae§ <jo całości ćwiczenia.
ProV^toda analli ityczna stosowana jest najczęściej w przypadkach, kiedy ćwi-N1 jest na ty Hie zjożOne, że
istnieje potrzeba rozłożenia go na bardziej możli-zeni^ 0panowarnMia przez ćwicz^ce8° elementy składowe.
Jak każda metoda, ma /e c'°> braki, gd,»y^. a\ nauczani*6 Jest dość mechaniczne, b) naucza się
izolowa->ewfl^iementóvw •> :est mało ci,ekawe dla ćwiczących. n
a syntet#vC2na p0iega n&. nauczaniu danego ruchu lub ćwiczenia od razu ^et°osci, czyli bez naruszenia- JeB°
zasadniczej struktury. Metoda syntetyczna
najest daQ) bardziej naturalnych i szybkich sposobów nauczania, jest bar-'alio. interesująca. dla ćwiczących-
Metodę tę można stosować zarówno w szko-Iziej początkuj. ^?ycn ;ak j za^wansowanych, zwłaszcza w
nauczaniu ćwiczeń en>L1|ym i śrecd|njm stopniu tr*"dności- Do podstawowych braków tej metody 0 ^y
zaliczyć :; a\ cjuze trudn-°śc' w zastosowaniu do ćwiczeń skomplikowani6 ( b) zbyt dmlz;a ilość elemer^t°w
rucni1' utrudniająca kierowanie ćwiczeniem, nycl)cieranie si.ę eiementów trudniejszych w całości ruchu, co
wpływa nega-
c) zi.ie na dokła-^d ność jego wykionania-
J to
u's
pda kombi mywana skład* sie- z elementów obu omówionych metod i sta-j ich tbrma^g pojączenie z
ewentualnym zaakcentowaniem jednej z nich. "praktyce natężania chodzi tutaJ ° występowanie pewnej
kolejności podsta-^ vych czynn«Q,? • w kształto\**'an'u nawyku ruchowego, mianowicie: ćwiczenia
w°Nonywane s E^ w ca|o<;ci z ^°^cl ćwiczenia wychwytywane są błędy, które orekca«e przez
doskon^1'611'6 poprawionych elementów ruchu. W konse-'^n«ji powirinia nastąpić liKw'dacJa błędów i
doskonalenie precyzji całej •-'\tnry ćwica.;e,lia
str ^ nauczan,ju metocią kon^binowaną nie tyle wymaga się od ćwiczących ficwania jsUkWoś poiedyr»cze§°
elementu technicznego, co zastosowania °P^\ wielorucchowej we fragif>encie walki sportowej (sytuacji w
grze). Stąd też fol,oJę kombiillc:iwaną naiezy stosować w okresie osiągnięcia odpowiedniego 11ie,ia-nu
przygoo^-owania specj,jlistycznego, a zatem raczej na wyższym poziomie P%insowani są sportowegO.
Orny -,,«
V procesie^ ^auczania stos°wane sa- wszystkie dostępne sposoby dydaktycz-które pozw>a laia na uzyska11'6
w krótszym czasie lepszych wyników sporto-
ch bez naruszenia etapów szkolenia. Do takich sposobów zalicza się odpowiednie wykorzystanie form
nauczania.
Wyróżnia się następujące formy ćwiczeń przygotowawczych stosowanych nauczaniu sportowych gier
zespołowych (Ulatowski 1968, Talaga 1989):

Strona 7

11891

a) zabawową,
b) ścisłą,
C) fragmentów gry,
d) gry uproszczonej,
e) gry szkolnej,
f) gry właściwej.
Forma zabawowa. Przez tę formę nauczania należy rozumieć stosowanie takiego charakteru ćwiczeń, w
których występuje współzawodnictwo indywidualne albo zespołowe. Bezpośrednim celem jest oswojenie
ćwiczących z przedmiotem ćwiczenia, np. z piłką, a także z przeciwnikiem lub partnerem. Nauczanie w tej
formie określonych elementów ruchu odbywa się w sposób naturalny, swobodny, spontaniczny.
Forma zabawowa uczy wyboru sposobów postępowania, wyrabia widzenie peryferyczne, rozbudza
zaangażowanie emocjonalne. W procesie nauczania można ją stosować na wszystkich szczeblach szkolenia,
jednak przede wszystkim wskazana jest na zajęciach z dziećmi.
Podkreślić należy ważną, a często bagatelizowaną przez nauczycieli, instruktorów i trenerów, kwestię
określenia reguł zabawy, a szczególnie ich przestrzegania w czasie współzawodnictwa i ogłaszania rezultatu
zabawy. Lekceważenie reguł zabawy i przepisów gry, tolerowanie drobnych nawet uchybień lub zła
organizacja ćwiczeń powodują, że zamiast zabawy i miłego nastroju powstają niepotrzebne rozdrażnienia.
Forma ścisła. Charakterystyczną cechą formy ścisłej jest nauczanie ruchu przy zastosowaniu ćwiczeń bez
udziału przeciwnika. Nauczyciel sam decyduje o wyborze postępowania, określa sposób wykonania ruchu,
zarządza, gdzie ma być ustawienie ćwiczących, określa częstotliwość zetknięcia się z piłką, kierunek podań,
zmianę miejsc ćwiczących itp. Forma ścisła stosowana jest przede wszystkim w nauczaniu techniki gry.
Forma fragmentów gry. Przez nauczanie formą fragmentów gry rozumie się stosowanie ćwiczeń, w których
występuje przeciwnik, a jego obecność stwarza sytuacje zbliżone do walki sportowej podczas zawodów.
Ćwiczenia wykonywane podczas walki z przeciwnikiem stanowią ważną część procesu nauczania, gdyż
pozwalają na uczenie i doskonalenie elementów tzw. techniki i taktyki użytkowej.
O ile ćwiczenia w formie ścisłej są sterowane przez nauczyciela czy trenera, o tyle w stosowaniu fragmentów
gry wybór postępowania zależy również w dużej mierze od samego ćwiczącego, bowiem działalność
przeciwnika trudno jest z góry przewidzieć.
17
gęściej
się t
e, z< (sto
, lelcci
•( OSzc'
\ wanm fizycznego i zajęć treningowych ł^^dany element techniczny czy ćwiczenie .•• że ...„„^ w forrnie
ścisłej bez udziału prze-
^ ^st dość 'pv niepff P
^r/owaaze'^^ ~ waj|ki Sfel1?j_ (^ ^rakterystyczną tej formy nauczania jest przepij dziecji, gd ^ny«c:ujj c|1
zeń mających na celu ułatwienie ćwiczą-cisami' ^I)CJ' a*40s^'a i bronienia w warunkach zbliżonych do 'if-n
gry (uPro'>; owe G^^roszczona stosowana jest najczęściej w ^ nikiem^ °ra ? ^nie io^ llV)sować od razu walki
obwarowanej licz-
f~* t*\ aw\ ' l \^" ł' IMt-lll \ f\t
celem ,' -n um ,- a '
1 'ć duzyrr ^ i^ , „ ,,
slconalenie techniki w warunkach walki!
^ slconalenie taktyki atakowania i bronienia!
^ica, mepif-r ^jczew [' ^isów gry, np. zmniejszeniu wymiarów bo-1 ^0'iska itp." gry szk^^i1
brze]isó)z6^,odwójnym kozłowaniu lub linii środkowej|
O F
polega na wykonywaniu zadań szkolenie
n^jw.w.~ bez/Jsra^visamiUi"l3j:czalna jest tutaj pośrednia ingerencja na-| ^ajęcia rt^iany ć^icz^/i(y
po!ęp>u%ie ćwiczących. Oznacza to, że prowadzący! trwania g7rednj,-nct|l,<|^ W4ąwi^ otT10Cą
wskazówek podawanych w czasie! tech/1'1^' >jp:zen!z^a ^ sędziego. Dopuszcza się dowolną liczbę i]
podallla t^ych. ^ l trenlMlim %< s, /iej jest doskonalenie wcześniej wyuczonycK| ctzące gr^^r^-iiej -y

Strona 8

11891

jjcaktyi, ^ol^oclaje się ćwiczącym pewne zalecenia doty-
nie wolno kozłować itp. Obol a, który wspólnie z nii
J godnie z Prz^ /tDrma g'f,a czy trPer* .
zgoj- kjiero\rai
i(|ko
.

powinien
fiia wczesi nauczyć! Ma
uzgadni^ gry
tForma
jakie s.-, , .
^ 7vtrenerrJ
sportów^ , ,e
• i „terać forrr %
cielą czp' .zec;A
. • tzonym pi ^' ,,, ,, ,, ^.
PrZy jwolnej w^miaifv1pow?ni1>ię^/r2niczona przepisami gry. Gra właściwa mo2 zaprósz, - i^ ^ ^
oFfZySlciej (meczu, spotkania towarzyskiego)
przy pewnych uzgodnieniach szkoleniowych!
luzby zawodników itp.
właściwej odpowiadać powinna wymogom! ,xjn uczestniczącym w oficjalnych zawodacH Muisą^P'3'
v7Stępować sędziowie, a ingerencja nauczy^
l
nP- doV y nauczania
(dydakW
k!
»ie
g°glkl n'ego, są ^^ Hteątu, , ^kresu teorii wychowania fizycznego, peda-
Zna^0%zegółowego Vlli!gól'ni)ia pni treningu sportowego, a także powszechna
flZyCZ'adaświadDITlo^,ti!)ucz:aia! t0',0wiych w dydaktyce i metodyce wychowani^
adapoglą^^iiarcziątto^pjTOdem do przypomnienia tylko tych zasad^
a) zaś/ ^ e i, i K
b) zaś
y
18
1OSC1
o<ci.
c) zasada systematyczności,
... zasada przystępności i indywidualizacji w nauczaniu, e) zasada trwałości.
Wszystkie wymienione zasady są ze sobą ściśle skorelowane. Pominięcie lub zlekceważenie jednej tworzy
chaos w stosowaniu innej. Znajomość i prze-trzeaanie ich stanowi w działalności pedagogicznej jeden z
podstawowych warunków skuteczności nauczania.
Zgodnie z tymi zasadami przyjmuje się stopniowe przechodzenie od ćwiczeń, w których pozycja i miejsce
ćwiczącego są ściśle określone (jak np. ustawienie w dwójkach, trójkach, szeregach, rzędach, kołach), do
ćwiczeń w ustawieniach dowolnych, zaś w dalszych ćwiczeniach na pozycjach i miejscach ściśle określonych,
zgodnych z taktycznymi założeniami i funkcją zawodnika w zespole.
1.5. Organizacja zawodów i systemy rozgrywek
Sposób przeprowadzenia zawodów określa odpowiednio opracowany regulamin. Regulamin musi zawierać
następujące dane (Fidelus i inni 1978):
- warunki uczestnictwa i podziału zespołów na klasy i grupy,
- sposób wyłaniania zwycięzcy oraz awansowania i spadku,
- ilość punktów przyznawanych za zwycięstwo, remis lub porażkę,
- obowiązki gospodarzy organizujących zawody,

Strona 9

11891

-zasady pracy komisji sędziowskiej,
- sposób składania protestów.
Każde zawody, niezależnie od rangi i szczebla, na którym są rozgrywane, wymagają przemyślanej pracy
organizacyjnej oraz angażują dużą ilość osób w czasie ich przeprowadzania.
Całokształt pracy związanej z organizacją zawodów można podzielić na trzy zasadnicze etapy (Fidelus i inni
1978):
- prace przygotowawcze - propagowanie zawodów (afisze, prasa), zawiadomienie o terminie spotkania osób
zainteresowanych (sędziowie, przeciwnik), odpowiednie przygotowanie obiektu (szatnia, instalacja
elektryczna, stolik sędziego z odpowiednią aparaturą, dekoracje), zabezpieczenie finansowe itp. prowadzenie
zawodów - czuwanie nad przestrzeganiem regulaminu i właściwą atmosferą zawodów;
likwidacja zawodów - uporządkowanie obiektów, wypłaty, sprawozdawczość.
Aktywny udział młodzieży szkolnej w roli zawodników, organizatorów oraz w'dzów winien stwarzać okazje
do właściwego zrozumienia konieczności przestrzegania regulaminów i wszystkich bez wyjątku przepisów o
zawodach. Od natychmiastowej i zdecydowanej postawy odpowiedzialnych za organizację 'rnprez
sportowych osób zależy w dużej mierze właściwe zachowanie się Uczestników, a więc zarówno zawodników,
jak i widzów.
19
Duża popularność sportowych gier zespołowych stawia przed organia torami imprez zadanie wyboru
odpowiedniego systemu przeprowadzenia zav dów.
Opracowując odpowiedni system rozgrywek należy uwzględnić ilość zg szonych drużyn, czas na
przeprowadzenie rozgrywek, charakter zawodów, runki terenowe i lokalowe. Ponadto system rozgrywek i
terminarz muszą zgodne z podstawowymi założeniami szkoleniowymi, które wymagają kilku przerwy
między jednym a drugim spotkaniem w celu odpowiedniego przygo wania się do zawodów.
Do najczęściej spotykanych systemów rozgrywek zaliczamy (Talaga 19J 1) system każdy z każdym, 2) system
pucharowy, 3) system do dwóch przes nych, 4) system mieszany, 5) system „play off'.
System każdy z każdym
System każdy z każdym stosowany jest najczęściej w rozgrywkach dwura dowych, rozłożonych na dłuższy
okres, np. wiosna -jesień. Jest to najdłużS ale jednocześnie najbardziej sprawiedliwy system rozgrywek,
ponieważ zespół spotyka się z każdym przeciwnikiem, a mecze odbywają się na zasa mecz i rewanż (na
własnym boisku i na boisku przeciwnika). Przy punkt decyduje ilość zdobytych punktów, najczęściej według
zasady: za zwycięst 2 lub 3 punkty, za remis - l punkt, a za mecz przegrany - O punktów. Dla < czenia
całkowitej liczby spotkań stosuje się następujący wzór:
n (n - 1)
x = —-———-
gdzie:
n - liczba drużyn zgłoszonych do rozgrywek x- ilość spotkań
• = 28 to znaczy, że
powir
tak np., jeżeli zgłosiło się 8 drużyn: odbyć się 28 spotkań.
Bez względu na liczbę zgłoszonych zespołów kolejność rozgrywek ustala i od razu na wszystkie spotkania
według tabeli Bergera. Tabela Ber uwzględnia spotkania na swoim boisku i na terenie przeciwnika. Tej samej
beli używa się przy parzystej i nieparzystej ilości startujących drużyn, np. dla zgłoszonych drużyn, jak dla 8,
dla 9, jak dla 10 itd. Zatem przy nieparzys liczbie zgłoszonych drużyn dodajemy jednego fikcyjnego
przeciwnika, np. pt 7 drużynach układamy tabelę na 8, każda drużyna gra 6 razy, chociaż rund je 7 po 3 pary,
ponieważ l runda jest wolna ze względu na wylosowanie fikcyjf drużyny.
Układanie tablicy Bergera odbywa się w ten sposób, że liczbę numerÓJ równą liczbie startujących drużyn
rozmieszcza się w każdej rundzie naokc jednego nieruchomego numeru. Nieruchomym numerem jest
największa liczl parzysta, którą w każdej nieparzystej rundzie ustawiamy na drugim miejs
|P . |iczb, a w rundach parzystych na pierwszym miejscu pierwszej pierwszej P > fi drużynach jest 5
rund: i, 3, 5 - nieparzyste; 2, 4 - parzy-pary h^'an[e tabeli rozpoczyna się od rund nieparzystych. Układamy
najpierw
Srwszyrzut:
V l-(6)
2-5

Strona 10

11891

3-4 ...
riei rundzie zostawia się nr 6 na tym samym miejscu, zamieniając miej-oźostałych numerów w kierunku
zgodnym z ruchem wskazówek zegara.
rzut: Trzeci rzut: Piąty rzut:
3-4 4-5 5-1
Układanie rund parzystych odbywa się w odwrotnej kolejności, tzn. rozpoczyna się ustawienie drużyn od
ostatniej. Stąd też największą liczbę parzystą (6) ustawiamy na pierwszym miejscu w pierwszej parze, wpisując
pozostałe liczby w kolejności takiej samej, jak przy I rzucie:
(6)-5
1-4
2-3
Przy układaniu II rzutu przesuwamy wszystkie cyfry dookoła cyfry 6 o jedno miejsce w kierunku przeciwnym
do ruchu wskazówek zegara, np: Czwarty rzut: Drugi rzut: (6)-5 (6)-4
1-4 5-3
2-2 1-2
Wpisując kolejno wszystkie rundy otrzymujemy tabelę spotkań: l runda:
I rzut

II rzut

III rzut

IV rzut

V rzut

1-6
2-5 3-4

6-4
5-3 1 -2

2-6 3-1
4-5

6-5
1 -4 2-3

3-6
4-2 5- 1

Drogą losowania cyfry zastępujemy nazwami drużyn, natomiast miejsce spotkań ustala się w ten sposób, że
gospodarzami są drużyny, które w tabeli znajdują się w lewej kolumnie każdego rzutu, np. w podanej wyżej
tabeli gospodarzami w pierwszej rundzie będą l, 2 i 3, w drugiej 6, 5 i 4.
Jeżeli w rozgrywkach obowiązują dwa spotkania każdej drużyny z każdą (rnecz i rewanż), wykorzystujemy tę
samą tabelę, przestawiając liczby we Wszystkich rundach z pierwszego miejsca na drugie i otrzymujemy w ten
sposób a°elę spotkań rewanżowych.
20
II runda (spotkania rewanżowe)
I rzut

II rzut

III rzut

Strona 11

11891

IV rzut

V rzu

6- 1
5-2 4-3

4-6
3-5 2-1

6-2 1 -3
5-4

5-6
4- 1
3-2

6-3
2-4 1-5

Wyznaczenie miejsc spotkań w systemie jednokierunkowym dokom jest w ten sposób, że gra się zawsze na
boisku drużyny, która była do tego -j kania wylosowana jako pierwsza. Przy systemie dwurundowym
pierwsze kanie gra się na tej samej zasadzie. Drugi sposób jest korzystny w przyj kiedy wszystkie mecze gra
się na jednym boisku. Przykład zestawienia drużyn:
I rzut

II rzut

III rzut

IV rzut

Vrzu1

1 -2

1 -3

1 -4

1 -5

1-6

6-3

2-4

3-5

4-6

5-2

Strona 12

11891

5-4

6-5

2-6

3-2

4 - 3

W tym ustawieniu rozgrywek drużyna z cyfrą l jest ustawiona we kich kolejkach i gra kolejno z cyfrą 2, 3, 4
itd. Dalsze cyfry wpisuje się kc w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. W wypadku niep ilości
drużyn ustawia się kolejność w ten sam sposób, tylko w miejsce pa cyfry następującej po ostatniej ustawionej
drużynie wpisuje się zawsze drużyna wtedy pauzuje.
System pucharowy
System pucharowy stosowany jest przy dużej liczbie drużyn i krótkim i trwania rozgrywek. Polega na tym, że
zwycięskie drużyny poszczególnychj kań awansują do dalszych rozgrywek, natomiast drużyny przegrywające
i ją. W ten sposób liczba uczestników, a więc i spotkań, zmniejsza się szybko.
Mankamentem systemu pucharowego jest to, że jest mało sprawie gdyż eliminuje drużyny i nie pozwala m.in.
na dłuższą obserwację poszczególnych zawodników. Może się również zdarzyć, że po losowanii żyn w
pierwszym rzucie muszą się spotkać z sobą najsilniejsze zespoły i j« nich musi odpaść z następnej kolejki
spotkań. W tym celu można zastoS wariant polegający na rozstawieniu silnych drużyn, np. cztery najsilniejs
społy ustawione zostają tak, aby spotkały się z sobą dopiero w półfinale. Sl ten wyłania bezpośrednio pierwsze
i drugie miejsce, a o trzecie i czwartej prowadza się dodatkowe spotkanie.
W systemie pucharowym całkowitą liczbę spotkań otrzymujemy po sowaniu wzoru:
n = n — l czyli np. przy 16 drużynach mamy 15 spotkań.
r-sr'
i iność spotkań ustala się w następujący sposób:
łkowita ilość startujących drużyn stanowi wielokrotność dwóch, to Jeś6li !tieli się kolejno przez 2 dając wynik
końcowy l, np. 32, 16, 8, 4, 2, l. znaczy oz^ podąjemy tabelę dla 32 drużyn podzielonych na dwie grupy po 16
-D-
drużyn
l Tabela systemu pucharowego dla 16 drużyn
l "

Strona 13

11891

2 ——

Strona 14

11891

1 "

Strona 15

11891

Strona 16

11891

12 -

Strona 17

11891

13 -

14 -

L S

Strona 18

11891

16 - '

Jeżeli liczba zgłoszonych drużyn nie dzieli się przez dwa do końca, stosuje się wstępną rundę posługując się
wzorem:
x = (n - 2") 2
gdzie: n-liczba drużyn
- najbliższa niższa cyfra dzieląca się przez 2 do końca,
^;Przy 11 drużynach n = 11, 2 = 8, zatem będzie (l l - 8) 2 = 6, czyli 6 spot-stanie rozegranych w eliminacji.
Należy dodać, że nie grają tutaj drużyny jg ^ane w górze i w dole tabeli. Na podstawie tab. 2
zaobserwować można, jjj-2 lminacJach grają drużyny od 3 do 8 miejsca, a zwycięzcą zostaje drużyna ",na
dru§im miejscu drużyna nr 9.
22
Tab. 2.
dla 11 drużyn
10
||eżeli liczba ^^njest nieparzysta, pauzuje dodatkowo jedna drużyna z dalszej| $ci tabeli.
Zwykle Pr2ye się, ze "wstępne spotkania urn leszcza się w środkowej'] <?ci tabeli- \ tym, jeżeli wśród
zgłoszonych drużyn dwie lub cztery sal rizo silne, ^Ws rfiożliwe jest ich rozstawienie. "Na przykład jeżeli
wśródj
Nfoszonyc'1 \^n 4 są znacznie silniejsze, to ustawiamy je wówczas w ta-i
pipod nurn^i j 4 5 i 8, a na pozostałe miejsca wpisujemy do tabeli resztę!
irużyn zgodn'e(pikiem losowania.
łfstem do dt^»t|przegranych
V zawodź ^prowadzanych w krótkim terminie stosuje się często sys-|
'i do dwócl1 \granych- System ten jest bardziej sprawiedliwy aniżeli pu-(
|''"«wy, ponie\ drużynie, która przegrała j edno spotkanie przysługuje moż-j
' rozegr,in\eczli z inną przegraną drużyną o drugie miejsce. Praktycznie | fieje możli^ć ^e \v grupie
przegranych przypadnie temu zespołowi mecz z r)ną, z którąjV raZ przegrał. Zaletą tego systemu jest
stosunkowo mała ! "jaczasu i bar^jei sprawiedliwe wyłonienie czterech najlepszych drużyn. Do
zaliczyć trzw ^^ ze przy większej liczbie drużyn niezbyt dokładnie-' ślą się ich Mejność- Całkowitą liczbę
spotkań otrzymujemy stosując wzór:
x =2n-3
1'rzykład u^a\en\a dla 8 drużyn przedstawia awans zespołów walczących lipie zwyciez^w (vvygrywa
drużyna oznac-zona cyfrą 1) i spotkania drużyn
lezących w grupie przegranych. Drużyna oznaczona cyfrą 5 gra o drugie i ie miejsce ze zwycięzcą z grupy
przegranych (drużyna nr 2).
Tab. 3- R"nda zwycięzców
Tab. 4. Runda przegranych
1
2

Strona 19

11891

3
4
5
6
7

2 -3 ——— '

Strona 20

11891

7 "

Strona 21

11891

Zauważyć można, że w wyniku rozegranych spotkań pierwsze miejsce zdobywa drużyna nr l, drugie miejsce
drużyna nr 2, trzecie miejsce drużyna nr 5, a czwarte drużyna nr 4 (tab. 3 i 4).
System mieszany
System mieszany stanowi kombinację systemu każdy z każdym i systemu pucharowego. Stosuje się go w
zawodach o krótkim terminie rozgrywek i większej liczbie uczestników.
Drużyny podzielone zostają na kilka grup. W tych grupach można grać systemem każdy z każdym lub
pucharowym. Zwycięzca lub określona liczba drużyn z każdej grupy przystępują do grupy finałowej, gdzie
można grać dalej różnymi systemami. Pozostali uczestnicy zostają wyeliminowani albo grają dalej we własnej
grupie przegranych.
Na przykład ogólną ilość zespołów dzieli się na dwie drużyny po 8 zespołów w każdej (grupa A i B), w
których rozgrywki odbywają się systemem każdy z każdym. Po zakończeniu rozgrywek i ustaleniu kolejności
zespołów w każdej grupie (miejsce od l do 8) dalsze rozgrywki odbywają się systemem pucharowym - parami
w sposób następujący:
Grupa A
Grupa B
25
O pierwsze cztery miejsca grają zespoły l, 2 z grupy A z zespołami grupy B na krzyż. Zwycięzcy grają między
sobą o pierwsze i drugie miejs przegrani o trzecie i czwarte miejsce. O miejsca od 5 do 8 grają zespoły ? z
grupy A z zespołami 3, 4 grupy B na krzyż. W ten sposób ustala się kolejr miejsc od l do 8 lub nawet dalej.
Jeżeli do grupy finałowej przystępują dwa zespoły, które grały wcześniej! sobą, to należy w regulaminie
rozgrywek określić, czy ten wynik będzie zalicl ny do grupy finałowej, czy nie. '
System „play off'
System „play off stanowi rozwinięcie systemu każdy z każdym. Po żaki czeniu pierwszego etapu rozgrywek
gra się wówczas jeszcze dalej, np. do 4, 2 zwycięstw lub tylko mecz i rewanż w celu ustalenia ostatecznej
kolejny
zespołów.
W wyżej wymienionych układach zwycięzców wyłania się:
1) gdy gra się do 4 zwycięstw
Gospodarzem pierwszego meczu jest zespół, który po poprzednim et zajmował w tabeli wyższe miejsce.
Gospodarzem drugiego meczu zespół, |-zajmował niższe miejsce. Gospodarzem trzeciego i czwartego oraz
siódr spotkania jest zespół zajmujący wyższe miejsce, natomiast piątego i szos meczu drużyna startująca z
niższego miejsca. Gdy jedna z drużyn uzyska c? zwycięstwa, nie rozgrywa się dalszych spotkań.
2) gdy gra się do 3 zwycięstw
Gospodarzem pierwszego i drugiego meczu jest zespół, który po poprzeć etapie zajmował w tabeli wyższe
miejsce. Gospodarzem trzeciego i czwar meczu będzie drużyna, która zajmowała niższe miejsce, a piątego
spotfc znów zespół, który był gospodarzem pierwszych spotkań. Gdy jedna z dr uzyska trzy zwycięstwa, nie
rozgrywa się dalszych spotkań.
3) gdy gra się do 2 zwycięstw
Gospodarzem pierwszego meczu jest zespół, który po poprzednim zajmował w tabeli niższe miejsce.
Gospodarzem drugiego i trzeciego rrrt| drużyna, która zajmowała wyższe miejsce. Gdy jedna z drużyn
uzyska * zwycięstwa, dalszych spotkań nie rozgrywa się.
4) gdy gra się mecz i rewanż
Gospodarzem pierwszego meczu jest-drużyna, która po poprzednim et zajmowała niższe miejsce (niższa klasa
rozgrywkowa). W tych meczac| przypadku remisu nie wyłania się zwycięzcy w danym meczu przez dogry*
Dogrywki przeprowadza się tylko po drugim spotkaniu, w przypadku gd obydwu meczach uzyskano wyniki
remisowe lub gdy drużyny uzyskały po, nym zwycięstwie z równą różnicą małych punktów.
Zasady fair play

Strona 22

11891

*••"•
Systematyczny i planowy wpływ nauczyciela, instruktora i trenera, stosunki
rpersonalne, styl pracy wychowawczej, postawy moralne nauczyciela itp. "j i-ywąją dużą rolę w uzyskiwaniu
wychowawczych efektów przepisów gry. ° uły gry traktować więc można jako źródło wychowania. Dziąsko i
Naglak nQ$6) podkreślają, że początkowo przestrzeganie reguł ma charakter utylitarny / ożna coś stracić,
naruszając je, lub zyskać - przestrzegając). Później ulegają
stopniowemu przyswojeniu, z tym że ich akceptacja wynika z faktu ścisłego zekwowania przez nauczyciela,
trenera lub arbitra. Dalsze doskonalenie ćwi-
ego czy trenującego powinno zmierzać w kierunku wytworzenia się reguł utonomicznych, działających w
sposób niezależny, a wyrażający się określeniem „fair play".
Wytworzeniu się właściwych postaw sprzyjają dobre stosunki ćwiczących i zawodników z wychowawcami -
nauczycielami, trenerami i arbitrami sportowymi. Sportowe gry zespołowe, jako dyscypliny o niewymiernym
charakterze przebiegu walki sportowej, przy nieustających tendencjach do eskalacji intensywności działań w
walce, wymagają stałego podwyższania funkcji tych trzech ściśle współpracujących ze sobą ogniw.
Konieczność ta podyktowana jest m.in. tym, że zwycięstwo lub przegrana w walce sportowej staje się przecież
najczęściej siłą napędową przyczyniającą się do wzrostu lub obniżenia pracy zmierzającej do podwyższenia
mistrzostwa sportowego ćwiczącego czy trenującego.
Fair play w sporcie młodzieżowym to nie tylko wyeliminowanie przemocy, ale także: posiadanie równych
szans, współzawodnictwo z innymi o zbliżonych warunkach fizycznych, chociaż o innych zdolnościach,
równe i „fair" zaangażowanie wszystkich uczestników.
Fair play w sporcie młodzieżowym można postrzegać w dwu kategoriach -indywidualnych i społecznych
(Dąbrowska i Dąbrowski 1994).
Indywidualne znaczenie idei fair play związane jest głównie z osobistą odpowiedzialnością uczestników i
dotyczy:
- fizycznego i psychicznego kontaktu między przeciwnikami, troski o dobre samopoczucie własne w równym
stopniu, jak innych, starania osiągnięcia sukcesu na możliwie najwyższym poziomie, ~ akceptowanie decyzji
sędziego i przestrzeganie reguł gry, ~ samokontroli w przypadku zwycięstwa i porażki, świadomości i
zainteresowania się tym, co dzieje się z innymi uczestnikami.
połeczne uwarunkowanie znaczenia idei fair play związane jest bardziej ^odpowiedzialnością organizatorów
sportu i dotyczy:
ormułowania zasad, które czynią sport bardziej atrakcyjnym,
rganizowania zawodów, w których przeciwnicy mają mniej więcej równe
^anse,
°ntrolowania warunków treningu i współzawodnictwa, aby przebiegało ono dobrej atmosferze i poczuciu
bezpieczeństwa,
26
27
- dostosowania planów treningowych do potencjalnych możliwości fizyc| i kształtowanie pozytywnej
motywacji młodych uczestników,
- kontrolowania komercyjnych i politycznych wpływów, które mogą : prawidłowy przebieg
współzawodnictwa.
Dąbrowska i Dąbrowski (1994) podkreślają, że w sporcie młodzież nauczyciele i trenerzy ponoszą specjalną
odpowiedzialność, większą ni sami nauczyciele i trenerzy w sporcie dorosłych. Z jednej strony muszą c{1
młodych zawodników przed zbytnim ryzykiem, kontuzjami, z drugiej stymulować ich aktywność. Większość
młodych ludzi nie wybiera uczest w sporcie dla celów edukacyjnych, robią to dla przyjemności i zadowc z
ćwiczeń i uprawiania sportu.
Bardzo ważne jest akcentowanie przez nauczycieli, instruktorów i trę następujących zasad:
- obserwuj i ucz się zasad gry,
- pokonuj przeciwnika umiejętnościami, a nie zachowaniem agresywnym,!
- nigdy nie dyskutuj z sędziami,
- nie stosuj fauli,
- reaguj natychmiast na decyzje sędziego,
- przez cały czas zachowuj samokontrolę, nigdy nie bierz odwetu, nie waj się na przeciwniku,
- zwycięstwo przyjmuj w sposób skromny, gdy zostaniesz pokonany : chaj się, bądź pogodny.

Strona 23

11891

W praktyce szkoleniowej i sportowej rzadko próbuje się łączyć te z ideą fair play. Stąd też zaniedbywanie tych
prostych wychowawczych gów może powodować niezrozumienie przez młodzież znaczenia uczestnjl w
sporcie.
podstawowe wiadomości dotyczące rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży
j Ogólna charakterystyka rozwoju motorycznego człowieka w procesie ontogenezy
Zwykle rozwój osobniczy człowieka dzielimy na różne okresy i etapy. Podzia-tych jest wiele a historia
periodyzacji życia człowieka jest dość długa i sięga żytności. czasem są to krótsze, a innym razem dłuższe
odcinki czasu, obejmujące kilka okresów lub podokresów przemian. Takim podziałem najogólniejszym jest
wyróżnienie w rozwoju postnatalnym tylko trzech okresów: pierwszego, w którym organizm się rozwija
(rozwoju progresywnego), tj. etapu dzieciństwa i młodości, drugiego, w którym występuje względna
równowaga między procesami budowy (anabolizmu) i rozpadu (katabolizmu), tj. etapu wieku produkcyjnego
(stabilizacji), oraz trzeciego, w którym zaznacza się przewaga procesów kata-bolicznych nad anabolicznymi
(rozwoju regresywnego), tj. etapu starzenia się.
Taki podział ontogenezy jest nieprecyzyjny, podobnie zresztą jak inne podziały, gdyż procesy anabolizmu i
katabolizmu, to znaczy budowy i rozpadu, zachodzą we wszystkich etapach czy okresach życia. Ponadto
żadna z cech morfologicznych, a zwłaszcza motorycznych nie utrzymuje się w okresie stabilizacji na
jednakowym poziomie, lecz dochodzi w pewnym momencie rozwoju do swego szczytu, po czym u jednych
osób wolniej, a u innych szybciej, zaczyna się obniżać. Taki podział jest jednak użyteczny, gdyż zdaniem
Przewędy (1980), pomaga zrozumieć zadania, jakie rysują się przed ludzką motorycznością i opracować
program jej kształtowania. Zadania te, ujmując najogólniej, sprowadzają się przede wszystkim do potrzeby
rozwijania motoryczności w okresie rozwoju progresywnego, utrzymywania jej na wysokim poziomie i
wzbogacania w wieku produkcyjnym oraz przeciwdziałania naturalnemu spadkowi w etapie starzenia się. Jest
zrozumiałe, że ten ogólny zarys zadań nie wyklucza możliwości, a zwłaszcza potrzeb rozwijania motoryki po
zakończeniu młodości, a także wzbogacania jej w okresie starzenia się.
Hurlock (1985) wymienia powody, które sprawiają, że właściwy rozwój ruchowy i praca nad własnym ciałem
są psychologicznie i społecznie ważne: ) Ćwiczenia bezpośrednio wpływają na polepszenie zdrowia
fizycznego i psychicznego.
zieci mogą wyładowywać posiadaną w nadmiarze energię i przez to lepiej znoszą napięcia i frustracje
(katartyczna rola ćwiczeń).
°bry rozwój ruchowy dziecka daje mu poczucie pewności, zadowolenia J własnej adekwatności
(niezależności).
epsza kontrola motoryczna i umiejętności ruchowe mogą zapewnić dziecku 5) ^dywidualną rozrywkę.
asciwy rozwój ruchowy ułatwia akceptację społeczną, a nawet umożliwia
dziecku
przyjmowanie roli przywódcy grupy.
29
6) Dziecko ruchowo spraw TCA* ma większe szansę na uzyskanie poczucia własnego bezpieczeństwa i
poprawo!pojęcia własnego ,ja".
W procesach sterowaffis(ia rucjhami człowieka bardzo ważną rolę odgrywa centralny układ nerwowy.
:..tównijeż zmiany w obwodowym układzie nerwowym wpływają na poziom motoiioo!czny człowieka.
Szczególnie dwa procesy zasługują tutaj na wyróżnienie: procest"liel inizacji włókien i proces inerwacji mięśni.
Mielinizacja to obrastał włókien nerwowych, przewodzących impulsy do; mięśni, otoczkami tłuszczcwnflmi,
które zapobiegają przenoszeniu się stanów po<i budzenia na komórki sąsieeupie. W konsekwencji proces
mielinizacji ogranic-1 niepotrzebne przyruchy (syi^inezje), występujące często w działaniach dzieci.
Proces inerwacji polegsi1 na Rozgałęzianiu się rosnących zakończeń nerwo, wych i tworzeniu synaptycznych
połączeń z włóknami mięśniowymi, stąd te$ odgrywa decydującą rolę *'opanowaniu przez dziecko
poszczególnych czytw ności. Inerwacja kończy s :? s;oko|0 6 roku życia i warunkuje możliwość opanc wania
podstawowych czynności manualnych, a więc określa osiągnięcie przesj dziecko etapu dojrzałości s teln^j
(Demel i Skład 1970).
Rola układu nerwowesgae? w aparacie ruchu jest bardzo duża i polega na budzaniu, koordynacji i s Ww^niu
czynnością motoryczną mięśni szkieletc \vych. Dopóki układ ner-i^wy i mięśnie dziecka nie są dobrze
rozwinięt ^wszelkie wyuczenie umiej <[sjności ruchowych nie jest możliwe. Nauczanie winr Avięc nastąpić
akurat w nsmM^iej stosownym dla danej czynności momenci rozwoju dziecka. Inaczej cł (Jęci tYiogą stracić
zainteresowanie uczeniem.

Strona 24

11891

Istnieją następujące kflftkfcria określające gotowość do uczenia się, czyli js to określa Osiński (1993)
•«•|V,moment wyuczalności":
— zainteresowanie uczeniei ^
— długotrwałość zainteresowań,
— postępy w uczeniu się.
Według Osińskiego testerzy kryteria winny być w każdym przypadku okres lane łącznie, ale i każde^tf nich
miisi być bardzo szczegółowo analizowan z osobna.
Większość autorów d^ctipodstawowych metod uczenia się sprawności motc rycznych zalicza:
1. Uczenie się metodą pnolb i błędów („przybliżeń i poprawek", „porażek] sukcesów"). W takich procpadkach
uczeniem dziecka nikt nie kieruje ani n dostarcza wzoru do nas lat 3>wanja. Dziecko samo podejmuje
różnorodne prób i osiągnięte rezultaty sązvz*b poniżej możliwości.
2. Naśladownictwo. Obsezs*ow^nie i naśladowanie innych, najczęściej jakiego modelu (np. rodziców,
rO'OO?iist\va czy kolegów) jest zwykle bardziej efektywn^ aniżeli uczenie się metod.ihdprób i błędów.
Model może jednak nie stanowić dc* brego wzorca, a wręcz od'Wytnie - zły.
3. Nauczanie czynności i »cho\vej (uczenie kierowane - trening). Ten rodź uczenia się ma
szczególnnnznac^enje, gdyż uczący się jest tutaj bezpośrednie instruowany. Często konsaisuuje sj? w ^m
ce|L1 specjalnie opracowane program! metodyczne, np. nauczan Oprogramowane.
Obok problemów uczenia się nawykowego, ważnym zadaniem szkolnego
chowania fizycznego jest kształtowanie różnego rodzaju zdolności moto-
znych (kondycyjnych i koordynacyjnych). Okazuje się, że w rozwoju osobni-
7vm człowieka występuj ą okresy szczególnej podatności na działanie bodźców
wnętrznych, gdyż efekty wzmożonej aktywności fizycznej nie w każdym wie-
. s„ jednakowe. Stymulacja ruchowa jest najbardziej skuteczna w okresach
rzvspieszone§° rozw°Ju poszczególnych zdolności motorycznych, tj. w okre-
ach sensytywnych i w ich fazach końcowych, nazywanych okresami krytycz-
nymi (Raczek 1987, 1988, Drabik i Harsanyi 1990). Podatność na działanie bodź-
ców zewnętrznych jest bowiem tym większa, im szybszy jest rozwój w danym okre-
sie ontogenezy (Wolański i Parizkowa 1976).
Tab. 5- Model sensytywnych faz w rozwoju zdolności motorycznych (wg Raczek 1987)
WIEK"
9 10 11 12 13 14 15 16 17
Zdolność dostosowania motorycznego_____
Równowaga
Zdolność różnicowania ruchów
Zdolność reakcji na bodźce akustyczne i optyczne______
Zdolność orientacji przestrzennej___
Zdolność rytmicznego wykonywania ruchów
Zdolność skoordyno-wania ruchów w czasie
Wytrzymałość tlenowa
Wytrzymałość
Siła szybka
maksymalna
Szybkość ruchu
Lkjicznych
ruchów cy-
Gibkość

l l l l
30
Model sensytywnych faz w rozwoju wybranych zdolności motorycz opracowaniu Raczka (1987) ukazano w
tab. 5. Zagadnienie to jest jednaki złożone, a wyznaczanie tych okresów nie jest łatwe, tym bardziej, że styn
danej zdolności motorycznej jest efektywniejsza, gdy wyprzedza pełnię, ju, ponieważ przebudza szereg funkcji
i właściwości dopiero dojrzewa (Wolański i Pafizkowa 1976).

Strona 25

11891

Ponieważ w tym przewodniku przedstawiamy minigry sportowe młodszych, przeto ograniczamy się tylko do
charakterystyki rozwoju mc nego dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym.
2.2. Rozwój motoryczny w okresie przedszkolnym i mloc szkolnym
Okres przedszkolny (wczesne dzieciństwo), a szczególnie 3-4 rok żj chuje się wyjątkową ruchliwością- ruch dla
dziecka posiada cel sam Ten ogromny pęd do ruchu i działania ma niewątpliwy związek ze zjav
autostymulacji. W 4 roku życia psychomotoryka dziecka jest na tyle dojr może ono wykonywać niemal
wszystkie ruchy. Ruchy jednak nacechov synkinezjami (przyruchami). W tym okresie prowadzimy głównie a
eliminujemy formy gimnastyczne (ścisłe). Dziecko cechuje egocenti aktywność dziecka 4-5-letniego maleje i
występują popędy towarzyskie.
Wiek około 5 roku życia bywa nazywany „złotym okresem motoryc lub inaczej „pierwszym apogeum
motoryczny m". Proporcje morfolc oraz znaczna dojrzałość ośrodkowego układu nerwowego i charakterys
równowaga pod względem rozwoju psychicznego sprawiają, że ruchy w tym okresie są celowe, swobodne,
płynne i w ogóle przyjemne (Demel i Skład 1970).
Dzieci z dużą łatwością uczą się nowych nawyków ruchowych, jeździć na łyżwach i na nartach, łatwo uczą się
pływać, dobrze poczynajj radzić z ćwiczeniami gimnastycznymi, wymagającymi nieraz dość koordynacji i
poczucia rytmu. Trudności pojawiają się jedynie przy waniu czynności wymagających znaczniejszej precyzji
ruchów rąk. Prc w pełni zakończonej inerwacji sprawia, że niezbyt jeszcze efektywne chowanie się dziecka
przy wykonywaniu głównie niektórych czynności nych z samoobsługą (Osiński 1993).
Różnice między chłopcami i dziewczętami są jeszcze dość słabo zazna Dobrze zaawansowana jest w tym
okresie motoryczność o charakterze zabav -sportowym. Większość dzieci potrafi harmonijnie podrzucać i
łapać piłkę, nać kopnięcie piłki z biegu, a niektóre potrafiąjuż oddać skok z rozbiegu. (1993) podkreśla, że o ile
w okresie niemowlęcym występował najszybszy ontogenezie człowieka rozwój fizyczny, to w okresie
wczesnego dziecińst stępuje wyjątkowy przyrost w zakresie koordynacji ruchów.
. vrn z ważnych problemów, przed jakim stają rodzice i pedagodzy, jest
* o?? dziecka. Szacuje się, że osoby praworęczne stanowią ok. 90-95%, rwói kultury i tradycji powodują, że
praworęczność jest dla dziecka ko-
°r. • a Dziecko leworęczne musi natomiast ponieść konsekwencje przy-~''S ° anja się psychicznego i
społecznego. St°SR dzo istotnym momentem jest przekroczenie przez dziecko progu szkoły. strząs związany z
nagłą zmianą warunków życia, a szczególnie ograni-^efi • jakie narzuca instytucja szkolna w zakresie
ruchliwości dziecka, nie CZC taia bez wpływu dla rozwoju motoryczności. Pomimo to dziecko chętnie P°Z
stnjc/y we współzawodnictwie, a radość sprawia mu wykonywanie każdego U° eeo zadania ruchowego. To
zaangażowanie emocjonalne trzeba umieć wykorzystać w pracy pedagogicznej.
W rozwoju człowieka, zwłaszcza we wczesnych jego fazach, bardzo silne 't zjawisko integralności przebiegu
różnych właściwości i funkcji ustroju. Stad też w badaniach dowodzi się występowania bezpośredniego
związku między poziomem dojrzałości motorycznej a postępami szkolnymi. Zwykle dzieci o niskiej
sprawności motorycznej gorzej się adaptują do wymagań stawianych przez szkołę i wykazują trudności w
dostosowaniu się do swoich rówieśników.
Okres wczesny szkolny sprzyja dynamicznemu rozwojowi niemal wszystkich zdolności motorycznych.
Wyraźnie zaznacza się już dymorfizm płciowy w motoryce, ale nie jest on jeszcze tak silny jak w późniejszych
okresach życia. Chłopcy wykazują zwykle przewagę w szybkości biegu, rzutach i skokach, a dziewczęta w
gibkości oraz zręczności manualnej (Denisiuk i Milicerowa 1969).
Pod koniec tego okresu, tj. w przypadku dziewcząt ok. 10-11 roku życia, a u chłopców ok. 12-13 roku życia
następuje faza wyjątkowej łatwości przyswajania sobie ruchów nowych, dotąd nie ćwiczonych i o dość
skomplikowanej strukturze. Zjawisko to określane jest jako „drugie apogeum w rozwoju motoryczności", czy
też „okresem dziecka doskonałego". Dzieci charakteryzują się w tym okresie harmonią proporcji ciała, dużą
umiejętnością koncentracji oraz możliwością systematycznej pracy nad sobą.
Ten optymalny okres nauczania ruchów w okresie młodszym szkolnym zwykle kończy się wraz z szybkim
wchodzeniem w okres dojrzewania. Trzeba podkreślić, że te pozytywne przemiany zachodzące w
motoryczności odnoszą się głównie do zdolności koordynacyjnych. Natomiast zdolności kondycyjne (siła,
szybkość i wytrzymałość) mogą osiągać swój rekordowy poziom dopiero w okresach późniejszych (Osiński
1993).
Na podstawie wielu badań ustalono, że prawidłowy rozwój motoryczności uzależniony przede wszystkim od
siły. Siła wpływa bowiem na
Y KOŚĆ ruchu, odgrywa znaczącą rolę w pracy wymagającej wytrzymałości Koordynacji.

Strona 26

11891

luh ^° cec'ia motoryczna to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego , Przeciwdziałania mu
kosztem wysiłku mięśniowego. Przy jej pomocy można onać siłę bezwładności przemieszczając sprzęt
sportowy lub własne ciało na resloną odległość. Ogólnie wyróżnia się:
32
a) silę maksymalną - największa siła, z jaką mięśnie mogą się skracać,
b) silę eksplozywną- siła pokonująca opór przez szybkie skracanie mięśni,
c) siłę wytrzymałościową - wytrzymałość organizmu na zmęczenie przy dłis trwałych obciążeniach
fizycznych.
Wzrost siły postępuje proporcjonalnie do wzrostu masy mięśniowej. Lic włókien mięśniowych zwiększa się
tylko o 10%, natomiast ich średij (grubość) aż o 800%. W wieku od 4 do 7 lat rozwój siły człowieka
wynosi ło 75% względem siły wyjściowej w 4 roku życia. W wieku od 7 do 1; średni przyrost wynosi 260%
względem wielkości wyjściowej.
Dziewczęta wykazują słabszy rozrost mięśni i mniejszą siłę mięśniową chłopcy. Różnica ta pogłębia się
stopniowo a wybitnie zaznacza się w okr pokwitania.
Przy rozwijaniu siły stosuje się ćwiczenia z różnorodnym obciążeniem^ piłki lekarskie, kamienie, hantle oraz
pokonywanie ciężaru własnego ciałaj ciężaru współćwiczącego. Systematyczne uprawianie ćwiczeń
przyczynia si| powiększania włókien mięśniowych oraz doskonalenia się przewodnictwa temu nerwowego.
W mięśniach stopniowo, coraz efektywniej energia cher na przekształcana jest w mechaniczną.
W trakcie prowadzenia zajęć w szkole podstawowej, rozwijanie siłyl podstawowym elementem
przygotowania i sprawdzenia możliwości uca Dopiero przejście przez ćwiczenia wpływające na rozwój
poszczególnych motorycznych (siły, szybkości i wytrzymałości) może być podstawą do wania ćwiczeń
ukierunkowanych i specjalistycznych.

i Pra^tyczne w zakresie realizacji minigier
sportowych w szkole
. podstawowe pojęcia używane w zabawach i minigrach sportowych
Zabawa jest formą działalności, która towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów, a także od
najwcześniejszego okresu jego rozwoju ontogenetycznego k Jak nauka i praca. Zabawa, nauka i praca są
czynnościami człowieka nie-zerwalnie ze sobą związanymi, posiadającymi wiele cech wspólnych. Zabawa 'est
dla dziecka przygotowaniem do pracy, która je czeka, gdy będzie dorosłe, zaś dla dorosłego człowieka jest
potrzebą tak samo istotną jak czynności natury fizjologicznej. W okresie przedszkolnym różnego rodzaju
zabawy, np. naśladowcze, manipulacyjne czy konstrukcyjne, a także zabawy i gry ruchowe wypełniają w
całości czas wolny dziecka i stanowią podstawową formę jego działalności. W okresie młodszym szkolnym
zabawa ustępuje pierwszeństwa nauce przesuwając się stopniowo na drugą pozycję w życiu dziecka.
Okoń (1995) podkreśla, że zabawy i gry to działania:
- wykonywane dla przyjemności,
- umożliwiające realizację tych tendencji jednostki, których nie może ona realizować w zwykłej rzeczywistości,
- czerpiące swą treść z życia społecznego,
- o charakterze twórczym,
- uporządkowane przez właściwe dla nich reguły.
Dlatego też w teorii i metodyce nauczania zabaw i gier ruchowych wyróżnić można zabawy i gry samorzutne
(spontaniczne) - organizowane przez uczestników bez nadzoru pedagogicznego i kierowane - które inspiruje
prowadzący, mając pewien cel w ich przeprowadzeniu (Bondarowicz 1995).
Spośród różnorodnych zabaw - zabawy i gry ruchowe są najbardziej uniwersalnym środkiem
wychowawczym, w których zawsze występuje pewien wysiłek fizyczny i umysłowy. Poszczególne rodzaje
zabaw, minigier i sportowych gier zespołowych oddziałują w różny sposób na organizm człowieka w
Poszczególnych okresach jego rozwoju. Dlatego też zadaniem nauczyciela, a w czegolności nauczyciela
wychowania fizycznego jest dokonywanie wyboru 'ch form ruchu i zasad nauczania, które są najbardziej
przydatne w realizacji zamierzeń wychowawczych,
^daniem Bondarowicza (1986) zabawy i gry ruchowe są działaniem wy-owania fizycznego, które może pełnić
różne role:
Podstawową, kiedy jest zasadniczym środkiem wychowania fizycznego, Pomocniczą, kiedy uzupełnia inne
działy wychowania fizycznego, ownorzędną, gdy wraz z innymi działami uczestniczy w procesie wychodnia
fizycznego.

Strona 27

11891

W pedagogice wyróżnia się zabawy: manipulacyjne, naśladowcze, konsti cyjne, gry dydaktyczne oraz zabawy
i gry ruchowe. Przedmiotem naszych teresowań są zabawy i gry ruchowe, spośród których dają się
wyodrębnić podstawowe grupy:
— zabawy proste,
- gry ruchowe.
Z tych dwóch grup wywodzą się sportowe gry zespołowe, które stanę najwyższą formę zabawy ruchowej.
Sportowe gry zespołowe wyodrębnił jednak w bardzo obszerny i bogaty dział wychowania fizycznego i
sportu, darowicz (1986) podkreśla, że przeprowadzenie szczegółowej klasyfikacji! baw ruchowych nastręcza
duże trudności polegające na tym, że w niektć zabawach lub grach występuje kilka elementów i trudno jest
określić, nich dominuje. W konkretnej sytuacji decyduje o tym nauczyciel wychov fizycznego, instruktor czy
trener, eksponując jakiś element nadający ząb lub grze pewien charakter.
Zabawy proste
W zabawie prostej występują podstawowe ruchy naturalne związane z i ryką człowieka (chód, bieg, skok, rzut
itp.). Zabawy proste oparte są na met naśladowczej czy metodzie opowieści ruchowej lub bezpośredniej celo\
ruchu. Zasady i przepisy są proste i nieskomplikowane.
W zabawie prostej może występować element współzawodnictwa i zacji. Jest to jednak tylko
współzawodnictwo indywidualne, między pos2 gólnymi uczestnikami zabawy.
Gry ruchowe
Podstawowym czynnikiem pozwalającym odróżnić grę ruchową od ząb jest element współzawodnictwa
między zespołami, grupami czy drużyną W grze zawsze występuj ą drużyny (zespoły), które rywalizują ze
sobą. Ws2 uczestnicy gier ruchowych wykonują to samo zadanie, ale czasami w roi czasie (np. po kolei
ustawieni w rzędach czy szeregach). Pomimo braku spe lizacji na pozycjach w grach ruchowych występuje
drużynowy czy kapitan, ry kieruje zespołem, a także ustala wspólnie z uczestnikami proste załóż taktyczne.
Gry ruchowe dzielą się na następujące podgrupy: gry proste, złóż przejściowe, specjalistyczne i drużynowe
(Bondarowicz 1994). Gry proste to takie, w których występują proste elementy ruchowe zwią z ruchami
naturalnymi i motorycznymi. O stopniu trudności poszczególnj rodzajów gier prostych decyduje czynnik
rywalizacji zespołowej. Przepisy tej podgrupy są proste, łatwe do zapamiętania. Do każdej drużyny powinien
przydzielony sędzia, którego zadaniem jest liczenie błędów. Rywalizujący j sobą oraz sędziowie powinni
dokładnie wiedzieć, co jest uznawane za w wykonaniu zadania, gdyż o kolejności miejsc i o zwycięstwie
decyduje sz> kość i dokładność.
ł żonę wymagają od uczestników większych umiejętności i lepszej 4ci Najczęściej spotykaną formą
organizacyjną gry złożonej jest wy-spra^ . sztafeta z wykonywaniem zadań technicznych związanych z daną
dys-^ -U sportową (np. sztafety wielozadaniowe lub tory przeszkód). Każdą dru-cyplin* ^ pOWinien oceniać
osobny sędzia. Sposób punktacji jest podobny
5k w grze prostej.
rzejściowe charakteryzują się wyższą formą organizacyjną oraz wymaga-Gry,Puczestników większych
umiejętności niż gry złożone. W grze przejściowej ~'ą°boisku znajdują się jednocześnie tylko dwie drużyny o
równej liczbie "a stników, którzy walczą o zwycięstwo. Gra prowadzona jest na czas przez U°^ go sędziego
(przeważnie nauczyciela czy trenera). O zwycięstwie decyduje
•jezba Z(jobytych punktów. Przepisy gry przejściowej powinny być dokładnie podane i jednakowo
interpretowane.
Gry specjalistyczne mają za zadanie doskonalenie elementów technicznych . ^tycznych minigier i sportowych
gier zespołowych. Na zmniejszonym i ograniczonym boisku do sportowej gry zespołowej (np. siatkówki czy
koszykówki) walczą ze sobą jednocześnie dwie drużyny o zmniejszonej liczbie zawodników. W grze
specjalistycznej może występować tylko jeden uczestnik (zawodnik) lub mogą występować drużyny o
nierównej liczbie zawodników. Przepisy gry specjalistycznej odpowiadają w zasadzie przepisom sportowych
gier zespołowych. Gra odbywa się na czas lub do uzyskania przez jedną z drużyn ustalonej liczby punktów,
bramek czy koszy.
Gry drużynowe stanowią najwyższą formę organizacyjną gier ruchowych i wymagają od uczestników
odpowiednio większych umiejętności technicznych. Na wyznaczonym do gry boisku o zwycięstwo walczą
jednocześnie tylko dwie drużyny o równej liczbie zawodników. Zasady gier drużynowych są stałe, przepisy
natomiast mogą być zmieniane przez nauczyciela czy trenera w zależności od liczebności drużyn,
zaawansowania uczestników, założeń techniczno-
-taktycznych itp. O zwycięstwie decyduje liczba zdobytych punktów, bramek

Strona 28

11891

czy koszy.
Według Bondarowicza (1994) gry drużynowe różnią od sportowych gier
zespołowych trzy podstawowe elementy:
przepisy gry, które dla sportowych gier zespołowych ustalają międzynarodowe federacje i są one
obowiązujące,
specjalizacja w zależności od pozycji gry w sportowych grach zespołowych jest określona (np. bramkarze w
piłce nożnej i ręcznej), natomiast w grach drużynowych wszyscy zawodnicy wykonują takie same zadania, ale
niekoniecznie w tym samym czasie,
aktyka gry w sportowych grach zespołowych jest ściśle określona przez nauczyciela czy trenera i zawodnik
musi się jej podporządkować, natomiast w grach drużynowych taktyka jest podejmowana przez kapitana i
samych za-wodników.
36
37
3.2. Planowanie pracy w zakresie kultury fizycznej w szkole
Na właściwe zaprogramowanie procesu kultury fizycznej w szkole składij się:
- roczny plan szkoły w zakresie kultury fizycznej,
- roczny plan wychowania fizycznego dla klasy (rozkład materiału),
- osnowa - plan realizacji cyklu tematycznego,
- konspekt lekcji wychowania fizycznego.
Roczny plan szkoły w zakresie kultury fizycznej stanowi wycinek ogólnes planu
dydaktyczno-wychowawczego szkoły. Zagadnienia dotyczące kultuc fizycznej opracowują specjalności tego
przedmiotu, w tym także nauczyciele klą I—III. Określa się w nim zadania, terminy i środki realizacji oraz
osoby odp wiedzialne za wykonanie.
Roczny plan wychowania fizycznego dla klasy jest opracowywany przez n uczyciela wychowania fizycznego
lub nauczyciela nauczania początkowe^ Podstawę do opracowania planu pracy stanowi budżet godzin, czyli
rozplam! wanie liczby godzin wychowania fizycznego przewidzianej planem nauczani! dla danej klasy na
dyscypliny sportowe (cykle tematyczne) w poszczególny^ porach roku (jesień, zima i wiosna).
Obecnie planowanie oparte jest na cyklach tematycznych, na realizacje k rych przewiduje się określoną liczbę
godzin. W obrębie cyklu wyznacza zadania, które w ciągu określonej liczby godzin zamierza się zrealizować,
osiągnąć planowane efekty w zakresie umiejętności, sprawności i wiadomość Wszystkie zadania w cyklu są ze
sobą powiązane tematem, który można określ| nazwą dyscypliny sportu czy np. minigier sportowych
(Strzyżewski 1986).
Opracowanie rocznego planu pracy (rozkładu materiału) jest sprawą ind widualną każdego nauczyciela. Może
więc być wiele różniących się, lecz prawnie opracowanych planów. Stąd przedstawiamy tylko propozycję
szczeg łowego planu pracy dla klasy I w zakresie minigier sportowych, na które pr znaczą się 23 lekcje
wychowania fizycznego.
Osnowa - plan realizacji cyklu tematycznego stanowi bardzo istotne ogniv w planowaniu pracy nauczyciela w
zakresie wychowania fizycznego. Nowi kowska (1994) podkreśla, że dokładne opracowanie osnowy
gwarantuje syst matyczność i ciągłość pracy, ułatwia racjonalne wykorzystanie czasu lekcj| zmniejsza
niebezpieczeństwo popełniania błędów, zapewnia ład i bezpieczel stwo ćwiczących, stanowi podstawę do
kontrolowania i oceny pracy nauczycie!) i uczniów.
W osnowie ujmuje się zwykle materiał w takiej kolejności, w jakiej żarnie rza się go realizować na lekcji.
Pomocą w jego uszeregowaniu mogą być tob lekcyjne, opracowane dla różnych typów lekcji. Dla przykładu
podajemy kill toków 45-minutowej lekcji wychowania fizycznego z minigier sportowych.
3 "^
es o
=3 |
es ?
Q, <U
*^ «*M
c .Sf -• .S
r.!
o ^
M W

Strona 29

11891

u es
N N
N Ł
O
o.
.2?
'c
'e
c <u 'o1
c
c
'
.c o
N
-a o
oo t--
_o "o o N

ća

-a

Strona 30

11891

JS '5

Rr
T3

'i
0

0 CL

N OJ

3 ?•
0. f
Z ca

f -s-

f> ca

N N

> -2

-o "o

Strona 31

11891

-f %

^ •&

N -?

° S

3 0

•II

^ o.

l— C*

Strona 32

11891

N
§
CU

Współdziała odpowiedzią zespołu

Wspólzawoc zespołami -

1
0
c ca N ^ o .Si
OH OJ)

a. p -&1 1
OJ
§ J li

Bezpieczne i

3 S

Ń •— ,

-o1

Strona 33

11891

o c .— N
.S i>

oJ c

.-.

Q,
OJ

'a.

Strona 34

11891

D-

-p ^

•n

•o
ca

u ._, ,™ u

-o

Strona 35

11891

Q_ C

*?,

N ^

.0 'S .-=;

•— l)

Strona 36

11891

•o u

.2, ófl

'S 00

rt C -N

o - —
2 ? •% «
C js
a- N

r;
'W S
N 13

'Ul
3'fl.

JD C
O CL c/D

K 3 O "OJ
'? 0

Strona 37

11891

CU T3

Cc
'g-
'S

._'

"ć-?

Strona 38

11891

o. ^

1 c

c^ y

25 1

;;? c

Strona 39

11891

.^ 'S. v5

"o
c

Ł! Q.

o 5

? c

2 a.

cOJ O ^ DC

<u^ 'p 5

"a °
E N 1/3 ?

N
U

It
s s

™ Ł?

— a> Ł P .^ R
Ća ^

o, S t(/i

g-l
d g
N CL

Strona 40

11891

d -g
N CD

a. o G | N J

(J "
"u ^
b :i
S ?

>' N
o -^ 2 o

-« W ^ CtJ

fis
•O CL -b
O ^ 5*
II 1

Psychomotoryczność

Kształtowanie skoczności przez odpowiedni dobór zabaw i gier

Kształtowanie szybkości przez odpowiedni dobór zabaw

Rozwijanie sprawności psycho-motorycznej przydatnej w mini-grach przez odpowiedni dobór zabaw i gier

Szybka reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu, np: rzuty do przedmiotów w ruchu, rzuty w górę
oburącz i jedno-rącz, rzuty o ścianę i podłoże

Zwinność-zręczność, np. rzuty i chwyty piłki (w górę) z klaskaniem, manipulowanie piłką w sytuacj i
uczeń-przybór-uczeń

O
OJ
CL
'1
O
D.
IZ
>i -^
N rs
CO Q.

Zwinność-zręczność, np. odbijanie piłki od ściany, toczenie piłki nogą wokół siebie w prawo i w lewo,
odbijanie stopą, udem

Strona 41

11891

r*",

,„

-O

•is ra

^" ON 'w

—

Z a. "^

"* 0

uj X ^ Q ca >-.

S "S
i >

ć/3 v- •- ?? N °^
w x ? N g ;§

o .'

Strona 42

11891

_; ^ §) N Q. ?

39
1

Kształcenie orientacji w czasie i przestrzeni oraz manipulowanie minipitką ręczną i nożną w grach i zabawach

MG. Rozsypanka. Podanie piłki w dwóch rzędach w biegu i w miejscu

Zasady bezpieczeństwa i przepisy poznanych gier i zabaw

Współzawodnictwo między zespołami - punktacja

Manipulowanie pitką w sytuacji uczeń-przybór oraz uczeń--przybór-uczeń

MG. Zastosowanie i utrwalenie nabytych umiejętności w zabawach i grach, np. W cztery strony

jw.

Próby sędziowania przez uczniów współzawodnictwa w zabawach i grach

II. ZIMOWY XII I II III
ok. 28 godzin z czego np. 8 przeznacza się na minigry

Szybka reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu (zręczność), np. manipulowanie piłkami, przekładanie
piłki z ręki do ręki, przetaczanie pod własnym ciałem, przeskoki przez piłkę w miejscu i w ruchu

M. Kosz. Ćwiczenia oswajające z minikoszykówką i koszykówką

Odróżnianie piłki do minikoszy-kówki i koszykówki

Strona 43

11891

Bezkolizyjne poruszanie się ucznia w grupie ćwiczących

11
*

Zręczność i siła np. podania i chwyty oburącz na wysokości klatki piersiowej w miejscu i w ruchu

M. Kosz. Podanie oburącz sprzed klatki piersiowej

Poruszanie się z piłką po boisku Pojęcie: podanie i chwyt oburącz

Samoocena - próba swojego sposobu poruszania się z piłką po boisku

jw.

M. Kosz. Zastosowanie podania i chwytu oburącz sprzed klatki piersiowej w zabawach

Poruszanie się z piłką i bez piłki po boisku

Próba samooceny i prawidłowości podania i chwytu piłki

Wyczucie siły rzutu i przestrzeni, np: rzut oburącz znad głowy do celu - obręczy, rzuty do celu z różnej
odległości i na różnej wysokości

M. Kosz. Rzuty piłkami do celu i do kosza

Zasady zdobywania punktów za trafienie do celu lub obręczy

Próba samokontroli zdobytych w czasie lekcji punktów

Zwinność, zręczność, orientacja przestrzenna, np. odbicia oburącz i jednorącz piłki

M. Siat. Odbijanie lekkiej piłki (plażowej lub dętki) indywidualnie i do współćwiczącego

Przydatność poznanego ruchu w rekreacji

Organizowanie zabawy z odbijaniem piłki wg inwencji uczniów

Strona 44

11891

Zwinność, zręczność, orientacja przestrzenna

M. Siat. Odbicia lekkiej piłki sposobem oburącz górnym w

Pojecie: odbicie sposobem górnym

Samokontrola prawidłowego ułożenia rąk

6 ^

Reakcja wobec przedmiotów będących w ruchu

M. Siat. Podrzucanie piłki do minisiatkówki i chwyty sposobem górnym

Poznajemy nową grę sportową

w 1

Odczucie radości i zadowolenia z wykonywania zadań ruchowych. Poczucie odpowiedzialności za
współćwiczących

Przydatność poznanego ruchu w rekreacji

Współdziałanie w grupach 1 rówieśniczych w celu 1 osiągnięcia jak najlepszych wyników

1 m. WIOSENNO-
-LETNI IV V VI

Coordynacja ruchowa, reakcja na sygnały, np. zabawy rzutne, bieżne

Strona 45

11891

MG. Kozłowanie piłki w miejscu i w ruchu prawą i lewą ręką

Pojęcie: kozłowanie, prawidłowy ruch ręki

Bezpieczne poruszanie się z piłką

ok. 24 godzin,

JW.

MG. Kozłowanie piłki ze zmianą kierunku ruchu

Konserwacja piłki

Kulturalne kibicowanie drużynie, zespołowi

z czego np. 6 przeznacza się na minigry

Zwinność, zręczność, koordynacja, szybkie zmiany pozycji

MG. Kozłowanie piłki w różnych pozycjach lewą i prawą ręką

Gry zespołowe jako dyscypliny olimpijskie

Zwinność i orientacja w przestrzeni

MG. Poruszanie się po boisku bez piłki

Pojęcie: gry zespołowe

Poczucie odpowiedzialności za wynik zespołu

Wyczucie odległości, koordynacja ruchowa

MG. Podania i chwyty piłki w dwójkach i trójkach w miejscu i ruchu

Rodzaje podań i chwytów

Współpraca z partnerem

Strona 46

11891

Przeżycia emocjonalne w trakcie gier i zabaw

MG. Zabawy i gry z elementami chwytu, rzutu, kozłowania

Przepisy poznanych zabaw i gier

Respektowanie przepisów gier i zabaw

* Opracowano na podstawie: S.c.egóhwy plan pracy dla klasy l, Adamkowski S., Ludwig T., Nowakowska M..
Skwierczyńska H.
i utowtj lekcji wychowania fizycznego z gier sportowych
.45-n>
-,:OkU
$**&• ^'*
Ol
•;)WA
Rodzaje ćwiczeń i kolejność uszeregowania
zbiórka, raport, powitanie, podanie zadań lekcji lub teoretyczne wprowadzenie ____________
gralub zabawa ożywiająca
ćwiczenia ramion, nóg i tułowia (zawierające elementy techniki
poruszania się po boisku, np. bieg ze zmianą tempa lub kierunku
prąci rąk, nóg w postawie charakterystycznej dla danej gry.
wysloki itp.
> zabiwa zawierająca ww. elementy
elementy techniki gry w formie ścisłej, zabawowej i fragmentów gry
elenenty taktyki gry w formie ścisłej i fragmentów gry graw formie uproszczonej, dla bardziej
zaawansowanych - gra lub właściwa
ind/widualne ćwiczenia elementów techniki nie wymagające dtiggo wysiłku fizycznego (np. w koszykówce -
rzuty wolne lub pjłdystansu)
grauproszczona lub właściwa (dla zaawansowanych)
1 ćwiczenia uspokajające
1 ćwczenia korektywne
1 Podsumowanie lekcji (omówienie osiągnięć, błędów w zakresie
techniki i taktyki, interpretacja wybranych punktów przepisów,
UMłgi wychowawcze)
Czas rwania!
2 min
Tok 45-minutowej lekcji wychowania fizycznego oparty na zabawach i grach ruchowych
(tok klasyczny)
(wg M. Bondarowicza 1982)
_^— — — •
ip.

Nazwa poszczególnych punktów toku

Czas trwania

Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (zbiórka, raport, przywitanie, sprawdzenie obecności, podanie zadań)

Strona 47

11891

3 min

Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym psychicznie i rozgrzewającym fizycznie (masowa, znana, lubiana)

3 min

Zabawa lub gra orientacyjno-porządkowa

3 min

Zabawa lub gra na czworakach

3 min

Zabawa lub gra z umocowaniem lub dźwiganiem

4 min

Zabawa lub gra masowa bieżna lub skoczna

5 min

Zabawa lub gra rzutna lub z podbijaniem albo kopna

10 min

Zabawa lub gra skoczna albo bieżna o mniejszym natężeniu (np. w formie sztafetowej)

6 min

Ćwiczenia korektywne - głównie wyprostne w górnej części tułowia oraz przeciw płaskostopiu (jeżeli nie
zastosowano ich uprzednio między zabawami)

2 min

Strona 48

11891

Zabawa (rzadziej gra) o charakterze uspokajającym pracę serca i płuc

2 min

Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze: uporządkowanie miejsca zajęć, sprzętu, zbiórka, omówienie
dydaktyczno-wychowawcze. pożegnanie, wymarsz z miejsca zajęć

3-4 min

43
Tok 45-minutowej lekcji z minigrą sportową lub grą drużynową jako głównym zadaniem dydaktycznym
(wg M. Bondarowicza 1982)
Tok lekcji z minigier sportowych
(wg M. i I. Kołodziejów 1994)
Lp.

Nazwa poszczególnych punktów toku

CzIP trwania *

Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (zbiórka, raport, powitanie, sprawdzenie obecności, podanie zadań)

3 mii
'i

Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym (masowa, znana, lubiana)

3 mg S miii
l^m| 15-17 S3

Ćwiczenia gimnastyczne kształtujące wolne, ramion, nóg, tułowia - we wszystkich płaszczyznach, ćwiczenia
równoważne wolne, podpory, ćwiczenia mięśni brzucha, podskoki

Zabawy i gry, ewentualnie ćwiczenia doskonalące elementy ruchowe tej gry (minigry), która jest głównym
zadaniem dydaktycznym tego typu lekcji

Gra drużynowa (minigrą) - początkowo w uproszczonej formie w następnych lekcjach - stopniowo gra
szkolna, właściwa: wreszcie w formie zawodów, gdy wszyscy gracze dobrze zapoznali się z wszystkimi

Strona 49

11891

przepisami oraz zadowalająco opanowali techniczne umiejętności gry

Ćwiczenia korektywne (głównie wyprostne w górnej części tułowia oraz przeciw płaskostopiu)

2 ml

Zabawa o charakterze uspokajającym

2m|

Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze (uporządkowanie miejsca zajęć, sprzętu, zbiórka, omówienie
dydaktyczno-wychowawcze, pożegnanie, wymarsz z miejsca zajęć)

"1
i

Lp.

Tok lekcji

Dozowanie

.-—— ——

Część I - wstępno-przygotowawcza

20 min

._- — —

Czynności organizacyjne: zbiórka, powitanie, sprawdzenie gotowości do zajęć.

3 min

podanie zadań lekcji Zabawa ożywiająca (gra)

2 min

Kolumna ćwiczebna

Strona 50

11891

Zabawa orientacyjno-porządkowa (zabawa)

2 min

Gra bieżna (zabawa)

3 min

Gra rzutna (zabawa)

4 min

Gra skoczna (zabawa)

2 min

Dowolna zabawa z piłką

4 min

albo:

Ćwiczenia ramion

10 razy

Ćwiczenia nóg

1 0 razy

Ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej lub czołowej

12 razy

Strona 51

11891

Ćwiczenia ramion i nóg łącznie

8 razy

Ćwiczenia grzbietu lub brzucha

8 razy

Ćwiczenia skocznościowe

10 razy

Ćwiczenia z piłką

3 min

Część II - główna (minigrą sportowa)

ok. 20 min

Gra (zabawa) związana z minikoszykówką, minisiatkówką, minipiłką ręczną.

minipiłką nożną

Ćwiczenia techniczne z piłką, około 3—5 ćwiczeń:

5 min

minikoszykówką minisiatkówką minipiłką ręczna minipiłką nożna

Strona 52

11891

podania przyjęcia podania uderzenia

chwyty podania chwyty przyjęcia

rzuty zagrywki rzuty prowadzenia

kozłowania zbicia kozłowania strzały

zwody zastawienia zwody zwody

Ćwiczenia taktyczne (klasa III-IV)

5 min

Gra szkolna, fragmenty gry, gra właściwa (klasa IV)

10 min

Część 111 -końcowa

ok. 5 min

Ćwiczenia rozluźniające - ramion, nóg (łącznie)

2 min

Strona 53

11891

Ćwiczenia korektywne: oddechy, marsz, skłony

1 min

3
~~ _

Zakończenie lekcji: zbiórka, omówienie zadań, pożegnanie

2 min

44
45
planowania oparty na cyklach tematycznych ma tę zaletę, że ng .jkoncentruje się okresowo (zgodnie z
cyklami) na wytyczonych zadq niacHi kiirun^owycn z zakresu sprawności, umiejętności i wiadomości or
przygpot(lVUJe niezbędne warunki realizacji: przybory, sprzęt, urządzeni ' 1994).
u m
lekcji wychowania fizycznego jest szczegółowym planem lekcj Poimo ocamoze być ogólny ramowy schemat
lekcji zwany tokiem lekcyjn W plllaii(livanm lekcji wychowania fizycznego posługujemy się tokiem mającj trzy
:zas^n'cze cze_ści: przygotowawczą, główną i końcową.
Ctzeić przygotowawcza służy do zorganizowania i przygotowania grupy, ćwiic^er wytworzenia właściwej
atmosfery i wprowadzenia w zasadnicz głó*wvną:Z?ść lekcji. Ćwiczenia stosowane w tej części powinny
wpływać rzy:stttiiie'ia ogólny rozwój dziecka, kształtować prawidłową postawę i ro^aytfć ogólną
sprawność motoryczną, przygotować organizm dziecka , \vysiiykvJktory go czeka w części głównej. Czas
trwania tej części lekcji wyr
okoł-to l!"15 minut-
OCzc^ gł°wna trwa około 25-30 minut. W części tej realizuje się głó\ ekcji' stanowiące największe obciążenia
fizyczne i psychiczne. Cet ruchowych stosowanych w tej części jest wyrobienie okreśionj
i nawyków ruchowych, kształtowanie podstawowych cech c|loIT|TOllirycznych, wzbogacanie wiadomości
ucznia o kulturze fizycznej. Wy łęk Ifizyzny dziecka musi być dostosowany do możliwości jego organizmi
krz:yviva)at?zen'a wysiłku powinna osiągnąć swoje maksimum w połowie -s
litej i.
0(;z<ić końcowa lekcji trwa około 5 minut. Celem tej części lekcji jest us organizmu, rozluźnienie obciążonych
grup mięśniowych i korekta (utaj też omawiamy z dziećmi realizację zamierzonych zadań lekcji.
00p[jcowywanie konspektów poszczególnych lekcji jest pracochłonne i wiinrino ^owiązywać jedynie
studentów lub nauczycieli rozpoczynających pr w szyito'1- Dla nauczyciela pracującego systematycznie z tą
samą klasą czy gr dziie^ej palizującego zadania przewidziane rozkładem materiału, bardziej pr datnt-u 'łst
opracowanie pierwszej lekcji danego cyklu w formie konspektu nast'j fch za? odnotowywanie zmian,
utrudnień. W tym rozumieniu bardz przyvdaiia Jest osnowa lekcyjna przeznaczona na kilka kolejnych lekcji,
w t<j któn-ycliJedne jej elementy będą się powtarzały w celu utrwalenia i udoskona nią s a ii* b^ ulegały
zmianie.
3.3. Program kultury fizycznej w klasach I-V w zakresie minigier sportowych*
KLASA I
]y[inikoszykówka: podania piłki do partnerów w kole z jednym broniącym, podania piłki po obwodzie koła,
naśladowanie ruchów współpartnera wykonującego różne czynności z piłką, rzuty do obręczy zawieszonej na
różnych wysokościach, kozłowanie piłki z partnerem.
Minisiatkówka: odbicie lekkiej piłki sposobem oburącz górnym w miejscu j w marszu, utrzymywanie jak
najdłużej piłki w górze podbijając ją oburącz j jednorącz, kierowanie dużej piłki plażowej odbiciami jednorącz
w określone miejsce.
Minipiłka ręczna: trafianie do celu piłką, dętką, trafianie małą piłką do tarczy lub piłki lekarskiej, podania piłki
między współpartnerami, kozłowanie piłki.
Minipiłka nożna: odbijanie piłki stopą, kolanem, podania piłki raz wewnętrznym, raz zewnętrznym podbiciem

Strona 54

11891

do współpartnera, małe gry 2x2, 3x3.
KLASA II
Minikoszykówka: podania piłki w dwójkach, trójkach oburącz, kozłowanie piłki z utrudnieniem, wyścig z
liczeniem trafionych koszy, rzuty do celu (kosz, pudełko, tarcza) z przerywaną i ciągłą obserwacją.
Minisiatkówka: wyścig piłek w dwóch rzędach lub dwójkach (odbicie piłki jak przy zagrywce dolnej).
Przechwytywanie odbijanej oburącz piłki, gra w siatkówkę w siadzie, z przerzucaniem piłki na plac
współpartnerów.
Minipiłka ręczna: żonglerka różnymi piłkami w miejscu i w ruchu (podanie piłki w przód, w tył, w lewo i w
prawo), doganianie i przeganianie toczącej się piłki, trafianie piłką do ruchomego celu.
Minipiłka nożna: odbicia i stopowanie piłek w dwójkach, odbijanie piłki o ścianę, trafienie piłką do małej
bramki, wymijanie współpartnera prowadząc Piłkę zewnętrznym lub wewnętrznym podbiciem stopy. Małe
gry 3x3, 4x4.
M F N W "a podstawie P''ogramu kultury fizycznej w klasach I-I1I. Wyd. 11 poprawione. 1985 ' szawa
I992 oraz Programu kultury fizycznej w klasach IV-VIII. WSiP, Warszawa
46
47
KLASA III
Minikoszykówka
Podania piłki: oburącz sprzed klatki piersiowej -w miejscu, w marszu, w biej oraz jednorącz ręką prawą i lewą.
Chwyty piłki: oburącz dolne i górne. Rzuty .„ kosza: ręką prawą i lewą, oburącz, sprzed klatki piersiowej.
Rzuty do kosz w biegu, po kozłowaniu. Stosowanie podanych umiejętności w zabawac i grach z elementami
koszykówki (np.: Kto szybszy? Myśliwi i zając. Ata zwinnych).
Minisiatkówka
Postawa siatkarska i sposoby poruszania się na boisku. Przyjęcia i podania pij w formie odbicia górnego i
dolnego. Skierowanie piłki sposobem oburącz, nym i dolnym w określony punkt. Odbicie łączone - sposobem
górnym i d< nym. Stosowanie podanych umiejętności w zabawach i grach z elementami nisiatkówki (np.:
Rzucanka siatkarska. Siatkówka w siadzie).
Minipiłka ręczna
Podania piłki w ruchu. Kozłowanie piłki prawą i lewą ręką w ruchu. Rzut pi< do bramki w biegu. Próby
rzutów z wyskoku. śonglerka różnymi pił. w ruchu. Wieloskoki z odbicia nogą prawą, potem lewą. Podania
piłki w ruc, w przód, w tył, w lewo, w prawo. Obroty - zwroty w miejscu, z krokiij w przód i w tył, bez
odrywania jednej nogi od podłoża. Stosowanie podań) umiejętności w zabawach i grach z elementami
minipiłki ręcznej (np.: Sztal wahadłowa. Przegoń piłkę).
Minipiłka nożna
śonglerka różnymi piłkami nogą lewą i prawą oraz głową. Uderzenie, i prowadzenie piłki nogą lewą i prawą
oraz strzał na bramkę. Stosowanie pc nych umiejętności w zabawach i grach z elementami minipiłki nożnej
(np.: zawody. Różne formy wyścigów. Gry uproszczone).
KLASA IV
Minikoszykówka
Podania piłki oburącz sprzed klatki piersiowej w miejscu i w ruchu oraz jednor ręką prawą i lewą.
Zatrzymanie się w biegu. Chwyty piłki: oburącz dolne i gór n Rzuty do kosza z miejsca: prawą i lewą ręką,
oburącz (sprzed klatki piersiowi Rzuty do kosza w biegu po kozłowaniu. Kozłowanie piłki: ręką prawą i
lewą,| zmianą kierunku poruszania się. Praca nóg w rytmie dwutaktu i rzut do k z biegu i po kozłowaniu.
Obrót na jednej nodze („pivot"). Stosowanie nych elementów w zabawach, grach i właściwej minigrze.
Minisiatkówka
Postawa siatkarska i sposoby poruszania się po boisku. Przyjęcia i podania p* w formie odbicia oburącz
górnego i dolnego w postawie wysokiej. Zagryv
48
. i a j boczna. Kierowanie piłki w wolne miejsce na polu przeciwnika. Stoso-anie opanowanych elementów w
zabawach, grach i właściwej minigrze. jylinipiłka ręczna
Podania piłki w miejscu i w ruchu. Chwyt piłki oburącz (górnej, dolnej i bocz-
;•) Kozłowanie piłki ręką lewą i prawą. Rytm trzech kroków. Rzuty do bram-
, • gtosowanie opanowanych elementów w zabawach, grach i właściwej minigrze.
nożna

Strona 55

11891

różnymi piłkami nogą lewą i prawą oraz głową. Uderzenie, przyjęcie prowadzenie piłki nogą lewą i prawą
oraz strzał do bramki. Stosowanie opanowanych elementów w zabawach, grach ruchowych, tak zwanych
małych grach: 1x1, 2x2, 3x3, 4x4 oraz właściwej minigrze.
Po realizacji programu klasy IV w zakresie minigier sportowych uczeń powinien umieć samodzielnie i
poprawnie wykonywać następujące lub inne, określone przez nauczyciela, o podobnym stopniu trudności,
czynności ruchowe: Minikoszykówka
- podanie i chwyt piłki oburącz w miejscu;
- kozłowanie piłki w dowolnym tempie ręką prawą i lewą w miejscu i w ruchu;
- rzut piłką do kosza dowolnym sposobem.
Minisiatkówka
- przyjmowanie postawy siatkarskiej;
- poruszanie się po boisku krokiem dostawnym;
-odbijanie piłki sposobem górnym nad głową w postawie wysokiej;
- zagrywka dolna zza linii 3 metrów (linia ataku) ręką prawą i lewą;
- przebicie piłki przez siatkę z podania partnera. Minipiłka ręczna
- poruszanie się po boisku bez piłki;
- podania piłki jednorącz prawą i lewą ręką w miejscu i w ruchu;
- chwyt piłki oburącz w miejscu i w ruchu;
- kozłowanie piłki ręką prawą i lewą w marszu i biegu po linii prostej;
- rzut piłki do bramki jednorącz z miejsca. Minipiłka nożna
- prowadzenie piłki nogą prawą i lewą po prostej i ze zmianą kierunku;
- uderzenie i przyjęcie piłki nogą prawą i lewą; ~ strzał piłką do bramki dowolnym sposobem.
KLASA V K°szykówka
2>o en'e e'ement°w techniki indywidualnej w postępowaniu zespołowym (1x1, '*?•)• Gra uproszczona
według zasad minikoszykówki.
49
Piłka ręczna
Poruszanie się w zmiennym tempie bez piłki w różnych kierunkach. Podania piłki sposobem półgórnym z
miejsca i w ruchu. Wykonanie rzutów dowolnym spQsobem w ruchu, do współpartnera i do bramki. Gra
uproszczona według zasad hiinipiłki ręcznej. ,
Piłka siatkowa
Poruszanie si^ pO boisku oraz przyjmowanie prawidłowej postawy na sygnał.j Kierowanie pijki sposobem
górnym na boisko przeciwnika w przód, w tył i na' boki. Stosowanie opanowanych elementów w grze
uproszczonej według zasad minipiłki siatk;OWej.
Piłka nożna
śonglerka równymi piłkami stopą i udem. Uderzenie piłki zewnętrznym i we wnętrznym podbiciem.
Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy i zewnętrznyr podbiciem. Powadzenie piłki zewnętrznym i
wewnętrznym podbiciem. Zwodjj bez piłki. Gra uproszczona według zasad minipiłki nożnej.
Po realizacji programu klasy V w zakresie gier sportowych uczeń winien umieć samodzielnie, poprawnie
wykonać następujące lub inne, określor przez nauczyciela, o podobnym stopniu trudności, czynności ruchowe:
Koszykówka:
- zatrzymywanie się w biegu doskokiem obunóż;
- zmiany kier-unku biegu bez piłki;
- podanie i cllwyt piłki oburącz w ruchu;
- podanie pił^j jednorącz ręką prawą i lewą w miejscu i w ruchu;
- rzut piłki d^ kosza oburącz i jednorącz z miejsca.
Piłka siatko\ya:
- przyjmowanie postawy siatkarskiej na sygnał;
-odbicia piłk;i sposobem dolnym indywidualnie;
- odbicia piłlxi sposobem górnym w dwójkach;
- zagrywka choina ręką prawą i lewą z odległości 4-5 m.
Piłka reczną:
- poruszanie się po boisku w zmiennym tempie, w różnych kierunkach;
- prowadzeń je piłki w dwójkach;

Strona 56

11891

- kozłowani^ piłki w rytmie 3 kroki - kozioł - 3 kroki - podanie;
- kozłowani^ piłki ze zmianą kierunku i ręki;
- rzul piłką qo bramki z biegu.
Piłka nożna:
- prowadzenie piłki w dwójkach nogą prawą i mogą lewą;
- żonglerka •piłki stopą i udem;
-uderzenie j przyjęcie piłki wewnętrzną i zewnętrzną częścią stopy: nogąpr
i nogą lew^; 50
__ strzał piłką do bramki, wewnętrznym podbiciem z miejsca, nogą prawą i nogą lewą.
Nauczanie podstawowych elementów technicznych minigier sportowych należy rozpoczynać od zabaw i gier
bieżnych, rzutnych, skocznych, kopnych, z podbijaniem poprzez wyeksponowanie odpowiednich elementów
techniki podstawowej.
Zawsze dopiero po nauczeniu w formie ścisłej odpowiednich elementów techniki podstawowej należy
wprowadzać zabawy i gry trudniejsze. Minigry sportowe są bowiem grami opartymi na właściwych
„dorosłych" grach zespołowych, ale poprzez zmniejszenie wymiarów boiska, obniżenie wysokości siatki i
kosza, zmniejszenie ilości zawodników oraz uproszczenie przepisów są przystosowane do możliwości
psychofizycznych dzieci.
Dlatego też spośród wielu elementów lekcji wychowania fizycznego czy zajęć treningowych na uwagę
zasługują: pokaz, objaśnienie i poprawa błędów (Talagal989).
Pokaz każdego elementu czy całego ćwiczenia powinien być zademonstrowany prawidłowo, przedstawiony
ćwiczącym w przystępny sposób i w miarę potrzeby powtórzony.
Objaśnienie pokazu powinno być krótkie, zwięzłe i uwzględniające najważniejsze momenty lub fazy danego
elementu czy całego ćwiczenia.
Poprawianie błędów nie może ograniczać się do stwierdzenia samego faktu, ale powinno być połączone z
pokazem i objaśnieniem, jak ma wyglądać poprawnie wykonywany element czy całe ćwiczenie.
Metodyka prowadzenia zabawy lub gry ruchowej składa się z czterech podstawowych etapów:
przygotowania, organizacji, przeprowadzenia i zakończenia zabawy lub gry (Bondarowicz 1995).
Przygotowanie do prowadzenia zabawy lub gry ruchowej dotyczy prowadzącego, a także uczestników.
Prowadzący powienien bardzo szczegółowo zaplanować całą organizację zabawy lub gry, przewidzieć
sytuacje, jakie w czasie trwania mogą wystąpić oraz jaki mogą przybrać charakter. Powinien także
przygotować do niej uczestników poprzez podział na zespoły lub drużyny, a także wybór pomocników
(sędziów).
rganizacja zabawy lub gry ruchowej obejmuje właściwe ustawienie dzieci na pozycjach wyjściowych oraz
odpowiednie objaśnienie. Objaśnienie powinno być
kie, jasne i zajmować jak najmniej czasu przeznaczonego na zabawę lub grę. p
prowadzenie zabawy lub gry ruchowej z odpowiednim dozowaniem
i KU wymaga od prowadzącego dużej aktywności. Powinien on poruszać się
. °'SKU i ustawiać w takim miejscu, aby dobrze obserwować dzieci, czuwać
stv e,S^e'ctowan'em przepisów, wychwytywać błędy i odpowiednio wykorzy-
Wać elementy wychowawcze.
51
odby\va się na określony sygnał pro uczestnicy osiągnęli z nie się na
mmuia ui y 'u" •»&•" — — , - j
należy ogłosić wynik rywalizacji i dokonać podsumowania.
Każda zabawa lub gra powinna przebiegać w charakterystycznej dla siebi| atmosferze. Jest to tym ważniejsze,
im młodsze są dzieci.

'fc
Sfc •
dwa ognie usportowione
WYKAZ ZA.BAW i GIER
l . Kto szybszy
ie piłki
3. Rwchoimy cel

Strona 57

11891

4. "Wyboroowy strzelec w kole
5. \Vybor>'owy strzelec w szeregach 6- ^.fcijak. z wywoływaniem
7. "T raf ptiłką w środkowego
8. "\tyybijjanka w kwadracie
'• Rzuć »celnie i uciekaj 10- Z,bijaTk na materacach 11* Odrz;uć piłkę 1^ . Odmuć piłkę z podaniami l*. Zbijsak
l ł. Cztesry ognie
4.1. Zabawy i gry przygotowujące do cm u «fe„. __m
Należy podkreślić, że doskonałym lecz niedocenianym środkiem wprowadzającym dzieci w świat sportowych
gier zespołowych jest gra „dwa ognie'" oraz jej odmiana „usportowiona". Zawiera ona wiele form ruchowych
charakterystycznych dla większości gier zespołowych. Wyrabia ponadto takie dyspożycie osobowościowe, jak
zdolność koncentracji, refleks, zmysł taktyczny itp.
1. Kto szybszy
Ćwiczący ustawieni w dwu szeregach na linii środkowej boiska. Każdy sze-re" przodem do swojej linii
końcowej. "Na sygnał wszyscy biegną poza tę linię (rys. 1). Ostatni ćwiczący odpada z dalszej zabawy.
Powtarzamy ją eliminując /a każdym razem jednego ćwiczącego z każdego szeregu, który ostatni przekroczył
linię końcową boiska. Wygrywa ćwiczący, który zostanie sam na boisku. W zabawie można zastosować różne
pozycje startowe: leżenie tyłem, leżenie przodem, siad skrzyżny, klęk podparty itp.
O O O O O O
Rys. 1. Kto szybszy
2- Przepędzanie piłki
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, ustawione w szeregach na liniach
końcowych boiska. Każdy zawodnik z piłką do siatkówki. Na linii środkowej
zy piłka do koszykówki. "Na sygnał zawodnicy obu drużyn starają się trafić
pl kę koszykową i „przepędzić" ją na boisko przeciwnika (rys. 2). Rzucać moż-
Zza linii końcowej. Można j ą przekroczyć tylko w celu zabrania piłek siatko-
y^1 z własnego boiska. Wygrywa drużyna, która „przepędzi" piłkę koszykową
1VA1? końcową boiska przeciwnika.
54
o.
o. q
d
«
Rys. 2. Przepędzanie piłki
3. Ruchomy cel
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona w dwu sz gach naprzeciw siebie na liniach
bocznych boiska do piłki siatkowej. Ka zawodnik z piłką. Zawodnicy drużyny B ustawieni dowolnie za jedną
liniał cową. Na sygnał przebiegają na przeciwną linię końcową (rys. 3). Zawodu drużyny A starają się trafić
przebiegających przeciwników swoimi piłka zdobywając punkt za każdego zbitego. Po kilku próbach
następuje zamiana] dań drużyn. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznacz ilości prób.
00
Rys. 3. Ruchomy cel
56
' strzelec w kole
ustawieni na obwodzie koła, każdy z piłką siatkową. Uczestnicy aia się trafić swymi piłkami w piłkę
koszykową podrzuconą przez instrukto-5 w górę,- W pi^ę można rzucać, gdy osiągnie najwyższy punkt.
Punkt zdoby-ćwiczący, który trafi bezpośrednio w piłkę koszykową.
e,
strzelec w szeregach
Ćwiczący ustawieni w dwu szeregach naprzeciw siebie, na liniach bocznych boiska do piłki siatkowej. Każdy
ćwiczący z piłką (rys. 4). Uczestnicy starają się trafić w piłkę koszykową toczącą się pośrodku boiska. Za
trafienie swoją piłką w piłkę koszykową ćwiczący zdobywa punkt.
O
Rys. 4. Wyborowy strzelec w szeregach
6. Zbijak z wywoływaniem

Strona 58

11891

Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami, np. czerwonymi 'zielonymi. Drużyny ustawione w
dwu szeregach. Każdy szereg w odległości jednego metra od linii środkowej. Zawodnik jednej drużyny
tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między zawodnikami każdej *y 'eży piłka
(rys. 5). Na sygnał „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolo-chwytają piłki i starają się trafić nią
przeciwnika. Zawodnicy oznaczeni orem zielonym uciekają przed trafieniem za linię końcową boiska. Za
każde lenie uciekającego zawodnika drużyna rzucająca piłki zdobywa punkt. Wy-a drużyna, która zdobyła
więcej punktów w wyznaczonej ilości prób.
57

Rys. 5. Zbijak z wywoływaniem
nich wewnątrz koła. Ucz piłkę i usiłują trafić chwytać piłkę. Ćwicz środkowego zamienia
7. Traf piłką w środkowego
Ćwiczący ustawieni na o' nicy stojący na zewnątrz koła w kwiczącego w kole. Może o, którego rzut był
niecelny lub z nim miejscami. 8. Wybijanka w kwadracie
Ćwiczący podzieleni na iska. Drużyna B, posiada— sygnał (włączenie stopera, drużyny A, zdobywając punkt
za wyznaczonego czasu prze,-vwam> zamieniają się zadaniami.
podanie, przeciwnicy trą'
czonym czasem. Wygry%
czonej ilości prób.
9. Rzuć Minie i uciekaj .vnv Dnlży„a A ustawiona dowoj™
ćwteW podleni „a ^f^dzie «a, «- f."*, „„*« kota. D™*- B '^cTe wodnicy dmiyny B-ie^J*
ustawiona wewnątrz l .ewnątrz boiska (rys.
y B starająsię trafić P^ * przeciwn>ka. F o
kt drużyny B. Dru nąrz boiska przechwyć, rzu zą zdobywanie punktów ^ przed "któraW* więcej punktów
O
00
o
o
o
o o
Rys. 6. Wybijanka w kwadracie
10. Zbijak na materacach
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda drużyna ustawiona na polu obrony boiska do piłki siatkowej:
pierwsi zawodnicy każdej z drużyn stoją na materacach gimnastycznych leżących na liniach ataku, pozostali
rozstawieni są dowolnie za swoimi materacami (rys. 7). Drużyna A (po wylosowaniu piłki) rozpoczyna grę
rzutem zawodnika z materaca, który usiłuje trafić piłką zawodnika drużyny B stojącego na swoim materacu
po przeciwnej stronie boiska. Jeżeli rzut jest celny, zdobywa punkt, a piłkę otrzymuje drużyna B. Trafiony
zawodnik schodzi z materaca, a na jego miejsce wchodzi kolejny zawodnik z drużyn. Jeśli rzut jest niecelny i
piłkę przechwyci drużyna B, ich zawodnik na materacu ma prawo do zbijania swego przeciwnika. Jeżeli po
niecelnym rzucie drużyny A piłka przekroczy linię końcową boiska drużyny B, piłka wraca do zawodnika na
materacu drużyny A itd. Prawo do zbijania mają tylko zawodnicy na materacach. Zawodnicy grający w polu
nie mogą zbijać i być zbijanymi. Mogą jedynie bronić przed wyjściem piłki poza linię końcową i podawać ją
zawodnikowi na materacu. Wygrywa drużyna, która wygra więcej pojedynków i ^obędzie więcej punktów.
59
58

Rys. 7. Zbijak na materacach
t. Odrzuć pHkę iada jedną pi' CwlcZący podzieleni na dwie d^ ^a^ "piłki siatkowej (rys. towiona jest
dowolme na .P0^^"^przeciwników, którzy starają!
^itów w wyznaczonym czasie.

Rys. 8. Odrzuć
^3. łJ*"j-
Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz OOIS>K». L^W^J .._,_.... ustawieni na przeciwległych liniach

Strona 59

11891

końcowych, jeden z piłką (rys. 9). Zadaniem ich jest trafić piłką jak największą liczbę uczestników
znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go „zbił" i pomaga mu
podając piłkę i wykonując rzuty. Wygrywa ćwiczący, który zostanie trafiony piłką ostatni.

Rys. 9. Zbijak
14. Cztery ognie
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na swoich boiskach oraz poza liniami bocznymi i
końcowymi boiska przeciwnika (rys. 10). Przepisy gry jak w dwu ogniach usportowionych. Zawodnicy stojący
poza boiskiem mogą podawać piłkę i zbijać zawodników drużyny przeciwnej.
o o
12. Odrzuć piłkę z podaniami

przed odrzuceniem
piłki na boisko przeciwni!
o o
musi
Rys. 10. Cztery ognie
61
60
4.3. Przykłady osnowy i konspektu lekcji

boiska, piłkę należy przekazać drużynie przeciwnej.

3. ^
gr |=
if! 3 o
fi-o ST
D- TO
o \
P3
1 •<"
0 "S
er ° d- ci-
O -i N N
_ O
rO" ™
cr o-
H

zać drużynie przeciwnej. Podania w drużynie - przed wykonaniem rzutu zawodni podania w obrębie swojej
drużyny.

Czoy gry - dwie połowy po 1 0 minut z przerwą 2-minutoi Zmiana boisk -po pierwszej połowie gry.
Rozpoczęcie gry - grę rozpoczyna kapitan po wylosowa zawodnika z własnej drużyny. Zdobycie punktu - ma
miejsce, gdy piłka rzucona z linii trafi bezpośrednio (bez dotknięcia podłoża) zawodnika drużyny przeciwnej i
po trafieniu upadnie na podłoże. W piłka jest złapana przez gracza tej samej drużyny, punkt trafieniu
(„zbiciu") zawodnika grę rozpoczyna drużyna, k Liczenie punktów - za każdego trafionego piłką („zbitegc
zdobywa 1 punkt. Gra piłką - za pomocą rąk można piłkę podawać i rzucai kopnięcie piłki, uderzenie oraz
bieganie z piłką. Bieganie z piłką - zawodnik trzymający piłkę (za wyj* linii końcowej) może wykonać dwa
kroki. Przed wykoi musi oddać piłkę lub wykonać rzut. Przekroczenie Unii środkowej lub jej dotknięcie przez
wykonywania rzutu lub bezpośrednio po nim jest błęder

1 n. d
N-

Strona 60

11891

v:
3
v;

przerywania gry. Trener - prowadzi zespół, udziela rad, zmienia zawodiu

towana w czasie meczu, przegrywa mecz 10:0. Zmiana zawodników - przy linii środkowej, kiedy piłka j

Piłka - mecze rozgrywa się piłką siatkową. Drużyna - 10-12 zawodników, 8 graczy na boisku: 6 gi („matki") na
linii końcowej, oraz 2-4 rezerwowych. Dru; nego składu (minimum 8 zawodników) przed meczem k

Z,/«?'e - boczne, końcowe oraz linia środkowa.

Cel gry — trafienie piłką przeciwnika („zbicie") oraz pr przeciwnej w zdobyciu punktu lub piłki z
respektowanien Boisko — długość 12 m, szerokość 9 m.

4.2. Przepisy gry w dwa ognie usportowione

3 M j5 >ł *'* *-„ rt- e — -— 3 ;«

•%

5-^' S

J N

sl-

Strona 61

11891

3 °

•g %

O- =
7T -o

•2.1 1-2 2 ^3 li li | ^
7? S, 3 ^ IŁ <; Ct T3 ^ -' ° ^

-o

"O
o

C/)

N N rt TT
-o o

^ P^"
— •a

i. l1 i 1 f. 1 1^ 1 N f: -n'

Strona 62

11891

(T O

5* 5" §: 3. 0--0
O p o

8 N
1 1

E- N
^ o

Ol OO O — • 3 J p r-~ O N- ' 0'°- rt-
M^Ł^^^O" Cl.

c/T

g. B. F

OQ 0

TT N

"< ^ ^ 3. c ~* g 0' Q- Q T3 §

Strona 63

11891

05 ^ K)

v! o-

§, N o' <
S 1

3 P CK
rt>
.. -S

"o ^sr 5 Ę"?TW ci. o — •
"•.O -x- O* 3 r5 r+ — 'OD— ^
8 B 3 * ^- «5' ' ^ §= ^^ 3
?T (fl ^i. M« ?T .^. ^5 Hrł ,^. O-- .^3 *~*
fiB •— «.. ,„.*,ffiI.,S- . :.;,-„^-«ab; -.-tófe^^. .-^..--Z&fłS^M^ŁiJifa^^L^affSE^ ,. , ., ,

Ó'
3 J ...

o 3 uo
3 P ^
^ ?13
"E. "S o

Osnowa lekcji dla klasy II Dwa ognie usportowione
CELE GŁÓWNE
Umiejętności: rzut piłki jednorącz w miejscu, chwyt piłki oburącz Psychomotoryczność: kształtowanie
sprawności koordynacyjnej i wytrzymałości Wiadomości: poznanie przepisów dwu ogni usportowionych
Wychowawcze: umiejętności współdziałania w zespole
l
1. Zbiórka, raport, powitanie
2. „Pitkaparzy". Ćwiczący rozstawieni dowolnie na linii końcowej boiska.

Strona 64

11891

Nauczyciel toczy piłki po podłożu. Ćwiczący mają za zadanie dobiec do linii, na której stoi rzucający nie
dotykając pitki.
3. Ćwiczenia kształtujące z pitką:
• podrzut pitki z tyłu i chwyt z przodu
• podrzut piłki z przodu i chwyt z tyłu
• podrzut pitki w górę, odbicie głową i dowolny chwyt
• podrzut piłki w górę, obrót o 360° i dowolny chwyt
• podrzut piłki w górę, klaśnięcie i dowolny chwyt
2. „Kto szybciej na drugą stronę". Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej. Na sygnał wszyscy
przebiegają na drugą linię końcową. Za pierwsze miejsce - 3 punkty, za drugie - 2 punkty, za trzecie
• l punkt.
3. Ćwiczenia kształtujące w dwójkach.
• Siad prosty naprzeciw siebie, stopy stykają się podeszwami, ramiona w przód, ręce splecione.
Naprzemienne skłony i wyprosty tułowia.
• Postawa zwieszona przodem naprzeciw siebie, ramiona wyprostowane, ręce splecione, stopy stykają się
palcami. Przysiady naprzemienne.
• Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona w bok, ręce splecione. Jednoczesne skręty tułowia.
• Postawa przodem do siebie, w odległości l metra. Ramiona w dół, ręce splecione. Jednoczesny obrót do
postawy tyłem do siebie, jednoczesny obrót do pozycji wyjściowej.
2. Swobodny bieg dookoła boiska: kozłowanie pitki, podrzuty, chwyty, zabawa piłką.
3. Ćwiczenia kształtujące z piłką:
• Postawa. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył.
• Postawa w rozkroku. Toczenie piłki ósemką między stopami.
• Leżenie tyłem. Podrzut piłki stopami, chwyt rękami.
• Leżenie tyłem. Przenoszenie piłki stopami, chwyt rękami.
• Leżenie przodem, ramiona w bok. Przetaczanie piłki z lewej do prawej ręki.
OS t> -fc.
4. „Trą:
„Traf środkowego". Ćwiczący ustawieni na obwodzie
koła.
W ŚredkU k9!§ j?4en ćwiczący. Uczestnicy na zewnątrz koła podają między sobą piłkę i usiłują trafić nią w
środkowego w kole. Ćwiczący, którego rzut byl niecelny lub przechwycony przez środkowego, zamienia się z
nim miejscami.
5. „Traf i uciekaj". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona dowolnie wewnątrz kota.
Drużyna B rozstawiona na obwodzie koła stara się zdobyć punkt trafiając zawodników wewnątrz koła.
Zawodnicy drużyny B chwytają piłkę i starają się trafić uciekających zdobywając za trafienie punkt.
6. „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani
ćwiczący ustawieni na przeciwnych liniach końcowych. Zadaniem ich jest trafić piłką jak najwięcej
uczestników znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go trafił i
pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty.
„Odrzuć piłkę". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda drużyna posiada jedną piłkę i rozstawiona jest
dowolnie na polu obrony boiska do piłki siatkowej. Na sygnał drużyny rzucają swoje piłki na pole
przeciwników, którzy starają się jak najszybciej odrzucić je z powrotem 8. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia
korekcyjne mięśni pośladkowych, ćwiczenia oddechowe.
Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie
ćz&Ss&iai^&^Siji^^^f^^^,:^,. ' ' ' -•'-'• - - --..-.=-. •-•:•:
L^_______________ _ ___________________ __________
4. „Przepędzanie piik?7 ĆwicTącT $8$ffiM SS ÓW drużyny ustawione w szeregach na liniach koń-
cowych boiska. Każdy z piiką do siatkówki. Na linii środkowej Isży pifta do koszykówki. Na sygnał
zawodnicy obu drużyn rzutami swoich piłek starają się trafić piłkę koszykową i przepędzić ją na boisko
przeciwnika.
5. „Wyborowy strzelec w kole". Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła, każdy z piłką siatkową. Uczestnicy
starają się trafić swymi piłkami w piłkę koszykową podrzuconą przez nauczyciela w górę.
6. „Ruchomy cel". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona w dwu szeregach naprzeciw

Strona 65

11891

siebie na liniach bocznych boiska do piłki siatkowej. Każdy zawodnik z piłką. Zawodnicy drużyny B ustawieni
dowolnie za jedną linią końcową. Przebiegają na sygnał na drugą linię końcową. Zawodnicy drużyny A starają
się trafić przebiegających swoimi piłkami
7. „Odrzuć piłkę z podaniami". Przed odrzucenim piłk na boisko przeciwnika drużyna musi wykonać trzj
podania między swoimi zawodnikami.
8. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia korekcyjne przeciw płaskostopiu. Uporządkowanie i odniesienie
przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
DJHci iednorącz z miejsca z rozbiegu, bezpośrednio oraz z odbiciem o podłoże do ćwiczącego Stojącego
naprzeciwko. Chwyty piłki oburącz.
„źbijak z wywoianieffl". Ćwiczący podzieleni na
drużyny oznaczone szarfami. Drużyny ustawione w dwu szeregach, w odległości l metra od linii środkowej.
Zawodnik jednej drużyny tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między
zawodnikami każdej pary leży piłka. Na sygnał „czerwoni" zawodnicy oznaczeni tym kolorem
chwytają piłki i starają się trafić nią przeciwnika. . Zawodnicy oznaczeni kolorem zielonym uciekają przed
trafieniem za linię końcową boiska.
. „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani
ćwiczący ustawieni na przeciwnych liniach końcowych. Zadaniem ich jest trafić piłką jak najwięcej
uczestników znajdujących się wewnątrz pola. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym, który go trafił i
pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty.
/. Dwa ognie usportowione, gra szkolna, gra właściwa.
?. Ćwiczenia uspokajające. Ćwiczenia korekcyjne, oddechowe, mięśni grzbietu i mięśni brzucha.
Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
Konspekt lekcji dla klasy III Dwa ognie usportowione
CELE GŁÓWNE:
Umiejętności: rzut piłki w miejscu
Psychomotoryczność: kształtowanie koordynacji ruchowej, szybkości
Wiadomości: poznanie przepisów dwu ogni usportowionych
Wychowawcze: umiejętność współdziałania w drużynie
Miejsce zajęć: sala sportowa
Liczba ćwiczących: 16
Pomoce: 16 piłek do siatkówki, różnokolorowe szarfy, kreda
Bibliografia: Bondarowicz M. 1994, Trześniowski R. 1989.
Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń

Nazwa i opis ćwiczenia

Czas dozowania Ilość powtórzeń

Uwagi organizacyjne i metodyczne

I. Część wprowadzająca:
• Zbiórka, raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu
lekcji.

2 min

Ustawienie w dwuszeregu

• Swobodny bieg dookoła boiska, kozłowanie piłki w biegu, podrzuty i chwyty piłki, dowolna zabawa piłką w
biegu.

Strona 66

11891

3 min

Ćwiczenia kształtujące z piłką

• Postawa. Piłka na podłożu przed stopami. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył. • Postawa w
rozkroku. Piłka na podłożu. Skion tułowia i toczenie piłki ósemką między stopami. • Leżenie tyłem. Piłka
między stopami. Energiczny wznos nóg, podrzut piłki i chwyt piłki rękami. • Leżenie tyłem. Ramiona w górę.
Piłka między stopami. Wznos nóg do leżenia przewrotnego i przechwyt piłki rękami. Opad nóg, skłon tułowia
w przód. Przechwyt piłki stopami. • Leżenie przodem. Ramiona w bok. Piłka na podłożu pod ręką. Wznos
tułowia i przetoczenie piłki z lewej do prawej ręki.

1 min

Ćwiczący ustawieni w rozsypce

II. Cześć główna
• Rzuty piłki jednorącz z miejsca, z rozbiegu, bezpośrednio, oraz z odbiciem kozłem o podłoże do ćwiczącego
stojącego naprzeciwko. • Chwyty piłki oburącz.

3 min

Ćwiczący ustawieni w dwu rzędach parami naprzeciwko siebie. Zwrócenie uwag/ na poprawne wykonanie
rzutu i chwytu piłki.

• „Zbijak z wywoływaniem". Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami. Drużyny ustawione w
dwu szeregach. Każdy szereg w odległości jednego metra od linii środkowej. Zawodnik jednej dryżyny
tworzy parę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Na linii środkowej między zawodnikami każdej pary leży
piłka. Na sygnał „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolorem chwytają piłki i starają się trafić nią
przeciwnika. Zawodnicy oznaczeni kolorem zielonym uciekają przed trafieniem za linię końcową boiska.

5 min

Za każde trafienie uciekającego zawodnika drużyna rzucająca piłki zdobywa punkt.

• „Zbijak". Ćwiczący ustawieni dowolnie wewnątrz boiska do dwu ogni usportowionych. Dwaj wybrani
ćwiczący ustawieni na przeciwległych liniach końcowych, jeden z piłką. Zadaniem ich jest trafić piłką jak
największą liczbę ćwiczących znajdujących się wewnątrz boiska. Trafiony piłką zajmuje miejsce przy tym,
który go zbił i pomaga mu podając piłkę i wykonując rzuty.

5 min

Wygrywa ćwiczący, który został zbity jako ostatni.

Strona 67

11891

• Dwa ognie usportowione - gra szkolna, właściwa

10 min

Zabawa uspokajająca Ćwiczenia korekcyjne

III. Część końcowa
• „Minutka". Leżenie tyłem. Po sygnale (włączenie stopera) ćwiczący starają się określić kiedy upłynęła jedna
minuta, wykonując skłon tułowia do siadu prostego.

8 min

Ćwiczący w leżeniu tyłem dowolnie na całym boisku.

• Leżenie tyłem, kolana ugięte, stopy na podłożu. Uginanie nóg z dotknięciem kolanami do klatki piersiowej.
• Klęk podparty. Uwypuklenie pleców („Koci grzbiet"). • Siad prosty. Kolana ugięte, stopy na podłożu.
Opady i wznosy tułowia. • Leżenie przodem, ramiona w górę. Naprzemienne unoszenie ramion i nóg (nożyce
pionowe).

• Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do
szatni. |

2 min

WYKAZ ZABAW I GIER
1. Berek w trójkach
2. Berek z przebieganiem
3. Uciekinier
4. Natarcie
5. Pogoń z wywoływaniem
6. Uciekaj na pole bramkowe
7. Powódź
8. Sztafeta z kozłowaniem i rzutem piłki z wyskoku
9. Sztafeta z rzutem do bramki
10. Przechwyć podanie
11. Szybko podawaj
12. Rozsypka z koła
13. Przechwyć podanie do środkowego
14. Wyprzedź piłkę
15. Berek zaczarowany z piłką
16. Dotknij przeciwnika piłką

Strona 68

11891

17. Wyjdź do podania
18. Traf pitką w ogon węża
19. Piłki pod siatką
20. Traf w piłkę
21. Piłka graniczna
22. Piłka bramkowa
23. Przepędzanie piłki do bramki
24. Piłka siatkowo-ręczna
25. Bramkarze i atakujący
26. Piłka ręczna - rugby
27. Piłką w materac
28. Piłka ręczna w kole
5.1. Zabawy i gry przygotowujące do minipiłki ręcznej
1. Berek w trójkach
Ćwiczący podzieleni na trójki: berek, uciekający i pomocnik uciekającego. Trójki mogą poruszać się po całym
boisku. Berek usiłuje dotknąć uciekającego, któremu może pomagać trzeci ćwiczący poprzez ustawianie się
pomiędzy berkiem a uciekającym. Wszyscy poruszają się krokiem dostawnym. Gdy berek dotknie
uciekającego, ćwiczący zamieniają się zadaniami.
2. Berek z przebieganiem
Zabawa jw., tylko pomocnik przebiega między berkiem i uciekającym i wówczas on staje się uciekającym.
3. Uciekinier
Ćwiczący rozstawieni na obwodzie koła tak, aby odległość między nimi nie była większa niż 2 metry.
Wewnątrz koła znajduje się jeden ćwiczący, który usiłuje wydostać się na zewnątrz stosując zwody, zmiany
tempa biegu itp. Ćwiczący na obwodzie koła poruszają się krokiem dostawnym i zgodnie z przepisami gry w
piłkę ręczną nie pozwalają mu na opuszczenie koła. Gdy uciekinier wydostanie się z koła, do środka wchodzi
kolejny ćwiczący. Wygrywa ten, który będzie najkrócej przebywał wewnątrz koła.
4. Natarcie
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w szeregach, na liniach końcowych boiska. Każdy ćwiczący
z piłką. Na sygnał zawodnicy obu drużyn biegną kozłując piłkę na miejsce przeciwnej drużyny. Wygrywa
zespół, którego zawodnicy szybciej zajmą miejsca na przeciwnej linii końcowej.
5. Pogoń z wywoływaniem
Ćwiczący podzieleni na drużyny oznaczone szarfami, np. czerwonymi
i zielonymi. Drużyny ustawione w szeregach w odległości 2 metrów od linii
kowej boiska. Zawodnik jednej drużyny tworzy parę z zawodnikiem druży-
y przeciwnej. Przed każdym ćwiczącym piłka. Na sygnał „czerwoni!" zawod-
zaw ^Zna<;zem tym kolorem kładą swoje piłki na podłożu, odwracają się i gonią
lini ,,0 w drużyny przeciwnej, którzy kozłując piłki starają się uciec poza
Punkt J1COW^ boiska. Za dotknięcie uciekającego drużyna goniąca zdobywa
c' Próh ^r^wa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej iloś-
69
68
p
p p
p p
p o
Rys. 11. Pogoń z wywoływaniem
6. Uciekaj na pole bramkowe
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Zawodnicy drużyny A kozłują sw<j piłki poruszając się dowolnie w
polu bramkowym. Zawodnicy drużyny B poi szają się po całym boisku, ale nie mogą przekraczać linii pól
bramkow;'" (rys. 12). Na sygnał zawodnicy drużyny A starają się przedostać na przech pole bramkowe, w
czym przeszkadza im drużyna B. Za każdego zawodnił który z piłką znalazł się w drugim polu bramkowym
drużyna A zdobywa pur's Jeżeli zawodnik drużyny B dotknie piłki kozłowanej przez zawodnika drużj A w
czasie biegu w polu gry, punktu nie przyznaje się. Następnie drużyny: inieniają się zadaniami. Wygrywa
drużyna, która zdobędzie więcej ^ w wyznaczonej ilości prób.

Strona 69

11891

Rys. 12. Uciekaj na pole bramkowe
70
7. powódź
Ćwiczący biegają dowolnie po boisku. Każdy kozłuje swoją piłkę. Na sygnał „powódź!" ćwiczący jak
najszybciej starają się znaleźć na wyznaczonym polu, np. materacach gimnastycznych, ławeczkach, kole
narysowanym na podłożu itp.
8. Sztafeta z kozłowaniem i rzutem piłki z wyskoku
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na linii startu (rys. 13). Na sygnał pierwsi
ćwiczący rozpoczynają wyścig: kozłując piłkę omijają swoje chorągiewki. Następnie wykonują rzut z wyskoku
zza wyznaczonej linii do następnego zawodnika i biegną na koniec rzędu. Następni zawodnicy kontynuuj ą
sztafetę. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę.
00000.4-----
N
r,
X
/
Rys. 13. Sztafeta z kozłowaniem i rzutem piłki z wyskoku
9. Sztafeta z rzutem do bramki
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach, naprzeciwko swoich bramek (rys. 14). Na sygnał
pierwsi ćwiczący rozpoczynają wyścig: kozłując piłkę biegną w kierunku bramki i wykonują rzut sprzed linii
pola bramkowego. Po rzucie chwytają piłkę i przekazują następnemu zawodnikowi, a sami biegną na koniec
rzędu. Za każdy celny rzut do bramki drużyna zdobywa punkt. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej
punktów, a przy ich równej liczbie drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę.
10. Przechwyć podanie
Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła podają między sobą piłkę. Wewnątrz a znajduje się jeden z ćwiczących,
który stara się przechwycić podanie lub knąć piłki. Ćwiczący, który ostatni dotknął piłki przed
przechwyceniem jej Zez środkowego, zamienia się z nim miejscem.
71

r
ooooo.-

Rys. 14. Sztafeta z rzutem do bramki
11. Szybko podawaj
Ćwiczący podzieleni na dwójki. Zawodnicy każdej z nich ustawieni napr ciw siebie z jedną piłką. Na sygnał
zawodnicy podają między sobą piłkę. V grywa dwójka, która w wyznaczonym czasie wykona najwięcej
podań.
12. Rozsypka z koła
Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła, podają po jego obwodzie piłkę, pamiętując od kogo dostają podanie i
do kogo podają. Na sygnał wszyscy rc biegają się po całym boisku podając piłkę w zapamiętanej kolejności.
13. Przechwyć podanie do środkowego
Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła. Wewnątrz koła dwu ćwiczący (rys. 15). Ćwiczący na obwodzie
koła podają piłkę między sobą i starają s| podać ją do jednego z ćwiczących wewnątrz koła. Drugi kryje
pierwszego i st się nie dopuścić do podania mu piłki. Gracz, który ostatni dotknie piłki pr przechwyceniem jej
przez kryjącego, zamienia się z nim miejscem.
Q
O

Rys. 15. Przechwyć podanie do środkowego
72
14. Wyprzedź P»łkf
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona na zewnątrz k ja Drużyna B ustawiona w
rzędzie prostopadle do obwodu koła (rys. 16). Na

Strona 70

11891

°anał zawodnicy drużyny A kolejno podają do siebie piłkę po obwodzie koła, S dnocześnie pierwszy
zawodnik z drużyny B obiega koło i stara się wrócić na jeiejsce startu zanim piłka przejdzie obwód koła i wróci
do zawodnika drużyny A który rozpoczął grę. Jeśli zawodnikowi drużyny B uda się to zrobić, zdobywa
unkt dla swojej drużyny. Jeśli drużyna A wykona swoje zadanie wcześniej -ona zdobywa punkt. Gdy wszyscy
zawodnicy drużyny B obiegną koło, drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna, która zdobędzie
więcej punktów.

O
Rys. 16. Wyprzedź piłkę
15. Berek zaczarowany z piłką
Berek usiłuje dotknąć ćwiczących, którzy poruszają się po całym boisku, podając między sobą piłkę. Przed
dotknięciem przez berka można uratować zagrożonego przez podanie mu piłki. Z piłką nie wolno biegać,
można ją trzymać nie dłużej niż 5 sekund. Dotknięty przez berka odpada z gry. Wygrywa ćwiczący, który
zostanie dotknięty przez berka ostatni.
16. Dotknij przeciwnika piłką
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, rozstawione na całym boisku. Druhna, która wylosowała piłkę,
rozpoczyna grę z linii środkowej. Jej zawodnicy Podając między sobą piłkę starają się dotknąć zawodnika
drużyny przeciwnej. fa dotknięcie przeciwnika trzymaną w rękach piłką drużyna otrzymuje punkt [grę
rozpoczynają przeciwnicy z linii środkowej. Wygrywa drużyna, która zdo-wzie więcej punktów w
wyznaczonym czasie.
73
17. Wyjdź do podania
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny oznaczone szarfam:i i ustawione zewnątrz pola bramkowego.
Wewnątrz pola, na linii rzutów b-mych, zawo jednej drużyny z piłką (rys. 17). Ma on za zadanie wykonać po
danie do za\ nika ze swojej drużyny. Zawodnicy obu drużyn kryją się nawzajem (każdy go) starając się nie
dopuścić do podania piłki do przeciwnika i przechwi piłkę. Drużyna zdobywa punkt za chwyt piłki po
podaniu od swojego zawodr lub przechwyceniu podania przeciwnej drużyny. Zmiana podajągcych z pola
nego kolejno najpierw z jednej, potem drugiej drużyny. Wygrywa drużyna, ra zdobędzie więcej punktów po
wykonaniu podań przez wszystkich zawc ków.

.0
O

Rys. 17. Wyjdź do podania
18. Traf piłką w ogon węża
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Zawodnicy drużyny «A ustawieni obwodzie koła. Zawodnicy drużyny
B poruszają się wewnątrz l koła w rzędz. trzymając ręce na biodrach poprzednika (rys. 18). Ostatni zawodnik
kręcącej ogonem „węża" ucieka przed zbiciem przez zawodników drużyn;y A. Mogą' podawać między sobą
piłkę, wykonywać zwody. Po wyznaczonym czasie dr żyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna,
która vi^cej razy trał w „ogon" przeciwnika. -
74

Rys. 18. Traf piłką w ogon węża
19. Piłki pod siatką
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na polach obrony boiska do piłki siatkowej. Każdy zespół
posiada piłkę (rys. 19). Na sygnał obie drużyny rzucają piłki kozłem pod siatką w stronę przeciwnika,
chwytają piłkę rzuconą przez przeciwnika i jak najszybciej rzucają w jego stronę. Zawodnicy nie mogą
przekraczać linii ataku boiska do siatkówki. Punkt zdobywa drużyna, która przerzuciła dwie piłki na boisko
przeciwnika. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
• •

Strona 71

11891

•

. o

•

0 o

• a

• ••

Rys. 19. Piłki pod siatką
20. Traf w piłkę
Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła, w środku którego leży piłka lekarska broniona przez jednego z
ćwiczących. Stojący na zewnątrz koła podają piłkę między sobą i wykonują rzuty, starając się trafić w piłkę
lekarską. Po celnym
75
rzucie ćwiczący, który trafił piłkę zmienia obrońcę piłki. Wygrywa ćwicząc^ który najdłużej będzie przebywał
w środku koła.
21. Piłka graniczna
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione dowolnie na swoich połc wach boiska. Linie końcowe,
których bronią drużyny, oznaczone są chorągie\ karni. Po losowaniu piłki drużyna A rozpoczyna grę rzutem
z linii środków^ w kierunku „granicy" przeciwnika. Jeżeli piłka ją przekroczy, drużyna A z bywa punkt. Grę
rozpoczyna drużyna B rzutem z linii środkowej. Jeżeli zawc nik przechwyci piłkę, która nie dotknęła przed
tym podłoża, może on wykc dwa kroki przed rzutem. Gdy piłka zostanie złapana po dotknięciu podłoża, .<
wykonuje się z miejsca upadku piłki. Jeżeli piłka po rzucie wyjdzie poza boisk grę rozpoczyna drużyna
przeciwna z miejsca, gdzie piłka przekroczyła .... boczną. Ćwiczący nie mogą przekraczać linii środkowej.
Wygrywa drużyn która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
22. Piłka bramkowa
Przepisy takie same jak w piłce granicznej z tą różnicą, że drużyny bror swoich bramek. Punkt przyznawany

Strona 72

11891

jest za trafienie piłką w bramkę przeciwni!
23. Przepędzanie piłki do bramki
•i Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na przeciwnych polaji
bramkowych wokół swojej piłki do koszykówki. Każdy zawodnik z piłką ręcz (rys. 20). Na sygnał zawodnicy
obu drużyn rzucają kolejno swoimi piłka w piłkę koszykową i starają się przetoczyć ją przez całe boisko do
bramki pr ciwnika. Każdy ćwiczący może tylko raz wykonać rzut. Ćwiczący mogą dc wolnie poruszać się po
boisku. Wygrywa drużyna, która pierwsza umieści swój piłkę koszykową w bramce przeciwnika.

Rys. 20. Przepędzanie piłki do bramki
76
24. Piłka siatkowo-ręczna
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, rozstawione na boisku do piłki siatkowej po przeciwnych stronach
siatki. Zadaniem drużyny jest rzucenie piłki nad jatką na boisko przeciwnika i obrona przed upadkiem piłki
na własne pole gry. Drużyna, która wylosowała piłkę, rozpoczyna grę rzutem zza linii końcowej, leżeli
zawodnik przechwyci piłkę w polu obrony boiska do siatkówki, może \vykonac trzy kroki i z wyskoku
przerzucić piłkę nad siatką. Jeżeli zawodnik przechwycił piłkę w polu ataku boiska do siatkówki, może przed
rzutem z wyskoku wykonać tylko jeden krok. Jeżeli rzut jest niecelny i piłka wychodzi poza boisko, drużyna
popełnia błąd i traci punkt. W obronie własnego boiska można piłkę chwytać, blokować i wybijać poza boisko.
Jeżeli piłka nie dotykając pola ery drużyny wyjdzie poza boisko, zawodnik, który ją wybił, rzuca piłkę z
miejsca, gdzie wyszła na aut. Liczenie punktów jak w tenisie stołowym. Każda drużyna wykonuje kolejno, bez
względu na wynik ostatniej akcji, pięć zagrywek. Każda akcja zakończona jest zdobyciem punktu przez jedną
z drużyn. Set kończy się po uzyskaniu 21 punktów przez drużynę.
25. Bramkarze i atakujący
Jest to gra uproszczona. Boisko z polami bramkowymi o szerokości 4 metrów, które są wyznaczone przez linie
równoległe do linii końcowych. Bramki utworzone są przez chorągiewki w rogach boiska (rys. 21). W grze
biorą udział dwie drużyny, każda podzielona na dwa zastępy: bramkarzy, poruszających się tylko w obrębie
pola bramkowego (mogą bronić bramki każdą częścią ciała) i atakujących, którzy poruszają się w polu gry.
Zawodnicy z pola mogą piłkę podawać, rzucać lub kozłować. Rzut do bramki może być wykonany z każdego
miejsca na boisku z wyjątkiem pola bramkowego. Jeżeli zawodnik rzucający przekroczy linię pola
bramkowego i zdobędzie bramkę, nie zostaje ona uznana, a przeciwnicy wykonują rzut wolny. Zespół
zdobywa punkt, gdy po rzucie piłka przekroczy linię bramkową poniżej wysokości chorągiewek. Zmiana
bramkarzy i atakujących następuje po wyznaczonym czasie.
26. Piłka ręczna - rugby
Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy piłki ręcznej z tą różnicą, że punkt zdobywa drużyna,
która położy piłkę za linią końcową boiska przeciwnika.
27. Piłką w materac
Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy piłki ręcznej z tą różnicą, że drużyna zdobywa punkt za
wykonanie celnego rzutu do materaca gimnastycznego leżącego na podłożu, należącego do przeciwnika (rys.
22). Materace leżą na środku połowy boiska i są otoczone kołami. W tych polach bramkowych mogą poruszać
się tylko bramkarze. .Zamiast materacy można również użyć górnych części skrzyni gimnastycznej, w które
zawodnicy starają się trafić piłką.
77
r
r
Rys. 21. Bramkarze i atakujący
r
•

0 •

•

Strona 73

11891

• .

•

b o

•

• •
o

o
Rys. 22. Piłką w materac
28. Piłka ręczna w kole
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny i ustawieni wokół koła o średnf około 10 metrów, przedzielonego linią
bramkową na połowy. W środku kc ustawiona bramka bez siatki lub chorągiewki wyznaczające bramkę.
Zawodnł obu drużyn atakują i bronią bramki po dwu stronach linii bramkowej (rys. 2|
78
„ wodnicy nie mogą przekraczać linii pola bramkowego i linii bramkowej. Piłkę można przerzucać nad polem
bramkowym i bramką. Bramkarze nie mogą uszczać pola bramkowego. Po zdobyciu bramki piłka nadal
pozostaje w grze i może być rozgrywana z drugiej strony.
O
O

Rys. 23. Piłka ręczna w kole
5.2. Przepisy gry w minipiłkę ręczną
Zawody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są zgodnie zobowiązującymi przepisami ZPRP i
modyfikacjami, jak poniżej:
Wiek zawodników. 13 lat i młodsi.
drużyna: 12 zawodników.
Czas gry: 2x12 minut i 5 minut przerwy.
Przerwa na żądanie: trener może poprosić o l min przerwy w każdej połowie.
Boisko: 40x20 metrów lub zmniejszone wymiary z zachowaniem odpowiednich
Proporcji.
Linia pola bramkowego: w odległości 5 m od bramki. Linie rzutów wolnych: w odległości 7 m od bramki.
Lj*iie rzutów karnych: w odległości 6 m od bramki. Bramka: 1,7x3 m.
^*ka: obwód od 44 do 49 cm, waga 250 do 300 g. a boisku może znajdować się łącznie z bramkarzem 7
zawodników.
• • Przykłady osnowy i konspektu lekcji
79
00
o
Osnowa lekcji dla klasy IV
Minipiłka ręczna
CELE GŁÓWNE

Strona 74

11891

Umiejętności: podania i chwyty piłki
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności specjalnej
Wiadomości: zasady współdziałania w grach drużynowych
Wychowawcze: motywowanie uczniów do poprawnego wykonywania ćwiczeń
l
1. Zbiórka, raport, powitanie
2. Swobodny bieg dookoła boiska: podrzuty i chwyty piłki, kozłowanie piłki, dowolna zabawa piłką
3. „Tam i z powrotem". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w szeregach na linii środkowej.
Drużyna przodem do swojej linii końcowej boiska. Na sygnał ćwiczący starają się jak najszybciej dobiec na
linię końcową i wrócić na poprzednie miejsce.
4. „Przeprawa przez rzekę". Ćwiczący ustawieni na linii końcowej boiska - „rzeki". Na boisku leżą rozłożone
szarfy - „kamienie". Uczestnicy przeprawiają się kolejno przez rzekę, skaczą obunóż z szarfy do szarfy.
5. „Berek zaczarowany z piłką". Berek usiłuje dotknąć ćwiczących, którzy poruszają się po całym boisku,
podając między sobą piłkę. Przed dotknięciem przez berka można uratować zagrożonego przez podanie mu
piłki.
„Murarz i cegły". Ćwiczący ustawieni na linii końcowej boiska, na sygnał przebiegają na drugą stronę. W
środku boiska wybrany uczestnik stara się dotknąć przebiegających. Ćwiczący, którzy zostali dotknięci przez
„murarza" siadają na linii środkowej, zaczynając od jednej z linii bocznych tworząc „mur". Wygrywa ćwiczący,
który zostanie złapany ostatni.
„Wyścig skokami". Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii startu. Na sygnał poruszając się skokami na lewej
nodze wszyscy starają się jak naszybciej znaleźć na linii mety, a następnie skokami na prawej nodze wrócić na
linię startu.
2. „Połów ryb". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na przeciwnych liniach bocznych boiska.
Drużyna A podzielona na trzyosobowe zastępy, w których ćwiczący trzymają się za ręce. Na sygnał
zawodnicy drużyny B biegną na przeciwną linię boczną. Zawodnicy drużyny A „łowią" przeciwników w
trzyosobowe „sieci".
3. Ćwiczenia kształtujące w dwójkach
• „Gra w łapki". Podpór leżąc przodem naprzeciw siebie. Ćwiczący starają się dotknąć dłoni partnera i
uniknąć dotknięcia przez niego własnych dłoni.
• „Walka zapaśników". Jeden z ćwiczących wykonuje leżenie przodem. Drugi stara się przetoczyć go na plecy.
• „Przesuń przeciwnika". Leżenie tyłem naprzeciw siebie, stopy stykają się podeszwami. Ćwiczący starają się
nawzajem przesunąć po podłożu.
• „Lustro". Postawa naprzeciw siebie. Jeden ćwiczący wykonuje dowolne ruchy głowy, rąk, tułowia, drugi

6. „Piłki pod siatką". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na polach obrony do piłki siatkowej.
Każdy zespół posiada piłkę. Na sygnał obie drużyny rzucają piłki kozłem pod siatką w stronę przeciwnika.
Punkt zdobywa drużyna, która przerzuciła dwie piłki na boisko przeciwnika.
7. „Traf w ogon węża". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Zawodnicy drużyny A ustawieni na obwodzie
kota. Zawodnicy drużyny B poruszają się wewnątrz koła w rzędzie trzymając ręce na biodrach poprzednika.
Ostatni zawodnik kręcącego ogonem „węża" ucieka przed zbiciem przez zawodników drużyny A. Mogą oni
podawać między sobą piłkę, wykonywać zwody.
8. „Dotknij przeciwnika piłką". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione na całym boisku. Drużyna,
która wylosowała piłkę, rozpoczyna grę z linii środkowej. Jej zawodnicy podając między sobą piłkę starają się
w ciągu l minuty dotknąć zawodnika trzymaną w rękach piłką. Za każde dotknięcie drużyna otrzymuje
punkt.
9. „Rozsypka z koła". Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła, podają po jego obwodzie piłkę, zapamiętując od
kogo dostają podanie i do kogo podają. Na sygnał ćwiczący rozbiegają się po całym boisku i wciąż podają
piłkę w zapamiętanej kolejności.
10. „Piłka ręczna - rugby". Gra uproszczona. Obowiązują przepisy piłki ręcznej z tą różnicą, że punkt zdobywa
drużyna, która położy piłkę za linią końcową boiska przeciwnika.
6. • Podania piłki w miejscu
• Podania piłki ze zmianą miejsc z ćwiczącym obok
• Podania piłki ze zmianą miejsc z ostatnim ćwiczącym ze swojego rzędu
• Podania piłki ze zmianą miejsc z ostatnim ćwiczącym z rzędu naprzeciw

Strona 75

11891

7. „Przechwyć podanie". Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła podają między sobą piłkę. Wewnątrz koła
jeden z ćwiczących stara się przechwycić podanie.
9...
10...
5. „Przechwyć podanie do środkowego". Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła. Wewnątrz kota dwu
ćwiczących. Ćwiczący na obwodzie kota podają piłkę między sobą i starają się podać ją do jednego z
ćwiczących w środku kota. Drugi kryje pierwszego i stara się nie dopuścić do podania mu piłki.
6. „Szybko podawaj". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Zawodnicy każdej z nich posiadają jedną piłkę i są
ustawieni w odległości 8 metrów naprzeciw siebie. Na sygnał zawodnicy podają między sobą piłkę. Wygrywa
ta dwójka, która w określonym czasie wykona najwięcej podań.
7...
8. Minipiłka ręczna. Gra właściwa.
11. Ćwiczenia uspokajające.
Ćwiczenia korekcyjne mięśni pośladkowych, ćwiczenia oddechowe. Uporządkowanie i odniesienie
przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
11. Ćwiczenia uspokajające.
Ćwiczenia korekcyjne, oddechowe, mięśni grzbietu. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka,
omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
9. Zabawa uspokajająca „Minutka". Ćwiczenia korekcyjne mięśni brzucha. Uporządkowanie i odniesienie
przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
00 K)
Konspekt lekcji dla klasy IV Minipilka ręczna
CELE GŁÓWNE:
Umiejętności: podania i chwyty piłki
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności specjalnej
Wiadomości: zasady współdziałania w grach drużynowych
Wychowawcze: motywowanie uczniów do poprawnego wykonywania ćwiczeń
Miejsce zajęć: sala sportowa
Liczba ćwiczących: 16
Pomoce: 8 piłek do piłki ręcznej
Bibliografia: Bondarowicz M. 1994, Kamiński M. 1990.
'ok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń
Gra ożywiająca
Nazwa i opis ćwiczenia
I. Cześć wprowadzająca: .
. Raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji,
podanie celu lekcji
rcształtujące
Potów ryb" Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na przeciwnych liniach bocznych boiska.
Drużyna A podzielona na trzyosobowe zastępy, w których zawodnicy trzymają się za ręce. Na sygnał
zawodnicy drużyny B przebiegają na przeciwną Urnę boczną. Zawodnicy drużyny A „łowią" przeciwników w
trzyosobowe sieci. Za każdego złapanego zawodnika drużyna zdobywa punkt. __________________
„Gra w łapki". Podpór leżąc przodem naprzeciw siebie. Ćwiczący starają się dotknąć (iłoni partnera i uniknąć
dotknięcia przez niego własnych dłoni. . „Walka zapaśników". Jeden z ćwiczących wykonuje leżenie przodem.
Drugi stara się przetoczyć go na plecy. . . „Przesuń przeciwnika". Leżenie tyłem naprzeciw siebie, stopy
stykają się podeszwami Ćwiczący starają się nawzajem przesunąć po podłożu. „Lustro". Postawanapizeciw
siebie. Jeden ćwiczący wykonuje dowolne ruchy głowy, rąk,
,as dozowania )ść powtórzeń

Uwagi organizacyj i metodyczne

2 min

Ustawienie w dwu

Strona 76

11891

3 min

7 min

II. Część główna
• Podania piłki w miejscu • Podania piłki ze zmianą miejsc z ćwiczącym obok. • Podania piłki ze zmianą
miejsc z ostatnim ćwiczącym ze swojego rzędu. • Podania piłki ze zmianą miejsc z ostatnim ćwiczącym z
rzędu naprzeciw.

6 min

Ćwiczący ustawieni w dwójkach naprzeciw siebie.
Ćwiczący ustawieni w dwu rzędach naprzeciw siebie.

• „Przechwyć podanie do środkowego". Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła. Wewnątrz koła dwu
ćwiczących. Ćwiczący na obwodzie koła podają pitkę między sobą i starają się podać ją do jednego z
ćwiczących w środku koła. Drugi kryje pierwszego i stara się nie dopuścić do podania mu piłki.

3 min

• „Szybko podawaj". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Zawodnicy każdej z nich posiadają jedną piłkę i są
ustawieni w odległości 8 metrów naprzeciw siebie. Na sygnał zawodnicy podają jak najszybciej między sobą
piłkę. Wygrywa ta dwójka, która w określonym czasie np. 1 minuty wykona najwięcej podań.

3 min

• „Rozsypka z koła". Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła, podają po jego obwodzie piłkę, zapamiętując od
kogo dostają podanie i do kogo podają. Na sygnał ćwiczący rozbiegają się po całym boisku i wciąż podają
piłkę w zapamiętanej kolejności.

3 min

Strona 77

11891

• Minipiłka ręczna. Gra właściwa.

10 min

Zabawa uspokajająca

II. Cześć końcowa
„Minutka". Leżenie tyłem. Po sygnale (włączenie stopera) ćwiczący starają się określić, kiedy upłynęła jedna
minuta, wykonując skłon tułowia do siadu prostego.

3 min

Ćwiczący w leżeniu tyłem dowolnie na całym boisku.

Ćwiczenia korekcyjne

Leżenie tyłem, kolana ugięte, stopy na podłożu. Uginanie nóg z dotknięciem kolanami do klatki piersiowej.
Klęk podparty. Uwypuklenie pleców („Koci grzbiet"). Siad prosty. Kolana ugięte, stopy na podłożu. Opady i
wznosy tułowia. Leżenie przodem, ramiona w górę. Naprzemienne unoszenie ramion i nóg (nożyce pionowe).

3 min

Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do
szatni.

2 min

minikoszykówka
WYKAZ ZABAW I GIER
Zabawy i gry przygotowujące do koszykówki
1. Atak bez piłki
2. Atak z piłką
3. Berek z kozłowaniem piłki w dwójkach
4. Cień
5. Pogoń za zającem
6. Ćwicz na sygnał
7. Znajdź wolne koło
8. Piłki do domu
9. Mistrz kozłowania
10. Idź za pierwszym
11. Wyścig z własnym podaniem
12. Podrywka w kole
13. Zabierz piłkę

Strona 78

11891

14. Wyścig piłek w kołach
15. Sztafeta z podaniem piłki
16. Dziesięć podań
17. śywy kosz
18. Konkurs rzutów w dwójkach
19. Szybko rzucaj
20. Król strzelców
21. Wyścig
22. Rzut wolny, zbiórka z tablicy
23. Sztafeta rzutów wolnych
24. Koszo-palant
25. Szybciej rzucaj - szybciej kozłuj
26. Wyścig z dwutaktem
27. Pościg
28. 2x2 na jeden kosz
j. Atak bez piłki
Ćwiczący ustawieni w dwójkach, atakujący przodem, broniący tyłem do .,,• jarskiej leżącej w odległości 2 m.
Atakujący stara się przedostać do piłki H tknąć jej. Porusza się wykonując zwody, bieg ze zmianą kierunku i
tempa. Obrońca stara się utrzymać pozycję między atakującym a piłką i zapobiec dotknięciu jej przez
atakującego.
2. Atak z piłką
W ustawieniu jw. atakujący kozłując piłkę koszykową stara się przedostać do piłki lekarskiej i dotknąć jej.
Broniący w postawie koszykarskiej poruszając się krokiem dostawnym stara się utrzymać pozycję broniąc
dostępu do piłki lekarskiej.
3. Berek z kozłowaniem piłki w dwójkach
Ćwiczący ustawieni w dwójkach. Pierwszy ćwiczący ucieka kozłując piłkę, drugi kozłuje swoją piłkę, stara się
dogonić i dotknąć pierwszego ćwiczącego. Po dotknięciu ćwiczący zamieniają się zadaniami.
4. Cień
Ćwiczący ustawieni trójkami. Dwaj przodem do siebie. Jeden kozłuje piłkę (atakujący), drugi kryje go w
postawie koszykarskiej (obrońca). Trzeci ćwiczący stojący za plecami obrońcy wskazuje atakującemu kierunki
i sposoby poruszania się. Za pomyłkę broniącego atakujący zdobywa punkt.
5. Pogoń za zającem
Ćwiczący ustawieni w dwójkach. Pierwszy ćwiczący ucieka (bez piłki) poruszając się podskokami obunóż.
Drugi kozłując piłkę stara się go dogonić i dotknąć. Po dotknięciu zamiana zadań.
6. Ćwicz na sygnał
Ćwiczący poruszają się kozłując piłkę po całym boisku i na sygnał instruktora wykonują ćwiczenia, np.: ~
krótki gwizdek - bieg z kozłowaniem, - długi gwizdek - zmiana kierunku biegu, ~ dwa krótkie gwizdki -
zatrzymanie (kozłując), ~ ręce w bok - dotknięcie linii bocznych wolną (nie kozłującą) ręką,
mlaśnięcie - klepnięcie się z dowolnym ćwiczącym wolną ręką, ~ skrzyżowane ręce - zmiana kozłującej ręki.
ygrywąjąci, którzy popełnią najmniej błędów.
7- znajdź wolne koło
, Wevvnątrz boiska, przy liniach bocznych i końcowych rysujemy koła n'cy ok. l m. Kół powinno być
mniej niż ćwiczących. Zawodnicy poru-
86
87
szają się swobodnie po boisku kozłując piłkę. Na sygnał każdy ma za zadani* zająć dowolne koło, zdobywając
w ten sposób punkt. Wygrywa ćwiczący, któr zdobędzie najwięcej punktów.
8. Piłki do domu
Ćwiczący ustawieni dowolnie na boisku, na środku zaimprowizowani „kosz" wypełniony piłkami (np.
2 części skrzyni gimnastycznej, materac, teknj rowe pudło). Jeden z ćwiczących wyrzuca piłki z kosza w górę,
na boisko, daniem pozostałych ćwiczących jest niedopuszczenie do opróżnienia kosz Mogą kozłować i
wkładać piłkę do kosza, nie mogą podawać i rzucać.
9. Mistrz kozłowania
Na ograniczonym polu, np. boisko do siatkówki, ćwiczący poruszają sf kozłując piłki i starają się wybić je sobie

Strona 79

11891

nawzajem. Ćwiczący, którzy straci piłkę odpadają i stają poza boiskiem. Wygrywa zawodnik, który ostatni
zostanij na boisku. Zabawę można powtarzać zmniejszając za każdym razem pole gry.
10. Idź za pierwszym
Ćwiczący ustawieni w rzędzie na linii końcowej, każdy z piłką. Zada polega na przejściu przez całe boisko
kozłując piłkę. Wolno poruszać się tylfc wzdłuż linii znajdujących się na podłożu. Prowadzi pierwszy
ćwiczący wybier jąć trasę, pozostali w odstępach idą jego śladem. Po przejściu całego boisfc zmiana
prowadzącego, zwiększenie tempa, zmiana ręki kozłującej. Ćwicząc który popełni błąd, odpada z zabawy.
11. Wyścig z własnym podaniem
Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska. Na sygnał rzuca swoją piłkę w górę, w przód i chwyta
przesuwając się jak najdalej przodu. Jeśli nie złapie piłki, zostaje na poprzednim miejscu. Wygrywa ćwicz cy,
który pierwszy dojdzie do przeciwnej linii końcowej boiska.
12. Podrywka w kole
Ćwiczący ustawieni w kole. Odliczają i zapamiętują swoje numery. Wyzn czony ćwiczący wchodzi do środka,
podrzuca piłkę do góry i wywołuje dowoji numer ćwiczącego z koła. Zadaniem wywołanego jest złapanie
piłki przed upadkiem na boisko. Następnie on podrzuca piłkę i wywołuje dowolny ni z koła. Ćwiczący, który
nie chwyci piłki, traci punkt. Wygrywa ćwiczący, któ straci najmniej punktów w wyznaczonym czasie.
13. Zabierz piłkę
Ćwiczący ustawieni w trójkach, dowolnie na całym boisku. Dwaj ćwicz starają się utrzymać w posiadaniu piłki
wykonując podania między sobą, obr zasłaniając piłkę ciałem. Piłki nie wolno kozłować. Jeżeli trzeci ćwiczący
knie piłki zamienia się zadaniem z tym, który ostatni był w jej posiadaniu.
14. Wyścig piłek w kołach
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, każda ustawiona z piłką na obwodzie swojego koła. Na sygnał
zawodnicy podają kolejno do siebie piłkę. Wygrywa drużyna, której piłka pierwsza wróci do zawodnika
rozpoczynającego wyścig.
15. Sztafeta z podaniem piłki
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, każda drużyna ustawiona w dwu rzędach naprzeciwko siebie (rys. 24).
Pierwszy zawodnik na sygnał podaje piłkę do pierwszego z rzędu naprzeciwko, a następnie biegnie na koniec
swojego rzędu. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę.
OOOO
OOOÓN<

Rys. 24. Sztafeta z podaniem piłki
16. Dziesięć podań
Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy koszykówki z tą różnicą, że zabronione jest kozłowanie
piłki. Drużyna zdobywa punkt, jeśli wykona kolejno dziesięć podań między swoimi zawodnikami.
17. śywy kosz
Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy koszykówki z tą różnicą, że punkt zdobywa drużyna,
która wykona celne podanie do swojego zawodnika poruszającego się w strefie. Wyznacza sieje wzdłuż linii
końcowych boiska, np. o szerokości l m. W zależności od sprawności i umiejętności grających strefy można
zmniejszyć, wykorzystać zamiast nich materace gimnastyczne lub najwyższe segmenty skrzyni
gimnastycznych. Zawodnik chwytający piłkę może również trzymać w rękach koło, np. do hoola-hop lub
podobne, do którego wrzucają piłkę zawodnicy z jego drużyny.
'8. Konkurs rzutów w dwójkach
Ćwiczący ustawieni w dwójkach z jedną piłką. Pierwszy ćwiczący wykonuje
2uty do kosza z wyznaczonego miejsca, drugi zbiera piłkę i jak najszybciej
P°daje do rzucającego. Wygrywa ta dwójka, która zdobędzie jak najwięcej
v nktów w wyznaczonym czasie lub wygrywa dwójka, która pierwsza zdobę-
2ie wyznaczoną ilość punktów.
88
89
9. Szybko rzucaj
Ćwiczący ustawieni w trójkach z dwiema piłkami (rys. 25). Jeden z ćwiczących wykonuje rzuty do kosza z
dwu pozycji (oznaczonych piłkami lekarskimi lub kredą). Pozostali jak najszybciej podają mu piłki. Każdy
ćwiczący kolejno rzuca przez np. 3 minuty, następnie sumujemy zdobyte punkty. Wygrywa trójka, która

Strona 80

11891

zdobędzie więcej punktów.

Rys. 25. Szybko rzucaj
20. Król strzelców
Liczba zawodników od trzech do sześciu. Przed rozpoczęciem gry ustalani| pozycje zawodników oraz
pierwszego „króla strzelców" przez losowanie konkurs rzutów wolnych. Ćwiczący ustawieni na linii
rzutów osobistyc (rys. 26) wykonują kolejno rzuty. Jeżeli rzut jest celny: ćwiczący zdób} punkt, omija
następnego ćwiczącego i wykonuje kolejny rzut. Jeżeli rzut je niecelny, prawo do rzutu zdobywa ćwiczący na
następnej pozycji. Król str ców porusza się w polu trzech sekund. Jeżeli chwyci piłkę, która po niecelny^
rzucie nie dotknęła podłoża, a następnie celnie rzuci przestawia zawodnika, którego niecelnym rzucie zdobył
piłkę,'na pierwszą pozycję. Zdobywa w tć sposób jeden punkt. Zmiana króla strzelców następuje, gdy
zawodnik z ost niej, piątej pozycji, wykona celny rzut. Wygrywa zawodnik, który zdobędzij najwięcej
punktów w wyznaczonym czasie lub zawodnik, który pierwszy zdc będzie wyznaczoną ilość punktów.
90

Rys. 26. Król strzelców 21. Wyścig
Liczba uczestników od czterech do ośmiu. Ćwiczący wykonują według ustalonej kolejności rzuty do kosza z
wyznaczonych pozycji (lys. 27). Jeżeli rzut z danej pozycji jest celny, ćwiczący zdobywa prawo do rzutu z
następnej pozycji. Jeżeli rzut jest niecelny ćwiczący pozostaje nadal na tym samym miejscu, a rzut wykonuje
kolejny ćwiczący. Wygrywa zawodnik, który pierwszy „przejdzie" przez wszystkie pozycje, a następnie
wykona pod rząd dwa rzuty osobiste.

15
n
Rys. 27. Wyścig
10
91
22. Rzut wolny, zbiórka z tablicy
Dwaj ćwiczący ustawieni na zewnątrz pola trzech sekund w swoich kor rzach. Trzeci ćwiczący wykonuje rzut
wolny (rys. 28). Jeśli trafi zdobywa punk i prawo do następnego rzutu. Jeśli rzut jest niecelny, wszyscy
ćwiczący biegną pod kosz i walczą o piłkę. Ćwiczący, który pierwszy chwyci piłkę, zdoby\ prawo do
wykonania rzutu wolnego. Wygrywa ćwiczący, który pierwszy zdot dzie wyznaczoną ilość punktów.

Rys. 28. Rzut wolny, zbiórka z tablicy
23. Sztafeta rzutów wolnych
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na linii rzut wolnych, przed swoimi koszami (rys.
29). Jedna piłka na drużynę. Na sygn| pierwsi ćwiczący z rzędu wykonują rzut do kosza, zbiórkę piłki z
tablicy, nie do następnego zawodnika i biegną na koniec swojego rzędu. Kolejno wsz cy ćwiczący wykonują
rzut. Drużyny głośno liczą zdobyte kosze. Wyg drużyna, która pierwsza zdobędzie wyznaczoną ilość koszy.
24. Koszo-palant
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona dowolnie jednej połowie boiska. Drużyna B
ustawiona w rzędzie na linii bocznej. Wz linii bocznych i linii środkowej wyznaczone są „bazy", np. piłki
lekarskie, cn rągiewki lub koła narysowane kredą na podłożu (rys. 30). Pierwszy zawodoj drużyny A rzuca
piłkę w górę w kierunku boiska i stara się jak najszybciej obu boisko dotykając po drodze jak najwięcej baz. Za
dotknięcie jednej bazy bywa punkt dla swojej drużyny. Zawodnicy drużyny B chwytają piłkę i stosu| podania,
kozłowanie, rzut z biegu lub z miejsca starają się jak najszybciej rzu
92

Rys. 29. Sztafeta rzutów wolnych
piłkę do kosza. W momencie zdobycia kosza zawodnik drużyny A traci prawo do zdobywania punktów,
przechodzi na koniec rzędu, a próbę zdobycia punktów podejmuje kolejny zawodnik z jego drużyny.
Sumujemy punkty zdobyte przez wszystkich zawodników, następnie drużyny zamieniają się zadaniami.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów.

Strona 81

11891

Rys. 30. Koszo-palant
93
25. Szybciej rzucaj — szybciej kozłuj
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A podzielona na dwa py, każdy zastęp z piłką pod swoim
koszem. Drużyna B ustawiona w rzędzie Ą linii końcowej boiska. Pierwszy ćwiczący kozłując piłkę
rozpoczyna na sygn slalom między chorągiewkami ustawionymi po przekątnej boiska (rys. 3 j Obiega
ostatnią chorągiewkę, wraca slalomem, podaje piłkę następnemu w dzie, a sam staje na końcu rzędu.
Następny z drużyny rozpoczyna slalom it| Zawodnicy drużyny A, w czasie gdy drużyna B wykonuje sztafetę
z kozłov niem piłki, starają się zdobyć jak najwięcej punktów rzutami swoich piłek kosza. Mogą stosować
podania, kozłowanie, rzut z biegu, z miejsca, ale zgodni z przepisami koszykówki. Gdy drużyna B zakończy
sztafetę, drużyna A prawo do zdobywania punktów. Sumujemy punkty zdobyte przez zastępy, następnie
drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna, która zdobędz więcej punktów.
r

-^ooooo
Rys. 31. Szybciej rzucaj - szybciej koztuj
26. Wyścig z dwutaktem
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny i ustawieni (każdy z piłką) w sz gach na linii środkowej (rys. 32). Każdy
zawodnik w drużynie oznaczony J| numerem. Ćwiczący, których numer zostanie wywołany, biegną kozłując
pił mijają chorągiewkę, wykonują dwutakt i rzut do swojego kosza. Jeśli rzut, niecelny, rzucają w dowolny
sposób, aż do skutku. Zawodnik, który pier wróci na swoje miejsce zdobywa punkt dla drużyny. Wygrywa
drużyna, zdobędzie więcej punktów.
94

\
Rys. 32. Wyścig z dwutaktem 27. Pościg
Ćwiczący ustawieni parami na linii środkowej (rys. 33). Ćwiczący nr l biegnie kozłując piłkę, wykonuje
dwutakt i rzut do kosza. Ćwiczący nr 2 bez piłki stara się dogonić poprzednika. Jeżeli dotknie go zanim piłka
wpadnie do kosza, punktów nie zalicza się pierwszemu, nawet jeśli rzut jest celny. Ćwiczący przechodzą
następnie na koniec rzędu i zamieniają się rolami. Ćwiczący nr 2 może wystartować, gdy ćwiczący nr l minie
chorągiewkę ustawioną 2-3 metry przed linią środkową. Odległość tę można zwiększać lub zmniejszać
utrudniając lub ułatwiając wykonanie zadania uciekającemu lub goniącemu. Wygrywa zawodnik, który
zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej ilości prób.

Rys. 33. Pościg
95
28. 2*2 na jeden kosz
podzieleni na dwuosobowe drużyny: atakującą i broniącą. Druży-| na ata^ująCa kolejno rozpoczyna akcje
ofensywne (zza linii rzutów za 3 punkty)] W każdej akcji może wykonać trzy podania i rzut do kosza.
Sumujemy zdobyte! przez nją punkty. Następnie drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa dru-g żyna,
l^tóra zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej ilości akcji.
6.2.
minikoszykówkę
Za wody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są zgodnie z| przepi;sami pz Kosz. i
modyfikacjami, jak poniżej:
Wiek i^estników: 13 lat i młodsi.
Drużyna; 10-12 zawodników.
Czas g,ry. 4x7,5 minuty.
Boiskcr linia rzutów wolnych w odległości 4 m od linii końcowej.
Kosze:- na wysokości 2,60 metra od podłoża.
Piłka: obwód: 68-72 centymetry, ciężar: 450-500 gramów.
Zmiany zawodników: Zawodnicy biorący udział w grze w pierwszej kwarcie nie]

Strona 82

11891

mogą grać w drugiej kwarcie. W trzeciej i czwartej kwarcie zmiany mogą być
dokonywane bez ograniczeń. Gdy zespół liczy 12 zawodników, zawodnik 1 1 lut
12 mo,ze być wprowadzony w trzeciej lub czwartej kwarcie.
Przewalenia osobiste: Zawodnik, który popełni pięć przewinień osobistych;]
opuszcza pole gry. Gdy zespół liczy 12 zawodników, do gry może wejść 1 1 lut
12 zarodnik. Gdy zespół liczy 10 zawodników, kończy grę w zmniejszonyr
składzie, Dotyczy to tylko pierwszej i drugiej kwarty.
Nie obwiązuje-, przepis 3 sekund, przepis 7 przewinień drużyny, przepis o jed-j
nym nzl]Cie wolnym po faulu na zawodniku wykonującym celny (zaliczony) rzut
do kosgza. Obowiązuje krycie „każdy swego".
6.3. Iprzepisy gry w „Pasarelle"
Zaiwody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są według przepj-s sówP^zlCosz. i
modyfikacjami, jak poniżej:
Wiek ^uczestników: 14, 15 lat. Drużyma: 8-10 zawodników. Czas i,gfy. 4x10 minut. W połowie meczu
10-minutowa przerwa. Między pozo~| stałyirnj częściami meczu oraz przed każdą 5-minutową dogrywką -
2-mmutowa| przerywa, Jeżeli w normalnym czasie wynik jest nie rozstrzygnięty, obowiązuje 5
miniutdogrywki lub tyle dogrywek, ile trzeba do rozstrzygnięcia wyniku. Przenwa na żądanie: Każdy zespół
ma prawo do jednej przerwy w każdej; kwarc;ie, która trwa l minutę.
96
Zmiany zawodników: Każdy zawodnik musi rozegrać przynajmniej jedną kwartę w dwu pierwszych i być
graczem rezerwowym przez jedną kwartę w trzech pierwszych kwartach. W ostatniej kwarcie i dogrywkach
zmiany mogą być dokonywane bez ograniczeń.
jsfie orzeka się przewinień technicznych zawodników. Obowiązuje krycie „każdy swego".
6.4. Przykłady osnowy i konspektu lekcji
Osnowa lekcji dla klasy III Minikoszykówka
CELE GŁÓWNE
Umiejętności: podania i chwyty piłki oburącz
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności specjalnej do minikoszykówki
Wiadomości: postawa ciała i ułożenie rąk przy podaniu i chwycie piłki oburącz
Wychowawcze: współdziałanie w zespole
1. Zbiórka, raport, powitanie
2. Gra ożywiająca „Najzwinniejsza para". Ćwiczący
wSAi i Mn nmim tolii i to
Na sygnał jeden z pary wykonuje klęk podparty, drugi przechodzi pod nim, przeskakuje nad nim i wykonuje
klęk podparty. Pierwszy wykonuje to samo zadanie co poprzednik. Wygrywa para, która wykona najwięcej
powtórzeń w ciągu l minuty.
! Swobodny bieg wokół boiska
• ZtftiSFlS tempa feiegii ria sygna/
• obrót o 360 na sygnał
• zmiana kierunku biegu na sygnat
• zatrzymanie na sygnat naskokiem na obydwie stopy i wyskok obunóżwgórę
3. Ćwiczenia kształtujące z piłką.
• Podrzut piłki i chwyt w wyskoku.
• Odbicie piłki o podłoże i chwyt w wyskoku.
• Podrzut piłki nogami (piłka między podudziami) i chwyt rękami.
• Przekładanie niłld z ręki do ręki pod wzniesioną
nogą (naprzemienny wznos nóg).
• Krążenia tułowia (ramiona proste, chwyt piłki oburącz).
• Skłony tułowia (ramiona proste, chwyt piłki oburącz).
2 Berek z kozłowaniem". Ćwiczący poruszają się po
MM Mm PM * mm te Pii
usiłuje dotknąć jak największą liczb? k02lu$cych.
Dotknięty przez berka zatrzymuje się i wykonuje krążenia piłki wokół bioder.

Strona 83

11891

4. Podania piłki w miejscu bezpośrednio do partnera

4...

4. • Podania piłki w miejscu, bezpośrednio do partnera.

Podania piłki w miejscu kozłem do partnera Podania piłki w biegu w miejscu
5. „Szybko podawaj''. Ćwiczący podzieleni na dwójki.

5. „Wyścig z własnym podaniem". Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska. Na sygnał każdy
rzuca swoją piłkę w górę, w przód i chwyta w

• Podania piłki w miejscu, kozłem do partnera. • Podania piłki na sygnał (zmiana tempa podań). • Podania
piłki w biegu w miejscu do partnera.

Zawodnicy każdej dwójki na sygnał podają jak

wyskoku przesuwając się jak najdalej do przodu.

• Podania piłki w marszu.

najszybciej między sobą piłkę. Wygrywa dwójka, która w ciągu 1 minuty wykona najwięcej podań.

Wygrywa ćwiczący, który pierwszy osiągnie przeciwną linię końcową boiska.

5. „Podanie piłki z odbiciem od ściany" - sztafeta. Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w

6. „Wyścig z podaniem piłki w rzędach". Ćwiczący

6...

szeregach na linii startu przed ścianą. Podanie piłki

ustawieni w drużynach podzielonych na dwa rzędy.

odbiciem o ścianę do następnego w drużynie.

Pierwszy z rzędu na sygnał podaje piłkę do

7...

6. „Piłka goni piłkę". Ćwiczący ustawieni na obwodzie

pierwszego z rzędu naprzeciwko, a następnie biegnie

8. Gra uproszczona „Dziesięć podań".

Strona 84

11891

koła naprzemiennie w dwu drużynach. Na sygnał

na koniec swojego rzędu.

drużyny podają piłkę do swoich najbliższych

7. „Rozsypka z koła". Ćwiczący ustawieni na zewnątrz

partnerów. Wygrywa zespół, którego piłka dogoni

koła, podają po jego obwodzie piłkę, zapamiętując

piłkę przeciwnika.

od kogo dostają podanie i do kogo podają. Na sygnał

7. „Szybciej podawaj". Drużyny ustawione na zewnątrz

ćwiczący rozbiegają się po całym boisku i wciąż podają piłkę w zapamiętanej kolejności.

swoich korytarzy rzutów wolnych. Na sygnał rozpoczynają podania piłki do najbliższego partnera.

8. Gra uproszczona „Pięć podań".

Wygrywa drużyna, której piłka po przejściu całego

obwodu korytarza wróci do ćwiczącego

rozpoczynającego grę.

Strona 85

11891

8. Gra uproszczona „śywy kosz".

9. Ćwiczenia uspokajające.

Ćwiczenia korekcyjne mięśni pośladkowych,

Zabawa „Minutka"

Ćwiczenia korekcyjne przeciw płaskostopiu.

ćwiczenia oddechowe.

Ćwiczenia korekcyjne oddechowe mięśni grzbietu

Uporządkowanie i odniesienie przyborów.

i mięśni brzucha.

Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.

Uporządkowanie i odniesienie przyborów.

Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.

o
o
Konspekt lekcji dla klasy III Minikoszykówka
CELE GŁÓWNE:
Umiejętności: podania i chwyty piłki oburącz
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności specjalnej do minikoszykówki
Wiadomości: postawa ciała i ułożenie rąk przy podaniu i chwycie piłki oburącz. Przepisy gry w
minikoszykówce dotyczące kozłowania
i podań piłki
Wychowawcze: współdziałanie w zespole
Miejsce zajęć: sala sportowa
Liczba ćwiczących: 16
Pomoce: piłki do koszykówki - 16 szt., materace gimnastyczne - 2 szt., szarfy - 16 szt.
Bibliografia: Trześniowski R. 1989, Nowicki M. 1988, Kocjasz J. 1984, Bondarowicz M. 1994.

Strona 86

11891

Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń

Nazwa i opis ćwiczenia
%

Czas dozowania Ilość powtórzeń

Uwagi organizacyjne i metodyczne

I. Cześć wprowadzająca:
• Raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu lekcji

2 min

Ustawienie w dwuszeregu

Gra ożywiająca

• „Berek z kozłowaniem". Wszyscy poruszają się po boisku kozłując piłki. Jeden ćwiczący bez piłki usiłuje
dotknąć jak największą liczbę kozłujących. Dotknięty przez berka zatrzymuje się i wykonuje krążenia piłki
wokół bioder. Ostatni ćwiczący zmienia berka.

3 min

Ćwiczący poruszają się dowolnie po całym boisku do koszykówki. Nie wolno przekraczać linii bocznych i
końcowych.

Ćwiczenia kształtujące z piłką

• Postawa w lekkim rozkroku, chwyt piłki oburącz z przodu. Podrzut piłki dowolnym sposobem, podskok
obunóż i chwvt piłki. Jw. tylko uderzenie piłki o podłoże, podskok obunóż i chwyt piłki. • Postawa, piłka
między podudziami lub stopami. Podskok, podrzut piłki i chwyt piłki oburącz. • Postawa. Chwyt piłki
jednorącz (piłka leży na dłoni). Naprzemienne wznosy i opady nóg z przekładaniem piłki pod wzniesioną
nogą. • Rozkrok, ramiona w górę, chwyt piłki oburącz. Obszerne krążenia tułowia. Jw. tylko energiczne
skłony i wyprosty tułowia

4 min

Ćwiczący ustawieni w rozsypce, każdy z piłką.

Strona 87

11891

II. Część główna. Ćwiczący ustawieni w dwu szeregach naprzeciw siebie. Podania piłki w parach. • Podania
piłki w miejscu, bezpośrednio do partnera. • Podania pifki w miejscu, kozłem do partnera. • Podania piłki na
sygnał (zmiana tempa podań). • Podania piłki w biegu do partnera. • Podania piłki w marszu. Jeden z
ćwiczących porusza się przodem do kierunku marszu, drugi tyłem.

5 min

•na jedną piłkę.
Zwracanie uwagi na technikę i dokładność podań.

• „Podanie piłki z odbiciem od ściany" - sztafeta. Pierwszy z rzędu na sygnał wykonuje podanie piłki
odbiciem o ścianę do następnego w drużynie i biegnie na koniec rzędu. Wygrywa drużyna, której zawodnicy
pierwsi ustawią się jak przed rozpoczęciem sztafety.

4 min

Ćwiczący podzieleni na drużyny i ustawieni w szeregach na linii startu przed ścianą. Można wprowadzić
utrudnienie: odbicie piłki od drabinek gimnastycznych.

• „Piłka goni piłkę". Ćwiczący ustawieni naprzemiennie w dwu drużynach na obwodzie koła. Zawodnicy
przeciwnych drużyn stojący po cięciwie koła podają na sygnał swoje piłki do swych najbliższych zawodników.
Wygrywa zespół, którego piłka dogoni piłkę przeciwnika.

4 min

• "Szybciej podawaj". Dwie drużyny ustawione na zewnątrz swoich korytarzy rzutów wolnych. Na sygnał
jeden z ćwiczących rozpoczyna wyścig podaniem do najbliższego partnera. Wygrywa drużyna, której piłka
szybciej wróci do zawodnika rozpoczynającego grę.

12 min

• Gra uproszczona „śywy kosz"

2 min

Strona 88

11891

Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne

III. Cześć końcowa
• Leżenie tyłem, nogi ugięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy na podłożu. Głęboki wdech przez
nos, wydech przez usta. Ręce wzdłuż tułowia. • Postawa jw., wdech przez nos z równoczesnym wznosem
ramion w górę. Wydech przez usta. Opad rąk do pozycji wyjściowej. • Postawa jw. przed ścianą. Wtaczanie i
staczanie piłki stopami po ścianie. • Postawa w siadzie prostym. Zwijanie szarfy palcami stóp.

.1 min

• Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do
szatni.

2 min

Ustawienie w dwuszeregu

minipiłka siatkowa
WYKAZ ZABAW I GIER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.

Strona 89

11891

31.
32. 33.
Berek siatkarski w parach
Berek - chroń plecy w parach
Berek z kołem w parach
Berek z kołem - jeden przeciw trzem
Berek zaczarowany
Mróz
Wyścig zajęcy
Sztafeta siatkarska
Chwyć piłkę
Chwyć piłkę w drużynach
Odbijaj dokładniej
Kto szybciej na drugą stronę
Król odbicia górnego
Sztafeta z odbiciem górnym
Sztafeta z odbiciem dolnym
Koszo-siatkówka
Broń boiska
Zbicie piłką palantową
Celnie zbijaj
Broń boiska przed zbiciem
Zbijak siatkarski
Sztafeta odbić nad siatką
Celnie zagrywaj
Zagrywka do kapitana
Zagrywka na sygnał
Zagrywka drużynowa
Odbieraj dokładnie zagrywkę
Odbieraj zagrywkę w strefę
Odbierz zagrywkę, wystaw, wykonaj atak
Squash siatkarski
Tenis siatkarski
Piłka siatkowa w siadzie
Rzucanka
.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki siatkowej
j. Berek siatkarski w parach
Ćwiczący poruszają się trzymając się dłońmi za kolana, berek może puścić rękąk°lano tylko w celu dotknięcia
uciekającego. Po dotknięciu zamiana zadań.
2. Berek - chroń plecy w parach
Ćwiczący poruszają się cwałem bokiem. Berek musi dotknąć pleców uciekającego obiema dłońmi. Po
dotknięciu zamiana zadań.
3. Berek z kołem w parach
Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła. Berek ma za zadanie dotknąć uciekającego. Obaj mogą poruszać się
tylko krokiem dostawnym na zewnątrz koła.
4. Berek z kołem - jeden przeciw trzem
Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła: berek oraz trzech uciekających, którzy trzymają się za ręce. Zadaniem
berka jest dotknięcie środkowego z trójki. Ćwiczący mogą poruszać się tylko krokiem dostawnym na zewnątrz
koła (rys. 34).

Rys. 34. Berek z kołem - jeden przeciw trzem
5. Berek zaczarowany
Ćwiczący poruszają się dowolnie po boisku. Wyznaczony ćwiczący, oznaczony szarfą, stara się schwytać
pozostałych. Przed dotknięciem ćwiczący mogą się uchronić przyjmując postawę siatkarską (zaczarowany), ale

Strona 90

11891

tylko na trzy sekundy. Ćwiczący dotknięty przez berka zakłada szarfę i sam staje się berkiem.
6. Mróz
Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska. Na sygnał poruszają się krokiem dostawnym w
kierunku ćwiczącego stojącego na przeciwnej linii końcowej, tyłem do grupy. Ćwiczący ten liczy: l, 2, 3, woła:
„mróz!" i odwraca się. Uczestnicy muszą „zamarznąć" w postawie siatkarskiej. Nieprawidłowo usta-
104
105
wieni i poruszający się odsyłani są na linię startu. Wygrywa ćwiczący, kt pierwszy osiągnie przeciwną linię
końcową.
7. Wyścig zajęcy
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na linii koru wej boiska. Na sygnał pierwsi
zawodnicy z obu drużyn poruszają się skoka obunóż, przodem do połowy boiska. Następnie skokami obunóż
tyłem do ciwnej linii końcowej. Po dotknięciu tej linii wracają biegiem na linię starti Wyścig rozpoczyna
następna para. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukork wyścig.
8. Sztafeta siatkarska
Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w rzędach na linii startu, sygnał pierwszy z każdego rzędu
porusza się w postawie siatkarskiej krokie dostawnym do półmetka oznaczonego chorągiewką i z powrotem.
Wówc2 następny ćwiczący rozpoczyna bieg po klepnięciu się dłońmi z poprzednikk Wygrywa drużyna, która
pierwsza ukończy wyścig.
9. Chwyć piłkę
Ćwiczący ustawieni dowolnie na jednej połowie boiska. Po przeciwn stronie siatki wybrany ćwiczący rzuca
piłkę wysokim łukiem nad siatką (r 35). Jeśli piłka upadnie na boisko chwytających, rzucający może powtói
rzut. Jeśli któryś z ćwiczących chwyci piłkę naśladując poprawne odbicie sp sobem górnym, zamienia się
miejscem z rzucającym.
Rys. 35. Chwyć piłkę
10. Chwyć piłkę w drużynach
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A ustawiona dowolnie jednej połowie boiska. Po przeciwnej
stronie siatki zawodnicy drużyny B wieni w rzędzie, każdy z piłką. Na sygnał pierwszy ćwiczący z drużyny B
rz piłkę na boisko przeciwnika. Za chwycenie piłki drużyna A zdobywa je<
106
punkt. Za prawidłowe odbicie piłki sposobem górnym drużyna zdobywa dwa ounkty. Po wykonaniu
wszystkich rzutów przez zawodników drużyny A nastę-nuje zmiana zadań drużyn. Wygrywa drużyna, która
zdobędzie więcej punktów.
11. Odbijaj dokładniej
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na zewnątrz swoich kół narysowanych na podłożu. Na
sygnał zawodnicy poruszają się krokiem dostawnym odbijając piłkę sposobem górnym między sobą, nad
kołem. Za każdy błąd, np. nieprawidłowe odbicie, upadek piłki, przekroczenie linii koła przez zawodnika,
drużyna traci punkt. Wygrywa drużyna, która straci mniej punktów.
12. Kto szybciej na drugą stronę
Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska, każdy z piłką. Na sygnał wszyscy rzucają piłki
wysokim łukiem w przód, przesuwają się do przodu, odbijają piłkę sposobem górnym i ponownie ją chwytają.
Ćwiczący, który nie odbił i nie złapał piłki po rzucie lub zrobił to nieprawidłowo zostaje na poprzednim
miejscu. Wygrywa ćwiczący, który pierwszy osiągnie przeciwną linię końcową. Dla ułatwienia można
zezwolić na odbicie piłki od podłoża po rzucie w górę, przed odbiciem sposobem górnym.
13. Król odbicia górnego
Ćwiczący ustawieni dowolnie na boisku, każdy z piłką. Na sygnał wszyscy odbijają piłkę sposobem górnym.
Można wprowadzić utrudnienia: odbicia w klęku, w siadzie lub zmniejszyć pole, po którym poruszają się
ćwiczący. Za każdy błąd ćwiczący traci punkt. Wygrywa ćwiczący, który straci najmniej punktów.
14. Sztafeta z odbiciem górnym
Ćwiczący ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska, każdy z piłką. Na sygnał ćwiczący poruszają się
odbijając piłkę sposobem oburącz górnym (po dojściu do siatki odbicie piłki nad siatką i przejście pod siatką).
Wygrywa ćwiczący, który pierwszy dojdzie do przeciwnej linii końcowej nie popełniając błędu.
15. Sztafeta z odbiciem dolnym
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na linii startu. Każdy zawodnik z piłką leżącą na

Strona 91

11891

wyprostowanych rękach (jak przy odbiciu oburącz dolnym). Na sygnał pierwsi zawodnicy poruszają się
krokiem dostaw-nym na przeciwną linię końcową i z powrotem na linię startu. Wówczas następ-ny ćwiczący
rozpoczyna sztafetę. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę.
16. Koszo-siatkówka
Ćwiczący ustawieni dowolnie pod koszem. Pierwszy zawodnik stoi na linii rzutów wolnych i rozpoczyna grę
podrzucając piłkę i odbiciem oburącz górnym
107
usiłuje trafić piłką do kosza. Jeżeli trafi, zdobywa punkt i prawo do nastęj odbicia. Jeżeli odbicie jest niecelne,
kolejny uczestnik po odbiciu się pi obręczy lub tablicy próbuje trafić do kosza. Piłka przed odbiciem oburącz
nym może odbić się od podłoża. Jeśli odbicie jest celne, ćwiczący zdób punkt i rozpoczyna grę z linii rzutów
osobistych itd. Wygrywa ćwiczący, pierwszy zdobędzie wyznaczoną ilość punktów.
17. Broń boiska
Jest to gra uproszczona, w której zadaniem zawodnika jest odbicie piłki fjj-boisko przeciwnika i obrona przed
dwukrotnym odbiciem piłki na własny* boisku. Ćwiczący ustawieni pojedynczo na czterech boiskach (rys. 36).
Zawi nik traci punkt, gdy piłka po odbiciu od jego boiska wyjdzie na aut lub d krotnic odbije się o jego boisko.
Można stosować tylko zagrywkę dolną i odbi cię oburącz górne. Grę rozpoczyna zawodnik, który popełnił
błąd i traci pun Wygrywa ćwiczący, który straci najmniej punktów w wyznaczonym czasie. ,,,

'f.
f
M-
Rys. 36. Broń boiska
18. Zbicie piłką palantową
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach, każdy ćwiczącSlf z piłką. Przed rzędem po
przeciwnej stronie siatki leży materac gimnastyczny| (rys. 37). Na sygnał ćwiczący wykonują kolejno rozbieg,
wyskok i rzut naśladi jacy zbicie, starając się trafić w materac. Za celny rzut drużyna zdobywa punf Wygrywa
zespół, który zdobędzie więcej punktów.
19. Celnie zbijaj
Jak wyżej, tylko ćwiczący wykonują podrzut piłki siatkowej i zbicie z skoku.
108

Rys. 37. Zbicie piłką palantową
20. Broń boiska przed zbiciem
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Zawodnicy drużyny A ustawieni w rzędzie przed linią ataku, każdy z
piłką. Na sygnał wykonują kolejno zbicie piłki z własnego podrzutu. Zawodnicy drużyny B rozstawieni
dowolnie na boisku po przeciwnej stronie siatki, usiłują złapać piłkę lub odbić ją za siatkę (rys. 38). Za trafienie
piłką w boisko, drużyna zbijająca zdobywa punkt. Po wykonaniu wszystkich zbić piłki, drużyny zamieniają
się zadaniami. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów.

Rys. 38. Broń boiska przed zbiciem
21. Zbijak siatkarski cWOich bo-
109
zdobywać punkty starając się trafić piłką w przeciwnika. Wygrywa drużyna, która pierwsza zdobędzie
wyznaczoną ilość punktów.
22. Sztafeta odbić nad siatką
Ćwiczący ustawieni w drużynach podzielonych na dwa rzędy (rys. 39). Pierwsi zawodnicy na sygnał odbijają
piłkę sposobem oburącz górnym z wła- • snego podrzutu do zawodników ze swoich drużyn stojących po
przeciwnej stronie siatki i przechodzą na koniec własnego rzędu. Kolejni ćwiczący odbijają piłkę do swojego
partnera po przeciwnej stronie siatki. Sztafetę wygrywa drużyna, której zawodnicy pierwsi ukończą sztafetę.
OOOOO
^OOOOO
Rys. 39. Sztafeta odbić nad siatką
23. Celnie zagrywaj

Strona 92

11891

Ćwiczący podzieleni na dwa zastępy ustawione za linią końcową boiska. Zawodnicy wykonują kolejno po 5
zagrywek każdy, starając się trafić piłką. w pola narysowane na podłożu. Pola te są punktowane w zależności
od trudności trafienia (rys. 40). Wygrywa ćwiczący, który zdobędzie najwięcej punktów.
Rys. 40. Celnie zagrywaj
110
24. Zagrywka do kapitana
Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w rzędach za wyznaczoną linią, pierwszy z rzędu z piłką. Po
przeciwnej stronie siatki kapitan w wyznaczonym polu (rys. 41). Ćwiczący wykonują kolejno zagrywkę,
zadaniem kapitana jest chwyt piłki w swoim polu. Za każdą udaną zagrywkę, po której kapitan chwycił piłkę,
drużyna otrzymuje punkt. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów.
OOO
O
Rys. 41. Zagrywka do kapitana
25. Zagrywka na sygnał
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione po przeciwnych stronach siatki. Zawodnicy drużyny A
ustawieni, każdy z piłką, w szeregu za linią końcową swojego boiska. Na sygnał wykonują równocześnie
zagrywkę. Zawodnicy drużyny B ustawieni dowolnie na przeciwnym boisku chwytają piłki. Za upadek piłki
na boisko drużyny B, przeciwnicy otrzymują punkt. Następnie zagrywkę wykonuje drużyna B. Wygrywa
zespół, który zdobędzie więcej punktów.
26. Zagrywka drużynowa
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w szeregach na przeciwnych liniach końcowych boiska.
Zawodnicy drużyny posiadającej piłki wykonują kolejno zagrywkę zdobywając za każdą prawidłowo
wykonaną punkt. Następnie drużyna przeciwna wykonuje zagrywki. Wygrywa zespół, który zdobędzie
więcej punktów.
27. Odbieraj dokładnie zagrywkę
Ćwiczący ustawieni na boisku o wymiarach 3x6 m po przeciwnych stronach siatki. Pierwszy wykonuje kolejno
dziesięć zagrywek. Drugi ćwiczący odbiera zagrywkę tak, aby piłka opadła wysokim łukiem na jego boisko
(rys. 42). Odbierający za każdą prawidłowo przeprowadzoną akcję lub błąd zagrywającego zdobywa punkt.
Po dziesięciu zagraniach ćwiczący zamieniają się zadaniami. Wygrywa ćwiczący, który przeprowadzi więcej
udanych akcji i zdobędzie więcej punktów.
Rys. 42. Odbieraj dokładnie zagrywkę
28. Odbieraj zagrywkę w strefę
Jak wyżej tylko odbiór zagrywki tak, aby piłka wysokim łukiem opadła w wyznaczone pole po stronie
odbierającego, np. materac gimnastyczny, strefę wyznaczoną kredą, rozłożoną szarfę, ustawione krzesło.
29. Odbierz zagrywkę, wystaw, wykonaj atak
Ćwiczący ustawieni w dwuosobowych zespołach po przeciwnych stronach siatki na boisku o wymiarach 3x6
m. Pierwszy zespół wykonuje kolejno dziesięć zagrywek (każdy zawodnik po pięć zagrywek). Drugi zespół
ustawiony na pozycjach wystawiającego i atakującego wykonuje: atakujący - odbiór zagrywki, wystawiający
nagrywa piłkę do ataku, a atakujący po dojściu do siatki przebija piłkę na drugą stronę (rys. 43). Odbierający
za każdą prawidłowo przeprowadzoną akcję lub błąd zagrywających zdobywają punkt. Po dziesięciu
zagraniach drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna, która przeprowadzi więcej udanych akcji i
zdobędzie więcej punktów.

Rys. 43. Odbierz zagrywkę, wystaw, wykonaj atak
30. Squash siatkarski
Jest to gra jeden na jednego. Boisko o wymiarach 3*6 metrów, przylegające do ściany, na którym znajduje się
pozioma linia na wysokości 2 metrów. Jeden z zawodników rozpoczyna grę zagrywką dolną zza linii
końcowej. Piłka musi odbić się od ściany ponad wyznaczoną linią, a następnie odbić się o wyznaczone boisko.
Dopiero wówczas może odbić ją drugi zawodnik. Zagrywający wykonuje kolejno trzy zagrywki. Każda akcja
zakończona jest zdobyciem punktu przez jednego z grających. Set do uzyskania 12 punktów.
112
31. Tenis siatkarski
Jest to gra uproszczona jeden na jednego na boiskach o wymiarach 3x5 m. Siatka na wysokości l m. Zagrywka
dolna, odbicie tylko sposobem oburącz górnym. Piłka może być odbita przez zawodnika bezpośrednio lub po

Strona 93

11891

odbiciu się jej o własne boisko. Liczenie punktów jak w grze właściwej, set do uzyskania 10 punktów.
32. Piłka siatkowa w siadzie
Jest to gra uproszczona, w której zadaniem drużyny jest rzucenie lub odbicie piłki nad siatką na boisko
przeciwnika i obrona przed upadkiem piłki na własne pole gry. Sposób liczenia punktów jak w grze właściwej.
Siatka na wysokości l metra. Zawodnicy obu drużyn znajdują się w siadzie skrzyżnym. Drużyna w jednej z
akcji może trzy razy dotknąć piłki przed rzuceniem jej na stronę przeciwnika. Błędem jest, jeżeli zawodnik
dwa razy pod rząd dotknie piłki. Przed chwytem lub odbiciem piłka może odbić się od podłoża. Zagrywka
wykonywana jest zza linii końcowej sposobem dolnym.
33. Rzucanka
Jest to gra uproszczona, w której zadaniem drużyny jest rzucenie lub odbicie piłki nad siatką na boisko
przeciwnika i obrona przed upadkiem piłki na własne pole gry. Sposób liczenia punktów jak w grze właściwej.
Wymiary boiska, liczebność drużyn, wysokość siatki oraz sposób wykonania rzutu lub odbicia można
zmieniać zależnie od umiejętności i sprawności ćwiczących oraz założeń lekcji.
Wersja L Zawodnik może chwycić piłkę, lecz musi ją podać do swojego partnera lub przerzucić do
przeciwnika w ciągu trzech sekund. Jeżeli chwyt nastąpił w padzie, czas liczy się od momentu powstania
zawodnika. Rzut można wykonać: a) z miejsca oburącz sprzed czoła, naśladując odbicie sposobem górnym, b)
z wyskoku odbiciem obunóż, rzutem oburącz zza głowy, c) z wyskoku odbiciem obunóż, rzutem jednorącz
zza głowy. W wypadku rzutu z wyskoku można dopuścić trzy kroki rozbiegu. Drużyna w jednej akcji może
trzy razy dotknąć piłki przed rzuceniem jej na stronę przeciwnika. Błędem jest, jeżeli zawodnik dwa razy pod
rząd odbije lub chwyci piłkę. Zagrywka wykonywana jest: a) rzutem jednorącz zza linii końcowej, b)
zagrywka sposobem dolnym.
Wersja II. Piłkę można chwytać lub odbijać, ale gdy któryś z zawodników złapie piłkę, musi jąprzerzucić na
drugą stronę siatki. Pozostałe przepisy jak w wersji 1.
7.2. Przepisy gry w minipiłkę siatkową
Zawody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są zgodnie zobowiązującymi przepisami PZPS z
ułatwieniami: rozsądną tolerancją czystości odbić, wszyscy grający w drużynie mogą atakować i zastawiać w
dowolnym miejscu przy siatce.
7.3. Przykłady o

Gra do dwóch wygr łów startujących mo

O
3"

f
O
i:
Cl>
1
Q.
Li.

Zmiany zawodników Boisko: 4,5x7 m

Wiek zawodników: \ Drużyna: 8 zawodni

H 1
o
3"

Wysokość siatki: dzi

rozgrywanym w pr dwójka wyznaczona Boisko: 3x5 metrów

Strona 94

11891

Zmiany zawodników wowy. W drugim se

Dwójki
Wiek zawodników: \ Drużyna: 6 zawodni

Według przepisów piłce siatkowej plażi

s
0

N- ja
%ą
<Ę §-

o" o

o
N
^2-

P'
TT N

TT — O^ \

o"
T5 O

co
o
S

N ^ oo T-J N p O' o.

o • .
N "2.

TT OJ C" _
5" ^3
. r-f-

u -n $ o
?. g-
' 3

^ 0

Strona 95

11891

Eó"

r-f-P

?" c

0 ^

*-•

^j r-f-

, _ .

3- ^

?T"

OŚ 2"

— •

Strona 96

11891

ć: 3

N <?

•o

Cu ^

L/i

c/1

L/l

cc 3

P ^

o. 2.

1 3

~ '

Strona 97

11891

•o

c "~"
CTQ ^ o 2

"o.

CC J?

g- g

5 o.
ĆC CD

CO # N
2 T3

o- ćć'

Strona 98

11891

oo* O

^ CTQ

ffO

§1

Ź 2'

Strona 99

11891

O 3

"ŃJ 3

cc i.

^ ^

«2.

"o ^5

Strona 100

11891

— o>

N — P C

-! O
fC 3"

C/l

00 O"

Strona 101

11891

F -o

3 g

•^

-i

0 0

Strona 102

11891

^ CL

V- 3

Strona 103

11891

7>~

N-

CTQ

" •"

Strona 104

11891

•-i

cc cc

0 O.

"-<

Osnowa lekcji dla klasy V Minipiłka siatkowa
CELE GŁÓWNE
Umiejętności: odbicie piłki sposobem oburącz górnym
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności koordynacyjnej
Wiadomości: zasady sędziowania wybranych gier i zabaw
Wychowawcze: przestrzeganie obowiązujących przepisów, pełnienie roli organizatora i sędziego
l
1. Zbiórka, raport, powitanie
2. Gra ożywiająca „Berek ranny".
3. Ćwiczenia kształtujące w dwójkach
• „Piłowanie drzewa". Siad prosty naprzeciw siebie, stopy stykają się podeszwami, ramiona w przód, ręce
splecione. Naprzemienne skłony i wyprosty tułowia.
• „Pompowanie wody". Postawa zwieszona przodem w dwójkach naprzeciw siebie, ramiona wyprostowane,
ręce splecione, stopy stykają się palcami. Przysiady naprzemienne.
• „Wiatrak". Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona w bok, ręce splecione. Jednoczesne skręty
tułowia.

Strona 105

11891

• „Winda". Postawa tyłem do siebie, plecy stykają się, ramiona splecione. Jednoczesne przysiady.
• „Kolo młyńskie". Postawa przodem do siebie w odległości jednego metra. Ramiona w dół w skos, ręce
splecione. Jednoczesny obrót do pozycji wyjściowej.
1...
2. Zabawa ożywiająca „Natarcie".
3. „Dodawanie skoków". Uczestnicy ustawieni w szeregu na linii bocznej boiska. Każdy kolejno wykonuje
skoki obunóż. Wygrywa ćwiczący, który wykona najmniej skoków i znajdzie się na przeciwległej linii bocznej.
4. „Przejdź pod piłką". Ćwiczący, każdy z piłką, ustawieni w rozsypce na boisku. Podrzut piłki w górę.
Wygrywa ćwiczący, który przeszedł najwięcej razy pod własną piłką po każdym odbiciu się jej od podłoża.
5. „Lawina". Uczestnicy poruszają się dowolnie po boisku. Oznaczony szarfą berek ma za zadanie dotknąć jak
najwięcej ćwiczących. Dotknięty uczestnik zakłada szarfę i chwyta pozostałych.
2. „Walka kogutów". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka w przysiadzie naprzeciw siebie, ramiona
ugięte. Obaj ćwiczący starają się wytrącić przeciwnika z równowagi, przepychając go dłońmi.
3. Ćwiczenia kształtujące z piłką.
• Postawa. Podskoki obunóż nad piłką.
• Postawa. Toczenie piłki po podłożu rękami.
• Leżenie tyłem. Podrzut piłki nogami, chwyt rękami.
• Leżenie przodem. Przetoczenia piłki z ręki do ręki pod wzniesionym tułowiem.
__________l______________
4. Odbicia piłki sposobem oburącz górnym w postawie wysokiej.
• Odbicia piłki naprzemiennie z chwytem piłki i samokontrolą ułożenia palców na piłce.
• Odbicia piłki z akcentowaniem pracy nóg.
• Odbicia piłki, po każdym odbiciu klaśnięcie dłońmi.
5. „Szybko podawaj". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Zawodnicy każdej dwójki na sygnał podająjak
najszybciej między sobą piłkę. Wygrywa dwójka, która w ciągu l minuty wykona najwięcej podań.
6. „Rzucanka". Gra uproszczona. Zawodnik może chwycić piłkę, lecz musi ją podać do partnera lub przerzucić
do przeciwnika w ciągu trzech sekund.
6. Odbicia piłki siatkowej i rzuty piłki lekarskiej w dwójkach
• Toczenie piłki lekarskiej po podłożu w leżeniu przodem
• Odbicia piłki siatkowej w siadzie skrzyżnym w dwójkach naprzeciw siebie.
• Odbicia piłki do siatkówki naprzemiennie z rzutami piłki lekarskiej w dwójkach naprzeciw siebie.
• Odbicia piłki do siatkówki w dwójkach naprzeciw siebie.
7. „Król odbicia górnego". Ćwiczący ustawieni na boisku, każdy z piłką. Odbicia piłki sposobem górnym nad
głową. Wygrywa ćwiczący, który najdłużej odbijał piłkę.
8. Rzucanka. Gra uproszczona. Piłkę można chwytać lub odbijać, ale gdy któryś z zawodników chwyci piłkę,
musi ją przerzucić na drugą stronę siatki.
4. • Odbicia piłki sposobem górnym po odbiciu piłki od podłoża.
• Odbicia piłki sposobem górnym, po odbiciu przysiad.
• Odbicia piłki sposobem górnym, odbicie piłki głową.
• Dowolne odbicia piłki sposobem oburącz górnym.
5. Zabawa „Złap piłkę" w trudniejszej formie: ćwiczący powinni odbić piłkę.
6. „Zagrywka do kapitana". Ćwiczący ustawieni w rzędzie wykonują kolejno zagrywkę. Zadaniem jednego z
ćwiczących stojącego po przeciwnej stronie siatki jest chwyt piłki swojej drużyny.
7. Turniej gier 2x2 lub 3x3.
7. pĆwiczenia uspokajające i korekcyjne przeciw płaskostopiu. Uporządkowanie i odniesienie przyborów.
Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
9. Zabawa uspokajająca „Minutka". Ćwiczenia korekcyjne. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka,
omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.
. Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie
przebiegu lekcji. Pożegnanie.

Konspekt lekcji dla klasy V Minipiłka siatkowa
CELE GŁÓWNE:

Strona 106

11891

Umiejętności: odbicie piłki sposobem oburącz górnym
Psychomotoryczność: kształtowanie sprawności koordynacyjnej
Wiadomości: zasady sędziowania wybranych gier i zabaw
Wychowawcze: przestrzeganie obowiązujących przepisów, pełnienie roli organizatora i sędziego
Miejsce zajęć: sala sportowa
Liczba ćwiczących: 15
Pomoce: 15 piłek do siatkówki, kreda
Bibliografia: Trześniowski R. 1989, Kowalski L. 1987, Woluch I. i wsp.
Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń
Nazwa i opis ćwiczenia
Czas dozowania Ilość powtórzeń
Uwagi organizacyjne i metodyczne
I. Cześć wprowadzająca:
• Raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu lekcji
2 min
Ustawienie w dwuszeregu
Zabawa ożywiająca
Ćwiczenia kształtujące z piłką
1 „Walka kogutów". Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka w przysiadzie naprzeciw siebie: ramiona
ugięte. Obaj starają się wytrącić przeciwnika z równowagi przepychając go dłońmi
2 min
Ustawienie w dwójkach, rozsypka na całym boisku
• Postawa. Piłka na podłożu przed stopami. Podskoki obunóż nad piłką w przód i w tył.
• Postawa w rozkroku. Piłka na podłożu. Skłon tułowia i toczenie piłki ósemką między
stopami. 1 Leżenie tyłem. Piłka między stopami. Energiczny wznos nóg, podrzut piłki i chwyt piłki
rękami. 1 Leżenie tyłem. Ramiona w górę. Piłka między stopami. Wznos nóg do leżenia
przewrotnego i przechwyt piłki rękami. Opad nóg. skłon tułowia w przód. Przechwyt
piłki stopami. ' Leżenie przodem. Ramiona w bok. Piłka na podłożu pod dłonią. Wznos tułowia i
przetoczenie piłki z lewej do prawej dłoni.

II. Część główna
• Podrzut pitki w górę, odbicie sposobem oburącz górnym, odbicie piłki od podłoża (kozioł), odbicie
sposobem oburącz górnym nad głową. • Odbicia piłki sposobem oburącz górnym nad głową. Po każdym
odbiciu przysiad i dotknięcie dłońmi podłoża. • Podrzut piłki w górę, odbicie sposobem oburącz górnym,
odbicie piłki głową, ponowne odbicie sposobem oburącz górnym. • Odbicia piłki sposobem oburącz górnym
przez siatkę.

5 min

Ustawienie: rozsypka.
Ustawienie ćwiczących dwójkami po przeciwnych stronach siatki w odległości 3 metrów od siatki

• „Złap piłkę". Ćwiczący starają się odbić piłkę na przeciwną stronę siatki. Piłkę zagrywa lub rzuca wybrany
ćwiczący z przeciwnego boiska. Jeśli piłka upadnie na boisko, rzucający powtarza rzut. Jeśli zostanie odbita
prawidłowo ćwiczący zmienia się z rzucającym.

3 min

Ćwiczący ustawieni dowolnie na jednej połowie boiska.

Strona 107

11891

• „Zagrywka do kapitana". Ćwiczący ustawieni w rzędzie wykonują kolejno zagrywkę. Zadaniem jednego z
ćwiczących stojącego po przeciwnej stronie siatki jest chwyt piłki swojej drużyny.

3 min

Utrudnienie - ćwiczący po przeciwnej stronie siatki ma za zadanie odbić piłkę sposobem oburącz górnym i tak
aby piłka spadła na jego połowie boiska

• Turniej gier trzech na trzech na dwu boiskach o wymiarach 3x6 metrów. Czas trwania jednego meczu 4
minuty.

20 min

Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne

III. Cześć końcowa
• Leżenie przodem. Ręce pod brodą. Wdech i uniesienie głowy i barków w górę. Wydech, powrót do pozycji
wyjściowej. • Klęk podparty. Wdech i wznos prawej ręki i wydech, powrót do pozycji wyjściowej. Jw. tylko
wznos lewej ręki i prawej nogi. • Leżenie przodem. Ramiona wzdłuż tułowia, nożyce pionowe tuż nad
podłożem. • Pozycja j. w. tylko napinanie pośladków i unoszenie prostych nóg w górę.

5 min

• Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do
szatni.

2 min

Ustawienie w dwuszeregu

3
O
N* K:

WYKAZ ZABAW I GIER ————
1. Uciekaj do bramki
2. Wypchnij przeciwnika z koła
3. Szybciej na linię
4. Sztafeta par z podaniem piłki
5. Wyścig par z podaniem piłki
6. Berek z piłką
7. śonglerka w dwójkach
8. Sztafeta z podaniem piłki

Strona 108

11891

9. Dokładnie podawaj
10. Szybciej strzelaj
11. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę
12. Traf piłką w środkowego
13. Strzelnica
14. Traf w piłkę lekarską
15. Traf piłką do skrzyni
16. Wybij piłkę z koła
17. Sąuash piłkarski
18. Sztafeta ze strzałem do bramki
19. Traf piłką w strefę
20. Siatko-noga
21. Jeden przeciw jednemu na jedną bramkę
22. Wybij piłkę poza boisko
23. Piłka nożna z polem neutralnym
24. Piłka nożna graniczna
25. Piłka nożna strefowa
26. Piłka do pomocnika
27. Nie daj piłki berkowi
28. Gra do kilku bramek
29. Gra do jednej bramki
30. Gra do czterech bramek
31. śywa bramka
120

8.1. Zabawy i gry przygotowujące do piłki nożnej
1. Uciekaj do bramki
Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w szeregach, tyłem do siebie. Szeregi w odległości l metra od linii
środkowej boiska. Drużyny oznaczone szarfami np. czerwonymi i zielonymi (rys. 44). Na sygnał: „czerwoni!"
zawodnicy oznaczeni tym kolorem odwracają się i gonią zawodników drużyny przeciwnej, którzy starają się
uciec do bramki. Za dotknięcie uciekającego drużyna przeciwna zdobywa punkt. Wygrywa drużyna, która
zdobędzie więcej punktów w wyznaczonej ilości prób.
O O O
o o o o
Rys. 44. Uciekaj do bramki
2. Wypchnij przeciwnika z koła
Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka ustawiona w kole o średnicy 2 metrów. Ćwiczący przepychają
się nawzajem, poruszając się podskokami na jednej nodze z rękami splecionymi na plecach. Punkt
przyznawany jest za wypchnięcie przeciwnika poza koło lub wytrącenie go z równowagi. Wygrywa ćwiczący,
który zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
3. Szybciej na linię
Ćwiczący poruszają się po całym boisku, każdy prowadzi swoją piłkę. Na sygnał wszyscy starają się ustawić
piłkę na dowolnej linii boiska do piłki nożnej. Wygrywa ćwiczący, który zrobi to najszybciej.
4. Sztafeta par z podaniem piłki
Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione parami w dwu rzędach na linii startu (rys. 45). Pierwsze pary z
piłką. Na sygnał pierwsze dwójki biegną poda-
121
jąć między sobą piłki, okrążają półmetek, wracają w ten sam sposób, przekazując piłki następnym dwójkom i
ustawiają się na końcu swoich rzędów. Wówczas sztafetę rozpoczyna następna para. Wygrywa drużyna, która
pierwsza ukończy sztafetę.
.'r

•J .'?

Strona 109

11891

oooo
oooo
Rys. 45. Sztafeta par z podaniem piłki
5. Wyścig par z podaniem piłki
Ćwiczący podzieleni na dwójki ustawione na linii końcowej boiska. Każda dwójka z piłką, zawodnicy
trzymają się za ręce. Na sygnał ćwiczący w parach prowadzą swoje piłki nogą. Wygrywa dwójka, która
pierwsza doprowadzi swoją piłkę na przeciwną linię końcową.
6. Berek z piłką
Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła w odległości 3 metrów jeden od drugiego. Podają między sobą piłkę, ale
tylko do najbliżej stojącego partnera (rys. 46). Jeden z ćwiczących (berek) stara się biegając poza kołem
przechwycić lub dotknąć piłki. Berkiem zostaje ćwiczący, który ostatni był w posiadaniu piłki.
7. śonglerka w dwójkach
Ćwiczący podzieleni na dwójki rozstawione dowolnie na boisku. Każda dwójka z piłką. Na sygnał pierwszy
zawodnik podbija piłkę aż do momentu, gdy piłka dotknie podłoża. Wówczas może rozpocząć żonglerkę
drugi z pary, a pierwszy jest gotowy do przejęcia piłki po błędzie poprzednika. Piłka może odbić się tylko raz
od podłoża przed przejęciem piłki przez kolejnego zawodnika. Wygrywa dwójka, która będzie najdłużej
odbijała piłkę.
122

Q
O

O
Rys. 46. Berek z piłką
8. Sztafeta z podaniem piłki
Ćwiczący podzieleni na drużyny. Każda drużyna ustawiona w dwu rzędach. Między rzędami bramka
utworzona z dwu piłek lekarskich rozstawionych na szerokość l metra (rys. 47). Na sygnał pierwsi zawodnicy
z drużyn podają piłkę przez bramkę do pierwszego zawodnika przeciwnego rzędu. Kolejni ćwiczący podają
piłkę w ten sam sposób. Wygrywa drużyna, która pierwsza ukończy sztafetę.
OOOOO
tfoooó*
Rys. 47. Sztafeta z podaniem piłki
9. Dokładnie podawaj
Ćwiczący podzieleni na dwójki, każda posiada jedną piłkę. Zawodnik A na linii końcowej boiska, zawodnik B
naprzeciw niego w odległości 3 metrów (rys. 48). Zawodnik A podaje piłkę do zawodnika B, który oddaje ją
do zawodnika A i po celnym podaniu wykonuje krok do tyłu. Porusza się w ten sposób po wykonaniu
każdego celnego podania. Wygrywa dwójka, której zawodnik pierwszy dojdzie do linii środkowej boiska.
123

Rys. 48. Dokładnie podawaj
10. Szybciej strzelaj
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Drużyna A rozstawiona dowolnie na całym boisku. Drużyna B
ustawiona na liniach końcowych boiska, każdy zawodnik z piłką (rys. 49). Na sygnał zawodnicy drużyny B
wykopują swoje piłki na boisko. Zawodnicy drużyny A po opanowaniu piłek strzelają spoza linii pola karnego
do bramek. Jeśli strzał jest niecelny zawodnicy drużyny B mogą ponownie wybić piłkę spoza linii końcowej.
Gdy wszystkie piłki znajdą się w bramkach, drużyny zamieniają się zadaniami. Wygrywa drużyna, która
szybciej umieści wszystkie piłki w bramce.
O. O. O.
o. o. o.
*0
•o
•o

Strona 110

11891

•o
•o
•o
Rys. 49. Szybciej strzelaj
124

11. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę
Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w rzędach na wyznaczonej linii przed ścianą, na której
zawieszono siatkę na wysokości l m (rys. 50). Na sygnał pierwsi zawodnicy z drużyn uderzają piłkę o ścianę,
ponad siatką i biegną na koniec swojego rzędu. Następni zawodnicy uderzają kolejno piłkę. Wygrywa
drużyna, która pierwsza ukończy wyścig.
"óooob
Rys. 50. Wyścig z odbiciem piłki o ścianę
12. Traf piłką w środkowego
Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła o średnicy 4 metrów, wewnątrz koła jeden ćwiczący. Na sygnał
ćwiczący podają między sobą piłkę starając się trafić nią w środkowego. Środkowy zmienia się z tym
ćwiczącym z obwodu koła, który trafił go piłką. Wygrywa ćwiczący, który będzie najdłużej przebywał w
środku koła. Środkowego wolno trafić tylko poniżej bioder.
13. Strzelnica
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione przed ścianą na wyznaczonej linii. Każdy zawodnik z piłką.
W odległości 2 metrów od ściany przed każdą drużyną leży piłka lekarska (rys. 51). Na sygnał zawodnicy obu
drużyn uderzają swoje piłki starając się trafić nimi w piłkę lekarską. Wygrywa drużyna, której piłka lekarska
pierwsza dotknie ściany.
14. Traf w piłkę lekarską
Ćwiczący ustawieni na zewnątrz koła o średnicy 9 metrów. W środku koła leży piłka lekarska. Ćwiczący
podają między sobą piłkę nożną i starają się trafić nią w piłkę lekarską. Piłki tej broni jeden z ćwiczących
znajdujący się wewnątrz
125

ooooooo
Rys. 51. Strzelnica
koła (rys. 52). Jeżeli któryś z ćwiczących trafi w piłkę lekarską, zamienia się z obrońcą. Wygrywa ćwiczący,
który będzie najdłużej przebywał wewnątrz koła.

Rys. 52. Traf w piłkę lekarską
15. Traf piłką do skrzyni
Ćwiczący podzieleni na drużyny, każda drużyna podzielona na dwa zastępy. Zawodnicy pierwszego z nich
ustawieni jeden za drugim naprzeciw swojej skrzyni gimnastycznej (bez górnego segmentu). Każdy zawodnik
z piłką. Drugi zastęp, bez piłek, w rozsypce wokół skrzyni (rys. 53). Zawodnicy pierwszego zastępu
uderzeniem z własnego podrzutu kolejno starają się trafić piłką do środka skrzyni. Za trafienie piłką do
skrzyni drużyna zdobywa punkt. Zawodnicy drugiego zastępu mogą wykonywać dobitki głową lub nogą,
również po odbiciu
126
piłki od podłoża. Każdy może wykonać jedno uderzenie. Po wykonaniu wszystkich strzałów następuje
zmiana zadań między zastępami. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów.
'OO.OOjCL
\.
o

Rys. 53. Traf piłką do skrzyni
16. Wybij piłkę z koła
Ćwiczący ustawieni na obwodzie koła o średnicy ok. 6 metrów w odległości ok. l metra jeden od drugiego.
Wewnątrz koła jeden ćwiczący z piłką stara się wybić ją poza koło. Gdy piłka przekroczy linię koła, powyżej
kolan broniących, do środka wchodzi następny ćwiczący. Wygrywa ten, który w najkrótszym czasie wybije

Strona 111

11891

piłkę poza koło. Piłka może opuścić koło tylko poniżej kolan ćwiczących.
17. Squash piłkarski
Ćwiczący podzieleni na dwójki i ustawieni przed ścianą, na której wyznaczono strefę odbić (np. o wymiarach
2x5 m). Ćwiczący kolejno odbijają piłkę o ścianę. Punkt zdobywa ten ćwiczący, którego przeciwnik nie zdoła
trafić w wyznaczoną strefę. Następnie grę rozpoczyna drugi zawodnik. Wygrywa zawodnik, który pierwszy
zdobędzie wyznaczoną ilość punktów.
18. Sztafeta ze strzałem do bramki
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w rzędach na liniach startu (rys. 54). Na sygnał pierwsi
zawodnicy prowadząc piłkę mijają chorągiewki i sprzed pola karnego strzelają do bramki. Punkt otrzymuje
drużyna, której zawodnik pierwszy umieści piłkę w bramce. Następna para na sygnał rozpoczyna sztafetę.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie najwięcej punktów.

127
ooooo.- —
^^
o
^
r/ i r
\
Rys. 54. Sztafeta ze strzałem do bramki
19. Traf piłką w strefę
Ćwiczący podzieleni na drużyny, każda ustawiona przed swoją strefą wyznaczonych na podłożu pól. Każde
pole oznaczone jest, w zależności od trudności trafienia, odpowiednią ilością punktów (rys. 55). Na sygnał
pierwsi zawodnicy z drużyn wykonują uderzenie piłki z własnego podrzutu, starając się trafić w pole z
największą ilością punktów. Po wykonaniu kopnięcia biegną w kierunku piłki i podają ją do następnego
zawodnika. Kolejny zawodnik może wykonać kopnięcie, gdy jego poprzednik minie linię startu. Wygrywa
drużyna, która zdobędzie więcej punktów.
OOOOO
N
Rys. 55. Traf piłką w strefę
128
20. Siatko-noga
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na przeciwnych połowach boiska do piłki siatkowej. Siatka
zawieszona na wysokości jednego metra. Zawodnicy mogą odbijać piłkę zgodnie z przepisami piłki nożnej
(głową, tułowiem, nogami). Zagrywkę wykonuje zawodnik uderzeniem nogą piłki leżącej na linii końcowej
boiska. Każda akcja zakończona jest zdobyciem punktu przez jedną z drużyn. Wygrywa drużyna, która
pierwsza zdobędzie wyznaczoną ilość punktów. W trakcie jednej akcji drużyna może odbić piłkę trzy razy.
Każdy zawodnik może odbić piłkę tylko raz. Piłka może dotknąć podłoża między odbiciami piłki przez
zawodników.
21. Jeden przeciw jednemu na jedną bramkę
Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka gra jedną piłką do swojej bramki. Bramki są utworzone przez
dwie chorągiewki rozstawione na całym boisku. Gdy jeden z zawodników zdobędzie bramkę, piłka po
przejściu między chorągiewkami pozostaje w grze. Piłka może być rozgrywana na całym boisku.
22. Wybij piłkę poza boisko
Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy piłki nożnej z tą różnicą, że drużyna A zdobywa punkt
za wybicie piłki poza boisko. Zadaniem drużyny B jest utrzymanie piłki w obrębie boiska. Grę na sygnał
rozpoczyna drużyna B ze środka boiska. Gdy drużynie A uda się wybić piłkę, zdobywa punkt i wznawia grę.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
23. Piłka nożna z polem neutralnym
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione dowolnie wokół koła o średnicy 4 metrów, tworzącego
pole neutralne. Wewnątrz koła znajdują się chorągiewki lub piłki lekarskie ustawione w trójkącie w odległości
l metra od siebie (rys. 56). Tworzą one bramkę, do której można strzelać z każdej strony. Po zdobyciu bramki
przez którąś z drużyn, piłka pozostaje nadal w grze i może być rozgrywana z drugiej strony. Zawodnicy mogą
poruszać się tylko poza polem neutralnym. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w

Strona 112

11891

wyznaczonym czasie.
24. Piłka nożna graniczna
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione na swoich połowach boiska. Linie końcowe oznaczone są
chorągiewkami stojącymi w narożnikach boiska. Punkt zdobywa drużyna za uderzenie piłki z własnego
boiska tak, aby piłka przekroczyła linię końcową boiska przeciwników poniżej poziomu chorągiewek (rys. 57).
W jednej akcji drużyna może odbić piłkę trzy razy. Jeden zawodnik nie może odbić piłki kolejno dwa razy.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
129
o

Rys. 56. Piłka nożna z polem neutralnym
o
o
o
o
o
Rys. 57. Piłka nożna graniczna
25. Piłka nożna strefowa
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w sześciu strefach (rys. 58). Drużyna zdobywa punkt za
podanie piłki z pierwszej strefy do drugiej, w obrębie swojej drużyny. Przeciwnicy starają się przechwycić
piłkę i podać do swojej drugiej strefy. Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym
czasie.
•

•

Strona 113

11891

•

Rys. 58. Piłka nożna strefowa
26. Piłka do pomocnika
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione dowolnie na boisku. Równolegle do linii końcowych
wyznaczone są dwie strefy o szerokości 2 metrów. W każdej strefie jeden zawodnik z drużyny. Drużyna
zdobywa punkt za podanie piłki do zawodnika w strefie. Piłka może być podana do niego tylko przez jednego
zawodnika - „pomocnika" wyznaczonego w każdej drużynie (rys. 59). Wygrywa drużyna, która zdobędzie
więcej punktów w wyznaczonym czasie.
o

0
0
o
Rys. 59. Piłka do pomocnika 27. Nie daj piłki berkowi
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, każda na swojej połowie boiska Drużyny typują po dwu berków,
którzy przechodzą na pole przeciwnika
(rys. 60). Na sygnał, zawodnicy każdej drużyny podają między sobą swój ą piłkę. Zadaniem berków jest
przechwycenie piłki przeciwnika, za co jego drużyna otrzymuje punkt. Wygrywa drużyna, która zdobędzie
więcej punktów w wyznaczonym czasie.
O
O
O
O
O O -O
Rys. 60. Nie daj piłki berkowi
28. Gra do kilku bramek
Ćwiczący podzieleni na dwójki. Każda dwójka gra jedną (swoją) piłką do dowolnej bramki. Bramki
rozstawione są na liniach bocznych i środkowych i są bronione przez bramkarzy neutralnych. Wygrywa
drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
29. Gra do jednej bramki
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Jeden ćwiczący pełni rolę neutralnego bramkarza. Grę rozpoczyna
bramkarz, wybijając piłkę na pole gry, po zdobyciu bramki i wybiciu piłki poza linię końcową przez
zawodnika jednej z drużyn. Po przechwyceniu piłki, która była w posiadaniu drużyny przeciwnej, zawodnicy
muszą wycofać piłkę poza linię środkową boiska, aby rozpocząć akcję ofensywną. Wygrywa drużyna, która
zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
30. Gra do czterech bramek
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny. Każda broni dwu swoich bramek i strzela do dwu bramek
przeciwnika. Bramki mogą być ustawione w narożnikach boiska lub na środku linii bocznych i końcowych.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.

Strona 114

11891

31. śywa bramka
Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny, oznaczone szarfami. Dwaj zawodnicy z każdej drużyny pełnią rolę
żywej bramki trzymając między sobą szarfę,
132
laskę gimnastyczną itp. Nie wolno im zasłaniać jakąkolwiek częścią ciała światła bramki. śywa bramka może
się poruszać tylko po boisku swojej drużyny. Strzelać do bramki można z dowolnej strony. Wygrywa drużyna,
która zdobędzie więcej punktów w wyznaczonym czasie.
8.2. Przepisy gry w minipiłkę nożną
Zawody w ramach Igrzysk Młodzieży Szkolnej rozgrywane są zgodnie z obowiązującymi przepisami PZPN i
modyfikacjami, jak poniżej: Wiek uczestników: 13 lat i młodsi.
Drużyna: 8-9 zawodników, 4-5 zawodników w polu i bramkarz. Czas gry: 2x20 minut, 5-minutowa przerwa.
Boisko: 40><20 metrów. Bramki: 3x2 metry. Piłka: piłka nożna nr 4. Pole bramkowe: półłuk o promieniu 6 m.
Zmiany zawodników: zmiany zawodników bez zatrzymywania gry. Za przepisową zmianę zawodnika z pola
gry drużyna ukarana zostaje stratą piłki. Za nieprzepisową zmianę bramkarza drużyna zostaje ukarana
rzutem karnym. Rzut karny: wykonywany jest z odległości 7 metrów od linii bramkowej. Nie obowiązuje
przepis o „spalonym".
W momencie wykonywania rzutu z autu, rzutu wolnego, rzutu rożnego zawodnicy drużyny przeciwnej nie
mogą stać bliżej niż 5 metrów od miejsca wykonywania rzutu.
8.3. Przepisy gry w Street Soccer
Zawody w ramach turnieju firmy „PUMA" rozgrywane są według przepisów PZPN i modyfikacjami, jak
poniżej:
Wiek uczestników: I grupa wiekowa - 10-13 lat, II grupa wiekowa - 14-16 lat. Drużyna: 6 zawodników,
bramkarz, 3 zawodników w polu, 2 rezerwowych. Czas gry: 2x5 minut efektywnej gry.
Boisko: 20x)4 metrów, otoczone bandą o wysokości l metra. Bramka: l ,3 X4 metry.
Zmiany zawodników: bez zatrzymywania gry, ilość zmian bez ograniczeń. Pole bramkowe: łuk o promieniu 2
metrów. Może w nim przebywać tylko bramkarz. Gdy gracz drużyny atakującej znajdzie się na polu karnym
przeciwnika, sędzia dyktuje rzut wolny dla drużyny broniącej. Gdy gracz drużyny broniącej znajdzie się
celowo na własnym polu karnym, sędzia dyktuje rzut karny dla przeciwnej drużyny.
Bramkarz: może chwytać piłkę tylko w obrębie pola bramkowego. Bramkarz nie może opuszczać pola
bramkowego.

8.4. Przykłady osnowy i koi

punktu pola bramkowego.

z której piłka opuściła pole gry. Rzut bramkowy: gdy piłka zostani drużyny atakującej. Wprowadzeń:

żyny broniącej. Wprowadzenie pi nej z dowolnego punktu linii wyż

So-g >x
Is s
ii*
l|u
<g. 5' ^
•< "H. N
ug|
TT 1-1 6? P r<D 3
gjn
?^<| 3 T3 S" 5' g. P
f &•§

fez/r /tcrrwy: wykonywany jest ze śi /few^ wo/«y: wszystkie rzuty wolne Strzał do bramki: tylko spoza pola

M ft

Strona 115

11891

u,|

a-
•^

VI rP
•o

ft^

— S-

<— i.

i— •

?1.

t^.

Strona 116

11891

°Ę

*•<*

f-^ &

o -a

i?B.

Strona 117

11891

§"

""'

n"
Z

^ B

T3
0_

o
S

p~*

Strona 118

11891

S ^'

O O

cr o

N P^-
_. O

w'
?r

Strona 119

11891

•s'

O^ 3'

i §

•T3

,2.

Strona 120

11891

•-*

-o

& ^

Strona 121

11891

O- N

N "S

rr\

P N

=t .N: S a.

N g

Strona 122

11891

*<;

a. N

„

O P

-Q

Strona 123

11891

0 0

3" Q.

Strona 124

11891

S 3

<?Ę

CTQ r?

Strona 125

11891

O P

Osnowa lekcji dla klasy IV Minipiłka nożna
CELE GŁÓWNE
Umiejętności: prowadzenie i podanie piłki nogą
Psychomotoryczność: podnoszenie sprawności ogólnej i kształtowanie orientacji przestrzennej
Wiadomości: przepisy gry w piłkę nożną
Wychowawcze: stosowanie zasad „fair-play"
l
1. Zbiórka, raport, powitanie
2. „Ogonki". Każdy ćwiczący z szarfą założoną z tyłu za spodenki. Wszyscy poruszają się dowolnie po boisku i
starają się zabrać innym szarfę nie tracąc własnej.
3. „Wypchnij przeciwnika z koła". Ćwiczący w dwójkach ustawionych w kole o średnicy 2 metrów. Ćwiczący
przepychają się nawzajem, poruszając się podskokami na jednej nodze z rękami splecionymi na plecach.

Strona 126

11891

4. „Uciekaj do bramki". Ćwiczący podzieleni na drużyny ustawione w szeregach, na linii środkowej boiska.
Drużyny oznaczone szarfami. Na sygnał „czerwoni!" zawodnicy oznaczeni tym kolorem odwracają się i gonią
zawodników drużyny przeciwnej, którzy starają się uciec do bramki.
5. „śonglerka w dwójkach". Ćwiczący podzieleni na dwójki rozstawione dowolnie na boisku. Każda dwójka z
piłką. Na sygnał pierwszy zawodnik podbija piłkę aż do momentu, gdy piłka dotknie podłoża. Wówczas może
żonglerkę rozpocząć drugi z pary, a pierwszy jest gotowy do przejęcia piłki po błędzie przeciwnika. Piłka
może odbić się tylko raz od podłoża.
2...
3. Ćwiczenia kształtujące
• Postawa, ramiona w bok. Skręty tułowia w lewo i w prawo.
• Postawa w rozkroku. Skłony tułowia do prawej i lewej nogi z pogłębianiem.
• Postawa. Ramiona w bok, odmachy w tył.
• Klęk. Szybkie ruchy ramion jak w biegu.
• Siad prosty w rozkroku. Skłony do prawej i lewej nogi z pogłębieniem.
• Postawa. Bieg w miejscu z wysokim unoszeniem kolan i klaśnięciem dłońmi pod wzniesioną nogą.
• Podskoki w miejscu. Na sygnał energiczny podskok z dotknięciem kolanami klatki piersiowej.
2. „Berek zaczarowany". Ćwiczący biegają po
wyznaczonym polu. Dwaj wybrani ćwiczący starają się dotknąć jak największej ilości ćwiczących. Dotknięci
przez berka stają w rozkroku (zaczarowani). Można ich odczarować, gdy inny ćwiczący przejdzie między ich
nogami.
6. „Piłka nożna strefowa". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione w sześciu strefach
naprzemian. Drużyna zdobywa punkt za podanie piłki z pierwszej strefy do drugiej w obrębie swojej
drużyny.
7. „Strzelnica". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny ustawione przed ścianą na wyznaczonej linii. Każdy
zawodnik z piłką. W odległości 2 metrów od ściany przed każdą drużyną leży piłka lekarska. Na sygnał
zawodnicy obu drużyn uderzają swoje piłki starając się trafić nimi w piłkę lekarską.
8. „Piłka nożna z polem neutralnym". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny rozstawione dowolnie
wokół koła o średnicy 4 metrów, tworzącego pole neutralne. Wewnątrz koła znajdują się chorągiewki lub
piłki lekarskie ustawione w trójkącie w odległości 1 metra od siebie. Tworzą one bramkę, do której
można strzelać z każdej strony.

4...
ś. „Wybij piłkę z boiska". Jest to gra uproszczona, w której obowiązują przepisy piłki nożnej z tą różnicą, że
drużyna A zdobywa punkt za wybicie piłki poza boisko. Zadaniem drużyny B jest utrzymanie piłki w obrębie
boiska.
6. „śywa bramka". Ćwiczący podzieleni na dwie drużyny oznaczone szarfami. Dwu zawodników z
każdej drużyny pełni rolę żywej bramki trzymając między sobą szarfę, do której strzelają pozostali zawodnicy.

4. • Podania piłki po przyjęciu od partnera. • Przyjęcie piłki, prowadzenie piłki nogą do połowy boiska,
podanie do partnera i wycofanie się na linię przyjęcia piłki. • Bezpośrednie uderzenie piłki z podania od
partnera. • Przyjęcie, podanie piłki do partnera naprzeciw i zmiana miejsc ze stojącym obok.
5. „Szybciej na linię". Ćwiczący poruszają się po całym boisku, każdy prowadzi swoją piłkę. Na sygnał
wszyscy starają się ustawić piłkę na dowolnej linii boiska do piłki nożnej.
6. „Nie daj piłki berkowi". Ćwiczący podzieleni na drużyny, każda na swojej połowie boiska. Drużyny typują
po dwu berków, którzy przechodzą na pole przeciwnika. Zadaniem berków jest przechwycenie piłki
przeciwnika.
7. Turniej gier do jednej bramki.

9. Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne przeciw płaskostopiu. Uporządkowanie i odniesienie przyborów.
Zbiórka omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.

7. Zabawa uspokajająca. Ćwiczenia korekcyjne. Uporządkowanie i odniesienie przyborów. Zbiórka,
omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.

Strona 127

11891

8. Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne, oddechowe i odcinka piersiowego kręgosłupa. Uporządkowanie i
odniesienie przyborów. Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie.

Konspekt lekcji dla klasy IV Minipiłka nożna
CELE GŁÓWNE:
Umiejętności: prowadzenie i podanie piłki nogą
Psychomotoryczność: podnoszenie sprawności ogólnej i kształtowanie orientacji przestrzennej
Wiadomości: przepisy gry w piłkę nożną
Wychowawcze: stosowanie zasad „fair-play".
Miejsce zajęć: boisko piłkarskie trawiaste
Liczba ćwiczących: 16
Pomoce: 16 piłek do piłki nożnej, chorągiewki lub pachołki do wyznaczenia bramek
Bibliografia: Bondarowicz M. 1986, Karpiński S. 1985, Trześniowski R. 1989.
Tok lekcyjny Rodzaj ćwiczeń
Nazwa i opis ćwiczenia
Czas dozowania Ilość powtórzeń
Uwagi organizacyjne i metodyczne
I. Cześć wprowadzająca:
• Raport, powitanie, sprawdzenie gotowości do ćwiczeń, przypomnienie ostatniej lekcji, podanie celu lekcji
2 min
Ustawienie w dwuszeregu
Zabawa ożywiająca
1 „Berek zaczarowany". Ćwiczący biegają po wyznaczonym polu. Dwaj wybrani ćwiczący starają się dotknąć
jak największej ilości ćwiczących. Dotknięci przez berka stają w rozkroku (zaczarowani). Można ich uwolnić,
gdy inny ćwiczący przejdzie między ich rozstawionymi nogami.
Ilość berków wyznaczamy w zależności od ilości i sprawności ćwiczących oraz wielkości pola. Kolejnych
berków wyznaczamy spośród ćwiczących dotkniętych przez berków jako ostatni
Ćwiczenia kształtujące
Postawa. Ramiona w bok, energiczne skręty tułowia w lewo i prawo.
Postawa w rozkroku. Skłony tułowia do prawej i lewej nogi z pogłębianiem.
Postawa. Ramiona w bok, odmachy w tył.
Klęk. Szybkie ruchy ramion jak w biegu.
Siad prosty w rozkroku. Skłony do prawej i lewej nogi z pogłębieniem.
Postawa. Bieg w miejscu z wysokim unoszeniem kolan i klaśnięciem dłońmi pod
wzniesioną nogą.
Podskoki w miejscu. Na sygnał energiczny podskok z dotknięciem kolanami klatki
piersiowej.
7 min
Ustawienie ćwiczących w rozsypce

II. Część główna
• Podania piłki po przyjęciu od partnera. • Przyjęcie piłki, prowadzenie piłki nogą do połowy boiska, podanie
do partnera i wycofanie się na linię przyjęcia piłki. • Bezpośrednie uderzenie piłki z podania od partnera. •
Przyjęcie, podanie piłki do partnera naprzeciw i zmiana miejsc z partnerem obok.

7 min

Ustawienie ćwiczących w dwójkach naprzeciw siebie. Każda dwójka z piłką. Odległość między ćwiczącymi
uzależniona od umiejętności, możnają zwiększać w trakcie ćwiczenia.

• „Szybciej na linię". Ćwiczący poruszają się po całym boisku, każdy prowadzi swoją piłkę. Na sygnał wszyscy

Strona 128

11891

starają się ustawić piłkę na dowolnej linii boiska do piłki nożnej.

4 min

• „Nie daj piłki berkowi". Drużyny rozstawione w rozsypce na swojej połowie boiska. Wytypowani ćwiczący
przechodzą na boisko przeciwnika. Zadaniem berków jest przechwycenie piłki przeciwnika. Wygrywa
drużyna, która zdobędzie więcej punktów w określonym czasie (3 min).

4 min

Ćwiczący podzieleni na drużyny. Ilość berków uzależniona od ilości ćwiczących i wielkości boiska.

• Turniej gier do jednej bramki.

10 min

Ćwiczenia uspokajające i korekcyjne

III. Cześć końcowa
• Leżenie tyłem, ręce wzdłuż tułowia, nogi ugięte. Wdech z uwypukleniem brzucha, wydech z wciągnięciem
brzucha. • Jw.^tylko dłonie na brzuchu. Uwypuklenie i wciągnięcie brzucha z samokontrolą. • Leżenie
przodem. Ręce splecione na karku. Unoszenie łokci w górę. • Leżenie przodem. Ramiona w bok. Uniesienie
głowy i ramion w górę, krążenia ramion w tył.

6 min

• Uporządkowanie i odniesienie przyborów. • Zbiórka, omówienie przebiegu lekcji. Pożegnanie. Wymarsz do
szatni.

2 min

W
o w
M
S5 »
25. Przewęda R.: O zmianach motorycznych w życiu czlowieka. PTNKF, Warszawa 1980.
26. Raczek J.: Motoryczność czlowieka w świetle współczesnych poglądów i badań, „Wychowanie Fizyczne i
Sport" 1987, nr l, s. 5-25.
27. Raczek J.: „Okresy krytyczne" w treningu sportowym dzieci i młodzieży. „Sport Wyczynowy" 1988, nr 12,

Strona 129

11891

s. 9-18.
28. Strzyżewski S.: Proces wychowania w kulturze fizycznej. WSiP, Warszawa 1986.
29. Talaga J.: Technika piłki nożnej. SiT, Warszawa 1987.
30. Talaga J.: Trening piłki nożnej. SiT, Warszawa 1989.
31. Trześniowski R.: Gry i zabawy ruchowe. SiT, Warszawa 1989.
32. Ulatowski T.: Podstawowe wiadomości z zakresu teorii i praktyki zespo/o-wych gier sportowych. W: Gry
sportowe (zespołowe), (red. T. Ulatowski), PZWS, Warszawa 1968.
33. Wolański N., Parizkowa J.: Sprawność fizyczna a rozwój czlowieka. SiT, Warszawa 1976.
34. Woluch J., Szuppe W., Doniek R., Jarochowski J., Ojrzamowski A., Wrze-śniewska E.: Piłka siatkowa. AWF,
Warszawa 1981.

Strona 130

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ekologia - poznajemy glebę, Ekologia dla najmlodszych
EKOLOGIA W PRZEDSZKOLU, Ekologia dla najmlodszych
wierszyki dla najmlodszych
CZYSTOSC TO ZDROWIE, Ekologia dla najmlodszych
wiersze ekologiczne 2, Ekologia dla najmlodszych
Zabawy dla najmłodszych
bajki terapeutyczne(1), dla najmłodszych ツ, bajki do czytania
Zagadki dla najmlodszych
PROGRAM REALIZACJI EDUKACJI EUROPEJSKIEJ DLA NAJMLODSZYC1, polska i europa
Dbajmy o nasze lasy, Ekologia dla najmlodszych
Rodzaje rzeczownika, SZKOLA, gramatyka dla najmlodszych, gramatyka

więcej podobnych podstron