P

RAKTYKA NA BUDOWIE

INSTALACJA
WODNA

Kolejnym etapem naszych prac jest wyko-
nanie instalacji wodociàgowej i grzew-
czej. ZastosowaliÊmy rury fusiotherm
z polipropylenu.

PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002

58

FOTO: ARTUR OLESZCZUK

www.krokiew.republika.pl

ozpocz´liÊmy przygo-
towania do wykonywa-
nia instalacji wodnej,

c.o. i ogrzewania pod∏ogowego.
W projekcie architektonicznym,
na podstawie którego wznosili-
Êmy budynek znajdowa∏ si´
równie˝ projekt rozmieszczenia
przyborów sanitarnych – by∏o to
niezb´dne do wykonania insta-
lacji odp∏ywowej (opisywaliÊmy
ten etap w numerze 10/01). Te-
raz musimy wykonaç projekt
techniczny instalacji wewn´trz-
nych. ZdecydowaliÊmy si´ na
wykonanie instalacji z rur poli-
propylenowych systemu fusio-
therm i aquatherm firmy
Aquatherm-Polska.

PROJEKT TECHNICZNY

W firmie Aquatherm-Polska wy-
konaliÊmy projekt instalacji.
DostarczyliÊmy projekt budyn-
ku oraz informacje dotyczàce
usytuowania sta∏ej zabudowy
czyli wanien, szaf itd. Oczywi-
Êcie projekt musi byç aktualny
i muszà si´ w nim znajdowaç
nast´pujàce informacje: rodzaj
materia∏u i technologii, w jakiej
wzniesiono budynek, rzuty kon-
dygnacji, przekroje przez budy-
nek, rzuty elewacji, elementy
i materia∏y wykoƒczeƒ pod∏óg.
Musimy równie˝ pami´taç o wy-
borze pieca, który b´dzie zain-
stalowany w budynku – jest to
wa˝na informacja dla projek-
tanta (g∏ównie chodzi tu o piece
kondensacyjne, które potrzebu-
jà wi´kszej powierzchni grzejni-
ków). Poza tym, w przypadku
pieca niskotemperaturowego
musimy wczeÊniej wykonaç ko-
min przeznaczony do wspó∏pra-
cy z tym rodzajem pieca – pisa-
liÊmy o tym w numerze wrze-
Êniowym.
Zdecydowanie odradzamy wyko-
nywanie instalacji bez projektu
– ceny materia∏ów i robocizny
sà na tyle wysokie, ˝e skorzysta-
nie z us∏ug wykonawcy, który
montuje bez projektu, mo˝e si´

na nas zemÊciç w póêniejszym
u˝ytkowaniu. Pami´tajmy, ˝e
instalacja przebiega w pod∏odze
i póêniejsze przeróbki mogà byç
niemo˝liwe bez zniszczenia
pod∏ogi. Równie˝ bardzo wa˝-
nym czynnikiem jest póêniejsza
kontrola prac wykonywanych
przez firm´ instalacyjnà - bez
projektu b´dzie to niemo˝liwe.
Koszt wykonania projektu in-
stalacji c.o., wodnej i ogrzewa-
nia pod∏ogowego mieÊci si´
w graniach od 1000 z∏ (w przy-
padku ma∏ego domu) do 1500
z∏ (przy du˝ych powierzch-
niach).

ELEMENTY PROJEKTU

Prawid∏owo wykonany projekt
zawiera nast´pujàce elementy:
a. opis techniczny;
b. zestawienie elementów;
c. rzuty kondygnacji dla ka˝dej
instalacji (wod-kan., centralne-
go ogrzewania, ogrzewania pod-
∏ogowego);
d. rozwini´cie instalacji wodo-
ciàgowej;
e. rozwini´cie instalacji c.o.;
f. informacje na temat rozruchu
instalacji;
g. sposób wylewania i piel´gna-
cji jastrychu (bardzo wa˝ne
w przypadku ogrzewania pod∏o-
gowego);
h. dobór urzàdzeƒ w kot∏owni
(kocio∏, podgrzewacze, miesza-
cze, pompy, itd.).
Firma Aquatherm wykona∏a
nam projekt w 2 tygodnie.
JeÊli nie zamierzamy sami wy-
konywaç instalacji to szukanie
ekipy radzimy przeprowadziç
w nast´pujàcy sposób (tak my
postàpiliÊmy) – po pierwsze
u producenta lub jego dealera
sk∏adamy ofert´ na zaprojekto-
wanie i wykonanie instalacji
oraz zakup u niej materia∏ów
instalacyjnych wraz z grzejnika-
mi, piecem i innymi elementa-
mi, potrzebnymi do funkcjono-
wania instalacji. W ten sposób
zyskujemy najlepszà cen´.

k

R

Uchwyty do mocowania rur: metalowe
z wk∏adkà gumowà i z tworzywa sztucznego.

System fusiotherm oferuje komplet z∏àczek
do po∏àczeƒ rur w instalacji.

Z∏àczki z gwintami metalowymi s∏u˝à do
pod∏àczania urzàdzeƒ i armatury.

W instalacji zastosowano zawory kulowe
zgrzewane bezpoÊrednio z rurami.

Bia∏e, podwójne kolanka umo˝liwiajà szyb-
kie i estetyczne pod∏àczanie grzejników.

LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 59

➧

www.krokiew.republika.pl

Mo˝emy równie˝ liczyç na bardzo
d∏ugà gwarancj´ na us∏ug´ (nawet
do 10 lat) i materia∏. Dodatkowo
nie musimy zaprzàtaç sobie g∏owy
transportem zakupionych elemen-
tów na budow´.
W systemie fusiotherm istnieje
mo˝liwoÊç po∏o˝enia instalacji we
w∏asnym zakresie, w ka˝dej chwili
mo˝emy równie˝ uzyskaç porad´
technicznà (drogà telefonicznà,

elektronicznà lub bezpoÊrednio
w firmie). Dost´pne sà bezp∏atne
materia∏y informacyjne i technicz-
ne: Poradnik Montera, Wytyczne
projektowania, foldery, katalog wy-
robów i narz´dzi i in. Du˝o infor-
macji mo˝na uzyskaç w internecie
pod adresem:
www.aquatherm.com.pl
Organizowane sà tak˝e cykliczne
szkolenia dla projektantów, indywi-
dualnych inwestorów, które odby-
wajà si´ w centrum szkoleniowym
firmy Aquatherm-Polska w Warsza-
wie. Szkolenia sà oczywiÊcie bez-
p∏atne – wystarczy zadzwoniç i za-
rezerwowaç miejsce.

JAK SAMEMU WYKONAå INSTALA-
CJ¢ WODNÑ

Wykonanie samodzielnych prac przy
instalacjach wymaga podstawowej
wiedzy z zakresu techniki instala-
cyjnej. Mimo to nie polecamy wyko-
nywania ogrzewania pod∏ogowego
we w∏asnym zakresie – jest to spo-
wodowane skomplikowaniem insta-
lacji oraz re˝imami, w przypadku
instalacji fusiotherm, przy urucha-
mianiu. Istnieje równie˝ koniecz-
noÊç wypo˝yczenia zgrzewarki, nie-
odzownej do wykonywania samo-

dzielnie prac – koszt wypo˝yczenia
to 30 z∏. za dob´. Wykonywanie prac
przy instalacjach producent zaleca
w okresie poza zimowym – jest to
spowodowane g∏ównie tym i˝ mate-
ria∏, z którego wykonane sà rury,
czyli polipropylen, jest bardziej na-
ra˝ony w niskich temperaturach na
uszkodzenia mechaniczne. Najwa˝-
niejszym czynnikiem jest to, ˝e
z nowoczesnej instalacji nie mo˝e-
my do koƒca usunàç wody pozosta-
jàcej po próbach ciÊnieniowych i za-
marzni´cie wody w rurach mo˝e si´
zakoƒczyç ich uszkodzeniem.

MONTUJÑ FACHOWCY

Nasze prace przy instalacji zmusze-
ni byliÊmy do wykonania w listopa-
dzie, po wstawieniu stolarki
drzwiowej i okiennej. Temperatura
na zewnàtrz by∏a minusowa. Firma
wykonawcza, która przyjecha∏a wy-
konaç instalacje posiada∏a zaplecze
w postaci ogrzewacza nadmuchowe-
go na gaz, w∏asnego oÊwietlenia
a nawet sto∏u do posi∏ków.
Prace rozpocz´∏y si´ od wykonania
tzw. przejÊç czyli miejsc, w których
rury przechodzà przez Êciany lub
przez progi. Na podstawie projektu,
w ciàgu jednego dnia, dwuosobowy

P

RAKTYKA NA BUDOWIE

PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002

60

Rur´ i z∏àczk´ nagrzewa si´ jednoczeÊnie w temperaturze
260ºC ...

... by po kilku sekundach po∏àczyç obydwa elementy.

Rury fusiotherm przecina si´ szybko
specjalnymi no˝ycami.

www.krokiew.republika.pl

zespó∏ wykona∏ t´ prac´. Ekipa od
poczàtku zrobi∏a dobre wra˝enie,
sprzàtajàc po sobie gruz. Nast´p-
nym etapem by∏o rozpocz´cie prac
przy instalacji wodnej, co polega∏o
na uk∏adaniu rur i ich zgrzewaniu
za pomocà zgrzewarki. Sam proces
∏àczenia elementów wyglàda nast´-
pujàco: za pomocà no˝yc do ci´cia
przycinamy rur´ na odpowiednià

d∏ugoÊç (rury fabrycznie dostarcza-
ne sà w odcinkach 4 metrowych).
Nast´pnie rur´ i z∏àczk´ nak∏ada
si´ na koƒcówki grzewcze zgrzewar-
ki i nagrzewa si´ w czasie 5-18 se-
kund (dla Êrednic 16-50 mm).
W tym czasie materia∏ rury i z∏àcz-
ki ulega nadtopieniu. ¸àczàc oby-
dwa elementy uzyskuje si´ pe∏ne,
jednorodne zespolenie. Po kolej-

nych 2 minutach tak wykonane po-
∏àczenie mo˝na ju˝ obcià˝yç ciÊnie-
niem. Rury do pod∏àczania grzejni-
ków (o Êrednicy 16 mm) posiadajà
p∏aszcz z folii aluminiowej, który
przed zgrzewaniem nale˝y usunàç
specjalnym zdzierakiem. Tej niedo-
godnoÊci nie posiadajà rury fusio-
therm Stabi Glass zbrojone w∏ók-
nem szklanym. Te w∏aÊnie rury
(o Êrednicach 20-32 mm) zastoso-
wano w naszym budynku dla insta-
lacji ciep∏ej wody i c.o. Pod wykony-
wanà instalacj´ nasza ekipa podk∏a-
da∏a wyci´te odcinki kartonów –
robi si´ to w celu ochrony rur
przed uszkodzeniami mechaniczny-
mi od pod∏o˝a betonowego. Przed
wylaniem posadzki mo˝na karton
usunàç. Nasi instalatorzy sprawnie
u∏o˝yli poziome odcinki rurociàgów,
wykonali podejÊcia pod urzàdzenia
sanitarne i hydranty, osadzili szaf-
k´ Êciennà i zamontowali w niej
rozdzielacz ogrzewania pod∏ogowe-
go. Wykonali tak˝e podejÊcia pod
grzejniki p∏ytowe (z pod∏àczeniem
od do∏u) i ∏azienkowe.

PODEJÂCIA POD GRZEJNIKI

Jest to wa˝ny element, w∏aÊciwie je-
dyny widoczny (poza grzejnikami)
element instalacji.

k

LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 61

Pod∏àczenie rur zasilajàcych rozdzielacz ogrzewania pod∏ogowego: a – odmierzenie odcinka rury; b – ci´cie;
c – zgrzewanie

a

b

c

Przed zgrzewaniem rur fusiotherm Stabi nale˝y usunàç pow∏ok´ z folii alumi-
niowej. Nie dotyczy to zastosowanych na budowie rur zbrojonych w∏óknem
szklanym (Stabi Glass) o Êrednicach 20, 25, 32 mm.

www.krokiew.republika.pl

P

RAKTYKA NA BUDOWIE

PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002

62

Pomieszczenie kot∏owni – wyprowadzenie rur zasilajàcych
centralne ogrzewanie i ogrzewanie pod∏ogowe. Koƒcówki
rur zabezpieczone przed zanieczyszczeniem.

¸azienka – podejÊcia pod armatur´ wodociàgowà.

Rozga∏´zienie instalacji wody zimnej, ciep∏ej i cyrkulacj,
wykonane przy pomocy zgrzewanych trójników i mijanek.

Wszelkie przejÊcia rurociàgów przez przegrody budowla-
ne zabezpieczono tulejami z tworzywa sztucznego.

Zgrzewanie instalacji wodociàgowej.

Mocowanie rury podejÊcia wodociàgowego do Êciany.

www.krokiew.republika.pl

LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 63

Wszystkie rury schowane sà bo-
wiem w posadzce i w bruzdach
Êciennych. Nasze grzejniki zo-
sta∏y pod∏àczone przy pomocy
bia∏ych, podwójnych kolanek
z polipropylenu o Êrednicy 16
mm oraz kàtowych bloków za-
worowych. Zastosowanie tych
kolanek umo˝liwia estetyczne
i higieniczne (rurki wychodzà
nie z pod∏ogi lecz ze Êciany)
pod∏àczenie grzejników. Na
przyci´te na odpowiednià d∏u-
goÊç koƒcówki kolanek nak∏ada
si´ metalowy, Êrubunkowy blok
zaworowy, który pozwoli nam
w przysz∏oÊci na od∏àczenie
grzejnika i jego demonta˝ np.
przy malowaniu, bez wy∏àczania
instalacji i k∏opotliwego spusz-
czania z niej wody.
Prace przy instalacji trwa∏y ty-
dzieƒ. W trakcie ich wykonywa-
nia okaza∏o si´, ˝e jeden
z grzejników by∏ umieszczony
w projekcie na drzwiach gospo-
darczych od gara˝u. W trakcie
wykonywania instalacji przesu-
n´liÊmy ten grzejnik. Nast´pnà
zmianà by∏o umiejscowienie po-
dejÊcia wody do pralki.

ZABEZPIECZENIE

Przygotowanà instalacj´ zabez-
pieczyliÊmy przed uszkodzenia-
mi mechanicznymi w miejscach
gdzie np. istnia∏a mo˝liwoÊç na-
jechania taczkà na rury. Zabez-
pieczenia wykonaliÊmy z desek.
Instalacji nie wolno zalewaç ja-
strychem bez sprawdzenia jej
ciÊnieniowo. Poniewa˝ nasze
prace wykonywaliÊmy w listopa-
dzie, pozosta∏ problem szybkie-
go, doraênego uruchomienia in-
stalacji tak aby woda w rurach
nie zamarz∏a. W kolejnych nu-
merach opiszemy monta˝ i uru-
chomienie pieca, wykonanie
przy∏àcza gazowego, monta˝ in-
stalacji ogrzewania pod∏ogowego
i grzejników. ■

Dzi´kujemy p. Piotrowi Bertramo-
wi z firmy Aquatherm-Polska za
pomoc w opracowaniu artyku∏u.

Na skrzy˝owaniach rurociàgów
zastosowano specjalnie wyprofi-
lowane kszta∏tki – mijanki.

Wykoƒczenie podejÊcia pod hydrant ogrodowy –
widaç zamontowany zawór kulowy i kurek spusto-
wy do usuni´cia na okres zimowy wody z hydrantu.

PodejÊcie pod grzejnik typu VKO wykonane z podwójnych bia∏ych kolanek Ø 16
mm. Rurki jeszcze sà zaÊlepione, mo˝na wi´c wykonaç prób´ ciÊnieniowà ca∏ej
instalacji, bez koniecznoÊci monta˝u grzejnika i Êrubunków.

Rurociàgi prowadzone w pod∏odze mocuje si´ do pod∏o˝a przy pomocy uchwy-
tów plastikowych.

www.krokiew.republika.pl