:V]HONLHSUDZD]DVWU]HĝRQH1LHDXWRU\]RZDQHUR]SRZV]HFKQLDQLHFDïRĂFL
OXEIUDJPHQWXQLQLHMV]HMSXEOLNDFMLZMDNLHMNROZLHNSRVWDFLMHVW]DEURQLRQH
:\NRQ\ZDQLHNRSLLPHWRGÈNVHURJUDILF]QÈIRWRJUDILF]QÈDWDNĝHNRSLRZDQLH
NVLÈĝNLQDQRĂQLNXILOPRZ\PPDJQHW\F]Q\POXELQQ\PSRZRGXMHQDUXV]HQLH
SUDZDXWRUVNLFKQLQLHMV]HMSXEOLNDFML

:V]\VWNLH]QDNLZ\VWÚSXMÈFHZWHNĂFLHVÈ]DVWU]HĝRQ\PL]QDNDPLILUPRZ\PL
EÈGěWRZDURZ\PLLFKZïDĂFLFLHOL

$XWRURUD]:\GDZQLFWZR+(/,21GRïRĝ\OLZV]HONLFKVWDUDñE\]DZDUWH
ZWHMNVLÈĝFHLQIRUPDFMHE\ï\NRPSOHWQHLU]HWHOQH1LHELRUÈMHGQDNĝDGQHM
RGSRZLHG]LDOQRĂFLDQL]DLFKZ\NRU]\VWDQLHDQL]D]ZLÈ]DQH]W\PHZHQWXDOQH
QDUXV]HQLHSUDZSDWHQWRZ\FKOXEDXWRUVNLFK$XWRURUD]:\GDZQLFWZR+(/,21
QLHSRQRV]ÈUöZQLHĝĝDGQHMRGSRZLHG]LDOQRĂFL]DHZHQWXDOQHV]NRG\Z\QLNïH
]Z\NRU]\VWDQLDLQIRUPDFML]DZDUW\FKZNVLÈĝFH

5HGDNWRUSURZDG]ÈF\0LFKDï0URZLHF
3URMHNWRNïDGNL-DQ3DOXFK

)RWRJUDILDQDRNïDGFH]RVWDïDZ\NRU]\VWDQD]D]JRGÈ6KXWWHUVWRFNFRP

:\GDZQLFWZR+(/,21
XO.RĂFLXV]NLF*/,:,&(
WHO
HPDLOVHQVXV#VHQVXVSO
:::KWWSVHQVXVSONVLÚJDUQLDLQWHUQHWRZDNDWDORJNVLÈĝHN

'URJL&]\WHOQLNX
-HĝHOLFKFHV]RFHQLÊWÚNVLÈĝNÚ]DMU]\MSRGDGUHV
KWWSVHQVXVSOXVHURSLQLH"WDOQLH
0RĝHV]WDPZSLVDÊVZRMHXZDJLVSRVWU]HĝHQLDUHFHQ]MÚ

,6%1

&RS\ULJKWŅ+HOLRQ

3ULQWHGLQ3RODQG

•

Kup książkę

•

Poleć książkę

•

Oceń książkę

•

Księgarnia internetowa

•

Lubię to! » Nasza społeczność

S p i s t r e ! c i

Zanim zaczniemy. Nauka, która stoi za magi"

5

O autorze

9

Wst#p

11

Rozdzia% 1. Natr#tny mit talentu

15

Przekonania stoj"ce na drodze do rozwoju

19

Rozdzia% 2. Mit talentu a rzeczywisto!& mistrzostwa

25

Czy przeciwnicy talentu to mentalni komuni!ci?

30

Genialne dzieci: mit Mozarta

32

Czy nic poza treningiem nie ma znaczenia?

33

Kwestia predyspozycji

36

Jak &wiczy&?

37

Rozdzia% 3. Cechy celowego &wiczenia

41

Cechy celowego &wiczenia: specjalnie zaprojektowane dla rozwoju

43

Cechy celowego &wiczenia: izolacja poszczególnych elementów

47

Cechy celowego &wiczenia: mierzalno!&

53

Cechy celowego &wiczenia: mo'liwo!& wielokrotnego treningu

57

Cechy celowego &wiczenia: celowe &wiczenie to nieustanne wyzwanie

61

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

T A L E N T N I E I S T N I E J E

4

Cechy celowego &wiczenia: celowe &wiczenie nie jest przyjemne

65

Cechy celowego &wiczenia: trening w pe%nym skupieniu

68

Cechy celowego &wiczenia: g%#boka refleksja

72

Rozdzia% 4. Rozwa'ania na temat celowego &wiczenia

77

Czym si# ró'ni ekspert od laika?

77

Dlaczego na !wiecie nie ma samych ekspertów?

80

Czy trening mentalny mo'e stanowi& cz#!& celowego &wiczenia?

81

Mam 35 lat, rodzin#, karier# — czy celowe &wiczenie nie jest dla mnie?

82

Rozdzia% 5. Pu%apki w drodze do mistrzostwa

83

Wykorzystaj cykl rozwoju umiej#tno!ci

86

Pu%apka „pierwszego we wsi”

86

Pu%apka „mistrza wszystkiego i niczego zarazem”

87

Pu%apka „maniaka”

88

Pu%apka „uciekiniera”

89

Inne mo'liwe zagro'enia

90

Rozdzia% 6. Rodzic wspieraj"cy celowe &wiczenie u dziecka

93

Rozdzia% 7. Celowe &wiczenie z perspektywy mened'era

99

Rozdzia% 8. Ewolucja metod nauki

103

Ci g%upi przodkowie?

103

Trening wci"' b#dzie czyni% mistrza

104

Raj hobbystów

105

Zako+czenie. Droga do mistrzostwa...

109

Bibliografia

111

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

Ro z d z i a % 4 .

Ro z w a ' a n i a

n a t e m a t

c e l o w e g o & w i c z e n i a

Dyskusje dotycz!ce celowego "wiczenia i regu#y 10 000 godzin
nale$a#oby dope#ni" o kilka istotnych kwestii. Ten rozdzia# sta-
nowi wi&c zbiór takich rozwa$a' i obserwacji.

Czym si# ró'ni ekspert od laika?

Jaki jest ko'cowy efekt tego ca#ego celowego "wiczenia? Czym
si& ró$ni ekspert od laika? Co czeka na ko'cu tej drogi? Ró$nic
jest wiele, ale w)ród kluczowych mo$na wymieni":

1. Rozwini ta intuicja w dziedzinie, w której si jest

ekspertem

— pisz!c o intuicji, mam na my)li nie jaki)

bli$ej niesprecyzowany, popularnopsychologiczny
konstrukt, znacz!cy w rzeczywisto)ci niewiele wi&cej

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

T A L E N T N I E I S T N I E J E

78

ni$ stwierdzenie: „tak mi si& zdawa#o”. Mowa o intuicji
w uj&ciu bada' psychologicznych, czyli po prostu
zdolno)ci bardzo szybkiego, zachodz!cego poni$ej progu
)wiadomo)ci odczytywania i interpretowania informacji
ze )rodowiska. Taka intuicja uzale$niona jest m.in. od
bogatego do)wiadczenia w danym zakresie, które pozwala
na porównanie zastanej sytuacji z rozleg#! wewn&trzn!
baz! danych i skutkuje dokonaniem odpowiedniej
interpretacji. Na przyk#ad najlepsi sportowcy s! w stanie
bardzo trafnie odczyta" to, co zrobi zaraz ich przeciwnik,
jedynie obserwuj!c pozycj& cia#a rywala, najlepsi
terapeuci cz&sto po kilku zdaniach potrafi! zdiagnozowa",
w czym le$y problem ich pacjentów itp.

2. Dostrzeganie i wyci(ganie wniosków z czynników, które

s( niezauwa)alne dla laików

— mówi!c krótko: eksperci

wiedz!, czego szuka" i na co zwraca" uwag& oraz co wynika
z rzeczy, które zauwa$yli. Potrafi! wyselekcjonowa",
z ogromnej masy dost&pnych w danej sytuacji danych,
akurat te wzorce, które w konkretnym przypadku maj!
znaczenie.

3. Perspektywa — eksperci wiedz!, czego oczekiwa"

w krótkim terminie, i mog! skuteczniej przewidywa"
rozwój sytuacji w d#u$szej perspektywie czasowej.
Pozwala im to lepiej przygotowa" si& na sytuacje, które
mog! si& wydarzy".

4. Skuteczniej sortuj( informacje — mistrzowie w danej

dziedzinie wiedz!, na co zwraca" uwag& i jakie s!
kluczowe czynniki podj&cia decyzji. Dzi&ki temu
potrzebuj! mniejszej liczby informacji, by móc wybra"
prawid#ow! drog&.

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

R O Z W A ( A N I A N A T E M A T C E L O W E G O , W I C Z E N I A

79

5. Dostrzegaj( wi ksze zró)nicowanie — do)wiadczony

artysta-malarz dostrzega dziesi!tki odcieni tam, gdzie
dla laika b&dzie tylko jeden kolor; podobne zdolno)ci
dotycz! wszelkich ekspertów. 2wiat, przynajmniej
w dziedzinie, w której s! ekspertami, jest dla nich
bogatszy i bardziej zró$nicowany.

6. Maj( lepsz( pami + — w zakresie dziedziny, któr!

poznali, pami&taj! wielokrotnie wi&cej ni$ laicy.
Co jednak istotne, ta lepsza pami&" jest wynikiem
g#&bszego ni$ u laików zrozumienia struktur danej
dziedziny, ich wzajemnych po#!cze' i procesów
zachodz!cych mi&dzy nimi. Wystarczy odrobin& zmieni"
warunki porównania, by zdolno)" zapami&tywania, jak!
maj! eksperci, wyrówna#a si& z t!, jak! dysponuj! laicy.
Na przyk#ad szachi)ci potrafi! pami&ta" ogromn! liczb&
ustawie' szachowych, ale kiedy ka$e si& im zapami&ta"
ustawienia niemo$liwe wed#ug regu# gry w szachy, ich
nadzwyczajna pami&" znika.

7. Maj( ogromn( wiedz w swojej dziedzinie i dog, bnie

rozumiej( wszystkie zwi(zane z ni( zagadnienia

— to

w zasadzie oczywiste i nie trzeba tu dalszego omówienia.

8. Zaawansowane procesy sortowania informacji —

eksperci patrz! na swoj! dziedzin& zupe#nie inaczej ni$
laicy. Na przyk#ad kiedy dostali zadania z fizyki, laicy
podzielili je wed#ug danych zawartych w tre)ci zadania.
Tymczasem eksperci zdecydowali si& na podzia# zada'
w zale$no)ci od praw fizycznych, które trzeba by#o
wykorzysta" w rozwi!zaniu zada'. Ta odmienno)"
wskazuje na g#&bok! ró$nic& mi&dzy ekspertami a laikami
w procesach sortowania informacji. Takie ró$nice b&d!
za) prowadzi#y m.in. do zdecydowanie odmiennego tempa

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

T A L E N T N I E I S T N I E J E

80

rozwi!zywania problemów z danej dziedziny. Mo$na to
zobrazowa" inaczej: jako ró$nic& mi&dzy tymi lud3mi,
którzy sortuj! pieni!dze wed#ug nomina#u, a tymi, którzy
dziel! je wed#ug tego, jaka cyfra jest na banknocie lub
monecie — jedynka, dwójka czy pi!tka. Pierwsza grupa
zdo#a podliczy" dowoln! kwot& zdecydowanie szybciej
ni$ druga, która tak naprawd& dodatkowo dodaje sobie
du$o pracy.

9. Ich cia,a i mózgi s( inaczej skonstruowane — nie

dlatego, $e tacy si& urodzili, ale w wyniku lat treningu,
który prowadzi do stopniowego przekszta#cenia struktury
mózgu, mi&)ni i ko)ci takiej osoby.

Tych dziewi&" punktów to w#a)nie nagroda za lata ci&$kiej pra-
cy, jaka stoi przed ekspertami.

Dlaczego na !wiecie
nie ma samych ekspertów?

To popularne pytanie, które zosta#o ju$ poruszone wy$ej na kar-
tach tej ksi!$ki. Skoro jedynym czynnikiem decyduj!cym o osi!-
gni&ciu mistrzostwa jest wystarczaj!co d#ugi okres treningu, czemu
nie mamy wi&cej ekspertów? Czemu nasze spo#ecze'stwo nie roi
si& od mistrzów w ró$nych dziedzinach, a nasza kultura nie jest
pe#na dzie# na miar& Mozarta, Da Vinciego czy Shakespeare’a?

Na to pytanie odpowiada tak naprawd& ca#y rozdzia# 3. Krótko
mówi!c: celowe "wiczenie jest bardzo trudne, nieprzyjemne, wy-
maga inwestycji du$ej ilo)ci czasu, energii, wysi#ku, a w wielu
przypadkach tak$e pieni&dzy (wst&p na pole golfowe czy kort te-
nisowy zwykle nieco kosztuje). Te wszystkie czynniki sprawiaj!,
$e cho" mistrzostwo jest dost&pne w zasadzie dla ka$dego, to nie-

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

R O Z W A ( A N I A N A T E M A T C E L O W E G O , W I C Z E N I A

81

wiele osób faktycznie je osi!gnie. Po prostu: niewielu ludzi ma
w sobie wystarczaj!co du$o samozaparcia i zaanga$owania, $eby
podj!" si& takiej, tytanicznej wr&cz, pracy. Jeszcze mniejsza grupa
zdo#a dotrwa" do ko'ca tych 10 000 godzin.

Przekaz regu#y 10 000 godzin jest wi&c ze swojej natury s#odko-
gorzki. Owszem, ka$dy mo$e osi!gn!" mistrzowski lub eksperc-
ki poziom umiej&tno)ci. Jednocze)nie cena tego jest wielka i nie
ma co liczy" na „cudowne” odkrycie swoich „ukrytych talentów”.
Je)li chcesz co) osi!gn!", musisz na to zapracowa", nie ma drogi
na skróty.

Oczywi)cie, brak takiej drogi nie przeszkadza wielu ludziom
w jej poszukiwaniu. W zasadzie nie ma w tym niczego z#ego. Jak
przekonasz si&, czytaj!c ostatni rozdzia# tej ksi!$ki, takie drogi
w pewnym sensie istniej!. Istotne jest tu jednak to, $e eksperci
równie$ b&d! korzystali w swoim treningu z tych dróg ORAZ
dodatkowo przejd! przez przynajmniej 10 000 godzin treningu.
W efekcie próba dogonienia ich przy wykorzystaniu takich skró-
tów jest z góry skazana na pora$k&.

Czy trening mentalny mo'e stanowi&
cz#!& celowego &wiczenia?

Trening mentalny, czyli przechodzenie przez dane "wiczenie
w wyobra3ni, powoli i z uwag!, stanowi jedno z narz&dzi wspie-
raj!cych fizyczny trening. Wed#ug bada' ten rodzaj treningu tak-
$e jest przydatny w rozwoju umiej&tno)ci, zarówno na poziomie
integracji zdolno)ci w mózgu, jak i — w przypadku pracy z cia-
#em — na poziomie umiarkowanego rozwoju fizjologicznego.
Z tego powodu taki trening nie tylko mo$e, ale wr&cz powinien
stanowi" wsparcie dla klasycznego treningu zawartego w celo-
wym "wiczeniu.

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

T A L E N T N I E I S T N I E J E

82

Kluczowe jest tu s#owo „wsparcie”. Chodzi bowiem o wzboga-
cenie normalnego "wiczenia, nie za) o zast!pienie go wyobra$e-
niami na temat tego, co mo$na by zrobi".

Mam 35 lat, rodzin#, karier#
— czy celowe &wiczenie nie jest dla mnie?

W poprzednich rozdzia#ach czyta#e) o znaczeniu celowego "wi-
czenia w przypadku dzieci, nastolatków i emerytów, co jednak
z wi&kszo)ci! czytelników tej ksi!$ki, z lud3mi w )rednim wieku,
którzy maj! rodzin&, zaj&ci s! rozwijaniem swojej kariery i maj!
inne obci!$enia? Czy celowe "wiczenie jest dla nich niedost&pne?

Bynajmniej. Celowe "wiczenie dost&pne jest dla ka$dego, w ka$-
dym wieku i w ka$dej sytuacji $yciowej. Jednocze)nie, $eby nie
obiecywa" gruszek na wierzbie, nale$y wprost powiedzie", $e
osobom, które nie dysponuj! dowolnie czasem, b&dzie po prostu
trudniej — musz! bowiem doda" do swojego harmonogramu
zaj&" nowy, intensywny, wyczerpuj!cy i czasoch#onny element.
Wymaga to zaanga$owania i dyscypliny. Z drugiej jednak strony
nagrody, które s! efektem celowego "wiczenia, s! ogromne i do-
st&pne dla ludzi zdolnych do takiego po)wi&cenia.

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ

Czytaj dalej...

Kup ksiąĪkĊ

Pole

ü ksiąĪkĊ